Aṅguttara-Nikāya
III. Pañcakanipāto, Chakkanipāto
The Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series Pali text
Public Domain
Namo tassa Bhagavato arahato Sammāsambuddhassa
NOTICE: These files were reproduced from those originally located on Access to Insight which reproduced them from a version found on the Journal of Buddhist Ethics website.
ALTERATIONS: Some changes not involving content were made to the JBE edition in the Access to Insight edition. Superficial re-formatting of headers, footers and page numbers adding 'ids,' and tag changes to make the file conform to HTML 5 standards. Otherwise the internal text of the files remains untouched.
Page numbers in green refer to the PTS hard copy. They can be found or linked-to by appending '#pg000' (three digits in all cases, i.e. '001') to the end of the url for this file.
Sutantapiṭake
Aṅguttaranikāyo
Tatiyo bhāgo
Pañcakanipāto
1. Paṭhamo paṇṇāsako
1. Sekhabalavaggo
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
5. 1. 1. 1
(Sekhabalasaṅkhittasuttaṁ)
1. Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi:
Bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:
Pañcimāni bhikkhave sekhabalāni. Katamāni pañca: saddhābalaṁ hiribalaṁ1 ottappabalaṁ viriyabalaṁ 2: paññābalaṁ. Imāni kho bhikkhave pañcasekhabalāni.
Tasmātiha bhikkhave evaṁ sikkhitabbaṁ: "saddhābalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, hiribalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, ottappabalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, viriyabalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, paññābalena samannāgatā bhavissāma sekhabalenā"ti. Evaṁhi vo bhikkhave sikkhitabbanti. *
5. 1. 1. 2
(Sekhabalavitthatasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
2. [page 002] pañcimāni bhikkhave sekhabalāni. Katamāni pañca: saddhābalaṁ hiribalaṁ ottappabalaṁ viriyabalaṁ paññābalaṁ
1. Hirībalaṁ machasaṁ, syā 2. Viriyabalaṁ machasaṁ
* Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhu bhagavato bhāsitaṁ abhinanduntimachasaṁ
[BJT Page 004]
Katamañca bhikkhave saddhābalaṁ: idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti. Saddahati tathāgatassa bodhiṁ:'itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā'ti. Idaṁ vuccati bhikkhave saddhābalaṁ.
Katamañca bhikkhave hiribalaṁ: idha bhikkhave ariyasāvako hirimā hoti. 1 Hirīyati
Kāyaduccaritena vacīduccaritena, manoduccaritena hirīyati pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ samāpattiyā. Idaṁ vuccati bhikkhave hiribalaṁ.
Katamañca bhikkhave ottappabalaṁ: idha bhikkhave ariyasāvako ottappī hoti. Ottappati kāyaduccaritena, vacīduccaritena, manoduccaritena. Ottappati pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ samāpattiyā. Idaṁ vuccati bhikkhave ottappabalaṁ.
Katamañca bhikkhave viriyabalaṁ:2 idha bhikkhave ariyasāvako āraddhaviriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya, thāmavā daḷha parakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Idaṁ vuccati bhikkhave viriyabalaṁ. Katamañca bhikkhave paññābalaṁ idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti, udayatthagāminiyā3 paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā. Idaṁ vuccati bhikkhave paññābalaṁ.
Imāni kho bhikkhave pañcasekhabalāni.
Tasmātiha bhikkhave evaṁ sikkhitabbaṁ: sadudhābalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena. Hiribalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena. Ottappabalena [page 003] samannāgatā bhavissāma sekhabalena. Viriyabalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena. Paññābalena samannāgatā bhavissāma sekhabalenāti. Evaṁ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti.
5. 1. 1. 3
( Dukkhasuttaṁ)
3. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme dukkhaṁ viharati savighātaṁ savupāyāsaṁ4 sapariḷāhaṁ, kāyassa ca bhedā5 parammaraṇā duggati
Pāṭikaṅkhā. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī 6 hoti, kusīto hoti, duppañño hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgano bhikkhu diṭṭheva dhamme dukkhaṁ viharati savighātaṁ savupāyāsaṁ sapariḷāhaṁ, kāyassa ca bhedā parammaraṇā duggati pāṭikaṅkhā.
1 Hirīmā machasaṁ 2 vīriyabalaṁ machasaṁ 3. Udayabbayagāminiyā sīmu
4. Sa upāyāsaṁ syā, machasaṁ 5. Kāyassabhedā syā 6 anottāpī sīmu.
[BJT Page 006]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhaṁ viharati avighātaṁ anupāyāsaṁ apariḷāhaṁ. Kāyassa ca bhedā parammaraṇā sugati pāṭikaṅkā. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti, hirimā hoti, ottappī hoti
Āraddhaviriyo hoti, paññavā hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhaṁ viharati avighātaṁ anupāyāsaṁ apariḷāhaṁ, kāyassa ca bhedā parammaraṇā sugati pāṭikaṅkhāti.
5. 1. 1. 4
(Yathābhatasuttaṁ)
4 Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī hoti, kusīto hoti, duppañño hoti. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi
Samannāgato bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
[page 004] pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi.
Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti, hirīmā hoti, ottappī hoti, āraddhaviriyo hoti, paññavā hoti, imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ saggeti.
5. 1. 1. 5
(Sikkhāpaccakkhānasuttaṁ)
5. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhuṇī vā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati, tassa diṭṭhe ceva dhamme1 pañca sahadhammikā vādānupātā gārayhā ṭhānā2 āgacchanti. Katame pañca:
Saddhāpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu. Hirīpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu. Ottappampi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu. Viriyampi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu. Paññāpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhuṇī vā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati, tassa diṭṭhe ceva dhamme ime pañca sahadhammikā vādānupātā gārayhā ṭhānā2 āgacchanti.
Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhuṇī vā sahāpi dukkhena sahāpi domanassena assumukho rudamāno paripuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ carati, tassa diṭṭhe ceva dhamme pañca sahadhammikā pāsaṁsā ṭhānā3 āgacchanti. Katame pañca:
1. Diṭṭhevadhamme machasaṁ 2. Gārayhaṁ ṭhānaṁ āgacchanti sīmu
3. Pāsaṁsaṁ ṭhānaṁ sīmu.
[BJT Page 008]
Saddhāpi nāma te ahosi kusalesu dhammesu. Hirīpi nāma te ahosi kusalesu dhammesu. Ottappampi nāma te ahosi kusalesu dhammesu. Viriyampi nāma te ahosi kusalesu dhammesu. Paññāpi nāma te ahosi kusalesu dhammesu. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhuṇī vā sahāpi dukkhena sahāpi domanassena assumukho rudamāno paripuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ carati tassa [page 005] diṭṭhe ceva dhamme ime pañca sahadhammikā. Pāsaṁsā ṭhānā āgacichantīti.
5. 1. 1. 6
(Akusalasamāpattisuttaṁ)
6. Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti. Yāva saddhā paccupaṭṭhitā hoti kusalesu dhammesu. Yato ca kho bhikkhave saddhā antarahitā hoti, assaddhiyaṁ pariyuṭṭhāya tiṭṭhati, atha akusalassa samāpatti hoti.
Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti, yāva hiri paccupaṭṭhitā hoti kusalesu dhammesu. Yato ca kho bhikkhave hiri antarahitā hoti, ahirikaṁ pariyuṭṭhāya tiṭṭhati, atha akusalassa samāpatti hoti.
Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti yāva ottappaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti kusalesu dhammesu. Yato ca kho bhikkhave ottappaṁ antarahitaṁ hoti. Anottappaṁ pariyuṭṭhāya tiṭṭhati, atha akusalassa samāpatti hoti.
Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti yāva viriyaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti kusalesu dhammesu. Yato ca kho bhikkhave viriyaṁ antarahitaṁ hoti, kosajjaṁ pariyuṭṭhāya tiṭṭhati, atha akusalassa samāpatti hoti.
Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti yāva paññā paccupaṭṭhitā hoti kusalesu dhammesu. Yato ca kho bhikkhave paññā antarahitā hoti, duppaññā pariyuṭṭhāya tiṭṭhati, atha akusalassa samāpatti hotīti.
5. 1. 1. 7
(Kāmesu palāḷitasuttaṁ)
7. Yebhūyyena bhikkhave sattā kāmesu palāḷitā. 1 Asitavyābhaṅgiṁ 2 bhikkhave kulaputto ohāya agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti, saddhāpabbajito 4 kulaputto'ti alaṁ vacanāya. Taṁ kissa hetu:
Labbhā 4 bhikkhave yobbanena kāmā. Te ca kho yādisā vā tādisā vā ye ca bhikkhave hīnā kāmā, ye ca majjhimā kāmā. Ye ca paṇītā kāmā sabbe kāmā "kāmā"tveva saṅkhaṁ gacchanti.
1. Laḷitāmachasaṁ, lasitāsyā 2. Asitabyābhaṅgiṁmachasaṁ
3. Saddhosyā 4. Labhā hi syā:
[BJT Page 010]
[page 006] seyyathāpi bhikkhave daharo kumāro mando uttānaseyyako dhātiyā pamādamanvāya kaṭṭhaṁ vā kaṭhalaṁ vā mukhe āhareyya, tamenaṁ dhāti sīghasīghaṁ1manasi kareyya sīghasīghaṁ manasi karitvā sighasīghaṁ āhareyya, no ce sakkuṇeyya sighasīghaṁ āharituṁ vāmena hatthena sīsaṁ pariggahetvā dakkhiṇena hatthena vaṅkaṅguliṁ 2karitvā salohitampi āhareyya taṁ kissa hetu: atthesā bhikkhave kumārassa vihesā, nesā natthīti vadāmi. Karaṇīyañca3 kho etaṁ bhikkhave dhātiyā atthakāmāya hitesiniyā anukampikāya anukampaṁ upādāya.
Yato ca kho so bhikkhave kumāro vuddho hoti alaṁpañño anapekkhā pana4 bhikkhave dhāti tasmiṁ kumāre hoti 'attaguttodāni kumāro nālaṁ pamādāyā'ti.
Evameva kho bhikkhave yāvakīvañca bhikkhuno saddhāya akataṁ hoti kusalesu dhammesu, hiriyā akataṁ hoti kusalesu dhammesu, ottappena akataṁ hoti kusalesu dhammesu, viriyena akataṁ hoti kusalesu dhammesu, paññāya akataṁ hoti kusalesu dhammesu, anurakkhitabbo tāva me so bhikkhave bhikkhu hoti.
Yato ca kho bhikkhave bhikkhuno5 saddhāya kataṁ hoti kusalesu dhammesu, hiriyā kataṁ hoti kusalesu dhammesu, ottappena kataṁ hoti kusalesu dhammesu, viriyena kataṁ hoti kusalesu dhammesu, paññāya kataṁ hoti kusalesu dhammesu, anapekho dānāhaṁ bhikkhave tasmiṁ bhikkhusmiṁ homi
'Attaguttodāni bhikkhu6 nālaṁ pamādāyā'ti.
5. 1. 1. 8
(Cavanasuttaṁ)
8. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Katamehi pañcahi:
Assaddho bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti [page 007] saddhamme. Ahiriko bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Anottappī bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Kusīto bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Duppañño bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme.
1. Sīghaṁ sīghaṁmachasaṁ 2. Vaṅkaṅgulaṁsyā 3. Saraṇīyañcakatthaci
4. Dānimachasaṁ 5. Bhikkhusyā 4. Bhikkhave bhikkhusyā.
[BJT Page 012.]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu na cavati, patiṭṭhāti saddhamme. Katamehi pañcahi:
Saddho bhikkhave bhikkhu na cavati, patiṭṭhāti saddhamme hirimā bhikkhave bhikkhū na cavati, patiṭṭhāti saddhamema ottappī bhikkhave bhikkhū na cavati patiṭṭhāti saddhamme
Āraddhaviriyo bhikkhave bhikkhu na cavati, patiṭṭhāti saddhamme.
Paññavā bhikkhave bhikkhū na cavati, patiṭṭhāti saddhamme.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhū na cavati patiṭṭhāti saddhammeti.
5. 1. 1. 9
(Paṭhama agārava suttaṁ)
9. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Katamehi pañcahi:
Assaddho bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Ahiriko bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Anottappī bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Kusīto bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Duppañño bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme.
[page 008] pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati, patiṭṭhāti saddhamme. Katamehi pañcahi:
Saddho bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati patiṭṭhāti saddhamme. Hirimā bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati patiṭṭhāti saddhamme. Ottappī bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati patiṭiṭhāti saddhamme. Āraddhaviriyo bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati patiṭṭhāti saddhamme. Sappañño bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati, patiṭṭhāti saddhamme.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati, patiṭṭhāti saddhammeti.
[BJT Page 014.]
5. 1. 1. 10
(Dutiya agārava suttaṁ)
10. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ katamehi pañcahi:
Assaddho bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ. Ahiriko bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ. Anottappi bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ. Kusīto bhikkhave agāravo appatisso abhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ. Duppañño bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ katamehi pañcahi.
Saddho bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ. Hirimā bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ viraḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ. Ottappī [page 009] bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ. Āraddhaviriyo bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ. Paññavā bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjituṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṁ dhammavinaye vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjitunti.
Sekhabalavaggo paṭhamo
Tassuddānaṁ:
Saṅkhittaṁ vitthataṁ dukkhaṁ1 bhataṁ sikkhāya pañcamaṁ,
Samāpatti ca kāmesu cavanā dve agāravāti.
1. Dukkhāmachasaṁ
[BJT Page 016]
2. Balavaggo
5. 1. 2. 1
(Tathāgatabalasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
11. Pubbāhaṁ bhikkhave ananussutesu dhammesu abhiññāvosāna pāramippatto paṭijānāmi.
Pañcimāni bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavatteti.
[page 010] katamāni pañca: saddhābalaṁ, hiribalaṁ ottappabalaṁ, viriyabalaṁ, paññābalaṁ.
Imāni kho bhikkhave pañca tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, parisāsu sihanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavatentiti.
5. 1. 2. 2
(Sekhabalaaggasuttaṁ)
12. Pañcimāni bhikkhave sekhabalāni. Katamāni pañca:saddhābalaṁ, hiribalaṁ, ottappabalaṁ, viriyabalaṁ, paññābalaṁ. Imāni kho bhikkhave pañca sekhabalāni.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ sekhabalānaṁ etaṁ aggaṁ, etaṁ saṅgāhikaṁ, etaṁ saṅghātaniyaṁ yadidaṁ paññābalaṁ.
Seyyathāpi bhikkhave kuṭāgārassa etaṁ aggaṁ, etaṁ saṅgāhikaṁ, etaṁ saṅghātaniyaṁ yadidaṁ kuṭaṁ, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ sekhabalānaṁ etaṁ aggaṁ, etaṁ saṅgāhikaṁ, etaṁ saṅghātaniyaṁ yadidaṁ paññābalaṁ.
Tasmātiha bhikkhave evaṁ sikkhitabibaṁ:saddhābalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, hiribalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, ottappabalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, viriyabalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, paññābalena samannāgatā bhavissāma sekhabalenāti. Evaṁ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti.
* Ananussuta-uddāna * kūṭa-uddāna
[BJT Page 018]
5. 1. 2. 3
(Balasaṅkhittasuttaṁ)
13. Pañcimāni bhikkhave balāni. Katamāni pañca:
Saddhābalaṁ, viriyabalaṁ, satibalaṁ, samādhibalaṁ, paññābalaṁ. Imāni kho bhikkhave pañcabalānīti.
5. 1. 2. 4
(Balavitthatasuttaṁ)
14. Pañcimāni bhikkhave balāni. Katamāni pañca: saddhābalaṁ, viriyabalaṁ, satibalaṁ, samādhibalaṁ, paññābalaṁ.
Katamañca bhikkhave saddhābalaṁ: idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti. Saddahati tathāgatassa bodhiṁ: itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṁ buddho bhagavāti. [page 011] idaṁ vuccati bhikkhave saddhābalaṁ.
Katamañca bhikkhave viriyabalaṁ: idha bhikkhave ariyasāvako āraddha viriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Idaṁ vuccati bhikkhave viriyabalaṁ.
Katamañca bhikkhave satibalaṁ: idha bhikkhave ariyasāvato satimā hoti: paramena satinepakkena samannāgato cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. Idaṁ vuccati bhikkhave satibalaṁ.
Katamañca bhikkhave samādhibalaṁ: idha bhikkhave ariyasāvako vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamajjhānaṁ upasampajja viharati. Vitakka vicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyajjhānaṁ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhaṁ ca kāyena paṭisaṁvedeti, yantaṁ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti taṁ tatiyajjhānaṁ upasampajja viharati. Sukhassa ca pahāṇā dukkhassa ca pahāṇā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthagamā adukkhaṁ asukhaṁ upekkhāsati pārisuddhiṁ catutthajjhānaṁ upasampajja viharati. Idaṁ vuccati bhikkhave samādhibalaṁ.
Katamañca bhikkhave paññābalaṁ: idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Idaṁ vuccati bhikkhave paññābalaṁ. Imāni kho bhikkhave pañca balānīti.
5. 1. 2. 5
(Baladaṭṭhabbasuttaṁ)
15. Pañcimāni bhikkhave balāni. Katamāni pañca: saddhābalaṁ, viriyabalaṁ, satibalaṁ, samādhibalaṁ, paññābalaṁ.
Kattha ca bhikkhave saddhābalaṁ daṭṭhabbaṁ: catusu sotāpattiyaṅgesu ettha saddhābalaṁ daṭṭhabbaṁ.
Kattha ca bhikkhave viriyabalaṁ daṭṭhabbaṁ: catusu sammappadhānesu. Ettha viriyabalaṁ daṭṭhabbaṁ.
[BJT Page 020]
Kattha ca bhikkhave satibalaṁ daṭṭhabbaṁ: catusu satipaṭṭhānesu. Ettha satibalaṁ daṭṭhabbaṁ.
Kattha ca bhikkhave samādhibalaṁ daṭṭhabbaṁ: catusu jhānesu. Ettha samādhibalaṁ daṭṭhabbaṁ.
Kattha ca bhikkhave paññābalaṁ daṭṭhabba: catusu ariyasaccesu. Ettha paññābalaṁ daṭṭhabbaṁ.
Imāni kho bhikkhave pañcabalānīti.
5. 1. 2. 6
(Bala agga suttaṁ)
16. Pañcimāni bhikkhave balāni. Katamāni pañca:
Saddhābalaṁ, viriyabalaṁ, satibalaṁ, samādhibalaṁ. Paññābalaṁ imāni kho bhikkhave pañcabalāni.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ balānaṁ etaṁ aggaṁ, etaṁ saṅgāhikaṁ, etaṁ saṅghātaniyaṁ yadidaṁ paññābalaṁ.
Seyyathāpi bhikkhave kūṭāgārassa etaṁ aggaṁ, etaṁ saṅgāhikaṁ, etaṁ saṅghātaniyaṁ yadidaṁ kūṭaṁ.
Evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ balānaṁ etaṁ aggaṁ, etaṁ saṅgāhikaṁ, etaṁ saṅghātaniyaṁ yadidaṁ paññābalanti.
5. 1. 2. 7
(Attahitasuttaṁ)
17. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu attahitāya paṭipanno hoti, no parahitāya. Katamehi pañcahi?
Idha bhikkhave bhikkhu attanā sīlasampanno hoti, no paraṁ sīla sampadāya samādapeti. Attanā samādhisamipanno hoti, no paraṁ samādhisampadāya samādapeti. Attanā paññāsampanno hoti, no paraṁ paññā sampadāya samādapeti. Attanā vimuttisampanno hoti, no paraṁ vimuttisampadāya samādapeti. Attanā vimuttiñāṇadassanasampanto hoti, no paraṁ vimuttitiñāṇadassanasampadāya samādapeti.
[page 013] imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgako bhikkhu attahitāya paṭipanno hoti, no parahitāyāti.
Putakuṭa-uddāna
[BJT Page 022.]
5. 1. 2. 8
(Parahitasuttaṁ)
18. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu parahitāya paṭipanto hoti, no attahitāya. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu attanā na sīlasampanno hoti, paraṁ sīla sampadāya samādapeti. Attanā na samādhisampanno hoti, paraṁ samādhisampadāya samādapeti. Attanā na paññāsampanno hoti, paraṁ paññāsampadāya samādapeti. Attanā na vimuttisampanno hoti, paraṁ vimuttisampadāya samādapeti. Attanā na vimuttiñāṇadassanasampannano hoti, paraṁ vimuttiñāṇa dassana sampadāya samādapeti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu parahitāya paṭipanno hoti, no attahitāyāti.
5. 1. 2. 9
(Neva attahitano parahitasuttaṁ)
19. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu neva attahitāya paṭipanno hoti, no parahitāya. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu attanā na sīlasampanno hoti, no paraṁ sīlasampadāya samādapeti. Attanā na samādhisampanno hoti, no paraṁ samādhisampadāya samādapeti. Attanā na paññā sampanno hoti, no paraṁ paññā sampadāya samādapeti. Attanā na vimutti sampanno hoti, no paraṁ vimuttisampadāya samādapeti. Attanā na vimuttiñāṇadassana sampanno hoti, no paraṁ vimuttiñāṇadassanasampadāya samādapeti.
[page 014] imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu neva attahitāya paṭipanno hoti, no parahitāyāti.
[BJT Page 024.]
5. 1. 2. 10
(Attahitaparahitasuttaṁ)
20. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu attahitāya ca paṭipanno hoti
Parahitāya ca. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu attanā ca sīlasampanno hoti, parañca sīlasampadāya samādapeti. Attanā ca samādhisampanno hoti, parañca samādhisampadāya samādapeti. Attanā ca paññāsampanno hoti, parañca paññāsampadāya samādapeti. Attanā ca vimuttisampanno hoti, parañca vimuttisampadāya samādapeti. Attanā ca vimuttiñaṇadassanasampanno hoti, parañca vimuttiñāṇadassanasampadāya samādapeti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu attahitāya ca paṭipanno hoti parahitāya cāti.
Balavaggo dutiyo.
Tassuddānaṁ:
Ananussutakūṭañca saṅkhittaṁ vitthatena ca,
Daṭṭhabbañca puna kūṭaṁ cattāropi hitena cāti.
[BJT Page 026]
3. Pañcaṅgikavaggo
5. 1. 3. 1
(Paṭhama agārava suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
21. So vata bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso asabhāgavuttiko sabrahmacārīsu ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripuressati'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. [page 015] ābhisamācārikaṁ dhammaṁ aparipūretvā sekhaṁ 1 dhammaṁ paripūressatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sekhaṁ dhammaṁ aparipūretvā sīlāni paripūressatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sīlāni aparipūretvā sammādiṭṭhiṁ paripūressati'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sammādiṭṭhiṁ aparipūretvā sammāsamādhiṁ paripuressatī' ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
So vata bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso sabhāgavuttiko sabrahmacārīsu ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripūressatī'ti ṭhānametaṁ vijjati, ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripūretvā sekhaṁ dhammaṁ paripūressatī, ti ṭhānametaṁ vijjati. Sekhaṁ dhammaṁ paripūretvā sīlāni paripūressatī'ti ṭhānametaṁ vijjati. Sīlāni paripūretvā sammādiṭaṭhiṁ paripūressatī'ki ṭhānametaṁ vijjati. Sammādiṭṭhiṁ paripūretvā sammāsamādhiṁ paripūressatī'ti ṭhānametaṁ vijjati.
5. 1. 3. 2
(Dutiya agārava suttaṁ)
22. So vata bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso asabhāgavuttiko sabrahmacārīsu ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripūressatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Ābhisamācārikaṁ dhammaṁ aparipūretvā sekhaṁ dhammaṁ paripūressatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sekhaṁ dhammaṁ aparipūretvā sīlakkhandhaṁ paripūressatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sīlakkhandhaṁ aparipūretvā samādhikkhandhaṁ paripūressatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Samādhikkhandhaṁ
Aparipūretvā paññākkhandhaṁ paripūressatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
So vana bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso sabhāgavuttiko
Sabrahmacārīsu ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripūressatī'ti ṭhānametaṁ vijjati. Ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripūretvā sekhaṁ dhammaṁ paripūressatī'ti ṭhānametaṁ vijjati. Sekhaṁ dhammaṁ paripūretvā sīlakkhandhaṁ paripūressatī'ti ṭhānametaṁ vijjati. Sīlakkhandhaṁ paripūretvā samādhikkhandhaṁ paripūressati'ti ṭhānametaṁ [page 016] vijjati. Samādhikkhandhaṁ paripūretvā paññākkhandhaṁ paripūressatī'ti ṭhānametaṁ vijjatī'ti.
1. Sekkhaṁ syā
[BJT Page 028]
5. 1. 3. 3
(Upakkilesasuttaṁ)
23. Pañcime bhikkhave jātarūpassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṁ jātarūpaṁ na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṁ, na ca pabhassaraṁ, pabhaṅgu ca, 1 na ca sammā upeti kammāya.
Katame pañca? Ayo lohaṁ tipu sīsaṁ sajjhu. 2
Ime kho bhikkhave pañca jātarūpassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṁ jātarūpaṁ na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṁ na ca pabhassaraṁ, pabhaṅgu ca, na ca sammā upeti kammāya.
Yato ca kho bhikkhave jātarūpaṁ imehi pañcahi upakkilesehi vippamuttaṁ 3 hoti, taṁ hoti jātarūpaṁ mudu ca kammaniyañca pabhassaraṁ ca, na ca pabhaṅgu, sammā upeti kammāya yassā yassā4 ca pilandhanavikatiyā ākaṅkhati:yadi muddikāya yadi kuṇḍalāya yadi gīveyyakāya5 yadi suvaṇṇamālakāya. Tañcassa atthaṁ anuhoti. Suvaṇaṇamālakaya. Tañcassa atthaṁ anubhoti.
Evameva kho bhikkhave pañcime cittassa upakkilesā yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṁ cittaṁ naceva mudu hoti, na ca kammaniyaṁ. Na ca pabhassaraṁ, pabhaṅgu ca, na ca sammāsamādhīyati āsavānaṁ khayāya.
Katame pañca? Kāmacchando vyāpādo thīnamiddhaṁ 6 uddhaccakukkuccaṁ vicikicchā.
Ime kho bhikkhave pañca cittassa upakkilesā yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṁ cittaṁ na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṁ, na ca pabhassaraṁ. Pabhaṅgu ca, na ca sammāsamādhīyati āsavānaṁ khayāya.
Yato ca kho bhikkhave cittaṁ imehi pañcahi upakkilesehi vippamuttaṁ hoti, taṁ hoti cittaṁ mudu ca [page 017] kammaniyañca pahassarañca, na ca pahaṅgu, sammāsamādhīyati āsavānaṁ khayāya. Yassa yassa ca abhiññāsacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṁ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati: "anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhaveyyaṁ, ekopi hutvā bahudhā assaṁ bahudhāpi hutvā eko hoti, āvībhāvaṁ tirobhāvaṁ tirokuḍḍaṁ tiropākāraṁ tiropabbataṁ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse, paṭhaviyā'pi ummujjanimujjaṁ karoti seyyathāpi udake, udake'pi abhijjamāne gacchati seyyathāpi paṭhaviyaṁ, ākāse'pi pallaṅkena kamati seyyathā'pi pakkhī sakuṇo. Ime'pi candimasuriye evaṁmahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṁ vatteyyanti" tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati: "dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇeyyaṁ dibbe ca mānuse ca ye dūre ye santike cā" ti. Tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
1. Pabhaṅgusīmu 2. Sajjhuṁ machasaṁ, sajjhāsyā.
3. Vimuttaṁmachasaṁ 4. Yassakassaci pilandhanavikatiyāsyā
5. Gīveyyakenakatthaci 6. Thīnamiddhaṁmachasaṁ
[BJT Page 030]
So sace ākaṅkhati "parasattānaṁ parapuggalānaṁ cetasā ceto paricca pajāneyyaṁ sarāgaṁ vā cittaṁ sarāgaṁ cittanti pajāneyyaṁ, [page 018] vītarāgaṁ vā cittaṁ vītarāgaṁ cittanti pajāneyyaṁ, sadosaṁ vā cittaṁ sadosaṁ cittanti pajāneyyaṁ, vītadosaṁ vā cittaṁ vītadosaṁ cittanti pajāneyyaṁ, samohaṁ vā cittaṁ samohaṁ cittanti pajāneyyaṁ. Vītamohaṁ vā cittaṁ vītamohaṁ cittanti pajāneyyaṁ, saṅkhittaṁ vā cittaṁ saṅkhittaṁ cittanti pajāneyyaṁ, vikkhittaṁ vā cittaṁ vikkhittaṁ cittanti pajāneyyaṁ, mahaggataṁ vā cittaṁ mahaggataṁ cittanti pajāneyyaṁ, amahaggataṁ vā cittaṁ amahaggataṁ cittanti pajāneyyaṁ, sauttaraṁ vā cittaṁ sauttaraṁ cittanti pajāneyyaṁ, anuttaraṁ vā cittaṁ anuttaraṁ cittanti pajāneyyaṁ, samāhitaṁ vā cittaṁ samāhitaṁ cittanti pajāneyyaṁ, asamāhitaṁ vā cittaṁ asamāhitaṁ cittanti pajāneyyaṁ, pajāneyyaṁ, avimuttaṁ vā cittaṁ avimuttaṁ cintanti pajāneyya"nti. Tatra tatreva sakkhibhahabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati "anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussareyyaṁ seyyathīdaṁ: ekampi jātiṁ dvepi jātiyo tisso'pi jātiyo catasso'pi jātiyo pañca'pi jātiyo dasa'pi jātiyo vīsampi jātiyo tiṁsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi aneke'pi saṁvaṭṭakappe aneke'pi vivaṭṭakappe aneke'pi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe amutrāsiṁ evaṁnāmo evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṁ tatrāpāsiṁ evaṁnāmo evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato cuto idhūpapanno'ti iti sākāraṁ sa uddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussareyya"nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
[page 019] so sace ākaṅkhati "dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇeṇa sugate duggate yathākammupage satte pajānāti ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā, vacī duccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṁ upavādakā micchādiṭiṭhikā
Micchādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapannā. Ime vata pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacī sucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṁ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppannāti iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇeṇa dubbaṇeṇa sugate duggate yathākammupage satte pajāneyya" nti tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati "āsavānaṁ khayā (anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ) diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya' nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyataneti.
5. 1. 3. 4
(Dussīlasuttaṁ)
24. Dussīlassa bhikkhave sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimahi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṁ hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāga vipannassa hatūpanisaṁ hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
Seyyathāpi bhikkhave rukkho sākhāpalāsavipanno, tassa papaṭikā'pi na pāripūriṁ gacchati. Taco'pi [page 020] na pāripūriṁ gacchati. Pheggu' pi na pāripuriṁ gacchati. Sāropi na pāripuriṁ gacchati.
Evameva kho bhikkhave dussīlassa sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi samimāsamādhimhi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṁ hoti yathābhūta ñāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūta ñāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibibidāvirāgavipannassa hatūpanisaṁ hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
Sīlavato bhikkhave sīlasampannassa upanissayasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanissaya sampannaṁ1 hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanissayasampanno hoti nibbidā virāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanissayasampannaṁ2 hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
Seyyathā'pi bhikkhave rukkho sakhāpalāsasampanno, tassa papaṭikā'pi3 pāripūriṁ gacchati. Tacopi pāripūriṁ gacchati. Pheggupi pāripūriṁ gacchati. Sāro'pi pāripūriṁ gacchati. 4
Evameva kho bhikkhave sīlavato sīlasampannassa upanissayasampanno hoti sammāsamādhi sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanisasyasampannaṁ1 hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanissayasampanno hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanissayasampannaṁ hoti vimuttiñāṇadassananti.
1. Upanissayasampannosī 2. Upanisasampannaṁmachasaṁ 3. Papapaṭikāsyā
4. Tacopi pheggupi sāropi pāripūriṁ gacchatisī.
Ye
[BJT Page 032]
5. 1. 3. 5
(Anuggahītasuttaṁ)
25. Pañcahi bhikkhave aṅgehi anuggahitā sammādiṭṭhi ceto vimuttiphalā ca hoti, cetovimuttiphalānisaṁsā ca, paññāvimuttiphalā ca hoti paññāvimuttiphalānisaṁsā ca. Katamehi pañcahi:
[page 021] idha bhikkhave sammādiṭṭhi sīlānuggahitā ca hoti. Sutānuggahitā ca 1 hoti. Sākacchānuggahitā ca hoti. Samathānuggahitā ca hoti. Vipassanānuggahitā ca hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi anuggahitā sammādiṭṭhi cetovimuttiphalā ca hoti. Cetovimuttiphalānisaṁsā ca, , paññāvimuttiphalā ca hoti, paññāvimuttiphalānisaṁsā cāti.
5. 1. 3. 6
(Vimuttāyatana suttaṁ)
26. Pañcimāni bhikkhave vimuttāyatanāni, yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttaṁ vā cittaṁ vimuccati, aparikkhīṇā vā 2 āsavā parikkhayaṁ gacchanti, ananuppattaṁ vā3 anuttaraṁ yogakkhemaṁ anupāpuṇāti. Katamāni pañca?
(1) Idha bhikkhave bhikkhuno satthā dhammaṁ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo 4 sabrahmacārī. Yathā yathā bhikkhave tassa bhikkhuno satthā dhammaṁ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī tathā tathā so tasmiṁ dhamme atthapaṭisaṁvedī ca hoti, dhamimapaṭisaṁvedī ca. Tassa atthapaṭisaṁvedino dhammapaṭisaṁvedino pāmojjaṁ 5 jāyati. Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo passambhati passaddhakāyo sukhaṁ vedeti. Sukhino cittaṁ samādhiyati. Idaṁ bhikkhave paṭhamaṁ vimuttāyatanaṁ, yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttaṁ vā cittaṁ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā parikkhayaṁ gacchanti, ananuppattaṁ vā anuttaraṁ yogakkhemaṁ anupāpuṇāti.
(2) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṁ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Api ca kho yathāsutaṁ yathā pariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti, yathā yathā bhikkhave bhikkhu [page 022] yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti, tathā tathā so tasmiṁ dhamme atthapaṭisaṁvedī ca hoti. Dhammapaṭisaṁvedī ca. Tassa atthapaṭisaṁvedino dhammapaṭisaṁvedino pāmojjaṁ jāyati pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo passambhati. Passaddhakāyo sukhaṁ vedeti. Sukhino cittaṁ samādhiyati.
1Suttānuggahitācasyā 2. Aparikkhīṇā syā 3. Ananupattaṁ vāsīmu
4. Garuṭṭhātiko sīmu 5. Pāmujjaṁ sīmu, syā
[BJT Page 034]
Idaṁ bhikkhave dutiyaṁ vimuttāyatanaṁ yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttaṁ vā cittaṁ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā parikkhayaṁ gacchanti, ananuppattaṁ vā anuttaraṁ yogakkhemaṁ anupāpuṇāti.
(3) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṁ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Nāpi yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti. Api ca kho yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karoti yathā yathā bhikkhave bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karoti. Tathā tathā so tasmiṁ dhamme atthapaṭisaṁvedī ca hoti, dhammapaṭisaṁvidī ca. Tassa atthapaṭisaṁvedino dhammapaṭisaṁvedino pāmojjaṁ jāyati. Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo passambhati. Passaddhakāyo sukhaṁ vedeti. 1 Sukhino cittaṁ samādhiyati. Idaṁ bhikkhave tatiyaṁ vimuttāyatanaṁ yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttaṁ vā cittaṁ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā parikkhayaṁ gacchanti, ananuppattaṁ vā anuttaraṁ yogakkhemaṁ anupāpuṇāti.
(4) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno naheva kho satthā dhammaṁ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacāri. Nāpi yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti, nāpi yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karoti, api ca kho yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakketi [page 023] anuvicāreti manasānupekkhati. Yathā yathā bhikkhave bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati, tathā tathā so tasmiṁ dhamme atthapaṭisaṁvedī ca hoti dhammapaṭisaṁvedi ca. Tassa atthapaṭisaṁvedino dhammapaṭisaṁvedino pāmojjaṁ jāyati. Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo passambhati. Passaddhakāyo sukhaṁ vedeti. Sukhino cittaṁ samādhiyati. Idaṁ bhikkhave catutthaṁ vimuttāyatanaṁ yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttaṁ vā cittaṁ vimuccati, aparikkhiṇā vā āsavā parikkhayaṁ gacchanti, ananuppattaṁ vā anuttaraṁ yogakkhemaṁ anupāpuṇāti.
(5) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno naheva kho satthā dhammaṁ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Nāpi yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti, nāpi yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karoti, nāpi yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Api ca khvassa aññataraṁ samādhinimittaṁ suggahītaṁ hoti, sumanasikataṁ sūpadhāritaṁ
Suppaṭividdhaṁ paññāya.
1. Suggahītaṁ sugāhī vediyatisīmu.
[BJT Page 036]
Yathā yathā bhikkhave bhikkhuno aññataraṁ samādhinimittaṁ suggahītaṁ hoti sumanasikataṁ sūpadhāritaṁ suppaṭividdhaṁ paññāya, tathā tathā so tasmiṁ dhamme atthapaṭisaṁvedī ca hoti dhammapaṭisaṁvedī ca. Tassa atthapaṭisaṁvedino dhammapaṭisaṁvedino pāmojjaṁ jāyati. Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo passambhati. Passaddhakāyo sukhaṁ vedeti. Sukhino cittaṁ samādhiyati. Idaṁ bhikkhave pañcamaṁ vimuttāyatanaṁ yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa [page 024] viharato avimuttaṁ vā cittaṁ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā parikkhayaṁ gacchanti, ananuppattaṁ vā anuttaraṁ yogakkhemaṁ anupāpuṇāti.
Imāni kho bhikkhave pañca vimuttāyatanāni. Yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttaṁ vā cittaṁ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā parikkhayaṁ gacchanti, ananuppattaṁ vā anuttaraṁ yogakkhemaṁ anupāpuṇātī'ti.
5. 1. 3. 7
(Samādhisuttaṁ)
27. Samādhiṁ bhikkhave bhāvetha appamāṇaṁ nipakā patissatā. Samādhiṁ bhikkhave bhāvayataṁ appamāṇaṁ nipakānaṁ patissatānaṁ pañca ñāṇāni paccattaṁ yeva uppajjanti. Katamāni pañca: ayaṁ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiṁ ca sukhavipākoti paccattaṁ yeva ñāṇaṁ uppajjati. Ayaṁ samādhi ariyo nirāmisoti paccattaṁ yeva ñāṇaṁ uppajjati. Ayaṁ samādhi akāpurisasevito'ti paccattaṁ yeva ñāṇaṁ uppajjati. Ayaṁ samādhi santo paṇīto paṭippassaddhaladdho1 ekodibhāvādhigato na ca sasaṅkhāraniggayhavārita vato'ti2 paccattaṁ yeva ñāṇaṁ uppajjati. So kho panāhaṁ imaṁ samādhiṁ sato va samāpajjāmi sato va uṭṭhahāmī'ti 3 paccattaṁ yeva ñāṇaṁ uppajjati.
Samādhiṁ bhikkhave bhāvetha appamāṇaṁ nipakā patissatā. Samādhiṁ bhikkhave bhāvayataṁ appamāṇaṁ nipakānaṁ patissatānaṁ imāni pañca ñāṇāni paccattaṁ yeva uppajjantī'ti,
5. 1. 3. 8
(Pañcaṅgikasamādhisuttaṁ)
28. [page 025] ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa sammā samādhissa bhāvanaṁ desissāmi4 taṁ suṇātha, sādhukaṁ manasi karotha, bhāsissāmi'ti. Evaṁ bhanteti'ti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca.
1. Paṭippassaddhiladdho, syā
2. Na ca sasaṅkhāraniggayha vātapattoti syā na sasaṅkhāra niggasha
Cāriyādhihatotimachasaṁ (?) Na ca sasaṅkhāraniggayha cāritapapatitotisīmu
3. Sato kho panāhaṁ imaṁ samāpajjāmī, sato uṭṭhahāmitimachasaṁ satoca samāpajjāmī sato uṭṭhāhāmītisyā 4. Desessāmisyāmachasaṁ
[BJT Page 038]
Katamā ca bhikkhave ariyassa pañcaṅgikassa sammāsamādhissa bhāvanā?
(1) Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So imameva kāyaṁ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṁ hoti. Seyyathāpi bhikkhave dakkho nahāpako1 vā nahāpakantevāsī2 vā kaṁsathāle nahāniyacuṇṇāni3 ākiritvā udakena paripphosakaṁ paripphosakaṁ sanneyya, sāyaṁ4 nahāniyapiṇḍi snehānugatā5 snehaparetā6 santarabāhirā phuṭā snehena na ca paggharati. 7 Evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṁ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṁ hoti ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa sammā samādhissa ayaṁ paṭhamā bhāvanā.
(2) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So imameva kāyaṁ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṁ hoti. Seyyathāpi bhikkhave udakarahado ubbhidodako8, tassa nevassa puratthimāya disāya udakassa āyamukhaṁ, na pacchimāya disāya udakassa āyamukhaṁ, na uttarāya [page 026] disāya udakassa āyamukhaṁ, na dakkhiṇāya disāya udakassa āyamukhaṁ, devo ca kālena kālaṁ sammā dhāraṁ nānuppaveccheyya, atha kho tambhā ca udakarahadā sītā vāridhārā ubbhijjītvā tameva udakarahadaṁ sītena vārinā abhisandeyya parisandeyya paripureyya paripphareyya, nāssa kiñci sabbāvato udakarahadassa sītena vārinā apphuṭaṁ assa. Evameva kho bhikkhave bhikkhu imeva kāyaṁ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripureti parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṁ hoti. Ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa sammāsamādhissa ayaṁ dutiyā bhāvanā.
(3) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti, yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti, tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So imameva kāyaṁ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena apphuṭaṁ hoti.
1. Nhāpako cāmachasaṁ 2. Tahāpakantevāsī vāmachasaṁ
3. Nhāniya cuṇṇānimachasaṁ, syā. 4. Yaṁsāsīmu 5. Sinehānugatāsyā
6. Sīnehaparetāsyā 7. Paggharinī machasaṁ ubbhitodakosyā:gambhīro machasaṁ
[BJT Page 040]
Seyyathāpi bhikkhave uppaliniyaṁ vā paduminiyaṁ vā puṇḍarīkiniyaṁ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṁvaddhāni udakānuggatāni anto nimuggaposīni, 1 tāni yāvaggā 2 yāva mūlā3 sītena vārinā abhisannāni parisannāni paripūrāni paripphuṭāni. Nāssa kiñci sabbāvataṁ uppalānaṁ vā padumānaṁ vā puṇḍarīkānaṁ vā sītena vārinā apphuṭaṁ assa. Evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṁ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato 4 kāyassa nippītikena sukhena apphuṭaṁ hoti. Ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa sammāsamādhissa ayaṁ tatiyā bhāvanā.
(4) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu sukhassa ca pāhāṇā [page 027] dukkhassa ca pahāṇā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhaṁ asukhaṁ upekkhāsatipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So imameva kāyaṁ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā
Pariyodātena apphuṭaṁ hoti. Seyyathāpi bhikkhave puriso odātena vatthena sasīsaṁ pārupitvā nisinno assa, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena vatthena apphuṭaṁ assa. Evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṁ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā
Pariyodātena apphuṭaṁ hoti. Ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa sammāsamādhissa ayaṁ catutthā bhāvanā.
(5) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno paccavekkhaṇānimittaṁ suggahītaṁ hoti sumanasikataṁ sūpadhāritaṁ, suppaṭividdhaṁ paññāya. Seyyathāpi bhikkhave añño vā aññaṁ5 paccavekkheyya, ṭhito vā nisinnaṁ paccavekkheyya, nisinno vā nipannaṁ paccavekkheyya evameva kho bhikkhave bhikkhuno paccavekkhaṇānimittaṁ suggahītaṁ hoti sumanasikataṁ sūpadhāritaṁ, suppaṭividdhaṁ paññāyā'ti. Ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa sammāsamādhissa ayaṁ pañcamī bhāvanā
Evaṁ bhāvite kho bhikkhave bhikkhu ariye pañcaṅgike sammā samādhimhi evaṁ bahulīkate yassa yassa abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṁ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
Seyyathāpi bhikkhave udakamaṇiko ādhāre ṭhapito pūro udakassa samatittiko kākapeyyo, tamenaṁ balavā puriso yato yato āvajjeyya, āgaccheyya udakanti? 'Evaṁ [page 028] bhante'.
1. Nimuggaposini sīmu. 2. Tāni yāvacaggāsyā machasaṁ
3. Yā va ca mūlāsyā machasaṁ. Tāti yāva ca nimamūlāsīmu. 4. Sabbāvataṁsīmu.
5. Aññe vā aññaṁ vā sīmu.
[BJT Page 042]
Evameva kho bhikkhave bhikkhu evaṁ bhāvite ariye pañcaṅgike sammā samādhimhi evaṁ bahulīkate yassa yassa abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṁ abhininnāmeni abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāni sati sati āyatane.
Seyyathāpi bhikkhave same bhumibhāge pokkharaṇī caturassā1 ālibaddhā pūrā udakassa samatittikā kākapeyyā, tamenaṁ balavā puriso yato yato āliṁ muñceyya, āgaccheyya udakanti?. 'Evaṁ bhante'. Evameva kho bhikkhave bhikkhu evaṁ bhāvite ariye pañcaṅgike sammāsamādhimahi evaṁ bahulīkate yassa yassa abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṁ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
Seyyathāpi bhikkhave subhūmiyaṁ cātummahāpathe2 ājaññaratho yutto assa ṭhito odhastapatodo, tamenaṁ dakkho yoggācariyo assadammasārathi abhirūhitvā vāmena hatthena rasmiyo gahetvā dakkhiṇena hatthena patodaṁ gahetvā yenicchakaṁ yadicchakaṁ sāreyyapi paccāsāreyyapi. Evameva kho bhikkhave bhikkhu evaṁ bhāvite ariye pañcaṅgike sammā samādhimhi evaṁ bahulīkate yassa yassa abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṁ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati: "anekavihitaṁ iddhividhaṁ [page 029] paccanubhaveyyaṁ: ekopi hutvā bahudhā assaṁ bahudhāpi hutvā eko assaṁ, āvībhāvaṁ tirobhāvaṁ tirokuḍḍaṁ tiropākāraṁ tiropabbataṁ asajjamāno gaccheyyaṁ seyyathāpi ākāse, paṭhaviyāpi ummujjanimujjaṁ kareyyaṁ seyyathāpi udake, udakepi abhijjamāne gaccheyyaṁ seyyathāpi paṭhaviyaṁ, ākāsepi pallaṅkena kameyyaṁ seyyathāpi pakkhī sakuṇo, imepi candimasuriye evaṁ mahiddhike evaṁ mahānubhāve pāṇinā parāmaseyyaṁ parimajjeyyaṁ, yāva brahmalokāpi kāyena vasaṁ vatteyya'nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ
Pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati:"dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇeyyaṁ dibbe ca mānusake ca ye dūre santike cā'ti, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati. "Parasattānaṁ parapuggalānaṁ cetasā ceto paricca pajāneyyaṁ sarāgaṁ vā cittaṁ sarāgaṁ cittanati pajāneyyaṁ vītarāgaṁ vā cittaṁ vītarāgaṁ cittanti pajāneyyaṁ, sadosaṁ vā cittaṁ sadosaṁ cittanti pajāneyyaṁ, vītadosaṁ vā cittaṁ vītadosaṁ cittanti pajāneyyaṁ, samohaṁ vā cittaṁ samohaṁ cittanti pajāneyyaṁ, vītamohaṁ vā cittaṁ vītamohaṁ cittanti pajāneyyaṁ, saṅkhittaṁ vā cittaṁ saṅkhittaṁ cittanti pajāneyyaṁ, vikkhittaṁ vā cittaṁ vikkhittaṁ cittanti pajāneyyaṁ, mahaggataṁ vā cittaṁ mahaggataṁ cittanti pajāneyyaṁ, amahaggataṁ vā cittaṁ amahaggataṁ cittanti pajāneyyaṁ, sauttaraṁ vā cittaṁ sauttaraṁ cittanti pajāneyyaṁ, anuttaraṁ vā cittaṁ anuttaraṁ cittanti pajāneyyaṁ, samāhitaṁ vā cittaṁ samāhitaṁ cittanti pajāneyyaṁ, vimuttaṁ vā cittaṁ vimuttaṁ cittanti pajāneyyaṁ avimuttaṁ vā cittaṁ avimuttaṁ cittanti pajāneyyanti tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati:"anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussareyyaṁ seyyathīdaṁ ekampi jātiṁ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṁsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṁvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṁ evannāmo, evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṁ, tatrāpāsiṁ evannāmo evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedi evamāyupariyanto. So tato cuto idhupapannoti. Iti sākāraṁ sauddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussareyya" nti tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati: " dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṁ cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajāneyyaṁ: ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṁ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapannā. ' Ime vā bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṁ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapannā ' ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṁ cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇeṇa dubbaṇṇe sugate duggate yathā kammūpage satte pajāneyya "nti tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhati: "āsavānaṁ khayā anāsavaṁ ceto vimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya 2'nti tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyataneti.
1. Caturaṁsā machasaṁ 2. Catumahāpathe machasaṁ
[BJT Page 044]
5. 1. 3. 9
(Caṅkamānisaṁsasuttaṁ)
29. Pañcime bhikkhave caṅkame ānisaṁsā. Katame pañca?
[page 030] addhānakkhamo hoti. Padhānakkhamo hoti. Appābādho hoti. Asitapītakhāyitasāyitaṁ1 sammā parināmaṁ gacchati. Caṅkamādhigato samādhi ciraṭṭhitiko hoti.
Ime kho bhikkhave pañca caṅkame ānisaṁsāti.
5. 1. 3. 10
(Nāgitasuttaṁ)
30. Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kosalesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena icchānaṅgalaṁ nāma kosalānaṁ brāhmaṇagāmo tadavasari. Tatra sudaṁ bhagavā icchānaṅgale viharati icchānaṅgala vanasaṇḍe.
Assosuṁ kho icchānaṅgalakā2 brāhmaṇagahapatikā"samaṇo khalu bho gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito icchānaṅgalaṁ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
"Taṁ kho pana bhagavantaṁ gotamaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: "itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā dvemanussānaṁ buddho bhagavāti. So imaṁ lokaṁ sadevakaṁ samārakaṁ sabrahmakaṁ sassamaṇabrāhmaṇiṁ pajaṁ sadevamanussaṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā pavedeti".
'So dhammaṁ deseti ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ savyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ, brahmacariyaṁ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṁ arahataṁ dassanaṁ hotī'ti.
Atha kho icchānaṅgalakā brāhmaṇagahapatikā tassā rattiyā accayena pahūtaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ ādāya yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bahidvārakoṭṭhake aṭṭhaṁsu uccāsaddā mahāsaddā.
1. Asitaṁ pītaṁ khāyitaṁ sāyitaṁ machasaṁ, syā' 2. Icchānaṅgalikā sīmu
3. Syāmapotthake na dissate.
[BJT Page 046]
[page 031] tena kho pana samayena āyasmā nāgito bhagavato upaṭṭhāko hoti. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ nāgitaṁ āmantesi: ke panete1 nāgita uccāsaddā mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilopeti?2 "Ete bhante icchānaṅgalakā brāhmaṇagahapatikā pahutaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ ādāya babhidvārakoṭṭhake ṭhitā bhagavantaṁ yeva uddissa bhikkhusaṅghañcā"ti.
Māhaṁ nāgita yasena samāgamo, 3 mā ca mayā yaso. Yo kho nāgita nayimassa nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṁ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī, so taṁ mīḷhasukhaṁ4 middhasukhaṁ lābhasakkārasilokasukhaṁ sādiyeyyāti.
"Adhivāste'dāni bhante bhagavā, adhivāsetu sugato. Adhivāsana kālo'dāni bhante bhagavato. Yena yeneva'dāni bhante bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti brāhmaṇa gahapatikā negamā ceva jānapadā ca.
Seyyathāpi bhante thullaphusitake deve vassante yathāninnaṁ udakāni pavattanti, evameva kho bhante yena yeneva'dāni bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca taṁ kissa hetu? Tathāhi bhante bhagavato sīlapaññāṇa"nati.
Māhaṁ nāgita yasena samāgamo3, mā ca mayā yaso. Yo kho nāgita nayimassa nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṁ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī, so taṁ4 mīlhasukhaṁ middhasukhaṁ lābhasakkārasilokasukhaṁ sādiyeyya. [page 032] asitapītakhāyitasāyitassa kho nāgita uccārapassāvo. Eso tassa nissando.
1. Ke pana te syā, ke pana kho machasaṁ.
2. Vilopennīti syā, sīmu.
3. Samāgamaṁ, sīmu. Machasaṁ.
4. Yo taṁ mīḷhasukhaṁ machasaṁ, syā.
[BJT Page 048]
Piyānaṁ kho nāgita viparināmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. Eso tassa nissando.
Asubhanimittānuyogaṁ anuyuttassa kho nāgita subhanimitte1 pāṭikkūlyatā2 saṇṭhāti. Eso tassa nissando.
Chassu3 kho nāgita phassāyatanesu aniccānupassīno viharato phasse pāṭikkūlyatā saṇṭhāti. Eso tassa nissando.
Pañcasu kho nāgita upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato upādāne pāṭikkūlyatā saṇṭhāti. Eso tassa nissandoti.
Pañcaṅgikavaggo tatiyo.
Tassuddānaṁ:
Dvegāravupakkileso dussīlānuggahena ca
Vimuttisamādhipañcaṅgikā caṅkamo nāgitena cāti
1. Subhanimittena sīmu.
2. Pāṭikulyatā machasaṁ paṭikkulyatā sīmu.
3. Chasu machasaṁ
[BJT Page 050]
4. Sumanāvaggo
5. 1. 4. 1.
(Sumanāsuttaṁ)
31. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. * Atha kho sumanā rājakumārī pañcahi rathasatehi pañcahi1 rājakumārisatehi parivutā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnā kho sumanā rājakumārī bhagavantaṁ etadavoca:
Idhassu bhante bhagavato dve sāvakā samasaddhā samasīlā samapaññā, eko dāyako eko adāyako, te kāyassa [page 033] bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjeyyuṁ, devabhūtānampana nesaṁ bhante siyā viseso siyā nānākaraṇanti? Siyā sumane'ti bhagavā avoca.
Yo so sumane dāyako, so amuṁ adāyakaṁ devabhūto samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti. Dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena ādhipateyyena. 2 Yo so sumane dāyako, so amuṁ adāyakaṁ devabhuto samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti 3
Sace pana te bhante tato cutā itthattaṁ āgacchanti, manussabhūtānaṁ pana tesaṁ bhante siyā viseso, siyā nānākaraṇanti? Siyā sumaneti bhagavā avoca.
Yo so sumane dāyako. So amuṁ adāyakaṁ manussabhuto samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti: mānusakena4 āyunā, mānusakena vaṇṇena, mānusakena sukhena mānusakena yasena, mānusakena ādhipateyyena. Yo so sumane dāyako, so amuṁ adāyakaṁ manussabhuto samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti.
Sace pana te bhante ubho agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti, pabbajitānaṁ pana nesaṁ5 bhante siyā viseso siyā nānākaraṇanti? Siyā sumaneti bhagavā avoca.
Yo so sumane dāyako, so amuṁ adāyakaṁ pabbajito samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti: yācito'va bahulaṁ cīvaraṁ paribhuñjati appaṁ ayācito. Yācitova bahulaṁ piṇḍapātaṁ paribhuñjati, appaṁ ayācito. Yācito'va bahulaṁ senāsanaṁ paribhuñjati, appaṁ ayācito. Yācito'va bahulaṁ gilāna paccaya bhesajjaparikkhāraṁ paribhuñjati, appaṁ ayācito:
* Syāma potthake ayaṁ pāṭho natthi, ekaṁ samayaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharatijetavane anāthapiṇḍikassa ārāme machasaṁ
1. Pañcahi ca syā 2. Adhipateyyena syā 3. Adhigaṇhātīti syā.
4. Mānussakena sīmu 5. Tesaṁ sīmu.
[BJT Page 052]
Yehi kho pana sabrahmacārīhi saddhiṁ viharati, tyāssa1 manāpeneva bahulaṁ kāyakammena samudācaranti, appaṁ amanāpena, manāpeneva bahulaṁ vacīkammena samudācaranti, appaṁ amanāpena, manāpeneva2 bahulaṁ manokammena samudācaranti, appaṁ
Amanāpena. Manāpaṁ yeva3 upahāraṁ upaharanti, appaṁ [page 034] amanāpaṁ yo so sumane dāyako, so amuṁ adāyakaṁ pabbajito samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti. 4
Sace pana te bhante ubho arahattaṁ pāpuṇanti, arahattappattānaṁ pana nesaṁ bhante siyā viseso siyā nānākaraṇanti?.
Ettha kho panesāhaṁ sumane na kiñci nānākaraṇaṁ vadāmi yadidaṁ vimuttiyā vimuttinti. 5
Acchariyaṁ bhante, abbhutaṁ bhante. Yāvañcidaṁ bhante alameva dānāni dātuṁ, alaṁ puññāni kātuṁ, yatra hi nāma devabhūtassapi upakārāni puññāni, manussabhūtassapi upakārāni puññāni, pabbajitassapi upakārāni puññānīti.
Idamavova bhagavā idaṁ vatvā6 sugato athāparaṁ etadavoca satthā:
1. Yathāpi cando vimalo gacchaṁ ākāsadhātuyā
Sabbe tārā gaṇe loke ābhāya atirocati,
2. Tatheva sīlasampanno saddho purisapuggalo
Sabbe maccharino loke cāgena atirocati.
3. Yathāpi megho thanayaṁ vijjumālī satakkaku
Thalaṁ ninnaṁ ca pūreti abhivassaṁ vasundharaṁ,
4. Evaṁ dassana sampanno sammā sambuddhasāvako
Macchariṁ adhigaṇhāti pañcaṭhānehi paṇḍito:
5. Āyunā yasasā veca vaṇṇena ca sukhena ca
Sace bhoga paribbūḷho7 pecca sagge pamodatīti8
1. Tassa syā, machasaṁ 2. Manāpena syā, 3. Manāpaññe ca syā,
4. Adhigaṇhātīti machasaṁ, syā 5. Vimuttanti syā
6. Vatvāna machasaṁ, syā 7. Paribyuḷho machasaṁ 8. Sagge ca modati sīmu.
[BJT Page 054]
5. 1. 4. 2
(Cundīsuttaṁ)
32. [page 035] ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati kalandakanivāpe. Atha kho cundī rājakumārī pañcahi rathasatehi pañcahi ca kumāri satehi parivutā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnā kho cundī rājakumārī bhagavantaṁ etadavoca:
Amhākaṁ bhante bhātā cundo nāma rājakumāro. So evamāha:"yadeva so hoti itthī vā puriso vā buddhaṁ saraṇaṁ gato, dhammaṁ saraṇaṁ gato, saṅghaṁ saraṇaṁ gato, pāṇātipātā paṭivirato, adinnādānā paṭivirato, kāmesu micchācārā paṭivirato, musāvādā paṭivirato, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato, so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ yeca1 upapajjati, no duggatinni. "
Sāhaṁ bhante bhagavantaṁ pucchāmi: kathaṁ rūpe nu kho2 bhante satthari pasanno kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ yeva upapajjati, no duggatinti? Sāhaṁ bhante bhagavantaṁ pucchāmi: kathaṁ rūpe nu kho2 bhante dhamme pasanno kāyassabhedā parammaraṇā sugatiṁ yeva upapajjati, no duggatinti?
Kathaṁ rūpe nu kho bhante saṅghe pasanno kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ yeva upapajjati, no duggatinti? Kathaṁ rūpesu sīlesu paripūrakāri kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ yeva1 saggaṁ lokaṁ uppajjati, no duggatinti?
Yāvatā cundi sattā apadā vā dipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā rūpino vā arūpino vā saññino vā asaññino vā nevasaññināsaññino vā tathāgato tesaṁ aggamakkhāyati arahaṁ sammā sambuddho. Ye kho cundi buddhe pasannā, agge te pasannā. Agge kho pana pasannānaṁ aggo vipāko hoti.
Yāvatā cundi dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā virāgo tesaṁ aggamakkhāyati yadidaṁ madanimmadano pipāsavinayo3 ālayasamugghāto vaṭṭūpacchedo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṁ. Ye kho [page 036] cundi virāge dhamme pasannā. Agge te pasannā agge kho pana pasannānaṁ aggo vipāko hoti.
Yāvatā cundi saṅghā vā gaṇā vā tathāgatasāvakasaṅgho tesaṁ aggamakkhāyati yadidaṁ cattāri purisayugāni aṭṭhapurisapuggalā. Esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Ye kho cundi saṅghe pasannā, agge te pasannā. Agge kho pana pasannānaṁ aggo vipāko hoti.
1. Sugatiññeva syā 2. Kathaṁ rūpe kho machasaṁ 3. Pipāsāvinayo sīmu.
[BJT Page 056]
Yāvatā cundī sīlāni, ariyakantāni1 tesaṁ aggamakkhāyati yadidaṁ akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhi saṁvattanikāni. Ye kho cundi ariyakantesu sīlesu paripūrakārino, agge te paripūrakārino. Agge kho pana paripūrakārīnaṁ aggo vipāko hotīti.
6. Aggato ve pasannānaṁ aggaṁ dhammaṁ vijānataṁ
Agge buddhe pasannānaṁ dakkhiṇeyye anuttare,
7. Agge dhamme pasannānaṁ virāgūpasame sukhe
Agge saṅghe pasannānaṁ puññakkhette anuttare,
8. Aggasmiṁ dānaṁ dadataṁ aggaṁ puññaṁ pavaḍḍhati
Aggaṁ āyūca2 vaṇṇo ca yaso kitti sukhaṁ balaṁ
9. Aggassa dātā medhāvī aggadhammasamāhito
Devabhūto manusso vā aggappatto pamodatīti.
5. 1. 4. 3.
(Uggahasuttaṁ)
33. Ekaṁ samayaṁ bhagavā bhaddiye3 viharati jātiyā vane. Atha kho uggaho meṇḍaka nattā yena bhagavā tenupaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho uggaho meṇḍakanattā bhagavantaṁ etadavoca:
Adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya attacatuttho [page 037] bhattanti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho uggaho meṇḍakanattā bhagavato adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.
Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena uggahassa meṇḍakanattuno nivesanaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho uggaho meṇḍakanattā bhagavantaṁ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
Atha kho uggaho meṇḍakanattā bhagavantaṁ bhuttāviṁ onītapattapāṇiṁ ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho uggaho meṇḍakanattā bhagavantaṁ etadavoca:
1. Ariyakattāni sīlānimachasaṁ 2. Āyuñcasīmu.
3. Bhaddikeaṭṭhakathā.
[BJT Page 058]
Imā me bhante kumāriyo patikulāni gamissanti. Ovadatu tāsaṁ bhante bhagavā, anusāsatu tāsaṁ bhante bhagavā, yaṁ tāsaṁ assa dīgharattaṁ hitāya sukhāyāti.
Atha kho bhagavā tā kumāriyo etadavoca: tasmātiha kumāriyo evaṁ sikkhitabbaṁ: yassa vo' mātā pitaro bhattuno dassanti atthakāmā hitesino anukampakā anukampaṁ upādāya, tassa bhavissāma pubbuṭṭhāyiniyo pacchānipātiniyo kiṅkārapaṭissā viniyo manāpacāriniyo piyavādiniyoti. Evaṁ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṁ.
Tasmātiha kumāriyo evaṁ sikkhitabbaṁ ye te bhattu garuno bhavissanti mātāti vā pitāti vā samaṇabrāhmaṇāti vā, te sakkarissāma garukarissāma, 2 mānissāma, pūjessāma, abbhāgateva āsanodakena patipūjessāmāti3 evaṁ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṁ.
Tasmātiha kumāriyo evaṁ sikkhitabbaṁ ye te bhattu abbhantarā kammantā uṇṇāti vā kappāsāti vā, tattha dakkhā bhavissāma analasā tatrūpāyāya vimaṁsāya samannāgatā alaṁ kātuṁ alaṁ saṁvidhātunti evaṁ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṁ.
Tasmātīha kumāriyo evaṁ sikkhitabbaṁ: yo so bhattu abbhantaro antojano, dāsātivā pessāti [page 038] vā kammakarāti vā, kammakarāti vā, tesaṁ katañca katato jānissāma, akatañca akatato jānissāma, gilānakānañca balābalaṁ jānissāma, khādanīyaṁ bhojanīyaṁ cassa paccayena vibhajissāmāti. 4 Evaṁ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṁ.
Tasmātiha kumāriyo evaṁ sikkhitabbaṁ: yaṁ bhattā āharissati dhanaṁ vā dhaññaṁ vā rajataṁ vā jātarūpaṁ vā, taṁ ārakkhena5 guttiyā sampādessāma. Tassa bhavissāma adhuttī athenī asoṇḍī avināsikāyoti. Evaṁ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṁ.
Imehi kho kumāriyo pañcahi dhammehi samannāgato mātugāmo kāyassa bhedā parammaraṇā manāpakāyikānaṁ devānaṁ sahavyataṁ uppajjatīti.
10. Yo naṁ bharati sabbadā niccaṁ ātāpi ussuko
Sabbakāmaharaṁ6 posaṁ bhattāraṁ nāti maññeti.
11. Na cāpi sotthi bhattāraṁ icchācārena rosaye7
Bhattu ca garuno sabbe paṭipujeti paṇḍitā.
12. Uṭṭhāhikā8 analasā saṅgahītaparijjanā
Bhattu manāpā9 carati sambhataṁ anurakkhati.
13. Yā evaṁ vattatī nāri bhattucchandavasānugā
Manāpā nāma te devā yattha sā upapajjatī ti.
1. Yassa kho sīmu 2. Garuṁ karissāma machasaṁ
3. Paṭipūjessāmāti syā, machasaṁ 4. Paccayaṁsena vibhajissāmāti syā, sī
5. Ārakkhāya sīmu 6. Sabbakāmakaraṁ, sīmu.
7. Issācārena rosaye syā, machasaṁ issāvādena [pts]
8. Uṭṭhāyikā syā, 9. Bhattumanāpaṁ machasaṁ
[BJT Page 060]
5. 1. 4. 4
(Sīhasenāpatisuttaṁ)
34. Ekaṁ samayaṁ bhagavā vesālisaṁ viharati mahāvane kūṭāgāra sālāyaṁ. Atha kho sīho senāpati yena [page 039] bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho sīho senāpati bhagavantaṁ etadavoca:
Sakkā nu kho bhante sandiṭṭhikaṁ dānaphalaṁ paññāpetunti?
Sakkā sīhāti bhagavā avoca. Dāyako sīha dānapati bahuno janassa piyo hoti manāpo. Yampi sīha dāyako dānapati bahuno janassa piyo hoti manāpo, idampi sandiṭṭhikaṁ dānaphalaṁ.
Puna ca paraṁ sīha dāyakaṁ dānapatiṁ santo sappurisā bhajanti. Yampi sīha dāyakaṁ dānapatiṁ santo sappurisā bhajanti, idampi sandiṭṭhikaṁ dānaphalaṁ.
Puna ca paraṁ sīha dāyakassa dānapatino kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati. Yampi sīha dāyakassa dānapatino kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, idampi sandiṭṭhikaṁ dānaphalaṁ.
Puna ca paraṁ sīha dāyako dānapati yaññadeva parisaṁ upasaṅkamati. Yadi khattiyaparisaṁ, yadi brāhmaṇaparisaṁ, yadi gahapatiparisaṁ, yadi samaṇaparisaṁ, visāradova1 upasaṅkamati amaṅkubhūto. Yampi sīha dāyako dānapati yaññadevaparisaṁ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṁ, yadi brāhmaṇaparisaṁ, yadi gahapati parisaṁ, yadi samaṇaparisaṁ, visāradova upasaṅkamati amaṅkubhūto: idampi sandiṭṭhikaṁ dānaphalaṁ.
Puna ca paraṁ sīha dāyako dānapati kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. Yampi sīha dāyako dānapati kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. Idaṁ2 samparāyikaṁ dānaphalanti.
Evaṁ vutte sīho senāpati bhagavantaṁ etadavoca "yānimāni bhante bhagavatā cattāri sandiṭṭhikāni dānaphalāni akkhātāni, nāhaṁ ettha bhagavato saddhāya gacchāmi. Ahampetāni jānāmi. Ahaṁ bhante dāyako dānapati bahuno janassa piyo manāpo. Ahaṁ bhante dāyako dānapati. , Maṁ santo sappurisā bhajanti. Ahaṁ bhante dāyako dānapati, mayhaṁ kalyāṇo kittisaddo ababhuggato: sīho senāpati dāyako kārako saṅghupaṭṭhākoti. Ahaṁ [page 040] bhante dāyako dānapati, yaññadeva parisaṁ upasaṅkamāmi: yadi khattiyaparisaṁ, yadi brāhmaṇaparisaṁ, yadi gahapati parisaṁ, yadi samaṇaparisaṁ, visāradova upasaṅkamāmi amaṅkubhūto. Yānimāni bhante bhagavatā cattāri sandiṭṭhikāni dānaphalāni akkhātāni, nāhaṁ ettha bhagavato saddhāya gacchāmi. Ahampetāni jānāmi. Yañca kho maṁ bhante bhagavā evamāha: 'dāyako sīha dānapati kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjatī'ti etāhaṁ na jānāmi. Ettha ca panāhaṁ bhagavato saddhāya gacchāmī"ti.
1. Visārado machasaṁ 2. Idampi syā
[BJT Page 062]
Evametaṁ sīha, eva metaṁ sīha, dāyako1 dānapati kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjatīti.
14. Dadaṁ piyo hoti bhajanti naṁ bahū kittiñca pappoti yasobhivaḍḍati.
Amaṅkubhūto parisaṁ vigāhati visārado hoti naro amaccharī.
15. Tasmā hi dānāni dadanti paṇḍitā vineyya maccheramalaṁ sukhesino,
Te dīgharattaṁ tidive patiṭṭhitā devānaṁ sahavyataṁ gatā ramanti. 3
16. Katāvāsā katakusalā tato cutā4 sayaṁpabhā anuvicaranti nandanaṁ, 5
Te tattha nandanti ramanti modare samappitā kāmaguṇehi pañcahi
Katvāna vākyaṁ asitassa tādino ramanti sagge sugatassa sāvakā'ti. 6
5. 1. 4. 5
(Dānānisaṁsasuttaṁ)
35. [page 041] pañcime bhikkhave dāne ānisaṁsā. Katame pañca?
Bahuto janassa piyo hoti manāpo. Santo sappurisā bhajanti. Kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati. Gihīdhammā anapeto hoti. Kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. Ime kho bhikkhave pañca dāne ānisaṁsāti.
17. Dadamāno piyo hoti sataṁ dhammaṁ anukkamaṁ,
Santo naṁ bhajanti sappurisā7 saññatā brahmacārino.
18. Te tassa dhammaṁ desenti sabbadukkhāpanūdanaṁ,
Yaṁ so dhammaṁ idhaññāya parinibbāti anāsavoti. 8
5. 1. 4. 6
(Kāladānasuttaṁ)
36. Pañcimāni bhikkhave kāladānāni. Katamāni pañca?
Āgantukassa dānaṁ deti. Gamikassa dānaṁ deti. Gilānassa dānaṁ deti. Dubbhikkhe dānaṁ deti. Yāni navasassāni navaphalāni, tāni paṭhamaṁ sīlavantesu patiṭṭhāpeti. Imāni kho bhikkhave pañca kāladānānīti.
1. Dāyako sīha sī 2. Yasassa vaḍḍhati syā yaso ca vaḍḍhati machasaṁ
3. Devānaṁ sahavyagatā ramanti te syā machasaṁ
4. Katāvakāsā katakusalā ito cutā machasaṁ, syā
5. Nandane syā 6. Ramanti sabbe sugatassa sāvakā syā
7. Santo naṁ sadā bhajanti syā machasaṁ 8. Parinibbātanāsavoti syā
[BJT Page 064.]
19. Kāle dadanti sappaññā vadaññū vītamaccharā
Kālena dinnaṁ ariyesu ujubhutesu tādisu,
Vippasanna manā tassa vipulā hoti dakkhiṇā,
20 Ye tattha anumodanti veyyāvaccaṁ karonni vā
Na tesaṁ1 dakkhiṇā ūnā tepi puññassa bhāgino.
21. Tasmā dade va2 appaṭivānacitto yattha dinnaṁ mahapphalaṁ
Puññāni paralokasmiṁ patiṭṭhā honti pāṇinanti.
5. 1. 4. 7
(Bhojanasuttaṁ)
37. [page 042] bhojanaṁ bhikkhave dadamāno dāyako paṭiggāhakānaṁ pañca ṭhānāni deti.
Katamāni pañca?
Āyuṁ deti, vaṇṇaṁ deti, sukhaṁ deti, balaṁ deti. Paṭibhāṇaṁ deti. Āyuṁ kho pana datvā āyussa bhāgī hoti dibbassa vā mānusassavā, vaṇaṇaṁ datvā vaṇṇassa bhāgī hoti dibbassa vā mānussa vā, sukhaṁ datvā sukhassa bhāgī hoti dibbassa
Vā mānusassa vā, paṭibhāṇaṁ datvā paṭibhānassa bhāgī hoti dibbassa vā mānusassa vā. Bhojanaṁ bhikkhave dadamāno dāyako paṭiggāhakānaṁ imāni pañca ṭhānāni deti.
22. Āyudo balado dhīro vaṇaṇado paṭibhāṇado
Sukhassa dātā medhāvī sukhaṁ so adhigacchati.
23. Āyuṁ datvā balaṁ vaṇṇaṁ sukhañca paṭibhāṇakaṁ
Dighāyu yasavā hoti yattha yatthupapajjatīti.
5. 1. 4. 8
(Saddhasuttaṁ)
38. Pañcime bhikkhave saddhe kulaputte ānisaṁsā. Katame pañca?
Ye te bhikkhave loke santo sappurisā, te saddhaṁ yeva8 paṭhamaṁ anukampanti, no tathā assaddhaṁ. Saddhaṁyeva paṭhamaṁ upasaṅkamantā upasaṅkamanti, no tathā assaddhaṁ saddhasseva paṭhamaṁ patigaṇhantā patigaṇhanti, no tathā assaddhaṁ saddhasseva paṭhamaṁ dhammaṁ desentā desenti, no tathā assaddhaṁ. Saddho kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. 4
Ime kho bhikkhave pañca saddhe kulaputte ānisaṁsā.
Seyyathāpi bhikkhave subhumiyaṁ cātummahāpathe5 mahānigrodho samannā pakkhīnaṁ paṭisaraṇaṁ hoti, evameva [page 043] kho bhikkhave saddho kulaputto bahuno janassa paṭisaraṇaṁ hoti: bhikkhūnaṁ bhikkhunīnaṁ upasakānaṁ upāsikānanti.
1. Tesaṁdakkhiṇāūnā machasaṁ [pts 2.] Dade syā machasaṁ
3. Saddhaññeva machasaṁ syā 4. Uppajjati, sīmu
5. Catummahāpathe syā catumahāpathe machasaṁ.
[BJT Page 066]
24. Sākhāpattaphalūpeto khandhimā ca mahādumo,
Mūlavā phalasampanno patiṭṭhā hoti pakkhinaṁ.
25. Manorame āyatane sevanti naṁ vihaṅgamā,
Chāyaṁ chāyatthikā1 yanti phalatthā phalabhojino.
26. Tatheva sīlampannaṁ saddhaṁ purisapuggalaṁ,
Nivātavuttiṁ atthaddhaṁ sorataṁ sakhilaṁ muduṁ
27. Vītarāgā vītadosā vītamohā anāsavā,
Puññakkhettāni lokasmiṁ sevanti tādisaṁ naraṁ.
28. Te tassa dhammaṁ desenti sabbadukkhā panūdanaṁ,
Yaṁ so dhammaṁ idhaññāya parinibbāti anāsavoti2
5. 1. 4. 9
(Puttasuttaṁ)
39. Pañcimāni bhikkhave ṭhānāni sampassantā mātāpitaro puttaṁ icchanti kule jāyamānaṁ. Katamāni pañca?
Bhato vā no bharissati. Kiccaṁ vā no karissati. Kulavaṁso ciraṁ ṭhassati. Dāyajjaṁ paṭipajjati. Atha vā pana petātaṁ kālakatānaṁ dakkhiṇaṁ anuppadassatīti. Imāni kho bhikkhave pañca ṭhānāni sampassantā mātāpitaro puttaṁ icchanti kule jāyamānanti.
29. Pañca ṭhānāni3 sampassaṁ puttaṁ icchanti paṇḍitā,
Bhato vā no bharissati kiccaṁ vā no karissati
30. Kulavaṁso ciraṁ ṭhassati4 dāyajjaṁ paṭijjati,
Athavā pana petānaṁ dakkhiṇaṁ anupadassati.
31. Ṭhānānetāni sampassaṁ puttaṁ icchanti paṇḍitā,
Tasmā santo sappurisā kataññū katavedino,
32. Bharanti mātāpitaro pubbe katamanussaraṁ,
[page 044] karonti nesaṁ kiccāni yathā taṁ pubbakārinaṁ
33. Ovādakārī bhataposī kulavaṁsaṁ ahāpayaṁ,
Saddho sīlena sampanno putto hoti pasaṁsiyoti
1. Chāyanthino sīmu. 2. Parinibbātanāsavoti syā
3. Pañcaṭṭhānāni syā 4. Tiṭṭhe machasaṁ, syā
[BJT Page 068]
5. 1. 4. 10
(Mahāsālasuttaṁ)
40. Himavantaṁ bhikkhave pabbatarājaṁ nissāya mahāsālā pañcahi vaḍḍhihi vaḍḍhanti. Katamāhi pañcahi?
Sākhāpattapalāsena vaḍḍhanti. Tacena vaḍḍhanti. Papaṭikāya vaḍḍhanti. Pheggunā vaḍḍhanti. Sārena vaḍḍhanti. Himavantaṁ bhikkhave pabbatarājaṁ nissāya mahāsālā imāhi pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhanti.
Evameva kho bhikkhave saddhaṁ kulapatiṁ1 nissāya antojano pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhati. Katamāhi pañcahi?
Saddhāya vaḍḍhati sīlena vaḍḍhati. Sutena vaḍḍhati cāgena vaḍḍhati. Paññāya vaḍḍhati. Saddhaṁ bhikkhave kulapatiṁ nissāya antojano imāhi pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhatīti.
34. Yathā ca2 pabbato selo araññasmiṁ brahāvane,
Taṁ rukkhā upanissāya vaḍḍhante te vanappatī.
35. Tatheva sīla sampannaṁ saddhaṁ kulapatiṁ3 idha4,
Upanissāya vaḍḍhanti puttadārā ca bandhavā,
Amaccā ñātisaṅghā ca ye cassa anujīvino.
36. Tassa sīlavato sīlaṁ cāgaṁ sucaritāni ca,
Passamānānukubbanti ye bhavanti civakkhaṇā.
37. Idha dhammaṁ caritvāna maggaṁ sugatigāminaṁ,
Nandino devalokasmiṁ modanti kāmakāminoti.
Sumanāvaggo catuttho.
Tassuddānaṁ:
Sumanā cundī uggaho sīhadānānisaṁsayo
Kāla bhojana saddhāya puttasālehi te dasāti.
1. Kulaputtaṁ machasaṁ 2. Yathāhi syāmachasaṁ.
3. Kulaputtaṁ machasaṁ, syā 4. Imaṁ machasaṁ
[BJT Page 070]
5. Muṇḍarājavaggo
5. 1. 5. 1
(Pañcabhogaādiyasuttaṁ)
41. [page 045] ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho anāthapiṇḍikaṁ gahapatiṁ bhagavā etadavoca:
Pañcime gahapati bhogānaṁ ādiyā. Katame pañca?
Idha gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi attānaṁ sukheti, pīṇeti, sammā sukhaṁ pariharati. Mātāpitaro sukheti, pīṇeti, sammā sukhaṁ pariharati. Puttadāradāsakammakaraporise sukheti, pīṇeti, sammā sukhaṁ pariharati. Ayaṁ paṭhamo bhogānaṁ ādiyo.
Puna ca paraṁ gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi mittāmacce sukheti, pīṇeti, sammā sukhaṁ pariharati. Ayaṁ dutiyo bhogānaṁ ādiyo.
Puna ca paraṁ gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi yā tā honti āpadā aggito vā udakato vā rājato vā coratovā appiyato vā dāyādato, tathārūpāsu āpadāsu bhogehi pariyodhāya vattati, sotthiṁ attānaṁ karoti. Ayaṁ tatiyo bhogānaṁ ādiyo.
Puna ca paraṁ gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi pañca balīkattā hoti: ñātibaliṁ, athitibaliṁ pubbapetabaliṁ, rājabaliṁ, devatābaliṁ. Ayaṁ catuttho bhogānaṁ ādiyo.
Puna ca paraṁ gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedācakkhittehi dhammikehi [page 046] dhammaladdhehi ye te samaṇabrāhmaṇā madappamādā paṭiviratā khantisoracce niviṭṭhā ekamantānaṁ damenti, ekamantānaṁ samenti, ekamantānaṁ parinibbāpenti, tathārūpesu samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṁ dakkhiṇaṁ patiṭṭhāpeti sovaggikaṁ sukhavipākaṁ saggasaṁvattanikaṁ. Ayaṁ pañcamo bhogānaṁ ādiyo:
Ime kho gahapati pañca bhogānaṁ ādiyā.
[BJT Page 072]
Tassa ce gahapati ariyasāvakassa ime pañca bhogānaṁ ādiye ādiyato bhogā parikkhayaṁ gacchanti, tassa evaṁ hoti: ye vata bhogānaṁ ādiyā, te cāhaṁ ādiyāmi. Bhogā ca me parikkhayaṁ gacchantī"ti. Itissa hoti avippaṭisāro. Tassa ce gahapati ariyasāvakassa ime pañca bhogānaṁ ādiye ādiyato bhogā abhivaḍḍhanti, tassa evaṁ hoti: ye vata bhogānaṁ ādiyā, te cāhaṁ ādiyāmi bhogā ca me abhivaḍḍhantī"ti itissa hoti ubhayeneva avippaṭisāroti. 1
38. Bhuttā bhogā bhatā bhaccā vitiṇṇā āpadāsu me,
Uddhato dakkhiṇā dinnā atho pañca balī katā.
Upaṭṭhitā sīlavanto saññatā brahmacārayo.
39. Yadatthaṁ bhogaṁ iccheyya paṇḍito gharamāvasaṁ,
So me attho anuppatto kataṁ ananutappiyaṁ.
40. Etaṁ anussaraṁ macco ariyadhamme ṭhito naro
Idheva naṁ pasaṁsanti pecca sagge pamodatīti. 2
5. 1. 5. 2
(Sappurisasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
42. Sappuriso bhikkhave kule jāyamāno bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya hoti. Mātāpitunnaṁ3 atthāya hitāya sukhāya hoti puttadārassa atthāya hitāya sukhāya hoti. Dāsakammakaraporisassa atthāya hitāya sukhāya hoti. Mittāmaccānaṁ atthāya hitāya sukhāya hoti. Samaṇabrāhmaṇānaṁ atthāya hitāya sukhāya hoti.
Seyyathāpi bhikkhave mahāmegho sabbasassāni sampādento bahunojanassa atthāya hitāya sukhāya hoti:evameva [page 047] kho bhikkhave sappuriso kule jāyamāno bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya hoti: mātāpitunnaṁ atthāya hitāya sukhāya hoti. Puttadārassa atthāya hitāya sukhāya hoti. Dāsakammakaraporisassa atthāya hitāya sukhāya hoti. Mittāmaccānaṁ atthāya hitāya sukhāya hoti. Samaṇabrāhmaṇānaṁ atthāya hitāya sukhāya hotīti.
41. Hito bahunnaṁ paṭipajja bhoge taṁ devatā rakkhati devaguttaṁ,
Bahussutaṁ sīlavatupapannaṁ dhamme ṭhitaṁ na vijahāti4 kitti.
42. Dhammaṭṭhaṁ sīlasampannaṁ saccavādiṁ hirīmanaṁ,
Nekkhaṁ jambonadasseva ko taṁ ninditumarahati,
Devāpi naṁ pasaṁsanti brahmunāpi pasaṁsitoti.
1. Itissa hoti avippaṭisāro syā 2. Sagge ca modatīti sīmu.
3. Mātāpitūnaṁ machasaṁ 4. Vijahati machasaṁ.
[BJT Page 074]
5. 1. 5. 3
(Pañcaiṭṭhadhammasuttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
43. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho anāthapiṇḍikaṁ gahapatiṁ bhagavā etadavoca:
Pañcime gahapati dhammā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṁ. Katame pañca?
Āyu kho gahapati iṭṭho kanto manāpo dullabho lokasmiṁ. Vaṇṇo iṭṭho kanto manāpo dullabho lokasmiṁ. Sukhaṁ iṭṭhaṁ kantaṁ manāpaṁ dullabhaṁ lokasmiṁ. Yaso iṭṭho kanto manāpo dullabho lokasmiṁ. Saggā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṁ.
Ime kho gahapati pañca dhammā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṁ.
Imesaṁ kho gahapati pañcannaṁ dhammānaṁ iṭṭhānaṁ kantānaṁ manāpānaṁ dullabhānaṁ lokasmiṁ. Na āyācanāhetu vā patthanāhetu vā paṭilābhaṁ vadāmi. Imesaṁ kho gahapati pañcannaṁ iṭṭhānaṁ kantānaṁ manāpānaṁ dullabhānaṁ lokasmiṁ āyācanāhetu [page 048] vā patthanāhetu vā paṭilābho abhavissa, ko idha kena hāyetha?
Na kho gahapati arahati ariyasāvako āyuṁ kāmo āyuṁ āyācituṁ vā abhinandituṁ vā āyussa vā pihetuṁ. Āyukāmena gahapati ariyasāvakena āyusaṁvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Āyusaṁvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā āyupaṭilābhāya saṁvattati. So lābhī hoti āyussa dibbassa vā mānusassa vā.
Na kho gahapati arahati ariyasāvako vaṇṇakāmo vaṇṇaṁ āyācituṁ vā abhinandituṁ vā vaṇṇassa vā pihetuṁ. Vaṇṇakāmena gahapati ariyasāvakena vaṇṇasaṁvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Vaṇṇasaṁvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā vaṇṇapaṭilābhāya saṁvattati. So lābhī hoti vaṇṇassa dibbassa vā mānusassa vā.
Na kho gahapati arahati ariyasāvako sukhakāmo sukhaṁ āyācituṁ vā abhinandituṁ vā sukhassa vā pihetuṁ. Sukhakāmena gahapati ariyasāvakena sukhasaṁvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Sukhasaṁvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā sukhapaṭilābhāya saṁvattati. So lābhī hoti sukhassa dibbassa vā mānusassa vā.
[BJT Page 076]
Na kho gahapati arahati ariyasāvako yasakāmo yasaṁ āyācituṁ vā abhinandituṁ vā yasassa vā pihetuṁ. Yasakāmena gahapati ariyasāvakena yasasaṁvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Yasasaṁvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā yasapaṭilābhāya saṁvattati. So lābhī hoti yasassa dibbassa vā mānusassa vā.
Na kho gahapati arahati ariyasāvako saggakāmo saggaṁ āyācituṁ vā abhinandituṁ vā saggānaṁ vā1 pihetuṁ. Saggakāmena gahapati ariyasāvakena saggasaṁvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā. Saggasaṁvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā saggapaṭilābhāya saṁvattati. So lābhī hoti saggānanti.
43. Āyuṁ vaṇṇaṁ yasaṁ kittiṁ saggaṁ uccākulīnataṁ,
Ratiyo patthayānena uḷārā aparāparaṁ, 2
44. Appamādaṁ pasaṁsanti puññakiriyāsu paṇḍitā,
[page 049] appamatto ubho atthe adhigaṇhāti paṇḍito.
45. Diṭṭheva dhamme yo attho yo cattho samparāyiko.
Atthābhisamayā dhīro paṇḍitoti pavuccatīti.
5. 1. 5. 4
(Manāpadāyīsuttaṁ)
44. Ekaṁ samayaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṁ. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena uggassa gahapatino vesālikassa nivesanaṁ nenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho uggo gahapati vesāliko yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho uggo gahapati vesāliko bhagavantaṁ etadavoca:
"Sammukhā metaṁ3 bhante bhagavato sutaṁ sammukhā paṭiggahītaṁ 'manāpadāyī labhate manāpa'nti. Manāpaṁ me bhante sālapupphakaṁ khādanīyaṁ. Taṁ me bhagavā patigaṇhātu anukampaṁ upādāyā'ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṁ upādāya.
"Sammukhā metaṁ bhante bhagavato sutaṁ sammukhā paṭiggahītaṁ 'manāpadāyī labhate manāpa'nti manāpaṁ me bhante sampannakolakaṁ, sampannasūkaramaṁsaṁ. 4 Taṁ me bhagavā patigaṇhātu anukampaṁ upādāyā'ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṁ upādāya.
1. Saggaṁ vā sīmu. 2. Aparāparā machasaṁ
3. Sammukhā etaṁ sīmu 4. Sūkaramaṁsaṁ machasaṁ, sampannavarasūkaramaṁsaṁ syā.
[BJT Page 078]
[page 050]
"Samimukhā metaṁ bhante bhagavato sutaṁ, sammukhā paṭiggahītaṁ 'manāpadāyī labhate manāpa'nti. Manāpaṁ me bhante nibaddhatelakaṁ1 nāḷiyasākaṁ. Taṁ me bhagavā patigaṇhātu anukampaṁ upādāyā"ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṁ upādāya.
"Sammukhā metaṁ bhante bhagavato sutaṁ, sammukhā paṭiggahītaṁ 'manāpadāyī labhate manāpa'nti. Manāpo me bhante sālīnaṁ odano vicitakāḷako anekasūpo anekabyañjano. Taṁ me bhagavā patigaṇhātu anukampaṁ upādāyā"ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṁ upādāya.
"Sammukhā metaṁ bhante bhagavato sutaṁ, sammukhā paṭiggahītaṁ 'manāpadāyī labhate manāpa'nti. Manāpāni me bhante kāsikāni vatthāni. Tāni me bhagavā patigaṇhātu anukampaṁ upādāyā"ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṁ upādāya.
"Sammukhā metaṁ bhante bhagavato sutaṁ, sammukhā paṭiggahītaṁ 'manāpadāyī labhate manāpa'nti. Manāpo me bhante pallaṅko goṇakatthato paṭikatthato paṭalikatthato kādalimigapavarapaccattharaṇo2 sauttaracchado ubhato lohitakūpadhāno. Api ca bhante mayampetaṁ jānāma'netaṁ bhagavato kappatī"ti. Idaṁ me bhante candanaphalakaṁ agghati adhikaṁ sahassaṁ. Taṁ me bhagavā patigaṇhātu anukampaṁ upādāyā"ti paṭiggahesi bhagavā anukampaṁ upādāya.
Atha kho bhagavā uggaṁ gahapatiṁ vesālikaṁ iminā anumodanīyena anumodi:
46. Manāpadāyī labhate manāpaṁ yo ujjubhūtesu dadāti chandasā,
Acchādanaṁ sayanamathannapānaṁ3 nānappakārāni ca paccayāni.
47. Cattañca muttañca anaggahītaṁ4 khettūpame arahante viditvā,
So duccajaṁ sappuriso cajitvā manāpadāyī labhate manāpanti.
Atha kho bhagavā uggaṁ gahapatiṁ vesālikaṁ iminā anumodanīyena anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho uggo gahapati vesāliko aparena samayena kālamakāsi. Kālakato ca uggo gahapati vesāliko aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapajjī.
1. Nibbaṭṭatelakaṁ syā, nibbattatelakaṁ sīmu.
2. Kadalimigapavarapaccattharaṇo machasaṁ. Syā.
3. Sayana mantapānaṁ machasaṁ. 4. Anuggahītaṁ syā [PTS]
[BJT Page 080]
Tena kho pana samayena bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme atha kho uggo devaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo [page 051] kevalakappaṁ jetavanaṁ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitaṁ kho uggaṁ devaputtaṁ bhagavā etadavoca:
'Kacci te ugga yathādhippāyo'ti 'taggha me bhante yathādhippāyo'ti. Atha kho bhagavā uggaṁ devaputtaṁ gāthāhi ajjhabhāsi:
48. Manāpadāyī labhate manāpaṁ
Aggassa dātā labhate punaggaṁ,
Varassa dātā varalābhi hoti
Seṭṭhandado seṭṭhamupeti ṭhānaṁ.
49. Yo aggadāyī varadāyī seṭṭhadāyī ca yo naro,
Dīghāyu yasavā hoti yattha yatthūpapajjatī"ti.
5. 1. 5. 5
(Puññābhisandasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
45. Pañcime bhikkhave puññābhisandā kusalābhisandā sukhassāhārā sovaggikā sukhavipākā saggasaṁvattanikā iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattanti. Katame pañca?
Yassa bhikkhave bhikkhu cīvaraṁ paribhuñjamāno appamāṇaṁ cetosamādhiṁ upasampajja viharati, appamāṇo tassa puññābhisando sukhassāhāro sovaggiko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattati.
Yassa bhikkhave bhikkhu piṇḍapātaṁ paribhuñjamāno appamāṇaṁ cetosamādhiṁ upasampajja viharati, appamāṇo tassa puññāhisando sukhassāhāro sovaggiko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattati.
Yassa bhikkhave bhikkhu vihāraṁ paribhuñjamāno appamāṇaṁ cetosamādhiṁ upasampajja viharati, appamāṇo tassa puññābhisando sukhassāhāro sovaggiko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattati.
Yassa bhikkhave bhikkhu mañcapīṭhaṁ paribhuñjamāno appamāṇaṁ cetosamādhiṁ upasampajja viharati, appamāṇo tassa puññābhisando sukhassāhāro sovaggiko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattati.
Yassa bhikkhave bhikkhu gilānapacchayabhesajjaparikkhāraṁ paribhuñjamāno appamāṇaṁ cetosamādhiṁ [page 052] upasampajja viharati, appamāṇo tassa puññāhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṁvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattati.
Ime kho bhikkhave pañca puññābhisandā kusalābhisandā sukhassāhārā sovaggikā sukhavipākā saggasaṁvattanikā iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattanti.
Imehi ca pana bhikkhave pañcahi puññāhisandehi kusalābhisandehi samannāgatassa ariyasāvakassa na sukaraṁ puññassa pamāṇaṁ gahetuṁ: "ettako puññāhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṁvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattatī"ti. Atha kho asaṅkheyyo appameyyo mahāpuññakkhandhotveva saṅkhaṁ gacchati.
[BJT Page 082]
Seyyathāpi bhikkhave mahasamudde na sukaraṁ udakassa pamāṇaṁ gahetuṁ 'ettakāni udakāḷhakānīti vā ettakāni udakāḷhakasatānīti vā ettakāni udakāḷhaka satasahassānī'ti vā. Atha kho asaṅkheyyo appameyyo mahāudakakkhandho tveva saṅkhaṁ gacchati. Evameva kho bhikkhave imehi pañcahi puññābhisandehi kusalābhisandehi samannāgatassa ariyasāvakassa na sukaraṁ puññassa pamāṇaṁ gahetuṁ 'ettako puññābhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṁvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattatī'ti. Atha kho asaṅkheyyo appameyyo mahāpuññakkhandho tveva saṅkhaṁ gacchatīti.
50. Mahodadhiṁ aparimitaṁ mahāsaraṁ
Bahubheravaṁ ratanagaṇānamālayaṁ,
Najjo yathā naragaṇa saṅghasevitā1
Puthū savantī upayanti sāgaraṁ.
51. [page 053] evaṁ naraṁ annadapānavatthadaṁ
Seyyā nisajjattharaṇassa dāyakaṁ,
Puññassa dhārā upayanti paṇḍitaṁ
Najjo yathā vārivahāva sāgaranti.
5. 1. 5. 6
(Pañcasampadāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
46. Pañcimā bhikkhave sampadā. Katamā pañca? Saddhāsampadā, sīlasampadā, sutasampadā, cāgasampadā, paññāsampadā. Imā kho bhikkhave pañca sampadāti.
5. 1. 5. 7
(Pañcadhanasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
47. Pañcimāni bhikkhave dhanāni. Katamāni pañca? Saddhādhanaṁ, sīladhanaṁ, sutadhanaṁ, cāgadhanaṁ, paññādhanaṁ
Katamañca bhikkhave saddhādhanaṁ? Idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṁ: "itipi so bhagavā arahaṁ sammā sambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā"ti. Idaṁ vuccati bhikkhave saddhādhanaṁ.
Katamañca bhikkhave sīladhanaṁ? Idha bhikkhave ariyasāvako pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti kāmesu micchācārā paṭivirato hoti musāvādā paṭivirato hoti surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti idaṁ vuccati bhikkhave sīladhanaṁ.
Katamañca bhikkhave sutadhanaṁ? Idha bhikkhave ariyasāvako bahussuto hoti. Sutadharo sutasannicayo (ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthaṁ savyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ brahmacariyaṁ pakāsenti. Tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Idaṁ vuccati bhikkhave sutadhanaṁ.
1. Macchagaṇasaṅghasevitā syā
Peyyālamukhehi saṅkhittaṁ catukkanipāte uruvelavagge dutiyasutte āgatanayena veditabbaṁ (piṭṭhaṅko 46)
[BJT Page 084]
Katamañca bhikkhave cāgadhanaṁ? Idha bhikkhave ariyasāvako vigatamala maccherena cetasā agāraṁ ajjhāvasati muttacāgo payatapāṇī vossaggarato yācayogo dānasaṁvibhāgarato. Idaṁ vuccati bhikkhave cāgadhanaṁ.
Katamañca bhikkhave paññādhanaṁ? Idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Idaṁ vuccati bhikkhave paññādhanaṁ.
Imāni kho bhikkhave pañca dhanānīti.
52. [page 054] yassa saddhā tathāgate acalā suppatiṭṭhitā,
Sīlañca yassa kalyāṇaṁ ariyakantaṁ pasaṁsitaṁ.
53. Saṅghe pasādo yassatthi ujubhūtañca dassanaṁ,
Adaliddoti taṁ āhu amoghaṁ tassa jīvitaṁ.
54. Tasmā saddhañca sīlañca pasādaṁ dhammadassanaṁ,
Anuyuñjetha medhāvī saraṁ buddhānasāsanaṁ.
5. 1. 5. 8
(Alabbhanīyaṭhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
48. Pañcimāni bhikkhave alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. Katamāni pañca?
'Jarādhammaṁ mā jīrīti' alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. 'Vyādhidhammaṁ mā vyādhīyī'ti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. 'Maraṇadhammaṁ mā mīyī, ti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenavi vā lokasmiṁ. Khayadhammaṁ mā khīyī'ti alabbhaniyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. Nassanadhammaṁ mā nassī'ti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ.
Assutavato bhikkhave puthujjanassa jarādhammaṁ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa1 jarādhammaṁ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti' sabbesaṁ sattānaṁ jarādhammaṁ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū' ti. So jarādhamme jiṇṇe socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave, assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
1. Mayhevekassa syā, machasaṁ.
[BJT Page 086]
Puna ca paraṁ bhikkhave assutavato puthujjanassa [page 055] byādhidhammaṁ byādhīyati so byādhidhamme byādhite na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa byādhidhammaṁ byādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, uppatti, sabbesaṁ sattānaṁ byādhidhammaṁ byādhīyati. Ahañceva kho pana byādhidhamme byādhite soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So byādhidhamme byādhite socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati
Bhikkhave assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Puna ca paraṁ bhikkhave assutavato puthujjanassa maraṇadhammaṁ mīyati so maraṇadhamme mate na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṁ mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ maraṇadhammaṁ mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So maraṇadhamme mate socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Puna ca paraṁ bhikkhave assutavato puthujjanassa khayadhammaṁ khīyati so khayadhamme khīṇe na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa khayadhammaṁ khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ khayadhammaṁ khīyati. Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū "ti. So khayadhamme khīṇe socati, kilamati, paridevati urattāḷiṁ kandati. Sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Puna ca paraṁ bhikkhave assutavato puthujjanassa nassanadhammaṁ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati: " na kho mayhamevakassa nassanadhammaṁ nassati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ nassanadhammaṁ nassati. Ahañcema kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Sutavato ca kho bhikkhave ariyasāvakassa jarādhammaṁ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa jarādhammaṁ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, uppatti, sabbesaṁ sattānaṁ jarādhammaṁ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṁ. Kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So jarādhamme jiṇṇe na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave ariyasāvako abbahī1 savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ bhikkhave sutavato ariyasāvakassa vyādhidhammaṁ vyādhīyati so vyādhidhamme vyādhite itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa vyādhidhammaṁ vyādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ vyādhidhammaṁ vyādhīyati. Ahañceva kho pana vyādhidhamme vyādhite soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So vyādhidhamme vyādhite na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave sutavā ariyasāvako abbahī1 savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ bhikkhave sutavato ariyasāvakassa maraṇadhammaṁ mīyati so maraṇadhamme mate itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṁ mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ maraṇadhammaṁ mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So maraṇadhamme mate na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave sutavā ariyasāvako abbahī1 savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ bhikkhave sutavato ariyasāvakassa khayadhammaṁ khīyati so khayadhamme khīṇe itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa khayadhammaṁ khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ khayadhammaṁ [page 056] khīyati. Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyaṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū "ti. So khayadhamme khīṇe na socati. Na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave ariyasāvako abbahī savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ bhikkhave sutavato ariyasāvakassa nassanadhammaṁ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati: " na kho mayhamevekassa nassanadhammaṁ nassati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ nassanadhammaṁ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So nassanadhamme naṭṭhe khīṇe na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati bhikkhave sutavā ariyasāvako abbahī1 savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpetīti.
1. Abbuhi syā, machasaṁ
[BJT Page 088]
Imāni kho bhikkhave pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena devena vā mārena vā brahmunā kenaci vā lokasminti.
55. Na socanāya na paridevanāya attho alabbho1 api appakopi,
Socantamenaṁ dukkhitaṁ viditvā2 paccatthikā attamanā bhavanti.
56. Yato ca kho paṇḍito āpadāsu na vedhati attavinicchayaññū,
Paccatthikāssa dukkhitā bhavanti disvā mukhaṁ avikāraṁ purāṇaṁ.
57. Jappena mantena subhāsitena anuppadānena paveṇiyā ca,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṁ tathā tathā tattha parakkameyya.
58. Sace pajāneyya alabbhaneyyo mayā ca 3 aññena vā esa attho
Asocamāno adhivāsayeyya kammaṁ daḷhaṁ kinti karomi'dānīti. [page 057]
5. 1. 5. 9.
(Kosala suttaṁ)
49. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho rājā pasenadi kosalo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi.
() Atha kho aññataro puriso yena rājā pasenadi kosalo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā rañño pasenadissa kosalassa upakaṇṇake ārocesi. "Mallikādevī deva5 kālakatā"ti.
Evaṁ vutte rājā pasenadi kosalo dukkhī dummano pattakkhandhoadhomukho pajjhāyanto appaṭibhāno nisīdi.
Atha kho bhagavā rajānaṁ pasenadiṁ kosalaṁ dukkhiṁ dummanaṁ pattakkhandhaṁ adhomukhaṁ pajjhāyantaṁ appaṭibhānaṁ viditvā rājānaṁ pasenadiṁ kosalaṁ etadavoca:
Pañcimāni bhikkhave alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. Katamāni pañca?
'Jarādhammaṁ mā jīrīti' alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. 'Vyādhidhammaṁ mā vyādhīyī'ti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. 'Maraṇadhammaṁ mā mīyī, ti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenavi vā lokasmiṁ. Khayadhammaṁ mā khīyī'ti alabbhaniyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. Nassanadhammaṁ mā nassī'ti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ.
Assutavato mahārāja puthujjanassa jarādhammaṁ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa jarādhammaṁ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti' sabbesaṁ sattānaṁ jarādhammaṁ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū' ti. So jarādhamme jiṇṇe socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja assutavato puthujjanassa byādhidhammaṁ byādhīyati so byādhidhamme byādhite na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa byādhidhammaṁ byādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, uppatti, sabbesaṁ sattānaṁ byādhidhammaṁ byādhīyati. Ahañceva kho pana byādhidhamme byādhite soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So byādhidhamme byādhite socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati
Mahārāja, assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja assutavato puthujjanassa maraṇadhammaṁ mīyati so maraṇadhamme mate na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṁ mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ maraṇadhammaṁ mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So maraṇadhamme mate socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja assutavato puthujjanassa khayadhammaṁ khīyati so khayadhamme khīṇe na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa khayadhammaṁ khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ khayadhammaṁ khīyati. Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū "ti. So khayadhamme khīṇe socati, kilamati, paridevati urattāḷiṁ kandati. Sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja, assutavato puthujjanassa nassanadhammaṁ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati: " na kho mayhamevakassa nassanadhammaṁ nassati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ nassanadhammaṁ nassati. Ahañcema kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Sutavato ca kho mahārāja, ariyasāvakassa jarādhammaṁ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa jarādhammaṁ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, uppatti, sabbesaṁ sattānaṁ jarādhammaṁ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṁ. Kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So jarādhamme jiṇṇe na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, ariyasāvako abbahī1 savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja sutavato ariyasāvakassa vyādhidhammaṁ vyādhīyati so vyādhidhamme vyādhite itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa vyādhidhammaṁ vyādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ vyādhidhammaṁ vyādhīyati. Ahañceva kho pana vyādhidhamme vyādhite soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So vyādhidhamme vyādhite na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, sutavā ariyasāvako abbahī savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja sutavato ariyasāvakassa maraṇadhammaṁ mīyati so maraṇadhamme mate itipaṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṁ mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ maraṇadhammaṁ mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So maraṇadhamme mate na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, sutavā ariyasāvako abbahī savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja sutavato ariyasāvakassa khayadhammaṁ khīyati so khayadhamme khīṇe itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa khayadhammaṁ khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ khayadhammaṁ khīyati. Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyaṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū "ti. So khayadhamme khīṇe na socati. Na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, ariyasāvako abbahī savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja sutavato ariyasāvakassa nassanadhammaṁ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati: " na kho mayhamevekassa nassanadhammaṁ nassati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṁ nassanadhammaṁ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So nassanadhamme naṭṭhe khīṇe na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja, sutavā ariyasāvako abbahī1 savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpetīti.
Imāni kho mahārāja, pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena devena vā mārena vā brahmunā kenaci vā lokasminti.
Na socanāya na paridevanāya attho alabbho api appakopi,
Socantamenaṁ dukkhitaṁ viditvā2 paccatthikā attamanā bhavanti.
Yato ca kho paṇḍito āpadāsu na vedhati attavinicchayaññū,
Paccatthikāssa dukkhitā bhavanti disvā mukhaṁ avikāraṁ purāṇaṁ.
Jappena mantena subhāsitena anuppadānena paveṇiyā ca,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṁ tathā tathā tattha parakkameyya.
Sace pajāneyya alabbhaneyyo mayā ca 3 aññena vā esa attho
Asocamāno adhivāsayeyya kammaṁ daḷhaṁ kinti karomi'dānīti.
1. Attho idha labbhati syā attho idha labbhā [PTS] atthodhalabbhā machasaṁ. 2. Dukkhitaṁ viditvā syā 3. Mayā vā syā 4. Karomi idāni machasaṁ.
() Tena kho pana samayena mallikādvi kālakatā hoti syā, machasaṁ.
5. Deva devī syā
* Idha peyyālamukhena saṅkhittaṁ sabbaṁ alabbhanīyaṭhānasutte vuttanayena veditabbaṁ.
[BJT Page 090]
5. 1. 5. 10
(Sokasallaharaṇasuttaṁ)
50. Ekaṁ samayaṁ āyasmā nārado pāṭalīputte viharati kukkuṭārāme. Tena kho pana samayena muṇḍassa rañño bhaddā devī kālakatā hoti piyā manāpā so bhaddāya deviyā kālakatāya piyāya manāpāya neva nahāyati, 1 na vilimpati, na bhattaṁ bhuñjati, na kammantaṁ payojeti. Rattindivaṁ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Atha kho muṇḍo rājā piyakaṁ kosārakkha2 āmantesi: tena hi samma piyaka [page 058] bhaddāya deviyā sarīraṁ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjetha3 yathā mayaṁ bhaddāya deviyā sarīraṁ cirataraṁ passeyyāmāti. Evaṁ devāti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhaddāya deviyā sariraṁ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujji.
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi: "imassa kho muṇḍassa rañño bhaddā devī kālakatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālakatāya piyāya manāpāya neva nahāyāti, na vilimpati, na bhattaṁ bhuñjati, na kammantaṁ payojeti. Rattindivaṁ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Kaṁ nu kho muṇḍo rājā samaṇaṁ vā brāhmaṇaṁ vā payirupāseyya yassa dhammaṁ sutvā sokasallaṁ pajaheyyā"ti.
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi: "ayaṁ kho āyasmā nārado pāṭalīputte viharati kukkuṭārāme. Taṁ kho pana āyasmantaṁ nāradaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: paṇḍito vyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca. Yaṁ nūna muṇḍo rājā āyasmantaṁ nāradaṁ payirupāseyya, appevanāma muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṁ sutvā sokasallaṁ pajaheyyā"ti. Atha kho piyako kosārakkho yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā muṇḍaṁ rājānaṁ etadavoca:
"Ayaṁ kho deva āyasmā nārado pāṭalīputte viharati kukkuṭārāme. Taṁ kho panāyasmantaṁ nāradaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: paṇḍito vyatto medhāvī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca. Yadi pana devo āyasmantaṁ nāradaṁ payirupāseyya, appevanāma devo āyasmato nāradassa dhammaṁ sutvā sokasallaṁ pajaheyyā"ti.
Tena hi samma piyaka [page 059] āyasmantaṁ nāradaṁ paṭivedehi. Kathaṁ hi nāma mādiso samaṇaṁ vā brāhmaṇaṁ vā vijite vasantaṁ pubbe appaṭisaṁvidito upasaṅkamitabbaṁ maññeyyāti.
1. Nahāyati machasaṁ 2. Sokārakkhaṁ syā 3. Paṭikujjatha syā, machasaṁ
*Nāradasutta-uddāna;machasaṁ.
[BJT Page 092.]
Evaṁ devā'ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā yenāyasmā nārado tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ nāradaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho piyako kosārakkho āyasmantaṁ nāradaṁ etadavoca: imassa bhante muṇḍassa rañño bhaddā devī kālakatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālakatāya piyāya manāpāya neva nahāyati, na vilimpati, na bhattaṁ bhuñjati, na kammantaṁ payojeti. Rattindivaṁ bhaddāya deviyā sarire ajjhomucchito. Sādhu bhante āyasmā nārado muṇḍassa rañño tathā dhammaṁ desetu, yathā muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṁ sutvā sokasallaṁ pajaheyyā'ti
'Yassadāni piyaka muṇḍo rājā kālaṁ maññatī'ti,
Atha kho piyako kosārakkho uṭṭhāyāsanā āyasmantaṁ nāradaṁ abhivadetvā padakkhiṇaṁ katvā yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā muṇḍaṁ rājānaṁ etadavoca: katāvakāso kho deva āyasmatā nāradena, yassadāni devo kālaṁ maññatī'ti.
'Tena hi samma piyaka bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpehī'ti
Evaṁ devā'ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā muṇḍaṁ rājānaṁ etadavoca: yuttāni kho te deva bhadrāni bhadrāni yānāni. Yassa'dāni devo kālaṁ maññatī'ti.
Atha kho muṇḍo rājā bhadraṁ yānaṁ1 abhirūhitvā bhadrehi yānehi2
Yena kukkuṭārāmo tena pāyāsi mahaccā rājānubhāvena āyasmannaṁ nāradaṁ dassanāya yāvatikā yānassa bhumi tāvatikaṁ yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṁ pāvisi.
Atha kho muṇḍo rājā yenāyasmā nārado tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmanaṁ nāradaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ [page 060] nisinnaṁ kho muṇḍaṁ rājānaṁ āyasmā nārado etadavoca:
Pañcimāni mahārāja alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇenavā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. Katamāni pañca?
Jarādhammaṁ mā jīrīti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇenavā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ.
Vyādhidhammaṁ mā vyādhīyīti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ.
Maraṇadhammaṁ mā mīyītī, alabbhaniyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ.
Khaya dhammaṁ mā khīyīti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmanena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ.
Nassanadhammaṁ mā nassīti alabbhanīyaṁ ṭhānaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā buhmunā vā kenaci vā lokasminti.
1. Bhadraṁ bhadraṁ yānaṁ machasaṁ bhadrāni bhadrāni yānāni syā
2. Bhadrehi bhadrehi yānehi syā machasaṁ.
[BJT Page 094]
Assutavato kho mahārāja puthujjanassa jarādhammaṁ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa1 jarādhammaṁ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ jarādhammaṁ jīrati. Ahaṁ ceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṁ. 2 Amittā'pi attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti. So jarādhamme jiṇṇe socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja assutavato puthujjanassa vyādhidhammaṁ vyādhīyati so vyādhidhamme vyādhite na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa vyādhīdhammaṁ vyādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ vyādhidhammaṁ vyādhīyati. Ahañceva kho pana vyādhidhamme vyādhite soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ. Bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittā'pi dummanā [page 061] assū'ti. So vyādhidhamme vyādhite socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja assutavā puthujjano viddho saviseta sokasallena attānaṁ yeva paritāpetīti.
Puna ca paraṁ mahārāja assutavato puthujjanassa maraṇadhammaṁ mīyati
So maraṇadhamme mate na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṁ mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ maraṇadhammaṁ mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ. Bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti. So maraṇadhamme mate socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja assutavā puthujjano viddho saviseta sokasallena attānaṁ yeva paritāpetīti.
Puna ca paraṁ mahārāja assutavato puthujjanassa khayadhammaṁ khīyati
So khayadhamme khīṇe na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa khayadhammaṁ khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ khayadhammaṁ khīyati. Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ. Bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṁ. Amittāpi attamanā assu. Mittā' pi dummanā assū 'ki. So khayadhamme khīṇe socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṁ yeva paritāpetī ti.
Puna ca paraṁ mahārāja assutavato puthujjanassa nassanadhammaṁ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa nassanadhammaṁ nassati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ nassanadhammaṁ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ,bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā' pi nappavatteyyuṁ. Amittā' pi attamanā assu. Mittā 'pi dummanā assū' ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja assutavā puthujjano viddho saviseta sokasallena attānaṁ yeva paritāpetīti.
Sutavato ca kho mahārāja ariyasāvakassa jarādhammaṁ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti paṭisañcikkhati, na kho mayhamevekassa jarādhammaṁ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ jarādhammaṁ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ. Āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye'pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṁ. Amittā'pi attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti so jarādhamme jiṇṇe na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja sutavā ariyasāvako abbahi1 savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
1. Mayhevekassa machasaṁ 2. Nappavatteyya machasaṁ 3. Abbūhi machasaṁ
[BJT Page 096]
Puna ca paraṁ mahārāja sutavato ariyasāvakassa vyādhidhammaṁ vyādhīyati. So vyādhidhamme vyādhite iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa vyādhidhammaṁ vyādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti uppatti, sabbesaṁ sattānaṁ vyādhidhammaṁ vyādhīyati. Ahañcevaca kho pana vyādhidhamme vyādhite soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parisoceyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye'pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṁ. Amittā'pi attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti. So
Vyādhidhamme vyādhite na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati. Mahārāja sutavā ariyasāvako abbahi savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja sutavato ariyasāvakassa maraṇadhammaṁ mīyati
So maraṇadhamme mate iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṁ mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti uppatti, sabbesaṁ sattānaṁ maraṇadhammaṁ mīyati. Ahañcevaca kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parisoceyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye'pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṁ. Amittā'pi attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti. So maraṇadhamme mate na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati. Mahārāja sutavā ariyasāvako abbahi savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja sutavato ariyasāvakassa khayadhammaṁ khīyati
So khayadhamme khīṇe iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa khayadhammaṁ khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti uppatti, sabbesaṁ sattānaṁ khayadhammaṁ khīyati. Ahañcevaca kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parisoceyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye'pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṁ. Amittā'pi attamanā assu. Mittā 'pi dummanā assū 'ti. So khayadhamme khīṇe na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati mahārāja sutavā ariyasāvako abbahi savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
Puna ca paraṁ mahārāja sutavato ariyasāvakassa nassanadhammaṁ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa nassanadhammaṁ nassati. Atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ nassanadhammaṁ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṁ, kilameyyaṁ, parideveyyaṁ, urattāḷiṁ kandeyyaṁ, sammohaṁ āpajjeyyaṁ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye 'pi dubbaṇṇiyaṁ okkameyya. Kammantā 'pi nappavatteyyuṁ. Amittā' pi attamanā assu. Mittā' pi dummanā assū 'ti. So nassanadhamme naṭṭhe na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṁ kandati, na sammohaṁ āpajjati. Ayaṁ vuccati. Mahārāja sutavā ariyasāvako abbahi savisaṁ sokasallaṁ yena viddho assutavā puthujjano attānaṁ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṁ yeva parinibbāpeti.
[page 062] imāni kho mahārāja pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasminti,
59. Na socanāya paridevanāya attho alabbho1 api appakopi
Socantamenaṁ dukkhitaṁ viditvā paccatthikā attamanā bhavanti.
60. Yato ca kho paṇḍito āpadāsu na vedhati atthavinicchayaññū,
Paccatthikāssa dukkhitā bhavanti disvā mukhaṁ avikāraṁ purāṇaṁ.
61. Jappena mantena subhāsitena anuppadānena paveṇiyā vā,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṁ tathā tathā tattha parakkameyya.
62. Sace pajāneyya alabbhaneyyo mayā ca aññena vā esaattho
Asocamāno adhivāsayeyya kammaṁ daḷhaṁ kinti karomi'dānīti.
Evaṁ vutte muṇḍo rājā āyasmantaṁ nāradaṁ etadavoca: ko nāmo2 ayaṁ bhante dhammapariyāyo'ti?
Sokasallaharaṇo nāma ayaṁ mahārāja dhammapariyāyoti.
Taggha bhante sokasallaharaṇo, taggha bhante sokasallaharaṇo. Imaṁ hi me bhante dhammapariyāyaṁ sutvā sokasallaṁ pahīṇanti.
1. Attho'dhalabbhāmachasaṁ. 2. Ko nukho sīmu.
[BJT Page 098]
Atha kho muṇḍo rājā piyakaṁ kosārakkhaṁ āmantesi: "tenahi samma piyaka, bhaddāya deviyā sarīraṁ jhāpetha. Thūpaṁ cassā karotha. Ajjatagge" dāni
Mayaṁ nahāyissāma ceva vilimpissāma. Bhattaṁ ca bhuñjissāma. Kammante ca payojessāmā"ti.
[page 063] muṇḍarājavaggo pañcamo.
Tassuddānaṁ
Ādiyo sappuriso ca iṭṭhā manāpadāyībhisandaṁ,
Sampadāca dhanaṁ ṭhānaṁ kosalo nāradena cā'ti
Paṭhamo paṇṇāsako
[BJT Page 100]
2. Dutiyaṁ paṇṇāsakaṁ
1. Nīvaraṇavaggo
5. 2. 1. 1.
(Nīvaraṇasuttaṁ)
1. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi bhikkhavo'ti. Bhadante'ti te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:
Pañcime bhikkhave āvaraṇā nīvaraṇā cetaso ajjhāruhā paññāya dubbalīkaraṇā. Katame pañca?
Kāmacchando bhikkhave āvaraṇo nīvaraṇo cetaso ajjhāruho paññāya dubbalīkaraṇo. Vyāpādo bhikkhave āvaraṇo nīvaraṇo cetaso ajjhāruho paññāya dubbalīkaraṇo. Thīnamiddhaṁ bhikkhave āvaraṇaṁ nīvaraṇaṁ cetaso ajjhāruhaṁ paññāya dubbalīkaraṇaṁ. Uddhaccakukkuccaṁ bhikkhave āvaraṇaṁ nīvaraṇaṁ cetaso ajjhāruhaṁ paññāya dubbalīkaraṇaṁ. Vicikicchā bhikkhave āvaraṇā nīvaraṇā cetaso ajjhāruhā paññāya dubbalīkaraṇā.
Ime kho bhikkhave pañca āvaraṇā nīvaraṇā cetaso ajjhāruhā paññāya dubbalīkaraṇā.
So vata bhikkhave bhikkhu, ime pañca āvaraṇe nīvaraṇe cetaso ajjhāruhe paññāya dubbalīkaraṇe appahāya abalāya paññāya dubbalāya attatthaṁ vā ñassati, [page 064] paratthaṁ vā ñassati, ubhayatthaṁ vā ñassati, uttariṁ vā1 manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ sacchikarissatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
Seyyathāpi bhikkhave nadī pabbateyyā dūraṅgamā sīghasotā hārahāriṇī, tassā puriso ubhato naṅgalamukhāni vivareyya, evaṁ hi so bhikkhave majjhe nadiyā soto vikkhitto visaṭo byādinno na ceva2 dūraṅgamo assa, na sīghasoto, na hārahārī. Evameva kho bhikkhave so vata bhikkhu ime pañca āvaraṇe nivaraṇe cetaso ajjhāruhe paññāya dubbalīkaraṇe appahāya abalāya paññāya dubbalāya attatthaṁ vā ñassati, paratthaṁ vā ñassati, ubhayatthaṁ vā ñassati, uttariṁ vā manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ sacchikarissatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
1. Uttari vā machasaṁ 2. Neva machasaṁ
[BJT Page 102]
So vata bhikkhave bhikkhu ime pañca āvaraṇe nīvaraṇe cetaso ajjhāruhe paññāya dubbalīkaraṇe pahāya balavatiyā paññāya attatthaṁ vā ñassati, paratthaṁ vā ñassati, ubhayatthaṁ vā ñassati, uttariṁ vā manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ sacchikarissatī'ti ṭhānametaṁ vijjati.
Seyyathāpi bhikkhave nadī pabbateyyā dūraṅgamā sīghasotā hārahāriṇī, tassā puriso ubhato naṅgalamukhāni pidaheyya, evaṁ hi so bhikkhave majjhe nadiyā soto avikkhitto avisaṭo abyādinno dūraṅgamo ceva assa sīghasoto ca hārahārī ca. Evameva kho bhikkhave so vata bhikkhu ime pañca āvaraṇe nīvaraṇe cetaso ajjhāruhe paññāya dubbalīkaraṇe pahāya balavatiyā paññāya attatthaṁ vā ñassati, paratthaṁ vā ñassati. Ubhayatthaṁ vā ñassati, uttariṁ vā manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ sacchikarissatī'ti ṭhānametaṁ vijjati.
[page 065]
5. 2. 1. 2.
(Akusalarāsisuttaṁ)
) Sāvatthinidānaṁ:)
2. Akusalarāsīti bhikkhave vadamāno ime* pañcanīvaraṇe sammā
Vadamāno
Vadeyya. Kevalohayaṁ1 bhikkhave akusalarāsī yadidaṁ pañcanīvaraṇā. Katame pañca?
Kāmacchandanīvaraṇaṁ, byāpādanīvaraṇaṁ thīnamiddhanīvaraṇaṁ, uddhaccakukkuccanīvaraṇaṁ,
Vicikicchānīvaraṇaṁ.
Akusalarāsīti bhikkhave vadamāno ime pañcanīvaraṇe sammā vadamāno vadeyya. Kevalohayaṁ bhikkhave akusalarāsī yadidaṁ ime pañcanīvaraṇā'ti. 2
*'Imo' iti machasaṁ potthake na dissati.
1. Kevalohāyaṁ machasaṁ, kevalocāyaṁ syā
2. Ime pañcanīvaraṇānī'ti sīmu
[BJT Page 104]
5. 2. 1. 3
(Padhāniyaṅgasuttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ:)
3. Pañcimāni bhikkhave padhāniyaṅgāni. Katamāni pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti saddahati tathāgatassa bodhiṁ: itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṁ buddho bhagavāti. Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya.
Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṁ attānaṁ āvīkattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu.
Āraddhaviriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahāṇāya kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.
Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā.
Imāni kho bhikkhave pañca padhāniyaṅgānī'ti.
5. 2. 1. 4.
(Asamaya samayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
4. Pañcime bhikkhave asamayā padhānāya. Katame pañca?
[page 066]
Idha bhikkhave bhikkhu jiṇṇo hoti jarāya abhibhūto. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo asamayo padhānāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu vyādhito hoti vyādhinā abhibhūto. Ayaṁ bhikkhave dutiyo asamayo padhānāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave dubbhikkhaṁ hoti dussassaṁ dullabhapiṇḍaṁ na sukaraṁ uñchena paggahena yāpetuṁ. Ayaṁ bhikkhave tatiyo asamayo padhānāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhayaṁ hoti aṭavīsaṅkopo1 cakkasamārūḷhā jānapadā pariyāyanti. Ayaṁ bhikkhave catuttho asamayo padhānāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave saṅgho bhinno hoti. Saṅghe kho pana bhikkhave bhinne aññamaññaṁ akkosā ca honti, aññamaññaṁ paribhāsā ca honti, aññamaññaṁ parikkhepā ca honti, aññamaññaṁ pariccajanā2 ca honti. Tattha appasantā ceva nappasīdanti. Pasannānañca ekaccānaṁ aññathattaṁ hoti. Ayaṁ bhikkhave pañcamo asamayo padhānāya.
Ime kho bhikkhave pañca asamayā padhānāyā'ti.
1. Aṭavisaṅkopo sabbattha2. 2. Pariccajā machasaṁ syā.
[BJT Page 106]
Pañcime bhikkhave samayā padhānāya. Katame pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu daharo hoti. Yuvā susu kālakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo samayo padhānāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Ayaṁ bhikkhave dutiyo samayo padhānāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave subhikkhaṁ hoti susassaṁ [page 067] sulabhapiṇḍaṁ, sukaraṁ uñjena paggahena yāpetuṁ. Ayaṁ bhikkhave tatiyo samayo padhānāya
Puna ca paraṁ bhikkhave manussā samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṁ piyacakkhuhi sampassantā viharanti. Ayaṁ bhikkhave catuttho samayo padhānāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave saṅgho samaggo sammodamāno avivadamāno ekuddeso phāsu viharati. Saṅghe kho pana bhikkhave samagge na ceva aññamaññaṁ akkosā honti. Na ca aññamaññaṁ paribhāsā honti. Na ca aññamaññaṁ parikkhepā honti. Na ca aññamaññaṁ pariccajanā honti. Tattha appasannā ceva pasīdanti. Pasannānañca bhiyyobhāvo1 hoti. Ayaṁ bhikkhave pañcamo samayo padhānāya.
Ime kho bhikkhave pañca samayā padhānāyā'ti.
5. 2. 1. 5
(Mātāputtasuttaṁ)
5. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sāvatthiyaṁ ubho mātāputtā vassāvāsaṁ upagamiṁsu bhikkhū ca bhikkhuṇī ca.
Te aññamaññassa abhiṇhaṁ dassanakāmā ahesuṁ. Mātāpi puttassa abhiṇhaṁ dassanakāmā ahosī. Putto'pi mātaraṁ abhiṇhaṁ dassanakāmo ahosi. Tesaṁ abhiṇhaṁ dassanā saṁsaggo ahosi. Saṁsagge sati vissāso ahosi. Vissāse sati otāro ahosi. Te otiṇṇacittā sikkhaṁ apaccakkhāya dubbalyaṁ anāvīkatvā methutaṁ dhammaṁ patiseviṁsu.
Atha kho sambahulā bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: 'idha bhante sāvatthiyaṁ ubho mātā puttā vassāvāsaṁ upagamiṁsu bhikkhu ca bhikkhuṇī ca. Te aññamaññassa [page 068] abhiṇhaṁ dassanakāmā ahesuṁ. Mātāpi puttassa abhiṇhaṁ dassanakāmā ahosi. Puttopi mātaraṁ abhiṇhaṁ dassanakāmo ahosi. Tesaṁ abhiṇhaṁ dassanā saṁsaggo ahosi. Saṁsagge sati vissāso ahosi. Vissāse sati otāro ahosī. Te otiṇṇacittā sikkhāṁ apaccakkhāya dubbalyaṁ anāvīkatvā methunaṁ dhammaṁ patiseviṁsu'ti.
1. Bhīyobhāvo sīmu.
[BJT Page 108.]
Kinnu so bhikkhave moghapuriso maññati na mātā putte sārajjati putto vā pana mātarī'ti.
Nāhaṁ bhikkhave aññaṁ ekarūpampi samanu passāmi yaṁ1 evaṁ rajanīyaṁ evaṁ kamanīyaṁ evaṁ madanīyaṁ evaṁ bandhanīyaṁ evaṁ mucchanīyaṁ evaṁ antarāyakaraṁ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṁ bhikkhave itthirūpaṁ. Itthirūpe bhikkhave sattā rattā gathitā giddhā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṁ socanti itthirūpavasānugā.
Nāhaṁ bhikkhave aññaṁ ekasaddampi samanupassāmi yaṁ evaṁ rajanīyaṁ evaṁ kamanīyaṁ evaṁ madanīyaṁ evaṁ bandhanīyaṁ evaṁ mucchanīyaṁ evaṁ antarāyakaraṁ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṁ bhikkhave itthisaddo. Itthisadde bhikkhave sattā rattā gathitā giddhā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṁ socanti itthisaddavasānugā.
Nāhaṁ bhikkhave aññaṁ ekagandhampi samanupassāmi yaṁ evaṁ rajanīyaṁ evaṁ kamanīyaṁ evaṁ madanīyaṁ evaṁ bandhanīyaṁ evaṁ mucchanīyaṁ evaṁ antarāyakaraṁ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṁ bhikkhave itthigandho. Itthigandhe bhikkhave sattā rattā gathitā giddhā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṁ socanti itthigandhavasānugā.
Nāhaṁ bhikkhave aññaṁ ekarasampi samanupassāmi yaṁ evaṁ rajanīyaṁ evaṁ kamanīyaṁ evaṁ madanīyaṁ evaṁ bandhanīyaṁ evaṁ mucchanīyaṁ evaṁ antarāyakaraṁ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṁ bhikkhave itthiraso. Itthirase bhikkhave sattā rattā gathitā giddhā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṁ socanti itthirāsavasānugā.
Nāhaṁ bhikkhave aññaṁ ekaphoṭṭhabbampi samanupassāmi yaṁ evaṁ rajanīyaṁ evaṁ kamanīyaṁ evaṁ madanīyaṁ evaṁ evaṁ bandhanīyaṁ evaṁ mucchanīyaṁ evaṁ antarāyakaraṁ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṁ bhikkhave itthipoṭṭhabbo. Itthipoṭṭhabbe bhikkhave sattā rattā giddhā gathitā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṁ socanti itthipoṭṭhabbavasānugā.
Itthi bhikkhave gacchantī'pi purisassa cittaṁ pariyādāya tiṭṭhati. Ṭhitā'pi nisinnā'pi2sayānā'pi hasanti'pi bhaṇantī'pi gāyantī'pi rodantī'pi ugghānitā'pi 3 matā'pi purisassa cittaṁ pariyādāya tiṭṭhati. Yampi taṁ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya samannapāso mārassā'ti.
[page 069]
1. Salalape asihatthena pisācenapi sallape,
Āsīvisampi āside yena daṭṭho na jīvati
2. Natveva eko ekāya mātugāmena sallape,
Muṭṭhassatiṁ tā bandhanti pekkhitena sitena ca,
3. Athopi dunnivatthena mañjunā bhaṇitena ca,
Neso jano suvāsīdo4 api ugghānito5 mato.
4. Pañcakāmaguṇā ete itthirūpasmiṁ dissare,
Rūpā saddā rasā gandhā phoṭṭhabbā ca manoramā.
5. Tesaṁ kāmoghavuḷhānaṁ kāme aparijānataṁ,
Kālaṁ gatiṁ6 bhavābhavaṁ saṁsārasmiṁ purakkhatā.
6. Ye ca kāme pariññāya caranti akutobhayā,
Te ve pāragatā loke ye pattā āsavakkhaya'nti.
1. (Yaṁ) machasaṁ natthi 2. Nipannāpi syā 3. Ugghātitāpi syā, machasaṁ 4. Svāsīsado machasaṁ svāsadedā syā, 5. Ugghātito syā machasaṁ 6. Gati machasaṁ
Piṭu aṅka:110
5. 2. 1. 6
(Upajjhāyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
6. Atha kho aññataro bhikkhu yena sako upajjhāyo tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā sakaṁ upajjhāyaṁ etadavoca: 'etarahi me bhante madhurakajāto ceva kāyo. Disā ca me na pakkhāyanti. Dhammā ca maṁ nappaṭibhanti. Thīnamiddhaṁ ca me cittaṁ pariyādāya tiṭṭhati. Anabhirato ca brahmacariyaṁ carāmi. Atthi ca me dhammesu vicikicchā'ti.
Atha kho so bhikkhu taṁ saddhivihārikaṁ bhikkhuṁ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca:
Ayaṁ bhante bhikkhu evamāha: 'etarahi me bhante madhurakajāto veca kāyo. Disā ca me napakkhāyanti. Dhammā ca maṁ nappaṭibhanti. Thīnamiddhaṁ ca me cittaṁ pariyādāya tiṭṭhati. Anabhirato ca brahamacariyaṁ carāmi. Atthi ca me dhammesu vicikicchā'ti.
[page 070]
Evaṁ hetaṁ bhikkhu hoti indriyesu aguttadvārassa, bhojane amattaññuno, jāgariyaṁ ananuyuttassa, avipassakassa kusalānaṁ dhammānaṁ, pubbarattāpararattaṁ bodhipakkhiyānaṁ dhammānaṁ bhāvanānuyogaṁ ananuyuttassa viharato yaṁ madhurakajāto ceva kāyo hoti, disā cassa na pakkhāyanti, dhammā ca taṁ nappaṭibhanti. , Thīnamiddhaṁ cassa cittaṁ pariyādāya tiṭṭhati, anabhirato ca brahmacariyaṁ carati, hoti cassa dhammesu vicikicchā.
Tasmātiha te bhikkhu evaṁ sikkhitabbaṁ: 'indriyesu guttadvāro bhavissāmi, bhojane mattaññu, jāgariyaṁ anuyutto, vipassako kusalānaṁ dhammānaṁ, pubbarattāpararattaṁ bodhipakkhiyānaṁ dhammānaṁ bhāvanānuyogaṁ anuyutto viharissāmi'ti, " evaṁ hi te bhikkhu sikkhitabbanti,
Atha kho so bhikkhu bhagavatā iminā ovādena ovadito uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.
Atha kho so bhikkhu eko vupakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirasseca yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti, tadanuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi khīṇa jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā'ti abbhaññāsi aññataro ca pana so bhikkhu arahataṁ ahosi.
Piṭu aṅka:112
Atha kho so bhikkhu arahattappatto yena sako upajjhāyo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā sakaṁ upajjhāyaṁ etadavoca: 'etarahi me bhante natveva 1 madhurakajāto kāyo. Disā ca me pakkhāyanti. Dhammā ca maṁ paṭibhanti. Thīnamiddhaṁ ca me cittaṁ na pariyādāya tiṭṭhati abhirato ca brahmacariyaṁ carāmi natthi ca me dhammesu vicikicchā'ti.
Atha kho so bhikkhu taṁ saddhivihārikaṁ bhikkhuṁ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā [page 071] bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca:
Ayaṁ bhante bhikkhu evamāha'etarahi me bhante natveva1 madhurakajāto kāyo. Disā ca me pakkhāyanti. Dhammā ca maṁ paṭibhanti. Thīnamiddhaṁ ca me cittaṁ pariyādāya na tiṭṭhati. Abhirato ca brahmacariyaṁ carāmi. Natthi ca me dhammesu vicikicchā'ti.
Evaṁ hi taṁ bhikkhu hoti indriyesu guttadvārassa, bhojane mattaññuno, jāgariyaṁ anuyuttassa, vipassakassa kusalānaṁ dhammānaṁ, pubbarattāpararattaṁ bodhipakkhiyānaṁ dhammānaṁ bhāvanānuyogaṁ anuyuttassa viharato, yaṁ na ceva madhurakajāto kāyo hoti, disā cassa pakkhāyanti, dhammā ca taṁ paṭibhanti, thīnamiddhaṁ cassa cittaṁ na pariyādāya tiṭṭhati, abhirato ca brahmacariyaṁ carati, na cassa hoti dhammesu vicikicchā.
Tasmātiha vo bhikkhave evaṁ sikkhitabbaṁ: 'indriyesu guttadvārā bhavissāma, bhojane mattaññuno, jāgariyaṁ anuyuttā, vipassakā kusalānaṁ dhammānaṁ, pubbarattāpararattaṁ bodhipakkhiyānaṁ dhammānaṁ bhāvanānuyogaṁ anuyuttā viharissāmā'ti evaṁ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti.
5. 2. 1. 7
(Ṭhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
7. Pañcimāni bhikkhave ṭhānāni abhiṇhaṁ paccavekkhitabbāni itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā. Katamāni pañca?
Jarādhammomhi jaraṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
Vyādhidhammomhi vyādhiṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
Maraṇadhammomhi maraṇaṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
1. Na ceva syā, machasaṁ
[BJT Page 114]
'Sabbehi me piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ [page 072] itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
'Kammassakomhi kammadāyādo kammayoni kammabandhū kammapaṭisaraṇo yaṁ kammaṁ karissāmi kalyāṇaṁ vā pāpakaṁ vā tassa dāyādo bhavissāmī'ti abhiṇhaṁ paccacekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
Kiñca bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'jarādhammomhi jaraṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā. ? Atthī bhikkhave sattānaṁ yobbane yobbanamado yena madena mattā kāyena duccaritaṁ caranti vācāya duccaritaṁ caranti manasā duccaritaṁ caranti. Tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato yo yobbane yobbanamado so sabbaso vā pahīyati, tanu vā pana hoti. Idaṁ kho bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'jarādhammomhi jaraṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
Kiñca bhikkhave atthavasaṁ paṭicca'vyādhidhammomhi vyādhiṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā? Atthi bhikkhave sattānaṁ ārogye ārogyamado yena madena mattā kāyena duccaritaṁ caranti vācāya duccaritaṁ caranti manasā duccaritaṁ caranti. Tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato yo ārogye ārogyamado so sabbaso vā pahīyati, tanu vā pana hoti. Idaṁ kho bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'vyādhidhammomhi vyādhiṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
Kiñca bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'maraṇadhammomhi maraṇaṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā? Atthi bhikkhave sattānaṁ jīvite jīvitamado yena madena mattā kāyena duccaritaṁ caranti vācāya [page 073] duccaritaṁ caranti manasā duccaritaṁ caranti. Tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato yo jīvite jīvitamado so sabbaso vā pahīyati, tanu vā pana hoti. Idaṁ kho bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'maraṇadhammomhi maraṇaṁ anatīto'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthīyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
[BJT Page 116]
Kiñca bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'sabbehi me piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā? Atthi bhikkhave sattānaṁ piyesu jandarāgo yena rāgena rattā kāyena duccaritaṁ caranti cāvāya duccaritaṁ caranti manasā duccaritaṁ caranti. Tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato yo piyesu chandarāgo so sabbaso vā pahīyati, tanu vā pana hoti. Idaṁ kho bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'sabbehi me piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
Kiñca bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'kammassakomhi kammadāyādo kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇo yaṁ kammaṁ karissāmi kalyāṇaṁ vā pāpakaṁ vā tassa dāyādo bhavissāmi'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā?. Atthi bhikkhave sattānaṁ kāyaduccaritaṁ vacīduccaritaṁ manoduccaritaṁ. Tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato sabbaso vā taṁ pahīyati, tanu vā pana hoti idaṁ kho bhikkhave atthavasaṁ paṭicca 'kammassakomhi kammadāyādo kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇo yaṁ kammaṁ karissāmi kalyāṇaṁ vā pāpakaṁ vā tassa dāyādo bhavissāmi'ti abhiṇhaṁ paccavekkhitabbaṁ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
Sa kho so bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati: [page 074] na kho ahaññeveko jarādhammo jaraṁ anatīto atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti uppatti, sabbe sattā jarādhammā jaraṁ anatītā'ti tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato maggo sañjāyati. So taṁ maggaṁ āsevati, bhāveti, bahulīkaroti. Tassa taṁ maggaṁ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṁyojanā pahīyanti, 1 anusayā vyantīhonti.
Na kho ahaññeveko vyādhidhammo vyādhiṁ anatīto, atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbe sattā vyādhiṁ anatītā'ti tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato maggo sañjāyati, so taṁ maggaṁ āsevati, bhāveti, bahulikaroti. Tassa taṁ maggaṁ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṁyojanā pahīyanti. 1Anusayā vyanti honti.
1. Saṁyojanāni pahīyanti syā saṁyojanāni sabbaso pahīyanti. Machasaṁ.
[BJT Page 118]
'Na kho ahaññeveko maraṇadhammo maraṇaṁ anatīto, atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbe sattā maraṇadhammā maraṇaṁ anatītā'ti tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato maggo sañjāyati so taṁ maggaṁ āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tassa taṁ maggaṁ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṁyojanā pahīyanti. Anusayā vyanti honti.
'Na kho mayhamevekassa sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo, atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṁ sattānaṁ manāpehi nānābhāvo vinābhāvo'ti tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato maggo sañjāyati. So taṁ maggaṁ āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tassa taṁ maggaṁ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṁyojanā pahīyanti. Anusayā vyantīhonti.
'Na kho ahaññeveko kammassakomhi kammadāyādo kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇo yaṁ kammaṁ karissāmi kalyāṇaṁ vā pāpakaṁ vā tassa dāyādo bhavissāmi, atha kho yāvatā sattānaṁ āgati gati cuti upapatti. Sabbe sattā kammassakā kammadāyādā kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇā, yaṁ kammaṁ karissanti kalyāṇaṁ vā pāpakaṁ vā, tassa dāyādā [page 075] bhavissantī'ti tassa taṁ ṭhānaṁ abhiṇhaṁ paccavekkhato maggo sañjāyati. So taṁ maggaṁ āsevati, bhāveti, bahulīkaroti tassa taṁ maggaṁ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṁyojanā pahīyanti. Anusayā vyantīhontī'ti.
7. Vyādhidhammā jarādhammā atho maraṇadhammino,
Yathā dhammā tathā santā1 jigucchanti puthujjanā.
8. Ahañcetaṁ jiguccheyyaṁ evaṁ dhammesu pāṇisu,
Na metaṁ patirūpassa mama evaṁ vihārino.
9. Sohaṁ evaṁ viharanto ñatvā dhammaṁ nirūpadhiṁ,
Ārogye yobbanasmiñca jīvitasmiñca ye madā,
10. Sabbe made abhibhosmi nekkhammaṁ daṭṭhu khemato
Tassa me ahu ussāho nibbānaṁ abhipassato.
11. Nāhaṁ bhabbo etarahi kāmāni patisevituṁ,
Anivattī bhavissāmi brahmacariyaparāyaṇoti.
Sattā machasaṁ
[BJT Page 120]
5. 2. 1. 8. ( Licchavikumārasuttaṁ) 8. Ekaṁ samayaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati mahāvane kuṭāgārasālāyaṁ. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliyaṁ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto mahāvanaṁ ajjhogahetvā1 aññatarasmiṁ rukkhamūle divāvihāraṁ nisīdi.
Tena kho pana samayena sambahulā licchavikumārakā sajjāni dhanūni ādāya kukkurasaṅghaparivutā mahāvane anucaṅkamamānā anuvicaramānā addasaṁsu bhagavantaṁ aññatarasmiṁ rukkhamūle nisinnaṁ divāvihāraṁ. 2 Disvāna sajjāni dhanūni nikkhipitvā kukkurasaṅghaṁ ekamantaṁ uyyojetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ [page 076] abhivādetvā tuṇhībhūtā tuṇhībhūtā pañjalikā bhagavantaṁ payurupāsanti.
Tena kho pana samayena mahānāmo licchavi mahāvane jaṅghāvihāraṁ anucaṅkamamāno anuvicaramāno addasa te licchavikumārake tuṇhībhūte tuṇhībhūte pañjalike bhagavantaṁ payurupāsante. Disvā yena bhagavā tenusaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho mahānāmo licchavi udānaṁ udānesi: bhavissanti vajjī, bhavissanti vajjī'ti.
Kiṁ pana tvaṁ mahānāma evaṁ vadesi 'bhavissanti vajjī bhavissanti vajjī'ti.
"Ime bhante licchavikumārakā caṇḍā pharusā apajahā3ti. Yāni'pi tāti kulesu pahenakāni4 pahīyanti ucchūni vā badarāti vā pūvāti vā modakāti vā saṅgulikāti5 vā, tāni vilumpitvā vilumpitvā khādanti. Kulitthīnampi kulakumārīnampi pacchāliyaṁ6 khipanti. Te' dānime tuṇhībhūtā tuṇhībhūtā pañjalikā bhagavantaṁ payirupāsantī'ti.
Yassa kassaci mahānāma kulaputtassa pañcadhammā saṁvijjanti, yadi vā rañño khattiyassa muddhābhisittassa7, yadi vā raṭṭhikassa8 pettanikassa, yadi vā senāya senāpatikassa, yadi vā gāmagāmikassa9, yadi vā pūgagāmaṇikassa, ye vā pana kulesu paccekādhipaccaṁ kārenti, vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni. Katame pañca?
Idha mahānāma kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābala paricitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi mātāpitaro sakkaroti garu10karoti māneti [page 077] pūjeti. Tamenaṁ mātāpitaro sakkatā garukatā mānitā pūjitā kalyāṇena manasā anukampanti: 'ciraṁ jīva, dīghamāyuṁ pālehī'ti. Mātāpitānukampitassa mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni.
1. Ajjhogāhetvā machasaṁ 2. 'Divāvihāraṁ machasaṁ natthi
3. Apānubhā machasaṁ apāṭubhā syā 4. Pahīṇakāni syā, pahīnakāni sīmu.
5. Saṅkulikāti machasaṁ saṅkhalikāti vā sīmu. 6. Pacchaliyaṁ katthaci.
7. Muddhāvasittassa, katthaci 8. Raṭṭhakassa sīmu.
9. Gāmagāmaṇikassa machasaṁ 10. Garuṁ machasaṁ.
[BJT Page 122]
Puna ca paraṁ mahānāma kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi puttadāradāsakammakaraporise sakkaroti, garukaroti, māneti, pūjeti. Tamenaṁ puttadāradāsakammakaraporisā sakkatā garukatā mānitā, pūjitā kalyāṇena manasā anukampanti: 'ciraṁ jīva, dighamāyuṁ pālehī'ti. Puttadāradāsakammakaraporisānukampitassa mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni.
Puna ca paraṁ mahānāma kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi khettakammantasāmantasaṁvohāre1 sakkaroti, garukaroti, māneni, pūjeti. Tamenaṁ khettakammantasāmantasaṁvohārā sakkatā garukatā mānitā pujitā kalyāṇena manasā anukampanti: 'ciraṁ jīva, dighamāyuṁ pālehī'ti. Khettakammantasāmantasaṁvohārānukampitassa mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni.
Puna ca paraṁ mahānāma, kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi yāvatā balipaṭiggāhikā devatā sakkaroti, garukaroti, māneti, pūjeti. Tametaṁ balipaṭiggāhikā devatā sakkatā garukatā mānitā pūjitā kalyāṇena manasā anukampanti:ciraṁ jīva, dīghamāyuṁ pālehī'ti. Devatānukampitassa mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni.
Puna ca paraṁ mahānāma kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi samaṇabrāhmaṇe sakkaroti garukaroti, māneti, pūjeti. Tamenaṁ samaṇabrāhmaṇā sakkatā garukatā mānitā pujitā kalyāṇena manasā anukampanti:'ciraṁ jīva, dīghamāyuṁ pālehī'ti. Samaṇabrāhmaṇānukampitassa [page 078] mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva
Pāṭikaṅkhā, no parihāni.
Yassa kassaci mahānāma kulaputtassa ime pañca dhammā saṁvijjanti, yadi vā rañño khattiyassa muddhābhisittassa yadi vā raṭṭhikassa pettanikassa yadi vā senāya senāpatikassa yadi vā gāmagāmikassa yadi vā pugagāmaṇikassa, ye vā pana kulesu paccekādhipaccaṁ kārenti, vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihānī'ti,
1. Sāmattasabyehāre machasaṁ
[BJT Page 124]
12. Mātāpitukiccakaro puttadārahito sadā,
Anto janassa atthāya ye cassa upajivino,
13. Ubhinnaṁ yeva1 atthāya vadaññū hoti sīlavā,
Ñātīnaṁ pubbapetānaṁ diṭṭhadhamme ca jīvinaṁ, 2
14. Samaṇānaṁ brāhmaṇānaṁ devatānaṁ ca paṇḍito,
Vittisañjanano hoti dhammena gharamāvasaṁ.
15. So karitvāna kalyāṇaṁ pujjo hoti pasaṁsiyo.
Idha ceva naṁ3 pasaṁsanti pecca sagge ca modatī'ti4
5. 2. 1. 9
(Paṭhamabuḍḍhapabbajitasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
9. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato dullabho buḍḍhapabbajito. Katamehi pañcahi?
Dullabho bhikkhave buḍḍhapabbajito nipuṇo, dullabho ākappasampanno, dullabho bahussuto, dullabho dhammakathiko, dullabho vinayadharo.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato dullabho buḍḍhapabbajito'ti.
5. 2. 1. 10
Dutiyabuḍḍhapabbajita suttaṁ
(Sāvatthinidānaṁ:)
10. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato dullabho buḍḍhapabbajito. Katamehi pañcahi?
Dullabho bhikkhave buḍḍhapabbajito suvaco, dullabho [page 079] suggahītaggāhī, dullabho padakkhiṇaggāhī, dullabho dhammakathiko, dullabho vinayadharo.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato dullabho buḍḍhapabbajito'ti.
Nīvaraṇavaggo paṭhamo.
Tassuddānaṁ
Āvaraṇaṁ rāsi aṅgāni samayaṁ mātuputtikā,
Upajjhā ṭhānaṁ kumārā licchavī apare duve'ti.
1. Ceva machasaṁ 2. Diṭṭhe dhamme ca jīvataṁ machasaṁ jīvitaṁ syā.
3. Idhevanaṁ machasaṁ 4. Sagge pamodati machasaṁ
[BJT Page 126]
2. Saññāvaggo
5. 2. 2. 1
(Paṭhamasaññāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
11. Pañcimā bhikkhave saññā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā honti mahānisaṁsā amatogadhā amatapariyosānā. Katamā pañca?
Asubhasaññā, maraṇasaññā ādīnavasaññā, āhāre paṭikkūlasaññā, sabbaloke anabhiratasaññā. 1
Imā kho bhikkhave pañca saññā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṁsā amatogadhā amatapariyosānā'ti.
5. 2. 2. 2
(Dutiyasaññāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
12. Pañcimā bhikkhave saññā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā honti mahānisaṁsā amatogadhā amatapariyosānā. Katamā pañca?
Aniccasaññā, anattasaññā, maraṇasaññā, āhāre paṭikkūlasaññā, sabbaloke anabhiratasaññā. 1
[page 080] imā kho bhikkhave pañca saññā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā honti mahānisaṁsā amatogadhā amatapariyosānā'ti.
5. 2. 2. 3.
(Paṭhamavaḍḍhīsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
13. Pañcahi bhikkhave vaḍḍhīhi vaḍḍhamāno ariyasāvako ariyāya vaḍḍhiyā vaḍḍhati, sārādāyī ca hoti varādāyī ca kāyassa. Katamāhi pañcahi?
Saddhāya vaḍḍhati, sīlena vaḍḍhati, sutena vaḍḍhati, cāgena vaḍḍhati, paññāya vaḍḍhati.
Imāhi kho bhikkhave pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhamāno ariyasāvako ariyāya vaḍḍhiyā vaḍḍhati, sārādāyī ca hoti varādāyī ca kāyassā'ti.
16. Saddhāya sīlena ca yodha vaḍḍhati2 paññāya cāgena sutena cūbhayaṁ,
So tādiso sappuriso vicakkhaṇo ādīyati sāramidheva attano'ti.
1. Anabhirati saññā machasaṁ 2. Yo pavaḍḍhati machasaṁ.
[BJT Page 128]
5. 2. 2. 4
(Dutiyavaḍḍhīsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
14. Pañcahi bhikkhave vaḍḍhīhi vaḍḍhamānā ariyasāvikā ariyāya vaḍḍhiyā vaḍḍhati. Sārādāyinī ca hoti varādāyinī ca kāyassa. Katamāhi pañcahi?
Saddhāya vaḍḍhati, sīlena vaḍḍhati, sutena vaḍḍhati, cāgena vaḍḍhati, paññāya vaḍḍhati.
Imāhi kho bhikkhave pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhamānā ariyasāvikā ariyāya vaḍḍhiyā vaḍḍhati. Sārādāyinī ca hoti, varādāyinī ca kāyassā'ti
17. Saddhāya sīlena ca yā'dha vaḍḍhati1 paññāya cāgena sutena cūbhayaṁ,
Sā tādisī sīlavatī upāsikā ādīyatī sāramidheva attano'tī.
[page 081]
5. 2. 2. 5.
(Alaṁsākacchasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
15. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁsākaccho sabrahmacārīnaṁ.
Katamehi pañcahi?
Idha bhikkhave bhikkhu attanā ca sīlasampanno hoti, sīlasampadāya2 kathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca samādhisampanno hoti, samādhisampadāya3 kathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca paññāsampanno hoti, paññāsampadāya4 kathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttisampanno hoti, vimuttisampadāya5 kathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti, attanā ca vimuttiñāṇadassanasampanno hoti, vimuttiñāṇadassanasampadāya6 kathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁsākaccho sabrahmacārīnanti.
5. 2. 2. 6
(Alaṁsājīvasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
16. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁsājīvo sabrahmacārīnaṁ. Katamehi pañcahi?
Idha bhikkhave bhikkhu attanā ca sīlasampanno hoti, sīlasampadāya kathāya ca kataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca samādhisampanno hoti, samādhisampadāya kathāya ca kataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca paññāsampanno hoti, paññāsampadāya kathāya ca kataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttisampanno hoti, vimuttisampadāya kathāya ca kataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttiñāṇadassana sampanno hoti, vimuttiñāṇadassanasampadāya kathāya ca kataṁ pañhaṁ vyākattā hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁsājīvo sabrahmacārīnanti.
1. Yā pavaḍḍhati machasaṁ. 2. Sīlasampadā sīmu. 3. Samādhisampadā sīmu. 4. Paññāsampadā sīmu.
5. Vimuttisampadā sīmu. 6. Vimuttiñāṇadassanasampadā sīmu.
[BJT Page 130]
5. 2. 2. 7.
(Paṭhama-iddhipādasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
17. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhunī vā pañca dhamme bhāveti, pañca dhamme bahulīkaroti, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ [page 082] phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ diṭṭhe vā dhamme1 aññā, sati vā upādisese anāgāmitā. Katame pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti. Viriyasamādhi padhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti. Vīmaṁsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti. Ussoḷhi yeva pañcamī. 2
Yo hi koci bhikkhave bhikkhu bhikkhunī vā ime pañca dhamme bahulikaroti, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ diṭṭhe vā dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā'ti.
5. 2. 2. 8.
(Dutiya-iddhipādasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
18. Pubbevā'haṁ bhikkhave sambodhā anabhisambuddho bodhisatto'va samāno pañca dhamme bhāvesiṁ pañca dhamme bahulīkāsiṁ3. Katame pañca?
Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāvesiṁ. Viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāvesiṁ cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāvesiṁ. Vīmaṁsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāvesiṁ. Ussoḷhi yeva pañcami. 2
So kho ahaṁ bhikkhave imesaṁ ussoḷhipañcamānaṁ dhammānaṁ bhāvītattā bahulīkatattā yassa yassa4 abhiññāsacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṁ abhininnāmesiṁ abhiññāsacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇiṁ sati sati āyatane.
So sace ākaṅkhiṁ anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhaveyyaṁ pe yāva brahmalokāpi kāyena vasaṁ vatteyyanti, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇiṁ sati sati āyatane. Pe*
So sace ākaṅkhiṁ pe [page 083] āsavānaṁ khayā pe* sayaṁ abhiññā sacchikatvā
Upasampajja vihareyyanti, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇiṁ sati sati āyatane'ti.
1. Diṭṭheva dhamme machasaṁ. 2. Ussoḷhiññeva pañcamiṁ machasaṁ
3. Bahulimakāsiṁ machasaṁ 4. Yassa sīmu.
Peyyālamukhehi saṅkhittaṁ pañcaṅgikavagge pañcaṅgikasamādhi sutte
Āgatanayena
Veditabbaṁ.
[BJT Page 132]
5. 2. 2. 9.
(Nibbidāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
19. Pañcime bhikkhave dhammā bhāvitā bahulīkatā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattanti. Katame pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññī, 1 sabbaloke anabhiratasaññī2, sabbasaṅkhāresu aniccānupassī. Maraṇasaññā kho panassa ajjhattaṁ sūpaṭṭhitā hoti.
Ime kho bhikkhave pañca dhammā bhāvitā bahulīkatā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattantī'ti.
5. 2. 2. 10
(Āsavakkhayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
20. Pañcime bhikkhave dhammā bhāvitā bahulīkatā āsavānaṁ khayāya saṁvattanti. Katame pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññī1, sabbaloke anabhiratasaññī, 2 sabbasaṅkhāresu aniccānupassī. Maraṇasaññā kho panassa ajjhattaṁ supaṭṭhitā hoti.
Ime kho bhikkhave pañca dhammā bhāvitā bahulīkatā āsavānaṁ khayāya saṁvattantī'ti.
Saññāvaggo dutiyo
Tassuddānaṁ
Dve ca saññā dve vaḍḍhī ca sākacchā ca sajīvatā3
Iddhipādā ca dve vuttā nibbidā cāsavakkhayā.
1. Paṭikulasaññī machasaṁ 2. Anabhirati saññi machasaṁ
3. Sākacchena ca sājīvaṁ machasaṁ
[BJT Page 134]
[page 084]
3. Anāgatabhayavaggo *
5. 2. 3. 1
(Paṭhamacetovimuttiphalasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
21. Pañcime bhikkhave dhammā bhāvitā bahulīkatā cetovimuttiphalā ca honti cetovimuttiphalānisaṁsā ca. Paññāvimuttiphalā ca honti paññāvimuttiphalānisaṁsā ca. Katame pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññī, sabbaloke anabhiratasaññī, sabbasaṅkhāresu aniccānupassī, maraṇasaññā kho panassa ajjhattaṁ sūpaṭṭhitā hoti.
Ime kho bhikkhave pañca dhammā bhāvitā bahulīkatā cetovimuttiphalā ca honti, cetovimuttiphalānisāṁsā ca. Paññāvimuttiphalā ca honti paññāvimuttiphalānisaṁsā ca.
Yato kho bhikkhave cetovimutto ca hoti paññāvimutto ca, 1 ayaṁ vuccati bhikkhave bhikkhū ukkhittapaligho itipi saṅkiṇṇaparikho itipi abbūḷhesiko itipi niraggaḷo itipi ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṁyutto itipi.
Kathañca bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno avijjā pahīnā hoti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvakatā2 āyatiṁ anuppādadhammā. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti.
Katañca bhikkhave bhikkhu saṅkiṇṇaparikho hoti?. Idha bhikkhave bhikkhuno ponobhaviko3 jātisaṁsāro pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvakato2 āyatiṁ anuppādadhammo. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu saṅkiṇṇaparikho hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu abbūḷhesiko hoti? [page 085] idha bhikkhave bhikkhuno taṇhā pahīnā hoti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvakatā4 āyatiṁ anuppādadhammā. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu abbūḷhesiko hoti.
1. Ca hoti machasaṁ. 2. Anabhāvaṅkatā machasaṁ.
3. Ponobbhaviko machasaṁ. 4. Anabhāvaṅkatā machasaṁ.
* Yodhājīvavagga sīmu. Machasaṁ.
[BJT Page 136]
Kathañca bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno pañcorambhāgiyāni saṁyojanāni pahīnāni honti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni
Anabhāvakatāni, 1 āyatiṁ anuppādadhammāni. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṁyutto hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno asmimāno pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvakato āyatiṁ anuppādadhammo. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṁyutto hotī'ti.
5. 2. 3. 2.
(Dutiyacetovimuttiphalasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
22. Pañcime bhikkhave dhammā bhāvitā bahulīkatā cetovimuttiphalā ca honti cetovimuttiphalānisaṁsā ca. Paññāvimuttiphalā ca honti paññāvimuttiphalānisaṁsā ca. Katame pañca?
Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā,
Ime kho bhikkhave pañca dhammā bhāvitā bahulīkatā cetovimuttiphalā ca honti cetovimuttiphalānisaṁsā ca. Paññāvimuttiphalā ca honti paññāvimuttiphalānisaṁsā ca.
Yatoca kho bhikkhave bhikkhu cetovimutto ca hoti paññāvimutto ca, ayaṁ vuccati bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho itipi saṅkiṇṇaparikho itipi abbūḷhesiko itipi niraggaḷo itipi ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṁyutto itipi.
Kathañca bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno avijjā pahīnā hoti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvakatā āyatiṁ anuppādadhammā. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu saṅkiṇaṇaparikho [page 086] hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno ponobhaviko jātisaṁsāro pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvakato āyatiṁ anuppādadhammo. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu saṅkiṇṇaparikho hoti.
Katañca bhikkhave bhikkhu abbūḷhesiko hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno taṇhā pahīnā hoti, ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvakatā āyatiṁ anuppādadhammā. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu abbūḷhesiko hoti.
1. Anabhāvaṅkatāni machasaṁ
[BJT Page 138]
Kathañca bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno pañcorambhāgiyāni saṁyojanāni pahīnāni honti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṁ anuppādadhammāni. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṁyutto hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno asmimāno pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvakato1 āyatiṁ anuppādadhammo. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṁyutto hotī'ti.
5. 2. 3. 3.
(Paṭhamadhammavihārī suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
23. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca:
'Dhammavihārī dhammavihārī'ti bhante vuccati. Kittāvatā nu kho bhante bhikkhu dhammavihāri hotī'ti. ?
Idha bhikkhu, bhikkhu dhammaṁ pariyāpuṇāti. Suttaṁ geyyaṁ veyyākaraṇaṁ gāthaṁ udānaṁ itivuttakaṁ jātakaṁ abbhutadhammaṁ vedallaṁ. So tāya dhammapariyattiyā divasaṁ atināmeti. Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ vuccati bhikkhu, bhikkhu pariyattibahulo no dhammavihārī.
[page 087]
Puna ca paraṁ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṁ pathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti. So tāya dhammasaññattiyā2 divasaṁ atināmeti. Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati
Ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ vuccati bhikkhu, bhikkhu saññattibahulo3 no dhammavihāri.
Puna ca paraṁ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karoti. So tena sajjhāyena divasaṁ atināmeti. Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ vuccati bhikkhu, bhikkhu sajjhāyabahulo no dhammavihārī.
Puna ca paraṁ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. So tehi dhammavitakkehi divasaṁ atināmeti. Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ vuccati bhikkhu, bhikkhu vitakkabahulo no dhammavihāri.
Idha bhikkhu, bhikkhu dhammaṁ pariyāpuṇāti suttaṁ geyyaṁ veyyākaraṇaṁ gāthaṁ udānaṁ itivuttakaṁ jātakaṁ abbhutadhammaṁ vedallaṁ. So tāya dhammapariyattiyā na divasaṁ atināmeti. Nāpi riñcati paṭisallānaṁ. Anuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Evaṁ kho bhikkhu, bhikkhu dhammavihārī hoti.
1. Anabhāvaṁ kato machasaṁ. 2. Dhammapaññattiyā machasaṁ.
3. Paññattibahulo machasaṁ.
[BJT Page 140]
Iti kho bhikkhu, desito mayā pariyattibahulo, desito saññattibahulo, 1
Desito sajjhāyabahulo, desito vitakkabahulo, desito dhammavihāri.
Yaṁ kho bhikkhu, satthārā karaṇīyaṁ sāvakānaṁ hitesinā anukampakena anukampaṁ upādāya, kataṁ vo taṁ mayā. Etāni bhikkhu rukkhamūlāni. Etāni suññāgārāni. Jhāyatha bhikkhu, mā pamādattha. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha. Ayaṁ amhākaṁ anusāsanī'ti.
[page 088]
5. 2. 3. 4.
(Duniyadhammavihārīsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
24. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca:
'Dhammavihārī' dhammavihāri'ti bhante vuccati. Kittāvatā nu kho bhante bhikkhu dhammavihārī hotī'ti?
Idha bhikkhu, bhikkhu dhammaṁ pariyāpuṇāti: suttaṁ geyyaṁ veyyākaraṇaṁ gāthaṁ udānaṁ itivuttakaṁ jātakaṁ abbhutadhammaṁ vedallaṁ, uttariñcassa2 paññāya atthaṁ nappajānāti. Ayaṁ vuccati bhikkhu, bhikkhu pariyattibahulo no dhammavihārī.
Puna ca paraṁ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti. Uttariñcassa paññāya atthaṁ nappajānāti. Ayaṁ vuccati bhikkhu, bhikkhu saññattibahulo no dhammavihārī.
Puna ca paraṁ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karoti. Uttariñcassa2 paññāya atthaṁ nappajānāti. Ayaṁ vuccati bhikkhu, bhikkhu sajjhāyabahulo no dhammavihārī.
Puna ca paraṁ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Uttariñcassa2 paññāya atthaṁ nappajānāti. Ayaṁ vuccati bhikkhu, bhikkhu vitakkabahulo no dhammavihārī.
Idha bhikkhu, bhikkhu dhammaṁ pariyāpuṇāti suttaṁ geyyaṁ veyyākaraṇaṁ gāthaṁ udānaṁ itivuttakaṁ jātakaṁ abbhutadhammaṁ vedallaṁ. Uttariñcassa2 paññāya atthaṁ pajānāti. Evaṁ kho bhikkhu, bhikkhu dhammavihārī hoti.
1. Paññatti bahulo machasaṁ. 2. Uttarimassa machasaṁ
[BJT Page 142]
Iti kho bhikkhu desito mayā pariyattibahulo, [page 089] desito saññatti bahulo, 1 desito sajjhāyabahulo, desito vitakkabahulo, desito dhammavihārī.
Yaṁ kho bhikkhu, satthārā karaṇīyaṁ sāvakānaṁ hitesinā anukampakena anukampaṁ upādāya, kataṁ vo taṁ mayā. Etāni bhikkhu, rukkhamūlāni, etāni suññāgārāni. Jhāyatha bhikkhu, mā pamādattha. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha. Ayaṁ vo amhākaṁ anusāsanīti.
5. 2. 3. 5
(Paṭhamayodhājīvūpama suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
25. Pañcime bhikkhave yodhājīvā santo saṁvijjamānā lokasmiṁ. Katame pañca? Idha bhikkhave, ekacco yodhājīvo rajaggaññeva2 disvā saṁsīdati, visīdati, na santhamhati, na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evarūpo3 bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo yodhājīvo santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave, idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṁ. Api ca kho dhajaggaññeva disvā saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evarūpo'pi kho bhikkhave, idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave dutiyo yodhājīvo santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave, idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ, api ca kho ussādanaṁ yeva5 sutvā saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evarūpo'pi kho bhikkhave, idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave tatiyo yodhājīvo santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave, idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ, sahati ussādanaṁ. 6 Api ca kho sampahāre āhaññati, 7 vyāpajjati. Evarūpo'pi kho bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave catuttho yodhājīvo santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave, idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ, sahati ussādanaṁ, [page 090] sahati sampahāraṁ. So taṁ saṅgāmaṁ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṁ ajjhāvasati. Evarūvapo'pi kho bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave pañcamo yodhajīvo. Santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
1. Paññatti bahulo machasaṁ 2. Rajaggaṁyeva sīmu
3. Evarūpo'pi machasaṁ 4. Evarūpo'pi bhikkhave machasaṁ
5. Ussāraṇaññeva machasaṁ 6. Ussāraṇaṁ machasaṁ 7. Haññati machasaṁ
[BJT Page 144]
Ime kho bhikkhave pañca yodhājīvā santo saṁvijjamānā lokasmiṁ.
Evameva kho bhikkhave, pañca1 yodhājīvūpamā puggalā santo saṁvijjamānā
Bhikkhusu. Katame pañca?
Yo idha bhikkhave, bhikkhu rajaggaññeva disvā saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti brahmacariyaṁ santānetuṁ. 2 Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati. Kimassa rajaggasmiṁ?
Idha bhikkhave, bhikkhu suṇāti: 'asukasmiṁ 3 nāma gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā'ti. So taṁ sutvā saṁsīdati, visīdati, na sakkoti brahmacariyaṁ santānetuṁ. Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa rajaggasmiṁ
Seyyathāpi so bhikkhave, yodhājīvo rajaggaṁ disvā saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ, tathūpamāhaṁ bhikkhave, imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpo4 bhikkhave, idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu sahati rajaggaṁ api ca kho dhajaggaññeva5 disvā saṁsīdati, visīdati. Na santhambhati, na sakkoti brahmacariyaṁ santānetuṁ. Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati. Kimassa dhajaggasmiṁ?
Idha bhikkhave bhikkhu na heva kho suṇāti: 'asukasamiṁ nāma gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā'ti. Api ca kho sāmaṁ pasasati itthiṁ vā kumāriṁ vā abhirūpaṁ dassaniyaṁ pāsādikaṁ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṁ. So taṁ disvā saṁsīdati, visīdati. Na santhambhati, na [page 091] sakkoti brahmacariyaṁ santānetuṁ. Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa dhajaggasmiṁ.
Seyyathāpi so bhikkhave, yodhājivo sahati rajaggaṁ, api ca kho dhajaggaññeva disvā saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Tathūpamāhaṁ bhikkhave, imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpo'pi bhikkhave, idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave, dutiyo yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ api ca kho ussādanaṁ yeva sutvā saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti brahmacariyaṁ santānetuṁ. Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati. Kimassa ussādanāya?6
1. Pañcime machasaṁ. 2. Sandhāretuṁ machasaṁ. 3. Amukasmiṁ machasaṁ 4. Evarūpopi machasaṁ 5. Dhajaggaṁyeva sīmu 6. Ussāraṇāya machasaṁ.
[BJT Page 146]
Idha bhikkhave, bhikkhuṁ araññagataṁ vā rukkhamūlagataṁ vā suññāgāragataṁ vā mātugāmo upasaṅkamitvā ūhasati1, ullapati, ujjhagghati, 2 uppaṇḍeti. So mātugāmena ūhasiyamāno3 ullapiyamāno ujjhagghiyamāno4 uppaṇḍiyamāno saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti brahmacariyaṁ santānetuṁ. 5 Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa ussādanāya. 6
Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ, api ca kho ussādanaṁ yeva7 sutvā saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Tathūpamāhaṁ bhikkhave, imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave, idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave, tatiyo yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
Puna ca paraṁ bhikkhave sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ, sahati ussādanaṁ. 8 Api ca kho sampahāre āhaññati9 vyāpajjati. Kimassa sampahārasmiṁ?
Idha bhikkhave, bhikkhuṁ araññagataṁ vā rukkhamūlagataṁ [page 092] vā suññāgāragataṁ vā mātugāmo upasaṅkamitvā abhinisīdati, abhinipajjati, ajjhottarati. So mātugāmena abhinisīdiyamāno abhinipajjiyamāno ajjhottariyamāno sikkhaṁ apaccakkhāya dubbalyaṁ anāvīkatvā methunaṁ dhammaṁ patisevati. Idamassa sampahārasmiṁ.
Seyyathāpi so bhikkhave, yodhājīvo sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ, sahati ussādanaṁ, 8 api ca kho sampahāre āhaññati, 9 vyāpajjati, tathūpamāhaṁ bhikkhave, imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave, idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave, catuttho yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ, sahati ussādanaṁ8, sahati sampahāraṁ. So taṁ saṅgāmaṁ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo, tameva saṅgāmasīsaṁ ajjhāvasati. Kimassa saṅgāmavijayasmiṁ?
1. Uhasati machasaṁ. Ohasati katthaci 2. Ujjhaggeti sīmu. 3. Uhasiyamāno machasaṁ 4. Ujjhaggiyamāno sīmu. 5. Sandhāretuṁ machasaṁ 6. Ussāraṇāya machasaṁ 7. Ussāraṇaññeva, machasaṁ. 8. Ussāraṇaṁ machasaṁ. 9. Haññati, machasaṁ.
[BJT Page 148]
Idha bhikkhave bhikkhuṁ araññagataṁ vā rukkhamūlagataṁ vā suññāgāragataṁ vā mātugamo upasaṅkamitvā abhinisīdati, abhinipajjati, ajjhottarati. So mātugāmena abhinisīdiyamāno abhinipajjiyamāno ajjhottariyamāno viniveṭhetvā vinimocetvā yena kāmaṁ pakkamati.
So vivittaṁ senāsanaṁ bhajati: araññaṁ rukkhamūlaṁ pabbataṁ kandaraṁ giriguhaṁ susānaṁ vanapatthaṁ abbhokāsaṁ palālapuñjaṁ. So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṁ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṁ parisodheti. Vyāpādapadosaṁ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī. Vyāpādapadosā cittaṁ parisodheti. Thīnamiddhaṁ pahāya vigatathīnamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno. Thīnamiddhāya cittaṁ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṁ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṁ vūpasantacitto. Uddhaccakukkuccā cittaṁ parisodheti. Vicikicchaṁ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati [page 093] akathaṅkathī kusalesu dhammesu. Vicikicchāya cittaṁ parisodheti.
So ime pañcanīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti, yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti, tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhaṁ asukhaṁ upekkhāsatipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati.
So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṁ khayañāṇāya cittaṁ abhininnāmeti. So idaṁ dukkhanti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ dukkhasamudayoti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ dukkhanirodhoti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṁ pajānāti. Ime āsavā'ti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ āsavasamudayoti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ āsavanirodhoti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṁ pajānāti. Tassa evaṁ jānato evaṁ passato kāmāsavāpi cittaṁ vimuccati. Bhavāsavāpi cittaṁ vimuccati. Avijjāsavāpi cittaṁ vimuccati. Vimuttasmiṁ vimuttamiti ñāṇaṁ hoti. 'Khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā'ti pajānāti. Idamassa saṅgāmavijayasmiṁ.
Seyyathāpi so bhikkhave, yodhājīvo sahati rajaggaṁ, sahati dhajaggaṁ, sahati ussādanaṁ, 2 sahati sampahāraṁ, so taṁ saṅgāmaṁ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṁ ajjhāvasati. Tathūpamāhaṁ bhikkhave, imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave, idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ, bhikkhave, pañcamo yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
Ime kho bhikkhave, pañca yodhājīvūpamā puggalā santo saṁvijjamānā bhikkhūsū'ti.
1. Ānejjappatte sīmu. 2. Ussāraṇaṁ machasaṁ
[BJT Page 150]
5. 2. 3. 6
(Dutiyayodhājīvūpama suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
26. Pañcime bhikkhave yodhājīvā santo saṁvijjamānā lokasmiṁ. Katame pañca?
Idha bhikkhave ekacco yodhājīvo asicammaṁ gahetvā [page 094] dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṁṅgāmaṁ otarati. So tasmiṁ saṅgāme ussahati, vāyamati. Tamenaṁ ussahantaṁ vāyamantaṁ pare hananti, pariyāpādenti1 evarūpo2 bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo yodhājīvo sanno saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave idhekacco yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitavā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati. So tasmiṁ saṅgāme ussahati, vāyamati. Tamenaṁ ussahantaṁ vāyamantaṁ pare upalikkhanti. Tamenaṁ apanenti. Apanetvā ñātakānaṁ nenti. So ñātakehi nīyamāno appatvāva ñātake antarā magge kālaṁ karoti. Evarūpopi bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave dutiyo yodhājīvo santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave idhekacco yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati. So tasmiṁ saṅgāme ussahati, vāyamati. Tamenaṁ ussahantaṁ vāyamantaṁ pare upalikkhanti, tamenaṁ apanenti. Apanetvā ñātakānaṁ nenti. Tamenaṁ ñātakā upaṭṭhahanti, paricaranti. So ñātakehi upaṭṭhahiyamāno paricariyamāno tenevābādhena kālaṁ karoti. Evarūpopi bhikkhave idhekacco
Yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave tatiyo yodhājīvo santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave idhekacco yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati. So tasmiṁ saṅgāme ussahati, vāyamati. Tamenaṁ ussahantaṁ vāyamantaṁ pare upalikkhanti. Tamenaṁ apanenti. Apanetvā ñātakānaṁ nenti. Tamenaṁ ñātakā upaṭṭhahanti, paricaranti. So ñātakehi upaṭṭhahiyamāno paricariyamāno vuṭṭhāti tamhā ābādhā. Evarūpopi bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave catuttho yodhājīvo santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave idhekacco yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati. So taṁ saṅgāmaṁ abhivijinitvā [page 095] vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṁ ajjhāvasati. Evarūpopi bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṁ bhikkhave pañcamo yodhājīvo santo saṁvijjamāno lokasmiṁ.
Ime kho bhikkhave pañca yodhājīvo santo saṁvijjamānā lokasmiṁ.
1. Pariyādiyanti sīmu 2. Evarūpopi machasaṁ
[BJT Page 152]
Evameva kho bhikkhave pañca1 yodhājīvūpamā puggalā santo saṁvijjamānā bhikkhūsu. Katame pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu aññataraṁ gāmaṁ vā nigamaṁ vā upanissāya viharati. So pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṁ vā nigamaṁ vā piṇḍāya pavisati arakkhiteneva kāyena arakkhitāya vācāya arakkhitena cittena anupaṭṭhitāya satiyā asaṁvutehi indriyehi. So tattha pasasti mātugāmaṁ dunnivatthaṁ vā duppārutaṁ vā. Tassa taṁ mātugāmaṁ disvā dunnivatthaṁ vā duppārutaṁ vā rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsitena2 cittena sikkhaṁ apaccakkhāya dubbalyaṁ anāvīkatvā methunaṁ dhammaṁ patisevati3.
Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati, so tasmiṁ saṅgāme ussahati, vāyamati, tamenaṁ ussahantaṁ vāyamantaṁ pare hananti. Pariyāpādenti. Tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpo4 bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu aññataraṁ gāmaṁ vā nigamaṁ vā upanissāya viharati. So pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṁ vā nigamaṁ vā piṇḍāya pavisati arakkhiteneva kāyena arakkhitāya vācāya arakkhitena cittena anupaṭṭhitāya satiyā asaṁvutehi indriyehi. So tattha passati mātugāmaṁ dunnivatthaṁ vā duppārutaṁ vā. Tassa taṁ mātugāmaṁ disvā dunnivatthaṁ vā duppārutaṁ vā rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsitena2 cittena pariḍayhateva kāyena. Pariḍayhati cetasā. Tassa evaṁ hoti: yannūnāhaṁ ārāmaṁ [page 096] gantvā bhikkhūnaṁ āroceyyaṁ rāgāyitomhi5 āvuso rāgapareto. Na sakkomhi brahmacariyaṁ santānetuṁ. 6 Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmi'ti. So ārāmaṁ gacchanto appatvāva ārāmaṁ antarāmagge sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati, so tasmiṁ saṅgāme ussahati, vāyamati, tamenaṁ ussahantaṁ vāyamantaṁ pare upalikkhanti, tamenaṁ apanenti, apanetvā ñātakānaṁ nenti, so ñātakehi nīyamāno appatvā va ñātake antarāmagge kālaṁ karoti, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave dutiyo yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
1. Pañcime machasaṁ. 2. Rāgānuddhastena sīmu.
3. Paṭisevati machasaṁ. 4. Evarūpopi machasaṁ.
5. Rāgapariyuṭṭhitomhi machasaṁ. 6. Sandhāretuṁ machasaṁ.
[BJT Page 154]
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu aññataraṁ gāmaṁ vā nigamaṁ vā upanissāya viharati. So pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṁ vā nigamaṁ vā piṇḍāya pavisati arakkhiteneva kāyena arakkhitāya vācāya arakkhitena cittena anupaṭṭhitāya satiyā asaṁvutehi indriyehi. So tattha passati mātugāmaṁ dunnivatthaṁ vā duppārutaṁ vā. Tassa taṁ mātugāmaṁ disvā dunnivatthaṁ vā duppārutaṁ vā rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsitena1 cittena pariḍayhateva kāyena, pariḍayhati cetasā. Tassa evaṁ hoti: yannūnāhaṁ ārāmaṁ gantvā bhikkhūnaṁ āroceyyaṁ: "rāgāyitomhi āvuso rāgapareto. Na sakkomi brahmacariyaṁ santānetuṁ. 2 Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti. So ārāmaṁ gantvā bhikkhūnaṁ āroceti: rāgāyitomhi āvuso rāgapareto. Na sakkomi brahmacariyaṁ santānetuṁ. 2 Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti.
Tamenaṁ sabrahmacārī ovadanti anusāsanti: [page 097] "appassādā āvuso kāmāvuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhīyyo. Aṭṭhikaṅkhalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Maṁsapesūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Tiṇukkūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Aṅgārakāsūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Supinakūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Yācitakūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādinavo ettha bhiyyo. Rukkhaphalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo. Asisūnūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Sattisūlūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Abhiramatāyasmā brahmacariyaṁ. 3 Mā āyasmā sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattī"ti. 4
1. Rāganuddhastena sīmu 2. Sajhāretuṁ machasaṁ
3. Brahmacariye machasaṁ 4. Hīnāyāvattatīti sīmu
[BJT Page 156]
So sabrahmacārīhi evaṁ ovadiyamāno evaṁ anusāsiyamāno evamāha: 'kiñcāpi āvuso 'appassādā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo', atha kho nevāhaṁ sakkomi brahmacariyaṁ santānetuṁ sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti. So sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati, so tasmiṁ saṅgāme ussahati vāyamati, tamenaṁ ussahantaṁ vāyamantaṁ pare upalikkhanti, tamenaṁ apanenti, [page 098] apanetvā ñātakānaṁ 2 nenti, tamenaṁ ñātakā upaṭṭhahanti, paricaranti, so ñātakehi upaṭṭhahiyamāno paricariyamāno tenevābādhena kālaṁ karoti, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave tatiyo yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu aññataraṁ gāmaṁ vā nigamaṁ vā upanissāya viharati. So pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṁ vā nigamaṁ vā piṇḍāya pavisati arakkhiteneva kāyena arakkhitāya vācāya arakkhitena cittena anupaṭṭhitāya satiyā asaṁvutehi indriyehi. So tattha passati mātugāmaṁ dunnivatthaṁ vā duppārutaṁ vā tassa taṁ mātugāmaṁ disvā dunnivatthaṁ vā duppārutaṁ vā rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsitena3 cittena pariḍayhateva kāyena, pariḍayhati cetasā. Tassa evaṁ hoti.
1. Sandhāretuṁ machasaṁ 2. Ñātīnaṁ sīmu 3. Rāgānuddhastena sīmu.
[BJT Page 158]
"Yannūnāhaṁ ārāmaṁ gantvā āroceyyaṁ: rāgāyitomhi1 āvuso rāgapareto, na sakkomi brahmacariyaṁ santānetuṁ. 2 Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī'ti so ārāmaṁ gantvā bhikkhūnaṁ āroceti: "rāgāyitomhi1 āvuso rāgapareto, na sakkomi brahmacariyaṁ santānetuṁ. 2 Sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti.
Tamenaṁ sabrahmacārī ovadanti anusāsanti: "appassādā āvuso kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Aṭṭhikaṅkhalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Maṁsapesūpamākāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Tiṇukkūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Aṅgārakāsūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā ādinavo ettha hiyyo. Maṁsapesūpamā kāmā vuttā
Bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Supinakūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo. Yācitakūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Rukkhaphalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo. Asisūnūpamā [page 099] kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Sattisūlūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Abhiramatu āyasmā brahamacariyaṁ. 3 Mā āyasmā sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattī"ti. 4 So sabrahmacārīhi evaṁ ovadiyamāno evaṁ anusāsiyamāno evamāha:'ussahissāmi āvuso, dhārayissāmi5 āvuso, abhiramissāmi āvuso. Na dānāhaṁ āvuso sikkhādubbalyaṁ āvīkatvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti.
Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati, so tasmiṁ saṅgāme ussahati, vāyamati, tamenaṁ ussahantaṁ vāyamantaṁ pare upalikkhanti, tamenaṁ apanenti, apanetvā ñātakānaṁ nenti, tamenaṁ ñātakā upaṭṭhahanti, paricaranti, so ñātakehi upaṭṭhahiyamāno paricariyamāno vuṭṭhati tamhā ābādhā, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave catuttho yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
1. Rāgapariyuṭṭhitomhi machasaṁ 2. Sandhāretuṁ machasaṁ
3. Brahmacariye machasaṁ 4. Hīnāyāvattati sīmu. 5. Vāyamissāmi machasaṁ.
[BJT Page 160]
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu aññataraṁ gāmaṁ vā nigamaṁ vā upanissāya viharati. So pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṁ vā nigamaṁ vā piṇḍāya pavisati rakkhitena1 kāyena rakkhitāya vācāya rakkhitena cittena upaṭṭhitāya satiyā saṁvutehi indriyehi. So cakkhunā rūpaṁ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇa menaṁ cakkhundriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati cakkhundriyaṁ. Cakkhundriye saṁvaraṁ āpajjati. Sotena saddaṁ sutvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇa menaṁ sotindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati, rakkhati sotindriyaṁ, sotindriye saṁvaraṁ āpajjati. Ghāṇena gandhaṁ ghāyitvā, na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇa menaṁ ghāṇindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati ghāṇindriyaṁ, ghāṇindriye saṁvaraṁ āpajjati. Jivhāya rasaṁ sāyitvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṁ jivhindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati jivhindriyaṁ, jivhindriye saṁvaraṁ āpajjati. [page 100] kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṁ kāyindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati kāyindriyaṁ, kāyindriye saṁvaraṁ āpajjati. Manasā dhammaṁ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṁ manindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati manindriyaṁ. Manindriye saṁvaraṁ āpajjati.
So pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto vivittaṁ senāsanaṁ bhajati: araññaṁ rukkhamūlaṁ pabbataṁ kandaraṁ giriguhaṁ susānaṁ vanapatthaṁ abbhokāsaṁ palālapuñjaṁ. So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṁ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṁ parisodheti. Vyāpādapadosaṁ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī. Vyāpādapadosā cittaṁ parisodheti. Thīnamiddhaṁ pahāya vigatathīnamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno. Thīnamiddhāya cittaṁ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṁ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṁ vūpasantacitto. Uddhaccakukkuccā cittaṁ parisodheti. Vicikicchaṁ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṅkathī kusalesu dhammesu. Vicikicchāya cittaṁ parisodheti.
So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati, pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato sampajāno sukhaṁ ca kāyena paṭisaṁvedeti, yantaṁ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārī ti taṁ tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Sukhassa ca pahāṇā dukkhassa ca pahāṇā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhaṁ asukhaṁ upekkhāsati pārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ2 upasampajja viharati.
So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatupakkilese mudubhute kammaniye ṭhite āneñjappatte3 āsavānaṁ khayañāṇāya cittaṁ abhininnāmeti. So idaṁ dukkhanti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ dukkhasamudayoti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ dukkhanirodhoti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṁ pajānāti. Ime āsavāti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ āsavasamudayo ti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ āsavanirodho ti yathābhūtaṁ pajānāti. Ayaṁ āsavanirodhagāminī paṭipadā ti yathābhūtaṁ pajānāti. Tassa evaṁ jānato evaṁ passato kāmāsavāpi cittaṁ vimuccati. Bhavāsavāpi cittaṁ vimuccati. Avijjāsavāpi cittaṁ vimuccati. Vimuttasmiṁ vimuttamiti ñāṇaṁ hoti. ' Khīṇā jāti vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ nāparaṁ itthattāyā' ti pajānāti.
Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā viyūḷhaṁ saṅgāmaṁ otarati, so taṁ saṅgāmaṁ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṁ ajjhāvasati, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṁ bhikkhave pañcamo yodhājīvūpamo puggalo santo saṁvijjamāno bhikkhūsu.
Ime kho bhikkhave pañca yodhājīvūpamā puggalā santo saṁvijjamānā bhikkhūsūti.
1. Rakkhiteneva machasaṁ.
2. Catutthajjhānaṁ sīmu. Anejjappatte sīmu.
[BJT Page 162]
5. 2. 3. 7
(Paṭhamaanāgatabhaya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
27. Pañcimāni bhikkhave anāgatabhayāni sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā [page 101] pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Katamāni pañca?
Idha bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: "ahaṁ kho etarahi ekakova1 araññe viharāmi. Ekakaṁ kho pana maṁ3 araññe viharantaṁ ahi vā ḍaṁseyya, vicchiko vā maṁ ḍaṁseyya, satapadī vā maṁ ḍaṁseyya. Tena me assa kālakiriyā3 so mamassa antarāyo. Handāhaṁ viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā"ti. Idaṁ bhikkhave paṭhamaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: " ahaṁ kho etarahi ekako araññe viharāmi. Ekako panāhaṁ araññe viharanto upakkhalitvā papateyyaṁ, bhattaṁ vā me bhuttaṁ4 vyāpajjeyya, pittaṁ vā me kuppeyya, semhaṁ vā me kuppeyya, satthakā vā me vātā kuppeyyuṁ, tena me assa kālakiriyā3 so mamassa antarāyo. Handāhaṁ viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā" ti. Idaṁ bhikkhave dutiyaṁ anāgatabhayaṁ
Sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: " ahaṁ kho etarahi ekako araññe viharāmi. Ekako kho panāhaṁ araññe viharanto vālehi vā samāgaccheyyaṁ, sīhena vā vyagghena vā dīpinā vā acchena vā taracchena vā, te maṁ jīvitā voropeyyuṁ, tena me assa [page 102] kālakiriyā3 so mamassa antarāyo. Handā'haṁ viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā"ti. Idaṁ bhikkhave tatiyaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
1. Ekako machasaṁ 2. Ekakaṁ kho pana maṁ syā
3. Kālaṁ kiriyā machasaṁ 4. Bhattaṁ vā bhuttaṁ me machasaṁ
[BJT Page 164]
Puna ca paraṁ bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: " ahaṁ kho etarahi
Ekako araññe viharāmi. Ekako kho panāhaṁ araññe viharanto māṇavehi1 samāgaccheyyaṁ katakammehi vā akatakammehi vā. Te maṁ jīvitā voropeyyuṁ. Tena me assa kālakiriyā2 so mamassa antarāyo. Handāhaṁ viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyāti. " Idaṁ bhikkhave catutthaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: "ahaṁ kho etarahi ekako araññe viharāmi. Santi kho pana araññe3 vālā amanussā. Te maṁ jīvitā voropeyyuṁ. Tena me assa kālakiriyā. 2 So mamassa antarāyo. Handāhaṁ viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā"ti. Idaṁ bhikkhave pañcamaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
Imāni kho bhikkhave pañca anāgatabhayāni sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyāti.
[page 103]
5. 2. 3. 8
(Dutiyaanāgatabhayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
28. Pañcimāni bhikkhave anāgatabhayāni sampassamānena alameva bhikkhunā
Appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Katamāni pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati: " ahaṁ kho etarahi daharo yuvā susu kāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā hoti kho pana so samayo yaṁ imaṁ kāyaṁ jarā phusati. Jiṇṇena kho pana jarāya abhibhūtena na sukaraṁ buddhānaṁ sāsanaṁ manasikātuṁ.
1. Mānavena katthaci 2. Kālaṅkiriyā machasaṁ 3. Panāraññe machasaṁ
[BJT Page 166]
Na sukarāni araññe1 vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṁ purā maṁ so dhammo āgacchati aniṭṭho akanto amanāpo. Handāhaṁ paṭigacce va2 viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya yenāhaṁ dhammena samannāgato jiṇṇako'pi phāsuṁ viharissāmī"ti. Idaṁ bhikkhave paṭhamaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati: 'ahaṁ kho etarahi appābādho appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Hoti kho pana so samayo yaṁ imaṁ kāyaṁ vyādhi phusati. Byādhitena kho pana byādhābhibhūtena 3 na sukaraṁ buddhānaṁ sāsanaṁ manasikātuṁ. Na sukarāni araññe1 vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṁ purā maṁ so dhammo āgacchati aniṭṭho akanto amanāpo, handāhaṁ paṭigacce va2 viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya [page 104] yenāhaṁ dhammena samannāgato byādhitopi phāsuṁ4 viharissāmī'ti. Idaṁ bhikkhave dutiyaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati:'etarahi kho subhikkhaṁ susassaṁ sulabhapiṇḍaṁ, sukaraṁ uñchena paggahena yāpetuṁ. Hoti kho pana so samayo yaṁ dubbhikkhaṁ hoti dussassaṁ dullabhapiṇḍaṁ, na sukaraṁ uñchena paggahena yāpetuṁ. Dubbhikkhena kho pana manussā yena subhikkhaṁ tena saṅkamanti tattha saṅgaṇikavihāro hoti ākiṇṇavihāro. Saṅgaṇikavihāre kho pana sati ākiṇṇavihāre na sukaraṁ buddhānaṁ sāsanaṁ manasikātuṁ. Na sukarāni araññe1 vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṁ. Purā maṁ so dhammo āgacchati aniṭṭho akanto amanāpo handāhaṁ paṭigacceva 2 viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyayenāhaṁ dhammena samannāgato dubbhikkhe'pi phāsuṁ viharissāmī'ti idaṁ bhikkhave tatiyaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
1. Araññā machasaṁ 2. Paṭikacceva machasaṁ 3. Byādhinā abhibhūtena machasaṁ 4. Phāsu machasaṁ
[BJT Page 168]
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati: etarahi kho manussā samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṁ piyacakkhūhi sampassantā viharanti. Hoti kho pana so samayo yaṁ bhayaṁ hoti aṭavisaṅkopo. Cakkasamārūḷhā jānapadā pariyāyanti. Bhaye kho pana sati manussā yena khemaṁ tena saṅkamanti. Tattha saṅgaṇikavihāro hoti ākiṇṇavihāro [page 105] saṅgaṇikavihāre kho pana sati ākiṇṇa vihāre na sukaraṁ buddhānaṁ sāsanaṁ manasikātuṁ. Na sukarāni araññe1 vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṁ. Purā maṁ so dhammo āgacchati aniṭṭho akanto amanāpo, handā'haṁ paṭigacceva 2 viriyaṁ ārabhāmi (appattassa pattiyā, anadhigatassa ādhigamāya, asacchikatassa*) sacchikiriyāya yenāhaṁ dhammena samannāgato bhaye'pi phāsuṁ viharissāmī'ti. Idaṁ bhikkhave catutthaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ (appattassa pattiyā 'anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa*) sacchikiriyāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati: "etarahi kho saṅgho samaggo sammodamāno avivadamāno ekuddeso phāsuṁ3 viharati. Hoti kho pana so samayo yaṁ saṅgho bhijjati. Saṅghe kho pana bhinne na sukaraṁ buddhānaṁ sāsanaṁ manasikātuṁ. Na sukarāni araññe vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṁ. Purā maṁ so dhammo āgacchati aniṭṭho akanto amanāpo, handā'haṁ paṭigacceva2 viriyaṁ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya, yenāhaṁ dhammena samannāgato bhinne'pi saṅghe phāsuṁ3 viharissāmī"ti idaṁ bhikkhave pañcamaṁ anāgatabhayaṁ sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appatassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
Imāni kho bhikkhave pañca anāgatabhayāni sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṁ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā'ti.
1. Arañña machasaṁ 2. Paṭikacceva machasaṁ
3. Phāsu machasaṁ potthekesu peyyālamukhena saṅkhittaṁ.
[BJT Page 170]
5. 2. 3. 9
(Sāvatthinidānaṁ)
(Tatiyaanāgatabhayasuttaṁ)
29. Pañcimāni bhikkhave anāgatabhayāni etarahi asamuppannāni āyatiṁ samuppajjissanti. Tāni vo paṭibujjhitabbāni. [page 106] paṭibujjhitvā ca tesaṁ pahānāya vāyamitabbaṁ. Katamāni pañca?Vāyamitabbaṁ. Katamāni pañca?
Bhavissanti bhikkhave bhikkhū anāgatamaddhānaṁ abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā aññe upasampādessanti. Te1 na sakkhissanti vinetuṁ adhisīle adhicitte adhipaññāya. Tepi bhavissanti abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā aññe upasampādessanti. Tepi na sakkhissanti vinetuṁ adhisīle adhicitte adhipaññāya. Tepi bhavissanti abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Iti kho bhikkhave dhammasandosā cinayasandoso, vinayasandosā dhammasandoso. Idaṁ bhikkhave paṭhamaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati. Taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṁ abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā aññesaṁ nissayaṁ dassanti. Te na sakkhissanti vinetuṁ adhisīle adhicitte adhipaññāya. Tepi bhavissanti abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā aññesaṁ nissayaṁ dassanti. Tepi na sakkhissanti vinetuṁ adhisīle adhicitte adhipaññāya. Tepi bhavissanti abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Iti kho bhikkhave dhammasandosā vinayasandoso, vinayasandosā dhammasandoso. Idaṁ bhikkhave dutiyaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati. Taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ. Paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
[page 107]
Puna ca paraṁ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṁ abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā abhidhammakathaṁ vedallakathaṁ kathento kaṇhaṁ dhammaṁ1 okkamamānā na paṭibujjhissanti. 3 Iti kho bhikkhave dhammasandosā vinayasandoso, vinayasandosā dhammasandoso. Idaṁ bhikkhave tatiyaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati. Taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ. Paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
1. Tepi machasaṁ 2. Kaṇhadhammaṁ machasaṁ 3. Nabujjhissanti machasaṁ
[BJT Page 172]
Puna ca paraṁ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṁ abhāvitakāyā abhāvita sīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā ye te suttantā tathāgatabhāsitā gambhīrā gambhīratthā lokuttarā suññatāpaṭisaṁyuttā, tesu bhaññamānesu na sussūsanti, 1 na sotaṁ odahissanti, na aññācittaṁ upaṭṭhapessanti. Na ca te dhamme uggahetabbaṁ pariyāpuṇitabbaṁ maññissanti. Ye pana te suttantā kavikatā2 kāveyyā cittakkharā cittabyañjanā bāhirakā sāvakabhāsitā, tesu bhaññamānesu sussūsanti3 sotaṁ odahissanti, aññācittaṁ upaṭṭhapessanti. Te ca dhamme uggahetabbaṁ pariyāpuṇitabbaṁ maññissanti. Iti kho bhikkhave dhammasandosā vīnayasandoso, vinayasandosā dhammasandoso. Idaṁ bhikkhave catutthaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati. Taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ, paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṁ abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā [page 108] abhāvitapaññā therā bhikkhū bāhulikā bhavissanti sāthalikā okkamane pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā. Na viriyaṁ ārabhissanti appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Tesaṁ pacchimā janatā diṭṭhānugatiṁ āpajjissati. Sāpi bhavissati bāhulikā sāthalikā okkamane pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā na viriyaṁ ārabhissati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Iti kho bhikkhave dhammasandosā vinayasandoso, vinayasandosā dhammasandoso. Idaṁ bhikkhave pañcamaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati. Taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
Imāni kho bhikkhave pañca anāgatabhayāni etarahi asamuppannāni āyatiṁ samuppajjissanti. Tāni vo paṭibujjhitabbāni. Paṭibujjhitvā ca tesaṁ pahānāya vāyamitabbanti.
5. 2. 3. 10
(Catutthaanāgatabhaya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
30. Pañcimāni bhikkhave anāgatabhayāni etarahi asamuppannāni āyatiṁ samuppassajjinti. Tāni vo paṭibujjhitabbāni. Paṭibujjhitvā ca tesaṁ pahānāya vāyamitabbaṁ. Katamāni pañca?
Bhavissanti bhikkhave bhikkhū anāgatamaddhānaṁ cīvare kalyāṇakāmā. Te cīvare kalyāṇakāmā samānā riñcissanti paṁsukulikattaṁ. Riñcissanti araññe3 vanapatthāni pantāni senāsanāni. Gāmanigamarājadhānīsu osaritvā vāsaṁ kappessanti. Cīvarahetu ca anekavihitaṁ anesanaṁ appatirūpaṁ āpajjissanti. Idaṁ bhikkhave paṭhamaṁ anāgatabhayaṁ. Etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati. Taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ. Paṭibujjhitvā tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
1. Sussūsissanti machasaṁ 2. Kavitā machasaṁ 3. Arañña machasaṁ
[BJT Page 174]
[page 109]
Puna ca paraṁ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṁ piṇḍapāte kalyāṇakāmā. Te piṇḍapāte kalyāṇakāmā samānā riñcissanti piṇḍapātikattaṁ, riñcissanti araññe1vanapatthāni pantāni senāsanāni. Gāmanigamarājadhānisu osaritvā vāsaṁ kappessanti jivhaggena rasaggāni pariyesamānā, piṇḍapātahetucca anekavihitaṁ anesanaṁ appatirūpaṁ āpajjissanti. Idaṁ bhikkhave dutiyaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ. Paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṁ senāsane kalyāṇakāmā. Te senāsane kalyāṇakāmā samānā riñcissanti rukkhamūlikattaṁ. Riñcissanti araññe1vanapatthāni pantāni senāsanāni. Gāmanigamarājadhānisu osaritvā vāsaṁ kappessanti. Senāsanahetucca2 anekavihitaṁ anesanaṁ appatirūpaṁ āpajjissanti. Idaṁ bhikkhave tatiyaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ. Paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṁ bhikkhunīsikkhamānāsamaṇuddesehi saṁsaṭṭhā viharissanti bhikkhunīsikkhamānā samaṇuddesehi saṁsagge kho pana bhikkhave sati etaṁ pāṭikaṅkhaṁ "anabhiratā vā brahmacariyaṁ carissanti, aññataraṁ vā saṅkiliṭṭhaṁ āpattīṁ āpajjissanti, sikkhaṁ vā paccakkhāya hīnāyāvattissanti" idaṁ bhikkhave catutthaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati. Taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṁ ārāmikasamaṇuddesehi saṁsaṭṭhā viharissanti. Ārāmikasamaṇuddesehi saṁsagge kho pana bhikkhave sati etaṁ pāṭikaṅkhaṁ: "anekavihitaṁ sannidhikāraparibhogaṁ [page 110] anuyuttā viharanti. 3 Oḷārikampi nimittaṁ karissanti paṭhaviyāpi haritaggepi idaṁ bhikkhave pañcamaṁ anāgatabhayaṁ etarahi asamuppannaṁ āyatiṁ samuppajjissati. Taṁ vo paṭibujjhitabbaṁ. Paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṁ.
Imāni kho bhikkhave pañca anāgatabhayāni etarahi asamuppannāni āyatiṁ samuppajjissanti, tāni vo paṭibujjhitabbāni, paṭibujhitvā ca tesaṁ pahānāya vāyamitabbanti.
Anāgatabhayavaggo tatiyo
Tassuddānaṁ:
Duve ca cetovimutti4 dve ca dhammavihārino
Yodhājivā ca dve vuttā cattāro ca anāgatā'ti
1. Arañña machasaṁ 2. Senāsana hetu ca machasaṁ
3. Viharissanti machasaṁ
4. Devaceto vimutti phalā ca machasaṁ *yodhājiva vaggo sīmu machasaṁ
[BJT Page 176]
4. Theravaggo
5. 2. 4. 1
(Rajanīya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
31. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca katamehi pañcahi?
Rajanīye rajjani, dussanīye1 dussati, mohanīye2 muyhati, kuppanīye3 kuppati, madanīye majjati. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṁ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo cā'ti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
[page 111]
Rajanīye na rajjati, dussanīye1 na dussati, mohanīye2 na muyhati, kuppanīye3 na kuppati, madanīye na majjati. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.
5. 2. 4. 2
(Vītarāga suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
32. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Avītarāgo hoti, avītadoso hoti, avītamoho hoti, makkhī ca, paḷāsī ca. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Vītarāgo hoti, vitadoso hoti. Vītamoho hoti, amakkhī ca, apaḷāsī ca. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.
1. Dusanīye sīmu 2. Muhanīyo, sīmu 3. Kupanīye, sīmu.
[BJT Page 178]
5. 2. 4. 3
(Kuhaka suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
33. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṁ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Kuhako ca hoti, lapako ca, nemittiko ca, 1 nippesiko ca, lābhena lābhaṁ nijigiṁsitā2 ca. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṁ appiyo ca hoti amanāpoca agaru ca abhāvanīyo cā'ti.
[page 112]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca, garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Na ca kuhako hoti, na ca lapako, na ca nemittiko, 1 na ca nippesiko, na ca lābhena lābhaṁ nijigiṁsitā. 2 Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.
5. 2. 4. 4
(Assaddhasuttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ:)
34. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca katamehi pañcahi?
Assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī hoti, kusito hoti, duppañño hoti. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ appiyo ca hoti amanāpo ca, agaru ca abhāvanīyo cā'ti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca katamehi pañcahi?
Saddho hoti, hirimā hoti, ottappī hoti, āraddhaviriyo hoti, paññavā hoti, imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.
1. Nimittiko ca syā 2. Nijigīsitā machasaṁ
[BJT Page 180]
5. 2. 4. 5
(Akkhamasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
35. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ appiyoca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Akkhamo hoti rūpānaṁ, akkhamo saddānaṁ, akkhamo gandhānaṁ, akkhamo rasānaṁ, akkhamo phoṭṭhabbānaṁ. [page 113] imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo cā'ti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannanāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Khamo hoti rūpānaṁ, khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ, khamo rasānaṁ, khamo phoṭṭhabbānaṁ. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.
5. 2. 4. 6
(Paṭisambhidāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
36. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Atthapaṭisambhidāpatto1 hoti, dhammapaṭisamhidāpatto hoti. Niruttipaṭisamhidāpatto hoti.
Paṭibhānapaṭisamhidāpatto hoti. Yāni tāni sabrahmacārīnaṁ uccāvacāni kiṅkaraṇiyāni, tattha dakkho hoti analaso tatrūpāyāya vimaṁsāya samannāgato alaṁ kātuṁ alaṁ saṁvidhātuṁ
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.
1. Atthapaṭisamhidāppatto machasaṁ
[BJT Page 182]
5. 2. 4. 7
(Sīlasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
37. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:
Sīlavā hoti pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu, bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo, ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā [page 114] pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacāriyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā1 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā. Catuntaṁ jhanānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti akicchalābhī. Akasiralābhī. Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.
5. 2. 4. 8
(Therasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
38. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu bahujanāhitāya2paṭipanno hoti, bahujanāsukhāya3 bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ. Katamehi pañcahi:
Thero hoti rattaññu cirapabbajito. Ñāto hoti yasassī gahaṭṭhapabbajitānaṁ4bahujanaparivāro. Lābhī hoti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo, ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā1 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. 5 Micchādiṭṭhiko hoti viparītadassano. So bahujanaṁ saddhammā vuṭṭhāpetvā asaddhamme patiṭṭhāpeti. Thero bhikkhu rattaññu cirapabbajitotipissa [PTS Page 115 6]diṭṭhānugatiṁ āpajjanti. Ñāto thero bhikkhu yasassī gahaṭṭhapabbajitānaṁ. 2Bahujanaparivārotipissa6 diṭṭhānugatiṁ āpajjanti. Lābhī thero bhikkhu cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānantipissa 6diṭṭhānugatiṁ āpajjanti. Bahussuto thero bhikkhu sutadharo sutasannicayotipissa6 diṭṭhānugatiṁ āpajjanti.
1. Dhātā machasaṁ 2. Bahujana ahitāya machasaṁ 3. Bahujana asukhāya machasaṁ 4. Sagahaṭṭhapabbajitānaṁ machasaṁ
5. Appaṭividdhā machasaṁ 6. Itipissa machasaṁ
[BJT Page 184]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu bahujanāhitāya paṭipanno hoti bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānanti. 1
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu bahujanahitāya paṭipanno hoti bahujanasukhāya bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ. Katamehi pañcahi: thero hoti rattaññu cirapabbajito. Ñāto hoti yasassī gahaṭṭhapabbajitānaṁ2bahujanaparivāro. Lābhī hoti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo, ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā3kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti, dhatā4 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Sammādiṭṭhiko hoti aviparītadassano.
So bahujanaṁ asaddhammā vuṭṭhāpetvā saddhamme patiṭṭhāpeti. Thero bhikkhu rattaññu cirapabbajitotipissa5 diṭṭhānugatiṁ āpajjanti. Ñāto thero bhikkhu yasassī gahaṭṭhapabbajitānaṁ bahujanaparivārotipissa5 diṭṭhānugatiṁ āpajjanti. Lābhī thero bhikkhu bahujanahitāya paṭipanno hoti bahujanasukhāya bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ bahussuto thero bhikkhu sutadharo sutasannicayotipissa5 diṭṭhānugatiṁ āpajjanti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu bahujanahitāya paṭipanno hoti bahujanasukhāya [page 116] bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.
5. 2. 4. 9
(Paṭhamasekhasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
39. Pañcime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā, saṅgaṇikārāmatā, yathāvimuttaṁ cittaṁ na paccavekkhati. Ime kho bhikkhave pañca dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti.
Pañcime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti. Katame pañca: na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā, yathāvimuttaṁ cittaṁ paccavekkhati. Ime kho bhikkhave pañca dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti.
1. Devamanussānaṁ machasaṁ 2. Sagahaṭṭhapabbajitānaṁ machasaṁ
3. Sātthaṁ savyañjanaṁ machasaṁ 4. Dhātā machasaṁ 5. Iti pissa machasaṁ
[BJT Page 186]
5. 2. 4. 10
(Dutiyasekhasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
40. Pañcime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave sekho bhikkhu bahukicco hoti bahukaraṇīyo vyatto kiṅkaraṇīyesu. Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo dhammo sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave sekho bhikkhu appamattakena kammena divasaṁ atināmeti. Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati ajjhattaṁ [page 117] cetosamathaṁ ayaṁ bhikkhave dutiyo dhammo sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattati
Puna ca paraṁ bhikkhave sekho bhikkhu saṁsaṭṭho viharati gahaṭṭhapabbajitehi ananulomikena gihisaṁsaggena. Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ ayaṁ bhikkhave tatiyo dhammo sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave sekho bhikkhu atikālena1 gāmaṁ pavisati, atidivā paṭikkamati. Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ ayaṁ bhikkhave catuttho dhammo sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave sekho bhikkhu yāyaṁ kathā ābhisallekhikā2 cetovivaraṇasappāyā seyyathīdaṁ appicchakathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṁsaggakathā viriyāramhakathā sīlakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇadassanakathā, evarūpāya3 kathāya na nikāmalābhī hoti kicchalābhī 4kasiralābhī. 5 Riñcati paṭisallānaṁ. Nānuyuñjati ajjhattaṁ ceto samathaṁ. Ayaṁ bhikkhave pañcamo dhammo sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattati. Ime kho bhikkhave pañca dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti.
Pañcime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti. Katame pañca: idha bhikkhave sekho bhikkhu na bahukicco hoti na bahukaraṇīyo viyatto kiṁ karaṇīyesu. Na riñcati paṭisallānaṁ. Anuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo dhammo sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave sekho bhikkhu na appamattakena kammena divasaṁ atināmeti, na riñcati paṭisallānaṁ. Anuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ bhikkhave dutiyo dhammo sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattati.
1. Akālena machasaṁ 2. Abhisallekhikā syā, sīmu
3. Evarūpiyā machasaṁ, sīmu 4. Na akicchalābhī machasaṁ 5. Na akasiralābhī machasaṁ
[BJT Page 188]
Puna ca paraṁ bhikkhave sekho bhikkhu asaṁsaṭṭho viharati gahaṭṭhapabbajitehi ananulomikena gihīsaṁsaggena. Na riñcati paṭisallānaṁ. Anuyuñjati ajjhattaṁ [page 118] cetosamathaṁ. Ayaṁ bhikkhave tatiyo dhammo sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave sekho nātikālena2 gāmaṁ pavisati, nātidivā paṭikkamati. Na riñcati paṭisallānaṁ. Anuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ bhikkhave catuttho dhammo sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave sekho bhikkhu yāyaṁ kathā ābhisallekhikā2cetovivaraṇasappāyā seyyathīdaṁ: appicchakathā santuṭṭhikathā paviveka kathā asaṁsaggakathā viriyāramhakathā silakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇassakathā, evarūpāya3 kathāya nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī na riñcati paṭisallānaṁ. Anuyuñjati ajjhattaṁ cetosamathaṁ. Ayaṁ bhikkhave pañcamo dhammo sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattati.
Ime kho bhikkhave pañcadhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattati.
Theravaggo catuttho
Tassuddānaṁ:
Rajanīyaṁ vītarāgā kuhako'saddha akkhamā4
Paṭisamhidā ca sīlena thero sekhā pare duveti.
1. Na atikālena machasaṁ 2. Abhisallekhikā syā, sīmu
3. Evarūpiyā machasaṁ,sīmu. 4. Rajanīyo cītarāgo kuhakāssaddha akkhamā machasaṁ
[BJT Page 190]
5. Kakudhavaggo
5. 2. 5. 1
(Paṭhamasampadāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
41. Pañcimā bhikkhave sampadā. Katamā pañca?
Saddhāsampadā sīlasampadā sutasampadā cāgasampadā paññāsampadā. Imā kho bhikkhave pañca sampadāti.
[page 119]
5. 2. 5. 2. (Dutiyasampadāsuttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ:)
42. Pañcimā bhikkhave sampadā. Katamā pañca?
Sīlasampadā samādhisampadā paññāsampadā vimuttisampadā. Vimuttiñāṇadassanasampadā. Imā kho bhikkhave pañca sampadāti.
5. 2. 5. 3
(Aññabyākaraṇasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
43. Pañcimāni bhikkhave aññabyākaraṇāni. 1 Katamāni pañca?
Mandattā momuhattā aññaṁ byākaroti, pāpiccho icchāpakato aññaṁ byākaroti, ummādā cittavikkhepā aññaṁ byākaroti, adhimānena aññaṁ byākaroti, sammadeva aññaṁ byākaroti. Imāni kho bhikkhave pañca aññabyākaraṇānīti. 2
5. 2. 5. 4
(Phāsuvihārasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
44. Pañcime bhikkhave phāsuvihārā. Katame pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vicekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṁ vupasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti, yantaṁ ariyā ācikkhanti upakkhako satimā sukhavihārīti, tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ime kho bhikkhave pañca phāsuvihārāti.
1. Aññābyākaraṇāni machasaṁ sīmu. 2. Aññābyākaraṇānīti machasaṁ. Sīmu
[BJT Page 192]
5. 2. 5. 5
(Akuppasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
45. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu na cirasseva akuppaṁ paṭivijjhati. Katamehi pañcahi:
[page 120]
Idha bhikkhave bhikkhu atthapaṭisamhidāpatto1 hoti, dhammapaṭisamhidāpatto hoti, niruttipaṭisamhidāpatto hoti, paṭibhānapaṭisamhidāpatto hoti, yathā vimuttaṁ cittaṁ paccavekkhati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu na cirasseva akuppaṁ paṭivijjhatiti.
5. 2. 5. 6
(Dutiya akuppasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
46. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṁ āsevanto na cirasseva akuppaṁ paṭivijjhati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu appaṭṭho hoti appakicco subharo susantoso jīvitaparikkhāresu. Appāhāro hoti anodarikattaṁ anuyutto. Appamiddho hoti jāgariyaṁ anuyutto. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo, ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā2 vavasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Yathāvimuttaṁ cittaṁ paccavekkhati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṁ āsevanto na cirasseva akuppaṁ paṭivijjhatiti.
5. 2. 5. 7
(Tatiya akuppasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
47. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṁ bhāvento na cirasseva akuppaṁ paṭivijjhati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu appaṭṭho hoti appakicco subharo susantoso jīvitaparikkhāresu. Appāhāro hoti anodarikattaṁ anuyutto. Appamiddho hoti jāgariyaṁ anuyutto. [page 121] yāyaṁ kathā ābhisallekhikā3cetovivaraṇasappāyā seyyathīdaṁ. ? Appicchakathā santuṭṭhīkathā pavivekathā asaṁsaggakathā viriyāramhakathā sīlakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇassakathā, evarūpāya4 kathāya nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī. Yathāvimuttaṁ cittaṁ paccavekkhati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṁ bhāvento na cirasseva akuppaṁ paṭivijjhatī'ti.
1. Paṭisambhidāppatto machasaṁ (sabbattha) 2. Dhātā machasaṁ
3. Abhisallekhikā syā sīmu 4. Evarūpiyā machasā sīmu.
[BJT Page 194]
5. 2. 5. 8
(Catuttha akuppasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
48. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṁ bahulīkaronto na cirasseva akuppaṁ paṭivijjhati. Katamehi pañcahi?
Idha bhikkhave, bhikkhu appaṭṭho hoti appakicco subharo hoti susantoso jīvitaparikkhāresu. Appāhāro hoti ānodarikattaṁ anuyutto. Appamiddho hoti jāgariyaṁ anuyutto. Āraññako hoti. Pantasenāsano. Yathāvimuttacittaṁ paccavekkhati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṁ bahulīkaronto na cirasseva akuppaṁ paṭivijjhatīti.
5. 2. 5. 9
(Sīhasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
49. Sīho bhikkhave migarājā sāyanhasamayaṁ āsayā nikkhamati. Āsayā nikkhamitvā vijamhati. Vijamhitvā samannā catuddisaṁ anuviloketi. Samantā catuddisaṁ anuviloketvā tikkhattuṁ sīhanādaṁ nadati. Tikkhattuṁ sīhananādaṁ naditvā gocarāya pakkamati.
So hatthissa cepi pahāraṁ deti, sakkaccaññeva pahāraṁ deti no asakkaccaṁ mahisassa1 cepi pahāraṁ deti, sakkaccaññeva pahāraṁ deti no asakkaccaṁ. Gavassa cepi pahāraṁ deti, sakkaccaññeva pahāraṁ deti no asakkaccaṁ. Dīpissa cepi pahāraṁ deti, sakkaccaññeva pahāraṁ deti no asakkaccaṁ. Khuddakānaṁ [page 122] cepi pāṇānaṁ pahāraṁ deti antamaso sasabiḷārānampi, sakkaccaññeva pahāraṁ deti no asakkaccaṁ. Taṁ kissa hetu? Mā me yoggapatho nassāti.
Sihoti kho bhikkhave, tathāgatassetaṁ adhivacanaṁ arahato sammā sambuddhassa. Yaṁ kho bhikkhave tathāgato parisāya dhammaṁ deseti, idamassa hoti sīhanādasmiṁ.
Bhikkhūnaṁ cepi bhikkhave tathāgato dhammaṁ deseti, sakkaccaññeva tathāgato dhammaṁ deseti no asakkaccaṁ. Bhikkhunīnaṁ cepi bhikkhave tathāgato dhammaṁ deseti. Sakkaccaññeva tathāgato dhammaṁ deseti no asakkaccaṁ upāsakānaṁ cepi bhikkhave tathāgato dhammaṁ deseti, sakkaccaññeva tathāgato dhammaṁ deseti no asakkaccaṁ. Upāsikānañcepi bhikkhave tathāgato dhammaṁ deseti, sakkaccaññeva tathāgato dhammaṁ deseti no asakkaccaṁ. Puthujjanānañcepi bhikkhave tathāgato dhammaṁ deseti antamaso annahāranesādānampi, sakkaccaññeva tathāgato dhammaṁ deseti no asakkaccaṁ taṁ kissa hetu? Dhammagaru bhikkhave tathāgato dhammagāravoti.
1. Mahiṁsassa machasaṁ
[BJT Page 196]
5. 2. 5. 10
(Kakudhasuttaṁ)
50. Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kosambiyaṁ viharati ghositārāme. Tena kho pana samayena kakudho nāma koliyaputto āyasmato mahāmoggallānassa upaṭṭhāko adhunā kālakato aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno. Tassa evarūpo attabhāvapaṭilābho hoti: seyyathāpi nāma dve vā tīṇivā māgadhakāni gāmakkhettāni. So tena attabhāvapaṭilābhena nevattānaṁ no paraṁ vyābādheti.
Atha kho kakudho devaputto yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahāmoggallānaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ [page 123] ṭhito kho kakudho devaputto āyasmantaṁ mahāmoggallānaṁ etadavoca: devadattassa bhante evarūpaṁ icchāgataṁ uppajji "ahaṁ bhikkhusaṅghaṁ pariharissāmi " ti. Sahacittuppādā ca bhante devadatto tassā iddhiyā parihīno'ti. Idamavoca kakudho devaputto idaṁ vatvā āyasmantaṁ mahāmoggallānaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyi.
Atha kho āyasmā mahāmoggallāno yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā mahāmoggallāno bhagavantaṁ etadavoca:
"Kakudho nāma bhante, koliyaputto mamaṁ upaṭṭhāko adhunā kālakato aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno. Tassa evarūpo attabhāva paṭilābho hoti: seyyathāpi nāma dve vā tīṇi vā māgadhakāni gāmakkhettāni. So tena attabhāvapaṭilābhena nevattānaṁ no paraṁ vyābādheti. Atha kho bhante kakudho devaputto yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho bhante kakudho devaputto maṁ etadavoca: devadattassa bhante, evarūpaṁ icchāgataṁ uppajji 'ahaṁ bhikkhusaṅghaṁ pariharissāmi'ti sahacittuppādā ca bhante devadatto tassā iddhiyā parihīno'ti. Idamavoca bhante, kakudho devaputto. Idaṁ vatvā maṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyi"ti.
Kiṁ pana te moggallāna, kakudho devaputto cetasā ceto paricca vidito. Yaṁ kiñci kakudho devaputto bhāsati, sabbaṁ taṁ tatheva hoti no aññathāti?
" Cetasā ceto paricca vidito me bhante kakudho devaputto. Yaṁ kiñci kakudho devaputto bhāsati, sabbaṁ taṁ tatheva hoti no aññathā'ti. Rakkhassetaṁ moggallāna vācaṁ. 1 Idāni so moghapuriso attanāva attānaṁ pātukarissatiti.
1. Rakkhassetaṁ moggallāna vācaṁ rakkhassetaṁ
Moggallāna vācaṁ machasaṁ vinayapiṭakepi
[BJT Page 198]
Pañcime moggallāna satthāro santo saṁvijjamānā lokasmiṁ. Katame pañca: [page 124] idha moggallāna, ekacco sattā aparisuddhasīlo samāno parisuddhasīlombhiti paṭijānāti, parisuddhaṁ me sīlaṁ pariyodātaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Tamenaṁ sāvakā evaṁ jānanti " ayaṁ kho bhavaṁ satthā aparisuddhasīlo samāno parisuddhasīlomhīti paṭijānāti, parisuddhaṁ me sīlaṁ pariyodātaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Mayaṁ ceva kho pana gihīnaṁ āroceyyāma, nāssassa manāpaṁ. Yaṁ kho panassa amanāpaṁ, kathannu1 mayaṁ tena samudācareyyāma. Sammannati kho pana civarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṁ tumo karissati tumova tena paññāyissatī"ti. Evarūpaṁ kho pana moggallāna, satthāraṁ sāvakā sīlato rakkhananti. Evarūpo ca pana satthā sāvakehi sīlato rakkhaṁ paccāsiṁsati. (1)
Puna ca paraṁ moggallāna, idhekacco satthā aparisuddhājīvo samāno parisuddhājivomhiti paṭijānāti, parisuddho me ājīvo pariyodāto asaṅkiliṭṭhoti. Tamenaṁ sāvakā evaṁ jānanti " ayaṁ kho bhavaṁ satthā aparisuddhājīvo samāno parisuddhājīvomhiti paṭijānāti, parisuddho me ājīvo pariyodāto asaṅkiliṭṭhoti. Mayaṁ ceva kho pana gihīnaṁ āroceyyāma, nāssassa manāpaṁ. Amanāpaṁ, yaṁ kho panassa amanāpaṁ kathannu mayaṁ tena samudācareyyāma. Sammannati kho pana civarapiṇḍapātasenāsana gilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṁ tumo karissati tumova tena paññāyissati"ti. Evarūpaṁ kho moggallāna satthāraṁ sāvakā ājīvato rakkhanti. Evarūpo ca pana satthā sāvakehi ājīvato rakkhaṁ paccāsiṁsati. (2)
Puna ca paraṁ moggallāna, idhekacco satthā aparisuddhadhammadesano samāno parisuddhadhammadesanomhīti paṭijānāti, parisuddho me dhammadesanā pariyodātā asaṅkiliṭṭhāti. Tamenaṁ sāvakā evaṁ jānanti "ayaṁ kho bhavaṁ satthā aparisuddhadhammadesano samāno [page 125] parisuddhadhammadesanomhīti paṭijānāti, parisuddhā me dhammadesanā pariyodātā asaṅkiliṭṭhāti. Mayaṁ ceva kho pana gihīnaṁ āroceyyāma, nāssassa manāpaṁ. Yaṁ kho panassa amanāpaṁ, kathannu taṁ mayaṁ tena samudācareyyāma. Sammannati kho pana cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṁ tumo karissati, tumova tena paññāyissati"ti. Evarūpaṁ kho moggallāna satthāraṁ sāvakā dhammadesanato rakkhanti. Evarūpo ca pana satthā sāvakehi dhammadesanato rakkhaṁ paccāsiṁsati (3)
Puna ca paraṁ moggallāna, idhekacco satthā aparisuddhaveyyākaraṇo samāno parisuddhaveyyākaraṇomhīti paṭijānāti, parisuddhaṁ me veyyākaraṇaṁ paridotaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Tamenaṁ sāvakā evaṁ jānanti "ayaṁ kho bhavaṁ satthā aparisuddhaveyyākaraṇo samāno parisuddhaveyyākaraṇomhīti paṭijānāti, parisuddhaṁ me veyyākaraṇaṁ pariyodātaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Mayaṁ ceva kho pana gihīnaṁ āroceyyāma,
1. Kathaṁ naṁ machasaṁ
[BJT Page 200]
Nāssassa manāpaṁ. Yaṁ kho panassa amanāpaṁ kathannu taṁ mayaṁ tena samudācareyyāma. Sammannati kho pana cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṁ tumo karissati, tumova tena paññāyissati "ti. Evarūpaṁ kho moggallāna satthāraṁ sāvakā veyyākaraṇato rakkhanti. Evarūpo ca pana satthā sāvakehi veyyākaraṇato rakkhaṁ paccāsiṁsati. (4)
Puna ca paraṁ moggallāna, idhekacco satthā aparisuddhañāṇadassano samāno parisuddhañāṇadassanomhīti paṭijānāti, parisuddhaṁ me ñāṇadassanaṁ pariyodātaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Tamenaṁ sāvakā evaṁ jānanti "ayaṁ kho bhavaṁ satthā aparisuddhañāṇadassano samāno parisuddhañaṇadassanomhīti paṭijānāti, parisuddhaṁ me ñāṇadassanaṁ pariyodātaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Mayaṁ ceva kho pana gihīnaṁ āroceyyāma, nāssassa manāpaṁ. Yaṁ kho panassa amanāpaṁ, kathannu taṁ mayaṁ tena samudācareyyāma. [page 126] sammannati kho pana civarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṁ tumo karissati, tumova tena paññāyissati"ti. Evarūpaṁ kho moggallāna, satthāraṁ sāvakā ñāṇadassanato rakkhanti. Evarūpo ca pana satthā sāvakehi ñāṇadassanato rakkhaṁ paccāsiṁsati (5)
Ime kho moggallāna, pañca satthāro santo saṁvijjamānā lokasmiṁ.
Ahaṁ kho pana moggallāna, parisuddhasīlo samāno parisuddhasīlomhīti paṭijānāmi, parisuddhaṁ me sīlaṁ pariyodātaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Na ca maṁ sāvakā sīlato rakkhanti. Na cāhaṁ sāvakehi sīlato rakkhaṁ paccāsiṁsāmi.
Parisuddhājīvo samāno parisuddhājivomhīti paṭijānāmi, parisuddho me ājīvo pariyodāto asaṅkiliṭṭhoti. Na ca maṁ sāvakā ājīvato rakkhanti. Na cāhaṁ sāvakehi ājīvato rakkhaṁ paccāsiṁsāmi.
Parisuddhadhammadesano samāno parisuddhadhammadenomhīti paṭijānāmi, parisuddhā me dhammadesanā pariyodātā asaṅkiliṭṭhāti. Na ca maṁ sāvakā dhammadesanato rakkhanti. Na cāhaṁ sāvakehi dhammadesanato rakkhaṁ paccāsiṁsāmi.
Parisuddhaveyyākaraṇo samāno parisuddhaveyyākaraṇomhīti paṭijānāmi, parisuddhaṁ me veyyākaraṇaṁ pariyodātaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Na ca maṁ sāvakā veyyākaraṇato rakkhanti. Na cāhaṁ sāvakehi veyyākaraṇato rakkhaṁ paccāsiṁsāmi.
Parisuddhañāṇadassano samāno parisuddhañāṇadassanomhīti paṭijānāmi, parisuddhaṁ me ñāṇadassanaṁ pariyodātaṁ asaṅkiliṭṭhanti. Na ca maṁ sāvakā ñāṇadassanato rakkhanti. Na cāhaṁ sāvakehi ñāṇadassanato rakkhaṁ paccāsiṁsāmīti.
Kakudhavaggo pañcamo
Tassuddānaṁ:
[page 127]
Dve sampadā viyākaraṇaṁ phāsukuppena pañcamaṁ 1
Sutaṁ katā araññena siho ca kakudho2 dasāti.
Dutiyaṁ paṇṇāsakaṁ niṭṭhītaṁ.
1. Phāsu akuppa pañcamaṁ machasaṁ 2. Sīhabuddhena dasāti sīmu
[BJT Page 202]
3. Tatiyaṁ paṇṇāsakaṁ
1. Phāsuvihāra vaggo
5. 3. 1. 1
(Sekhavesārajjasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
1. Pañcime bhikkhave sekhavesārajjakaraṇā dhammā. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti, sīlavā hoti, bahussuto hoti, āraddhaviriyo hoti, paññavā hoti.
Yaṁ kho bhikkhave1 assaddhassa sārajjaṁ hoti, saddhassa taṁ sārajjaṁ na hoti. Tasmāyaṁ dhammo sekhavesārajjakaraṇo.
Yaṁ bhikkhave dussīlassa sārajjaṁ hoti, sīlavato taṁ sārajjaṁ na hoti. Tasmāyaṁ dhammo sekhavesārajjakaraṇo.
Yaṁ bhikkhave appassutassa sārajjaṁ hoti, bahussutassa taṁ sārajjaṁ na hoti. Tasmāyaṁ dhammo sekhavesārajjakaraṇo.
Yaṁ bhikkhave kusītassa sārajjaṁ hoti, āraddhaviriyassa taṁ sārajjaṁ na hoti. Tasmāyaṁ dhammo sekhavesārajjakaraṇo.
Yaṁ bhikkhave duppaññassa sārajjaṁ hoti, paññavato taṁ sārajjaṁ na hoti. Tasmāyaṁ dhammo sekhavesārajjakaraṇo.
Ime kho bhikkhave pañca sekhavesārajjakaraṇā dhammāti.
[page 128]
5. 3. 1. 2
(Saṅkitasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
2. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu ussaṅkitaparisaṅkito hoti, pāpabhikkhūti api akuppadhammo. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu vesiyagocaro2 vā hoti, vidhavagocarovā hoti, thullakumārigocaro3vā hoti, paṇḍakagocaro vā hoti. Bhikkhunī gocaro vā hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu ussaṅkita parisaṅkito hoti pāpabhikkhūti api akuppadhammoti. 4
1. Yaṁ bhikkhave machasaṁ 2. Vesiyāgocaro machasaṁ
3. Thullakumārikā machasaṁ
4. Akuppadhammopi machasaṁ
[BJT Page 204]
5. 3. 1. 3
(Mahācorasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
3. Pañcahi bhikkhave, aṅgehi samannāgato mahācoro sandhimpi chindati. Nillopampi harati. Ekāgārikampi karoti. Paripanthepi tiṭṭhati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave mahācoro visamanissito ca hoti gahananissito ca balavanissito ca bhogacāgī ca ekacāri ca.
Kathañca bhikkhave, mahācoro visamanissito hoti: idha bhikkhave mahācoro nadividuggaṁ vā nissito hoti pabbatavisamaṁ vā. Evaṁ kho bhikkhave mahācoro visamanissito hoti.
Kathañca bhikkhave, mahācoro gahananissito hoti: idha bhikkhave mahācoro tiṇagahanaṁ vā nissito hoti rukkhagahanaṁ vā gedhaṁ1 vā pana vanasaṇḍaṁ. Evaṁ kho bhikkhave mahācoro gahananissito hoti.
Kathañca bhikkhave, mahācoro balavanissito hoti: idha bhikkhave mahācoro rājānaṁ vā rājamahāmattaṁ vā nissito hoti. Tassa evaṁ hoti: sace maṁ koci [page 129] kiñci vakkhati, ime me rājāno vā rājamahāmattā vā pariyodhāya atthaṁ bhaṇissantīti. Sace naṁ koci kiñci āha, tyāssa rājāno vā rājamahāmattā vā pariyodhāya atthaṁ bhaṇanti. Evaṁ kho bhikkhave mahācoro balavanissito hoti.
Kathañca bhikkhave, mahācoro bhogacāgī hoti: idha bhikkhave mahācoro aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo. Tassa evaṁ hoti: sace maṁ koci kiñci vakkhati, ito bhogena paṭisantharissāmiti. Sace naṁ koci kiñci āha, tato bhogena paṭisantharati. Evaṁ kho bhikkhave mahācoro bhogacāgī hoti.
Kathañca bhikkhave, mahācoro ekacāri hoti: idha bhikkhave mahācoro ekako niggahaṇāni kattā hoti. Taṁ kissa hetu: mā me guyhamantā bahiddhā sambhedaṁ agamaṁsūti. Evaṁ kho bhikkhave mahācoro ekacāri hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi aṅgehi samannāgato mahācoro sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati.
1. Rodhaṁ machasaṁ
[BJT Page 206]
Evameva kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato pāpabhikkhu khataṁ upahataṁ attānaṁ pariharati. Sāvajjo ca hoti sānuvajjo viññūnaṁ. Bahuñca1 apuññaṁ pasavati. Katamehi pañcahi.
Idha bhikkhave, pāpabhikkhu visamanissito ca hoti gahananissito ca balavanissito ca bhogacāhī ca ekacārī ca.
Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu visamanissito hoti: idha bhikkhave pāpabhikkhu visamena kāyakammena samannāgato hoti, visamena vacīkammena samannāgato hoti, visamena manokammena samannāgato hoti. Evaṁ kho bhikkhave pāpabhikkhu visamanissito hoti.
Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu gahananissito hoti, [page 130] idha bhikkhave pāpabhikkhu micchādiṭṭhiko hoti antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato evaṁ kho bhikkhave pāpabhikkhu gahananissito hoti.
Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu balavanissito hoti: idha bhikkhave pāpabhikkhu rājānaṁ vā rājamahāmattaṁ vā nissito hoti. Tassa evaṁ hoti: sace maṁ koci kiñci vakkhati, ime me rājāno vā rājamahāmattā vā pariyodhāya atthaṁ bhaṇissantīti. Sace naṁ koci kiñci āha, tyāssa rājānovā rājamahāmattā vā pariyodhāya atthaṁ bhaṇanti. Evaṁ kho bhikkhave pāpabhikkhu balavanissito hoti.
Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu bhogacāgī hoti: idha bhikkhave pāpabhikkhu lābhī hoti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. Tassa evaṁ hoti: sace maṁ koci kiñci vakkhati, ito lābhena paṭisantharissāmiti. Sace naṁ koci kiñci āha, tato lābhena paṭisantharati. Evaṁ kho bhikkhave pāpabhikkhu bhogacāgī hoti.
Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu ekacāri hoti: idha bhikkhave pāpabhikkhu ekako3 paccantimesu janapadesu nivāsaṁ kappeti. So tattha kulāni upasaṅkamanto lābhaṁ labhati. Evaṁ kho bhikkhave pāpabhikkhu ekacārī hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato pāpabhikkhu khataṁ upahataṁ attānaṁ pariharati. Sāvajjo ca hoti sānuvajjo viññūnaṁ. Bahuñca apuññaṁ pasavatiti.
1. Bahu ca sīmu. 2. Samannāgato hoti sīmu. 3. Ekako va machasaṁ.
[BJT Page 208]
5. 3. 1. 4
(Samaṇasukhumālasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ:)
4. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu samaṇesu samaṇasukhumālo hoti. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave, bhikkhu yācitova bahulaṁ cīvaraṁ paribhuñjati, appaṁ ayācito. Yācitova bahulaṁ piṇḍapātaṁ paribhuñjati, appaṁ ayācito. Yācitova bahulaṁ senāsanaṁ paribhuñjati, appaṁ ayācito. Yācitova bahulaṁ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṁ paribhuñjati,
Appaṁ ayācito.
Yehi [page 131] kho pana sabrahmacārihi saddhiṁ1 viharati, tyāssa manāpeneva bahulaṁ kāyakammena samudācaranti, appaṁ amanāpena. Manāpeneva bahulaṁ vacīkammena samudācaranti, appaṁ amanāpena. Manāpeneva bahulaṁ manokammena samudācaranti, appaṁ amanāpena, manāpaṁ yeva bahulaṁ upahāraṁ2 upaharanti, appaṁ amanāpaṁ.
Yāni kho pana tāni vedayitāni cittasamuṭṭhānāni vā semhasamuṭṭhānāni vā vātasamuṭṭhānāni vā sannipātikāni vā utuparināmajāni vā visamaparihārajāni vā opakkamikāni vā kammavipākajāni vā, tānissa na bahudeva uppajjanti. Appābādho hoti.
Catunnaṁ jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī.
Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭhevadhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Ime kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu samaṇesu samaṇasukhumālo hoti.
Yaṁ hi taṁ bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya, 'samaṇesu samaṇasukhumālo'ti mameva taṁ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya, 'samaṇesu samaṇasukhumālo'ti.
Ahaṁ hi bhikkhave yācitova bahulaṁ cīvaraṁ paribhuñjāmi, appaṁ ayācito. Yācitova bahulaṁ piṇḍapātaṁ paribhuñjāmi, appaṁ ayācito. Yācitova bahulaṁ senāsanaṁ paribhuñjāmi appaṁ ayācito. Yācitova bahulaṁ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṁ paribhuñjāmi. Appaṁ ayācito.
1. Sabrahmacārīhi sīmu
2. Manāpaṁ yeva upahāraṁ machasaṁ, syā
[BJT Page 210]
Yehi kho pana bhikkhūhi saddhiṁ viharāmi, te maṁ manāpeneva bahulaṁ kāyakammena samudācaranti, appaṁ amanāpena. Manāpeneva bahulaṁ vacikammena samudācaranti, appaṁ amanāpena. Manāpeneva bahulaṁ manokammena samudācaranti, appaṁ amanāpena. Manāpaṁ yeva bahulaṁ upahāraṁ upaharanti, appaṁ amanāpaṁ.
Yāni kho pana tāni vedayitāni cittasamuṭṭhānāni vā semhasamuṭṭhānāni vā vātasamuṭṭhānāni vā sannipātikāni vā utuparināmajāni vā visamaparihārajāni vā opakkamikāni vā kammavipākajāni [page 132] vā, tāni me na bahudeva uppajjanti. Appābādhohamasmi.
Catunnaṁ kho panamhi1 jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī.
Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭhevadhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihārāmi.
Yaṁ hi taṁ bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya, 'samaṇesu samaṇasukhumālo'ti mame va taṁ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya, 'samaṇesu samaṇasukhumālo'ti.
5. 3. 1. 5
(Phāsuvihāra suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
5. Pañcime bhikkhave, phāsuvihārā. Katame pañca
Idha bhikkhave bhikkhuno mettaṁ kāyakammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Mettaṁ vacīkammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca mettaṁ manokammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āci ceva raho ca. Yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṁvattanikāni, tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca. Yāyaṁ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvī ceva raho ca.
Ime kho bhikkhave pañca phāsuvihārāti.
1. Catunnaṁ kho pana sīmu.
[BJT Page 212]
5. 3. 1. 6
Ānandasuttaṁ
6. Ekaṁ samayaṁ bhagavā kosambiyaṁ viharati ghositārāme. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca:
Kittāvatā nu kho bhante, bhikkhu saṅghe1 viharanto phāsuṁ vihareyyāti.
Yato kho ānanda, [page 133] bhikkhu attanā2sīlasampanno hoti no ca paraṁ adhisīle sampavattā. Ettāvatāpi kho ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṁ vihareyyāti.
Siyā pana bhante, aññopi pariyāyo yathā bhikkhu saṅghe phāsuṁ vihareyyāti.
Siyā ānanda, yato kho ānanda bhikkhu attanā silasampanno hoti no ca paraṁ adhisīle sampavattā hoti. Attānupekkhī ca hoti no parānupekkhī. Ettāvatā pi kho ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṁ vihareyyāti.
Siyā pana bhante, aññopi pariyāyo yathā bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṁ vihareyyāti.
Siyā ānanda, yato kho ānanda bhikkhu attanā sīlasampanno hoti no ca paraṁ adhisīle sampavattā. Attānupekkhī ca no parānupekkhī hoti. Appaññāto3 ca hoti, tena ca appaññātakena no paritassati. Ettāvatāpi kho4 ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṁ vihareyyāti.
Siyā pana bhante, aññopi pariyāyo yathā bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṁ vihareyyāti.
Siyā ānanda, yato kho ānanda bhikkhu attanā sīlasampanno hoti, no paraṁ adhisīle sampavattā. Atatānupekkhī ca hoti no parānupekkhī. Appaññāto ca hoti. Tena ca appaññātakena no paritassati. Catunnañca jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī. Ettāvatāpi kho ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṁ vihareyyati.
1. Bhikkhu saṅgho syā. 2. Attanāva sīmu.
3. Apaññāto machasaṁ,
4. Ettāvatāpi machasaṁ.
[BJT Page 214]
Siyā pana bhante, aññopi pariyāyo yathā bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṁ vihareyyāti.
Siyā ānanda yato kho ānanda bhikkhu attanā sīlasampanno hoti, no ca paraṁ adhisīle sampavattā. Attānupekkhī ca hoti no parānupekkhī. [page 134] appaññāto ca hoti tena appaññātakena no paritassati. Catunnaṁ jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī. Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭhevadhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ettāvatā kho ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṁ vihareyya.
Imamhā cāhaṁ ānanda phāsuvihārā añño phāsuvihārouttaritaro vā paṇītataro vā natthiti vadāmi'ti.
5. 3. 1. 7
(Sīlasampannasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
7. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi pañcahi?
Idha bhikkhave, bhikkhu sīlasampanno hoti, samādhisampanno hoti, paññāsampanno hoti, vimuttisampanno hoti, vimuttiñāṇadassanasampanno hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
5. 3. 1. 8
(Asekhasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
8. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo1 pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave, bhikkhu asekhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekhena samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekhena paññākkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgato hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
1. Āhuṇeyyo pāhuṇeyyo sīmu, machasaṁ
[BJT Page 216]
[page 135]
5. 3. 1. 9
(Cātuddisasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
9. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu cātuddiso hoti. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā1 kevalaparipuṇaṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā2 vacasā parivitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Santuṭṭho hoti itarītaracīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena.
Catunnaṁ jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī.
Āsavanaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭhevadhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu cātuddiso hotīti.
5. 3. 1. 10
(Araññasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
10. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁ araññe vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṁ. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave, bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
1. Sātthaṁ sabyañjanaṁ machasaṁ. 2. Dhātā machasaṁ.
[BJT Page 218]
Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Āraddhaviriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.
Catunnaṁ jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti. Akicchalābhī akasiralābhī.
Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ [page 136] paññāvimuttiṁ diṭṭhevadhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁ araññe vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevitunti.
Phāsuvihāravaggo paṭhamo
Tassuddānaṁ:
Sārajjaṁ saṅkito coro sukhumālaṁ phāsu pañcamaṁ1
Ānanda sīlā sekhā ca2 cātuddiso araññena cāti
1. Sukhumālaphāsu pañcamaṁ syā. 2. Ānanda sīla sekhiyā sīmu, syā.
.
[BJT Page 220]
(Kulūpagasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
11. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato kulūpago bhikkhu kulesu appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:
Asanthutavissāsī1 ca hoti, anissaravikappī ca, viyatthupasevī2ca, upakaṇṇakajappī ca, atiyācanako ca.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato kulūpago bhikkhu kulesu appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato kulūpago bhikkhu kulesu piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:
Na asanthutavissāsī1 ca hoti, na anissaravikappī ca, na viyatthupasevī2 ca, na upakaṇṇakajappi ca, na atiyācanako ca.
[page 137]
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato kulūpago bhikkhu kulesu piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.
5. 3. 2. 2
(Pacchāsamaṇasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
12. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato pacchāsamaṇo na ādātabbo. Katamehi pañcahi:
Atidūre vā gacchati accāsanne vā, na pattapariyāpannaṁ gaṇhāti, āpattisāmantā bhaṇamānaṁ na nivāreti, bhaṇamānassa antarantarā kathaṁ opāteti, duppañño hoti jaḷo eḷamūgo.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato pacchāsamaṇo na ādātabbo.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato pacchāsamaṇo ādātabbo. Katamehi pañcahi:
Nātidūre gacchati na accāsanne, pattapariyāpannaṁ gaṇhāti, āpattisāmantā bhaṇamānaṁ nivāreti, bhaṇamānassa na antarantarā kathaṁ opāteti, paññavā hoti ajaḷo aneḷamugo.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato pacchāsamaṇo ādātabboti.
.
1. Asanthavavissāsī machasaṁ.
. 2. Vissaṭaṭhupasevī machasaṁ
[BJT Page 222]
5. 3. 2. 3
(Sammāsamādhisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
13. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo sammāsamādhiṁ upasampajja viharituṁ. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave, bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṁ, akkhamo saddānaṁ, akkhamo gandhānaṁ, akkhamo rasānaṁ, akkhamo, phoṭṭhabbānaṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatato bhikkhu abhabbo sammāsamādhiṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo sammāsamādhiṁ upasampajja viharituṁ. Katamehi pañcahi:
[page 138]
Idha bhikkhave, bhikkhu khamo hoti rūpānaṁ, khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ, khamo rasānaṁ, khamo phoṭṭhabbānaṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo sammāsamādhiṁ upasampajja viharitunti.
5. 3. 2. 4
(Andhakavindasuttaṁ)
14. Ekaṁ samayaṁ bhagavā magadhesu viharati andhakavinde. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ ānandaṁ bhagavā etadavoca:
Ye te ānanda bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṁ dhammavinayaṁ, te vo ānanda bhikkhū pañcasu dhammesu samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā. Katamesu pañcasu:
"Etha tumhe āvuso, sīlavā hotha pātimokkhasaṁvarasaṁvutā viharatha ācāragocarasampannā, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvino samādāya sikkhatha sikkhāpadesuti" iti pātimokkhasaṁvare samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.
"Etha tumhe āvuso, indriyesu guttadvārā viharatha ārakkhasatino nipakkasatino sārakkhitamānasā satārakkhena cetasā samannāgatāti. " Iti indriyasaṁvare samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.
[BJT Page 224]
"Etha tumhe āvuso, appabhassā hotha bhasse pariyantakārinoti" iti bhassapariyante samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.
"Etha tumhe āvuso, āraññakā hotha araññe vanapatthāni1pantāni senāsanāni paṭisevathā"ti iti kāyavupakāse samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.
"Etha tumhe āvuso, sammādiṭṭhikā hotha sammādassanena samannāgatāti" iti sammādassane samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.
[page 139]
Ye te ānanda, bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṁ dhammavinayaṁ, te vo ānanda bhikkhū imesu pañcasu dhammesu samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbāti.
5. 3. 2. 5
(Maccharīsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
15. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye: katamehi pañcahi:
Āvāsamaccharinī hoti, kulamaccharinī hoti, lābhamaccharinī hoti, vaṇṇamaccharinī hoti, dhammamaccharinī hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathabhataṁ nikkhittā evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Na āvāsamaccharinī hoti, na kulamaccharinī hoti, na lābhamaccharinī hoti, na vaṇṇamaccharini hoti, na dhammamaccharinī hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ saggeti.
5. 3. 2. 6
(Vaṇṇasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
16. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati. Ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati. Ananuvicca apariyogāhetvā appasādanīye ṭhāne pasādaṁ upadaṁseti. Ananuvicca apariyogāhetvā pasādanīye ṭhāne appasādaṁ upadaṁseti. Saddhādeyyaṁ vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
1. Araññavanapatthāni machasaṁ.
[BJT Page 226]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, [page 140] anuvicca pariyogāhetvā appasādanīye ṭhāne appasādaṁ upadaṁseti, anuvicca pariyogāhetvā pasādanīye ṭhāne pasādaṁ upadaṁseti, saddhādeyyaṁ na vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhuṇī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ saggeti.
5. 3. 2. 7
(Issukīsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
17. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhuṇī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, issukinī ca hoti, maccharinī ca, saddhādeyyaṁ vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, anissukī ca hoti, amaccharinī ca, saddhādeyyaṁ na vinipāteni.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhuṇī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ saggeti.
5. 3. 2. 8
(Micchādiṭṭhikasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
18. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, micchādiṭṭhikā ca hoti, micchāsaṅkappā ca, saddhādeyyaṁ vinipāteti.
[BJT Page 228]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
[page 141]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, sammādiṭṭhikā ca hoti, sammāsaṅkappā ca, saddhādeyyaṁ na vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammahi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ saggeti.
5. 3. 2. 9
(Micchāvācā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
19. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, micchāvācā ca hoti, micchākammantā ca, saddhādeyyaṁ vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, sammāvācā ca hoti, sammā kammantā ca, saddhādeyyaṁ na vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ saggeti.
5. 3. 2. 10
(Micchāvāyāma suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
20. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, micchāvāyāmā ca hoti, micchāsatinī ca, saddhādeyyaṁ vinipāteti.
[page 142]
[BJT Page 230]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, sammāvāyāmā ca hoti, sammāsatinī ca, saddhādeyyaṁ na vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ saggeti.
Andhakavindavaggo dutiyo.
Tasasuddānaṁ:
Kulūpago, pacchāsamaṇo samādhi andhakavindaṁ
Macchari vaṇṇanā issā diṭṭhivācāya vāyāmāti. 1
1. Vāyāmo sīmu.
[BJT Page 232]
3. Gilānavaggo
5. 3. 3. 1
(Gilānasuttaṁ)
21. Ekaṁ samayaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṁ. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yena gilānasālā tenupasaṅkami. Addasā kho bhagavā aññataraṁ bhikkhuṁ dubbalaṁ gilānakaṁ. Disvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhu āmantesi:
Yaṁ kañci1 bhikkhave dubbalaṁ2 gilānakaṁ pañca dhammā na vijahanti, tassetaṁ pāṭikaṅkhaṁ: na cirasseva āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatīti katamehi pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññī, sabbaloke anabhiratasaññī, [page 143] sabbasaṅkhāresu aniccānupassī, maraṇasaññā kho panassa ajjhattaṁ sūpaṭṭhitā hoti.
Yaṁ kañci1 bhikkhave dubbalaṁ2 gilānakaṁ ime pañca dhammā na vijahanti, tassetaṁ pāṭikaṅkhaṁ: na cirasseva āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatīti.
5. 3. 3. 2
(Satisūpaṭṭhitasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
22. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhunī vā pañca dhamme bhāveti, pañca dhamme bahulīkaroti, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upadisese anāgāmitā. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhuno ajjhattaṁ yeva sati sūpaṭṭhitā hoti, dhammānaṁ udayatthagāminiyā paññāya asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññi, sabbaloke anabhiratasaññī, sabbasaṅkhāresu aniccānupassī.
Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhunī vā ime pañca dhamme bhāveti, ime pañca dhamme bahulīkaroti, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.
1. Yaṅkiñci syā 2. Bhikkhuṁ dubbalaṁ machasaṁ.
[BJT Page 234]
5. 3. 3. 3
(Dūpaṭṭhākagilānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
23. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gilāno dūpaṭṭhāko1 hoti. Katamehi pañcahi:
Asappāyakārī hoti sappāye mattaṁ na jānāti. Bhesajjaṁ na paṭisevitā hoti. Atthakāmassa gilānūpaṭṭhākassa na yathābhūtaṁ ābādhaṁ āvīkattā hoti. Abhikkamantaṁ vā abhikkamatīti, paṭikkamantaṁ vā paṭikkamatīti ṭhitaṁ vā ṭhito'ti uppannānaṁ vā sāririkānaṁ vedanānaṁ dukkhānaṁ tippānaṁ kharānaṁ kaṭukānaṁ asātānaṁ amanāpānaṁ pāṇaharānaṁ anadhivāsakajātiko hoti.
[page 144]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gilāno dūpaṭṭhāko hoti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gilāno sūpaṭṭhāko hoti. Katamehi pañcahi:
Sappāyakārī hoti. Sappāye mattaṁ jānāti. Bhesajjaṁ paṭisevitā hoti. Atthakāmassa gilānūpaṭṭhākassa yathābhūtaṁ ābādhaṁ āvīkattā hoti: abhikkamantaṁ vā abhikkamatīti, paṭikkamantaṁ vā paṭikkamatīti, ṭhitaṁ vā ṭhitoti. Uppannānaṁ vā sārīrikānaṁ vedanānaṁ dukkhānaṁ tippānaṁ kharānaṁ kaṭukānaṁ asātānaṁ amanāpānaṁ pāṇaharānaṁ adhivāsakajātiko hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gilāno sūpaṭṭhāko hotīti.
5. 3. 3. 4
(Gilānūpaṭṭhākasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
24. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gilānūpaṭṭhāko nālaṁ gilānaṁ upaṭṭhātuṁ. Katamehi pañcahi:
Na paṭibalo hoti bhesajjaṁ saṁvidhātuṁ. Sappayāsappāyaṁ na jānāti, asappāyaṁ upanāmeti, sappāyaṁ apanāmeti. Āmisantaro gilānaṁ upaṭṭhahati no mettacitto. Jegucchi hoti uccāraṁ vā passāvaṁ vā vantaṁ vā khelaṁ vā nīharituṁ na paṭibalo2 hoti gilānaṁ kālena kālaṁ dhammiyā kathāya sandassetuṁ samādapetuṁ samuttejetuṁ sampahaṁsetuṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gilānūpaṭṭhāko nālaṁ gilānaṁ upaṭṭhātuṁ.
1. Dupaṭṭhāko [PTS,] syā 2. Nappaṭibalo machasaṁ
[BJT Page 236]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gilānūpaṭṭhāko alaṁ gilānaṁ upaṭṭhātuṁ. Katamehi pañcahi:
Paṭibalo hoti bhesajjaṁ saṁvidhātuṁ. Sappāyāsappāyaṁ jānāti, asappāyaṁ apanāmeti, sappāyaṁ upanāmeti. Mettacitto gilānaṁ upaṭṭhahati no āmisantaro. Ajegucchī hoti uccāraṁ vā passāvaṁ vā vantaṁ vā khelaṁ vā nīharitūṁ. Paṭibalo hoti gilānaṁ kālena kālaṁ dhammiyā kathāya sandassetuṁ. Samādapetuṁ samuttejetuṁ sampahaṁsetuṁ.
[page 145]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gilānūpaṭṭhāko alaṁ gilānaṁ upaṭṭhātunti.
5. 3. 3. 5
(Paṭhama āyussasuttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
25. Pañcime bhikkhave dhammā anāyussā. Katame pañca:
Asappāyakāri hoti, sappāye mattaṁ na jānāti, aparinatabhojī ca hoti, akālacāri ca hoti, abrahmacārī ca. Ime kho bhikkhave pañca dhammā anāyussā.
Pañcime bhikkhave dhammā āyussā. Katame pañca:
Sappāyakārī hoti, sappāye mattaṁ jānāti, parinatabhojī ca hoti, kālacāri ca hoti, brahmacāri ca. Ime kho bhikkhave pañca dhammā āyussā ti.
5. 3. 3. 6
(Dutiya āyussasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
26. Pañcime bhikkhave dhammā anāyussā. Katame pañca:
Asappāyakārī hoti, sappāye mattaṁ na jānāti, aparinatabhojī ca hoti, dussīlo ca, pāpamitto ca. Ime kho bhikkhave pañca dhammā anāyussā.
Pañcime bhikkhave dhammā āyussā, katame pañca:
Sappāyakārī hoti, sappāye mattaṁ jānāti, parinatabhojī ca hoti, sīlavā ca, kalyāṇamitto ca. Ime kho bhikkhave pañca dhammā āyussā ti.
1. Apariṇatabhogīca sīmu.
.
[BJT Page 238]
5. 3. 3. 7.
(Vapakāsasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
27. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu nālaṁ saṅghamhā vapakāsituṁ. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu asantuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, asantuṭṭho hoti itarītarena piṇaḍapātena, asantuṭṭho hoti itaritarena senāsanena, asantuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, kāmasaṅkappabahulo ca viharati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu nālaṁ saṅghamhā vapakāsituṁ.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁ saṅghamhā vapakāsituṁ. Katamehi pañcahi:
[page 146]
Idha bhikkhave bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, santuṭṭho hoti itarītarena piṇḍapātena, santuṭṭho hoti itarītarena senāsanena, santuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, nekkhammasaṅkappabahulo ca viharati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁ saṅghamhā vapakāsitunti.
5. 3. 3. 8
(Samaṇadukkha sukha suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
28. Pañcimāni bhikkhave samaṇadukkhāni. Katamāni pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu asantuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, asantuṭṭho hoti itarītarena piṇḍapātena, asantuṭṭho hoti itarītarena senāsanena, asantuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, anabhirato ca brahmacariyaṁ carati. Imāni kho bhikkhave pañca samaṇadukkhāni.
Pañcimāni bhikkhave samaṇasukhāni. Katamāni pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, santuṭṭho hoti itarītarena piṇḍapātena, santuṭṭho hoti itarītarena senāsanena, santuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, abhirato ca brahmacariyaṁ carati. Imāni kho bhikkhave pañca samaṇasukhānī ti.
[BJT Page 240]
5. 3. 3. 9
(Parikuppasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
29. Pañcime bhikkhave āpāyikā nerayikā parikuppā atekicchā. Katame pañca:
Mātā jīvitā voropitā hoti, pitā jīvitā voropito hoti, arahaṁ1 jīvitā voropito hoti, tathāgatassa duṭṭhena cittena lohitaṁ uppaditaṁ hoti, saṅgho bhinno hoti.
Ime kho bhikkhave pañca āpāyikā nerayikā parikuppā atekicchā ti.
[page 147]
5. 3. 3. 10
(Sampadāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
30. Pañcimāni bhikkhave byasanāni. Katamāni pañca:
Ñātibyasanaṁ, bhogabyasanaṁ, rogabyasanaṁ, sīlabyasanaṁ, diṭṭhibyasanaṁ. Na bhikkhave sattā ñātibyasanahetu vā bhogabyasanahetu vā rogabyasanahetu vā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjanti. 2
Sīlabyasanahetu vā bhikkhave sattā diṭṭhibyasanahetu vā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjanti.2
Imāni kho bhikkhave pañca byasanāni.
Pañcimā bhikkhave sampadā. Katamā pañca:
Ñātisampadā, bhogasampadā, ārogyasampadā, sīlasampadā, diṭṭhisampadā.
Na bhikkhave sattā ñātisampadāhetu vā bhogasampadāhetu vā ārogyasampadāhetu vā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjanti.
Sīlasampadāhetu vā bhikkhave sattā diṭṭhisampadā hetu vā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjanti.
Imā kho bhikkhave pañca sampadāti.
Gilānavaggo tatiyo.
Tassuddānaṁ:
1. Gilāno satipaṭṭhānaṁ dve upaṭṭhākā dvāyusā
Vapakāsasamaṇasukhāni parikuppo ca sampadāti.
1. Arahā syā 2. Upapajjanti sīmu.
.
[BJT Page 242]
4. Rājavaggo
5. 3. 4. 1
(Paṭhamacakkānuvattanasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
31. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rājā cakkavatti dhammeneva cakkaṁ pavatteti. 1 Taṁ hoti cakkaṁ [page 148] appativattiyaṁ2 kenaci manussabhūtena paccatthikena pāṇinā. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave rājā cakkavattī atthaññū ca hoti, dhammaññū ca, mattaññū ca, kālaññū ca, parisaññū ca,
Imehi kho pañcahi aṅgehi samannāgato rājā cakkavattī dhammeneva cakkaṁ vatteti. Taṁ hoti cakkaṁ appativattiyaṁ2 kenaci manussabhutena paccatthikena pāṇinā
Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato tathāgato arahaṁ sammāsambuddho dhammeneva anuttaraṁ dhammacakkaṁ pavatteti. Taṁ hoti cakkaṁ appativattiyaṁ2 samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave tathāgato arahaṁ sammāsambuddho atthaññū, dhammaññū, mattaññū, kālaññū, parisaññū.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato tathāgato arahaṁ sammāsambuddho dhammeneva anuttaraṁ dhammavakkaṁ pavatteti. Taṁ hoti cakkaṁ appativattiyaṁ2 samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasminti.
5. 3. 4. 2
(Dutiyacakkānuvattanasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
32. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño cakkavattissa jeṭṭho putto pitarā pavattitaṁ cakkaṁ dhammeneva anuppavatteti. Taṁ hoti cakkaṁ appativattiyaṁ2kenaci manussabhutena paccatthikena pāṇinā. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave rañño cakkavattissa jeṭṭho putto atthaññū ca hoti, dhammaññū ca, mattaññū ca, kālaññū ca, parisaññū ca.
1. Vatteti sīmu. 2. Appaṭivattiyaṁ machasaṁ
[BJT Page 244]
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño cakkavattissa jeṭṭho putto pitarā pavattitaṁ cakkaṁ dhammeneva anuppavatteti. Taṁ hoti cakkaṁ appativattiyaṁ1 kenaci manussabhutena paccatthikena pāṇinā.
[page 149]
Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāriputto tathāgatena pavattitaṁ anuttaraṁ dhammacakkaṁ sammadeva anuppavatteti. Taṁ hoti, cakkaṁ appativattiyaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṁ. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave sāriputto atthaññū, dhammaññū, mattaññū, kālaññū, parisaññū.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāriputto tathāgatena anuttaraṁ dhammacakkaṁ pavattitaṁ sammadeva anuppavatteti. Taṁ hoti cakkaṁ appativattiyaṁ1samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasminti.
5. 3. 4. 3
(Dhammarājasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
33. Yo pi kho bhikkhave rājā cakkavatti dhammiko dhammarājā so pi na arājakaṁ cakkaṁ vattetiti. Evaṁ vutte aññataro bhikkhū bhagavantaṁ etadavoca: ko pana bhante rañño cakkavattissa dhammikassa dhammarañño rājā?Ti. 'Dhammo bhikkhū'ti bhagavā avoca.
Idha bhikkhu rājā cakkavatti dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṁ sakkaronto dhammaṁ garu2karonto dhammaṁ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhamimikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahati antojanasmiṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhu rājā cakkavatti dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṁ sakkaronto dhammaṁ garukaronto dhammaṁ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahati khattiyesu anuyuttesu3, balakāyasmiṁ, brāhmaṇagahapatikesu, negamajānapadesu, samaṇabrāhmaṇesu, migapakkhīsu.
Sa kho so bhikkhu rājā cakkavatti dhammiko dhammarājā dhammaṁ yeva nissāya dhammaṁ sakkarontā dhammaṁ garukaronto dhammaṁ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahitvā antojanasmiṁ, dhammikaṁ rakkhācaraṇaguttiṁ saṁvidahitvā khattiyesu anuyuttesu3, balakāyasmiṁ, brāhmaṇagahapatikesu negamajānapadesu, samaṇabrāhmaṇesu, migapakkisu, dhammeneva cakkaṁ pavatteti. Taṁ hoti cakkaṁ appativattiyaṁ1 kenaci manussabhutena paccatthikena
Pāṇinā.
1. Appaṭivattiyaṁ machasaṁ 2. Garuṁ machasaṁ 3. Anuyantesu machasaṁ.
.
[BJT Page 246]
Evameva kho bhikkhu tathāgato arahaṁ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā dhammaṁ yeva nissāya dhammaṁ sakkaronto dhammaṁ garukaronto dhammaṁ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahati bhikkhūsu. "Evarūpaṁ kāyakammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ kāyakammaṁ na sevitabbaṁ, evarūpaṁ vacīkammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ vacīkammaṁ na sevitabbaṁ, evarūpaṁ manokammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ manokammaṁ na sevitabbaṁ, evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo, evarūpo gāmanigamo sevitabbo, evarūpo gāmanigamo na sevitabbo"ti.
Puna ca paraṁ bhikkhu tathāgato arahaṁ sammāsambuddho dhamimiko dhammarājā dhammaṁ yeva nissāya dhammaṁ sakkaronto dhammaṁ garukaronto dhammaṁ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahati bhikkhunīsu evarūpaṁ kāyakammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ kāyakammaṁ na sevitabbaṁ evarūpaṁ vacikammaṁ sevitabbaṁ evarūpaṁ vacikammaṁ na sevibbaṁ evarūpaṁ manokammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ manokammaṁ na sevitabbaṁ, evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo, evarūpo gāmanigamo sevitabbo, evarūpo gāmanigamo na sevitabboti.
Punacaparaṁ bhikkhu tathāgato arahaṁ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā dhammaṁ yeva nissāya dhammaṁ sakkaronto dhammaṁ garukaronto dhammaṁ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahati upāsakesu: " evarūpaṁ kāyakammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ kāyakammaṁ na sevitabbaṁ evarūpaṁ vacīkammaṁ sevitabbaṁ evarūpaṁ vacīkammaṁ na sevitabbaṁ, evarūpaṁ manokammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ manokammaṁ na sevitabbaṁ, evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo, evarūpo gāmanigamo sevitabbo, evarūpo gāmanigamo na sevitabbo ti.
Punacaparaṁ bhikkhu tathāgato arahaṁ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā dhammaṁ yeva nissāya dhammaṁ sakkaronto dhammaṁ garukaronto dhammaṁ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahati upāsikāsu: evarūpaṁ kāyakammaṁ sevitabbaṁ evarūpaṁ kāyakammaṁ na sevitatabbaṁ, evarūpaṁ vacīkammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ vacīkammaṁ na sevitabbaṁ, evarūpaṁ manokammaṁ sevitabbaṁ, evarūpaṁ manokammaṁ na sevitabbaṁ, evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo, evarūpo gāmanigamo sevitabbo, evarūpo gāmanigamo na sevitabbo" ti.
Sa kho bhikkhu tathāgato arahaṁ sammāsambuddho [page 151] dhammiko dhammarājā dhammaṁ yeva nissāya dhammaṁ sakkaronto dhammaṁ garukaronto dhammaṁ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahitvā bhikkhusu, dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahitvā bhikkhunīsu, dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahitvā upāsakesu, dhammikaṁ rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidahitvā upāsikāsu, dhammeneva anuttaraṁ dhammacakkaṁ pavatteti. Taṁ hoti cakkaṁ appativattiyaṁ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasminti.
5. 3. 4. 4
(Khattiyarājasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
34. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rājā khattiyo muddhāvasitto yassaṁ yassaṁ disāyaṁ viharati sakasmiṁ yeva vijite viharati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave rājā khattiyo muddhāvasitto ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Aḍḍho mahaddhano mahābhogo paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro. Balavā kho pana hoti caturaṅginiyā senāya samannāgato assavāya ovādapatikarāya. 1 Parināyako kho
1. Ovādapaṭikarāya machasaṁ
[BJT Page 248]
Panassa hoti paṇḍito viyatto medhāvi paṭibalo atitānāgata paccuppanne atthe cintetuṁ. Tassime cattāro dhammā yasaṁ paripācenti. So iminā yasapañcamena1dhammena samannāgato yassaṁ yassaṁ disāyaṁ viharati, sakasmiṁ yeva vijite viharati. Taṁ kissa hetu: evaṁ hetaṁ bhikkhave hoti vijitāvinaṁ.
Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu yassaṁ yassaṁ disāyaṁ viharati vimuttacitto 2 viharati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati. Ācāragocarasampanno anumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Rājā'ca [page 152] khattiyo muddhāvasitto jātisampanno.
Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā saṁbyañjanā kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā3 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Rājā'ca khattiyo muddhāvasitto aḍḍho mahaddhano mahābhogo paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro.
Āraddhaviriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Rājā'ca khattiyo muddhāvasitto balasampanno.
Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Rājā'ca khattiyo muddhāvasitto parināyakasampanno.
Tassime cattāro dhammā vimuttiṁ paripācenti. So iminā vimuttipañcamena dhammena samannāgato yassaṁ yassaṁ disāyaṁ viharati vimuttacitto2 viharati. Taṁ kissa hetu: evaṁ hetaṁ bhikkhave hoti vimuttacittānanti.
5. 3. 4. 5
Paṭhama patthanāsuttaṁ
(Sāvatthi nidānaṁ)
35. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto rajjaṁ pattheti. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Abhirūpo hoti dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato mātāpitunnaṁ4 piyo hoti manāpo. Negamajānapadassa piyo hoti manāpo. Yāni tāni raññaṁ khattiyānaṁ muddhāvasittānaṁ sippaṭṭhānāni5 hatthismiṁ vā assasmiṁ vā rathasmiṁ vā dhanusmiṁ vā tharusmiṁ vā tattha sikkhito hoti anavayo.
1. Iminā pañcamena sīmu 2. Vimuttacitto va machasaṁ
3. Dhātā machasaṁ
4. Matā pitunaṁ machasaṁ 5. Sippuṭṭhānāni syā
[BJT Page 250]
[page 153]
Tassa evaṁ hoti: ahaṁ khomhi ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Kasmāhaṁ rajjaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato. Kasmāhaṁ rajjaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi mātāpitunnaṁ piyo manāpo. Kasmāhaṁ rajjaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi negamajānapadassa piyo manāpo. Kasmāhaṁ rajjaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi yāni tāni raññaṁ khattiyānaṁ muddhāvasittānaṁ sippaṭṭhānāni hatthismiṁ vā assasmiṁ vā rathasmiṁ vā dhanusmīṁ vā tharusmiṁ vā, tatthamhi sikkhito1 anavayo. Kasmāhaṁ rajjaṁ na pattheyyanti?
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto rajjaṁ pattheti.
Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āsavānaṁ khayaṁ pattheti. Kamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti saddahati tathāgatassa bodhiṁ: " itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṁ buddho bhagavāti. " Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisitāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṁ attānaṁ2 āvīkattā 3 satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu. Āraddhaviriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā.
Tassa evaṁ hoti: 'ahaṁ khomhi saddho, saddahāmi tathāgatassa bodhiṁ: 'itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṁ buddho bhagavāti' kasmāhaṁ [page 154] āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi appābādho appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Kasmāhaṁ āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi asaṭho amāyāvī yathābhūtaṁ attānaṁ āvīkattā3satthari vā viññūsu vā sabrahmacārisu. Kasmāhaṁ āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi āraddhaviriyo viharāmi akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Kasmāhaṁ āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi paññavā udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Kasmāhaṁ asavānaṁ khayaṁ na pattheyyanti?'
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āsavānaṁ khayaṁ patthetīti.
1. Tattha sikkhito machasaṁ 3. Āvikattā machasaṁ, syā, sīmu
2. Yathābhūtānaṁ atthānaṁ sīmu
[BJT Page 252]
5. 3. 4. 6
(Dutiya patthanāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
36. Pañcahi bhikkhave, aṅgehi samannāgato rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto oparajjaṁ pattheti. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṁsuddha gahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā. Akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Abhirūpo hoti dassaniyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato mātāpitunnaṁ piyo hoti manāpo. Balakāyassa piyo hoti manāpo. Paṇḍito hoti viyatto medhāvi paṭibalo atitānāgatapaccuppanno atthe cintetuṁ.
Tassa evaṁ hoti: 'ahaṁ khomhi ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Kasmāhaṁ oparajjaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi abhirūpo dassaniyo pāsādiko paramāya vaṇaṇapokkharatāya samannāgato. Kasmāhaṁ oparajjaṁ2na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi mātāpitunnaṁ piyo manāpo. Kasmāhaṁ oparajjaṁ na pattheyyaṁ? [page 155] ahaṁ khomhi balakāyassa piyo manāpo. Kasmāhaṁ oparajjaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi paṇḍito viyatto medhāvi paṭibalo atītānāgatapaccuppanne atthe cintetuṁ. Kasmāhaṁ oparajjaṁ na pattheyyanti?
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto oparajjaṁ pattheti.
Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āsavānaṁ khayaṁ pattheti katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvi samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā vacasā paricitā manusānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā, catusu sati paṭṭhānesu sūpaṭṭhitacitto3 hoti. Āraddhaviriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā.
1. Mātāpitunaṁ machasaṁ 2. Uparajjaṁ syā, [PTS]
3. Suppatitacitto machasaṁ 4. Supaṭṭhitacitto syā
[BJT Page 254]
Tassa evaṁ hoti: ahaṁ khomhi sīlavā pātimokkhasaṁvara saṁvuto viharāmi, ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvi samādāya sikkhāmi sikkhāpadesu. Kasmāhaṁ āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi bahussuto sutadharo sutasannicayo 'ye te dhammā ādikalyāṇā, majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā. 1 Kevalaparipuṇaṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpā me dhammā bahussutā honti. 2 Dhatā 3 ca vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Kasmāhaṁ āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi catusu satipaṭṭhānesu supaṭṭhitacitto. Kasmāhaṁ āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi āraddhaviriyo viharāmi akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Kasmāhaṁ āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyaṁ? Ahaṁ khomhi paññavā udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya [page 156] sammā dukkhakkhayagāminiyā. Kasmāhaṁ āsavānaṁ khayaṁ na pattheyyanti?
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āsavānaṁ khayaṁ patthetīti.
5. 3. 4. 7
(Appaṁsupatisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
37. Pañcime bhikkhave appaṁ rattiyā supanti, bahuṁ jagganti. Katame pañca:
Itthi bhikkhave purisādhippāyā appaṁ rattiyā supati, bahuṁ jaggati. Puriso bhikkhave itthidhippāyo appaṁ rattiyā supati, bahuṁ jaggati. Coro bhikkhave ādānādhippāyo appaṁ rattiyā supati, bahuṁ jaggati. Rājā bhikkhave rājakaraṇiyesu yutto appaṁ rattiyā supati, bahuṁ jaggati. Bhikkhu bhikkhave visaṁyogādhippāyo appaṁ rattayā supati, bahuṁ jaggati.
Imehi kho bhikkhave pañca appaṁ rattiyā supanti, bahuṁ jaggantīti.
5. 3. 4. 8
(Bhattādakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
38. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño nāgo bhattādako ca hoti okāsapharaṇo ca laṇḍasāṭano4 ca salākagāhī5 ca rañño nāgotveva saṅkhaṁ gacchati. Katamehi pañcahi:
1. Sātthaṁ savyañjanaṁ machasaṁ 2. Bahussutā sīmu 3. Dhātā machasaṁ
4. Laṇḍasāraṇo machasaṁ 5. Salākaggāhī machasaṁ
[BJT Page 256]
Idha bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rūpānaṁ, akkhamo saddānaṁ, akkhamo gandhānaṁ, akkhamo rasānaṁ, akkhamo phoṭṭhabbānaṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño nāgo bhattādako ca hoti okāsapharaṇo ca laṇḍasāṭano ca salākagāhī ca rañño nāgotveva saṅkhaṁ gacchati.
Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhattādako ca hoti okāsapharaṇo ca piṭhamaddano1 ca salakagāhī ca bhikkhutveva saṅkhaṁ gacchati. Katamehi pañcahi:
[page 157]
Idha bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṁ, akkhamo saddānaṁ, akkhamo gandhānaṁ, akkhamo rasānaṁ, akkhamo phoṭṭhabbānaṁ.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhattādako ca hoti okāsapharaṇo ca pīṭhamaddano ca salakagāhī ca bhikkhutveva saṅkhaṁ gacchatīti.
5. 3. 4. 9
(Akkhamasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
39. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño nāgo na rājāraho hoti na rājabhoggo. Na rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rūpānaṁ, akkhamo saddānaṁ, akkhamo gandhānaṁ, akkhamo rasānaṁ, akkhamo phoṭṭhabbānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rūpānaṁ? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato hatthikāyaṁ vā disvā assakāyaṁ vā disvā rathakāyaṁ vā disvā pattikāyaṁ vā disvā saṁsīdati visīdati na santhamhati na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rūpānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti saddānaṁ? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato hatthisaddaṁ vā sutvā, assasaddaṁ vā sutvā rathasaddaṁ vā sutvā pattisaddaṁ vā sutvā bheripaṇava saṅkhatiṇavaninnādasaddaṁ vā sutvā saṁsīdati visīdati na santhamhati na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti saddānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti gandhānaṁ? [page 158] idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato ye te rañño nāgā abhijātā saṅgāmāvacarā, tesaṁ muttakarīsassa gandhaṁ ghāyitvā saṁsīdati visīdati, na santhamhati na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti gandhānaṁ.
1. Mañcapīṭhamaddano machasaṁ
[BJT Page 258]
Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rasānaṁ? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato ekissā vā tiṇodakadattiyā vimānito, 1 dvīhi vā tīhi vā catugi vā pañcahi vā tiṇodakadattī hi vimānito1 saṁsīdati, visīdati, na santhamhati, na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rasānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti phoṭṭhabbānaṁ? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato ekena vā saravedhena2 viddho, dvīhi vā tīhi vā catūhi vā pañcahi vā saravedhehi 2 viddho saṁsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti phoṭṭhabbānaṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño nāgo na rājāraho hoti na rājabhoggo. Na rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati.
Evameva kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato bhikkhu na āhuneyyo hoti, na pāhuneyyo, na dakkhiṇeyyo, na añjalikaraṇīyo, na anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṁ, akkhamo saddānaṁ, akkhamo gandhānaṁ, akkhamo rasānaṁ, akkhamo phoṭṭhabbānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṁ disvā rajanīye rūpe sārajjati. Na sakkoti cittaṁ samādahituṁ evaṁ kho bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti saddānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu sotena saddaṁ sutvā rajanīye sadde na sārajjati. Na sakkoti cittaṁ samādahituṁ evaṁ kho bhikkhave
Bhikkhu akkhamo hoti saddānaṁ.
[page 159]
Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti gandhānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu ghānena gandhaṁ ghāyitvā rajanīye gandhe sārajjati. Na sakkoti cittaṁ samādahituṁ evaṁ kho bhikkhave
Bhikkhu akkhamo hoti gandhānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rasānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu jivhāya rasaṁ sāyitvā rajanīye rase sārajjati. Na sakkoti cittaṁ samādahituṁ evaṁ kho bhikkhave
Bhikkhu akkhamo hoti rasānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti phoṭṭhabbānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā rajanīye phoṭṭhabbe sārajjati. Na sakkoti cittaṁ samādahituṁ evaṁ kho bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti phoṭṭhabbānaṁ.
1. Vihanīto syā 2. Saravegena machasaṁ
[BJT Page 260]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu na āhuneyyo hoti, na pāhuneyyo, na dakkhiṇeyyo, na añjalikaraṇīyo, na anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa.
Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño nāgo rājāraho hoti rājabhoggo. Rañño aṅgantveva va saṅkhaṁ gacchati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rūpānaṁ. Khamo hoti saddānaṁ. Khamo hoti gandhānaṁ. Khamo hoti rasānaṁ. Khamo hoti phoṭṭhabbānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rūpānaṁ? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato hatthikāyaṁ vā disvā assakāyaṁ vā disvā rathakāyaṁ vā disvā pattikāyaṁ vā disvā na saṁsīdati, na visīdati, santhambhati, sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rūpānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti saddānaṁ? [page 160] idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato hatthisaddaṁ vā sutvā assasaddaṁ vā sutvā rathasaddaṁ vā sutvā pattisaddaṁ vā sutvā bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddaṁ vā sutvā na saṁsīdati, na visīdati, santhambhati, sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo khamo hoti saddānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti gandhānaṁ? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato ye te rañño nāgā abhijātā saṅgāmāvacarā, tesaṁ muttakarīsassa gandhaṁ ghāyitvā na saṁsīdati, na visīdati, santhamhati, sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo khamo hoti gandhānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rasānaṁ? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato ekissā vā tiṇodakadattiyā vimānito, dvīhi vā tīhi vā catūhi vā pañcahi vā tiṇodakadattīhi vimānito na saṁsīdati, na visīdati, satthamhati, sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rasānaṁ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti phoṭṭhabbānaṁ? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato ekena vā saravedhena viddho, dvīhi vā tīhi vā catūhi vā pañcahi vā saravedhehi viddho na saṁsīdati, na visīdati, santhamhati, sakkoti saṅgāmaṁ otarituṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo khamo hoti phoṭṭhabbānaṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño nāgo rājāraho hoti rājabhoggo rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati.
[BJT Page 262]
Evame kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṁ. Khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ, khamo rasānaṁ, khamo [page 161] phoṭṭhabbānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṁ disvā rajanīye rūpe na sārajjati. Sakkoti cittaṁ samādahituṁ. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti saddānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu sotena saddaṁ sutvā rajanīye sadde na sārajjati. Sakkoti cittaṁ samādahituṁ. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu khamo hoti saddānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti gandhānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu ghānena gandhaṁ ghāyitvā rajanīye gandhe na sārajjati. Sakkoti cittaṁ samādahituṁ. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu khamo hoti gandhānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti rasānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu jivhāya rasaṁ sāyitvā rajanīye rase na sārajjati. Sakkoti cittaṁ samādahituṁ. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu khamo hoti rasānaṁ.
Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti phoṭṭhabbānaṁ? Idha bhikkhave bhikkhu kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā rajanīye phoṭṭhabbe na sārajjati. Sakkoti cittaṁ samādahituṁ. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu khamo hoti phoṭṭhabbānaṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
5. 3. 4. 10
(Sotārasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
40. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño nāgo rājāraho hoti rājabhoggo. Rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave rañño nāgo sotā ca hoti, hantā ca, rakkhitā ca, khantā ca, gantā ca.
[BJT Page 264]
Kathañca bhikkhave rañño nāgo sotā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo yamenaṁ hatthidammasārathī kāraṇaṁ kāreti yadi vā katapubbaṁ yadi vā [page 162] akatapubbaṁ, taṁ aṭṭhikatvā 1 manasikatvā sabbacetaso 2 samannāharitvā ohitasoto suṇāti. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo sotā hoti.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo hantā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato hatthimpi hanti, 3 hatthāruhampi hanti. Assampi hanti, assāruhampi hanti. Rathampi hanti rathiyampi4 hanti. Pattikampi hanti. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo hantā hoti.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo rakkhitā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato rakkhati purimaṁ kāyaṁ, rakkhati pacchimaṁ kāyaṁ. Rakkhati purime pāde, rakkhati pacchime pāde. Rakkhati sisaṁ rakkhati kāṇe, rakkhati dante, rakkhati soṇḍaṁ, rakkhati vāladhiṁ, rakkhati hatthāruhaṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo rakkhitā hoti.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo khantā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo khamo hoti sattippahārānaṁ, asippahārānaṁ, usuppahārānaṁ, pharasuppahārānaṁ, bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddānaṁ. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo khantā hoti.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo gantā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo yamenaṁ hatthidammasārathī disaṁ peseti yadivā gatapubbaṁ yadivā agatapubbaṁ, taṁ khippaṁ eva5 gantā hoti. Evaṁ kho bhikkhave rañño nāgo gantā hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño nāgo rājāraho hoti rājabhoggo. Rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati.
Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu sotā ca hoti, hantā ca, [page 163] rakkhitā ca, khantā ca, gantā ca.
Kathañca bhikkhave bhikkhu sotā hoti? Idha bhikkhave bhikkhu tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne aṭṭhīkatvā6 manasikatvā sabbacetaso samannāharitvā ohitasoto dhammaṁ suṇāti. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu sotā hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu hantā hoti? Idha bhikkhave bhikkhu uppannaṁ kāmavikkaṁ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṁ gameti. Uppannaṁ vyāpādavitakkaṁ nādhivāseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhāvaṁ gāmeti. Uppannaṁ vihiṁsāvitakkaṁ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṁ gameti. Uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhāvaṁ gameti. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu hantā hoti.
1. Aṭaṭhīṁ katvā machasaṁ 2. Sabbaṁ cetasā sīmu, sabbacetasā machasaṁ
3. Hanti machasaṁ syā 4. Rathikampi machasaṁ syā. 5. Khippameva machasaṁ 6. Aṭṭhiṁ katvā machasaṁ
[BJT Page 266]
Kathañca bhikkhave bhikkhu rakkhitā hoti? Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṁ disvā na nimittaggāhī nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṁ cakkhundriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati cakkhundriyaṁ, cakkhundriye saṁvaraṁ āpajjati. Sotena saddaṁ sutvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṁ sotinduyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati sotindriyaṁ, sotindriye saṁvaraṁ āpajjati. Ghānena gandhaṁ ghāyitvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṁ ghānindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati ghānindriyaṁ, ghānindriye saṁvaraṁ āpajjati. Jivhāya rasaṁ sāyitvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṁ jivhindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati jivhindriyaṁ jivhindriye saṁvaraṁ āpajjati. Kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṁ kāyindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati. Rakkhati kāyindriyaṁ, kāyindriye saṁvaraṁ āpajjati. Manasā dhammaṁ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṁ manindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvaraya paṭipajjati. Rakkhati manindriyaṁ, manindriye saṁvaraṁ āpajjati. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu rakkhitā hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu khantā hoti? Idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti sītassa uṇhassa jighacchāya pipāsāya ḍaṁsamakasavātātapasiriṁsapasamphassānaṁ, duruttānaṁ durāgatānaṁ vacanapathānaṁ. Uppannānaṁ sāririkānaṁ vedanānaṁ dukkhānaṁ tippānaṁ kharānaṁ kaṭukānaṁ asātānaṁ amanāpānaṁ pāṇaharānaṁ adhivāsakajātiko hoti. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu khantā hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu gantā hoti? [page 164] idha bhikkhave bhikkhu yā sā disā agatapubbā iminā dīghena addhunā yadidaṁ sabbasaṅkhārasamatho sabbupadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṁ, taṁ khippaññeva gantā hoti. Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu gantā hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
Rājavaggo catuttho.
Tassuddānaṁ:
Cakkānuvattanā rājā yassaṁ disaṁ ceva patthanā
Appaṁ supati bhattādā akkhamo sotāro cāti.
[BJT Page 268]
5. Tikaṇḍakīvaggo
5. 3. 5. 1
(Avajānāti suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
41. Pañcime bhikkhave puggalā santo saṁvijjamānā lokasmiṁ. Katame pañca:
Datvā avajānāni, saṁvāsena avajānāti, ādiyyamukho1 hoti, lolo hoti. Mando hoti momuho. 2
Kathañca bhikkhave puggalo datvā avajānāti? Idha bhikkhave puggalo puggalassa deti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṁ. Tassa evaṁ hoti: 'ahaṁ demi, ayaṁ patigaṇhāti'ti. 3 Tamenaṁ datvā avajānāti. Evaṁ kho bhikkhave puggalo datvā avajānāti.
Kathañca bhikkhave puggalo saṁvāsena avajānāti? [page 165] idha bhikkhave puggalo puggalena saddhiṁ saṁvasati dve vā tiṇi vā vassāni. Tamenaṁ saṁvāsena avajānāti. Evaṁ kho bhikkhave puggalo saṁvāsena avajānāti.
Kathañca bhikkhave puggalo ādiyyamukho* hoti? Idha bhikkhave ekacco puggalo parassa vaṇeṇa vā avaṇeṇa vā bhāsiyamāne taṁ khippaññeva adhimuccitā 4 hoti. Evaṁ kho bhikkhave puggalo ādiyyamukho hoti.
Kathañca bhikkhave puggalo lolo hoti? Idha bhikkhave ekacco puggalo ittarasaddho hoti. Ittarabhatti ittarapemo ittarappasādo. Evaṁ kho bhikkhave puggalo lolo hoti.
Kathañca bhikkhave puggalo mando hoti? Momūho idha bhikkhave ekacco puggalo kusalākusale dhamme na jānāti, sāvajjānavajje dhamme na jānāti, hīnappaṇite dhamme na jānāti, kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme na jānāti. Evaṁ kho bhikkhave
Puggalo mando hoti momūho.
Ime kho bhikkhave pañca puggalā santo saṁvijjamānā lokasminti.
5. 3. 5. 2
(Ārambhatisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
42. Pañcime bhikkhave puggalā santo saṁvijjamānā lokasmiṁ katame pañca:
Idha bhikkhave ekacco puggalo āramhati1 ca vippaṭisāri ca hoti. Taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
1. Ādheyyamukho machasaṁ, ādeyyamukho syā, adiyamukho 'ādhiyyamukho'ti porāṇa pāṭho. Aṭṭhakathāyapi pāliyā attho niddiṭṭho
2. Mando momubho hoti machasaṁ, syā
3. Paṭiggaṇhātī'ti machasaṁ
4. Adhimuccito syā
[BJT Page 270]
Idha pana bhikkhave ekacco puggalo ārambhati, na vippaṭisāri hoti. Taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
Idha pana bhikkhave ekacco puggalo nārambhati, [page 166] vippaṭisāri hoti. Taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
Idha pana bhikkhaveva ekacco puggalo nārambhati, na vippaṭisāri hoti. Taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
Idha pana bhikkhave ekacco puggalo nārambhati, na vippaṭisārī hoti. Taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
Tatra bhikkhave yvāyaṁ puggalo ārambhati ca, vippaṭisāri ca hoti, taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo: 'āyasmato kho ārambhajā āsavā saṁvijjanti. Vippaṭisārajā āsavā pavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā ārambhaje āsave pahāya vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā cittaṁ paññaṁ ca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena puggalena samasamo bhavissatī'ti.
Tatra bhikkhave yvāyaṁ puggalo ārambhati, na vippaṭisāri hoti, taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo: 'āyasmato kho ārambhajā āsavā saṁvijjanti. Vippaṭisārajā āsavā nappavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā ārambhaje āsave pahāya cittaṁ paññaṁ ca ca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena puggalena samasamo bhavissatī'ti.
Tatra bhikkhave yvāyaṁ puggalo nārambhati, vippaṭisāri hoti, taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo: [PTS Page 167 ']āyasmato kho ārambhajā āsavā na saṁvijjanti. Vippaṭisārajā āsavā pavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā cittaṁ paññaṁ ca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena
Puggalena samasamo bhavissatī'ti.
1. Ārabhati sīmu, machasaṁ
[BJT Page 272]
Tatra bhikkhave yvāyaṁ puggalo nārambhati, na vippaṭisāri hoti, taṁ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo: 'āyasmato kho ārambhajā āsavā na saṁvijjanti. Vippaṭisārajā āsavā nappavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā cittaṁ paññaṁ ca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena
Puggalena samasamo bhavissatī'ti.
Iti kho bhikkhave ime cattāro puggalā amunā pañcamena puggalena evaṁ ovadiyamānā evaṁ anusāsiyamānā anupubbena āsavānaṁ khayaṁ pāpuṇantī'ti.
5. 3. 5. 3
(Sārandada suttaṁ)
43. Ekaṁ samayaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṁ. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṁ piṇḍāya pāvisi.
Tena kho pana samayena pañcamattānaṁ licchavīsatānaṁ sārandadecetiye sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ ayamantarā kathā udapādi: 'pañcannaṁ ratanānaṁ pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Katamesaṁ pañcannaṁ: hatthiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Assaratanassa pātubhāvo: dullabho lokasmiṁ. Maṇiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ, itthiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ gahapatiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ imesaṁ pañcannaṁ ratanānaṁ pātubhāvo dullabho lokasminti. '
[page 168]
Atha kho te licchavī magge purisaṁ ṭhapesuṁ, 'yadā tvaṁ1ambho purisa passeyyāsi bhagavantaṁ āgacchantaṁ, atha ambhākaṁ āroceyyāsī'ti. Addasā kho so puriso bhagavantaṁ dūratova āgacchantaṁ. Disvāna yena te licchavī tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā te licchavī etadavoca: 'ayaṁ so bhonto2bhagavā āgacchati 3arahaṁ sammāsambuddho, yassadāni kālaṁ maññathā'ti.
Atha kho te licchavi yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Ekamantaṁ ṭhitā kho te licchavī
Bhagavantaṁ etadavocuṁ: 'sādhu bhante bhagavā yena sārandadaṁ4cetiyaṁ tenupasaṅkamatu anukampaṁ upādāyā'ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho bhagavā yena sārandadaṁ cetiyaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā te licchavī etadavoca:
1. Yathā tvaṁ sīmu, [PTS 3.] Gacchati machasaṁ
2. Bhante sīmu 4. Sādhu bhante yena sārandadaṁ machasaṁ
[BJT Page 274]
"Kāyanuttha licchavi, etarahi kathāya sannisinnā? Kā ca pana vo antarā kathā vippakatā"ti?
Idha bhante amhākaṁ sannisinnānaṁ sannipatinānaṁ ayamantarā kathā udapādi: pañcannaṁ ratanānaṁ pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Katamesaṁ pañcannaṁ: hatthiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Assaratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Maṇiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Itthiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ gahapatiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Imesaṁ pañcannaṁ ratanānaṁ pātubhāvo dullabho lokasminti.
Kāmādhimuttānaṁ vata vo1 licchavīnaṁ kāmaññeva arabbha antarā kathā udapādi.
Pañcannaṁ licchavī, ratanānaṁ pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Katamesaṁ pañcannaṁ:
Tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa [page 169] desetā puggalo dullabho lokasmiṁ. Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññātā puggalo dullabho lokasmiṁ. Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññātassa dhammānudhammapaṭipanno puggalo dullabho lokasmiṁ. Kataññū katavedi puggalo dullabho lokasmiṁ.
Imesaṁ kho licchavī, pañcannaṁ ratanānaṁ pātubhāvo dullabho lokasminti.
5. 3. 5. 4
(Tikaṇḍakīsuttaṁ)
41. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sākete viharati tikaṇḍakīvane. 2 Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:
Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṁ appaṭikkūle paṭikkūlasaññī3 vihareyya.
Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṁ paṭikkūle appaṭikkūlasaññī vihareyya.
Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṁ appaṭikkūle ca paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī vihareyya.
Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṁ paṭikkūle ca appaṭikkūle ca appaṭikkūlasaññī vihareyya.
1. Vata bho machasaṁ 2tikandakīvane sīmu
3. Appaṭikūle paṭikūlasaññī machasaṁ
[BJT Page 276]
Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṁ appaṭikkūlaṁ ca paṭikkūlaṁ ca tadubhayaṁ abhinivajjetvā upekkhako vihareyya sato sampajāno.
Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṁ paṭicca appaṭikkūle paṭikkūlasaññī vihareyya? "Mā me rajanīyesu dhammesu rāgo udapādī"ti. Idaṁ kho bhikkhave bhikkhu atthavasaṁ paṭicca appaṭikkūle paṭikkūlasaññī vihareyya.
Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṁ paṭicca paṭikkūle appaṭikkūlasaññī vihareyya? "Mā me dosanīyesu dhammesu doso udapādī"ti. Idaṁ kho bhikkhave bhikkhu atthavasaṁ paṭicca paṭikkūle appaṭikkūlasaññī vihareyya.
Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṁ paṭicca appaṭikkūle ca paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī vihareyya? "Mā me rajanīyesu dhammesu rāgo udapādī"ti, "mā me dosanīyesu dhammesu doso udapādī"ti. Idaṁ kho bhikkhave, bhikkhu [page 170] atthavasaṁ paṭicca appaṭikkūle ca
Paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī vihareyya.
Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṁ paṭicca paṭikkūle ca appaṭikkūle ca appaṭikkūlasaññī vihareyya? "Mā me dosanīyesu dhammesu doso udapādī, mā me rajaniyesu dhammesu rāgo udapādī"ti. Idaṁ kho bhikkhave, bhikkhu atthavasaṁ paṭicca paṭikkūle ca appaṭikkūle ca appaṭikkūlasaññī vihareyya.
Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṁ paṭicca appaṭikkūlaṁ ca paṭikkūlaṁ ca tadubhayaṁ abhinivajjetvā upekkhako vihareyya sato sampajāno? "Mā me kvacini 1 katthaci kiñcana 2 rajanīyesu dhammesu rāgo udapādi, mā me kvacini 1 katthaci kiñcana 2 dosanīyesu dhammesu doso udapādi, mā me kvacini1 katthaci kiñcana2 mohanīyesu dhammesu moho udapādī"ti. Idaṁ kho bhikkhave bhikkhu atthavasaṁ paṭicca appaṭikkūlaṁ ca paṭikkūlaṁ ca tadubhayaṁ abhinivajjetvā upakkhako vihareyya sato sampajānoti.
5. 3. 5. 5
(Nirayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
45. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
1. Kvacani machasaṁ 2. Kiñcanaṁ machasaṁ
[BJT Page 278]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. [page 171]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge.
5. 3. 5. 6
(Bhikkhumitta suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
46. Pañcahi bhikkhave dhammamehi samannāgato bhikkhumitto na sevitabbo. Katamehi pañcahi:
Kammantaṁ kāreti, adhikaraṇaṁ adhikaraṇaṁ ādiyati, pāmokkhesu bhikkhūsu paṭiviruddho hoti, dīghacārikaṁ anavatthitacārikaṁ 1 anuyutto viharati, na paṭibalo hoti kālena kālaṁ dhammiyā kathāya sandassetuṁ samādapetuṁ samuttejetuṁ sampahaṁsetuṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhumitto na sevitabbo.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhumitto, sevitabbo. Katamehi pañcahi:
Na kammantaṁ kāreti, na adhikaraṇaṁ ādiyati, na pāmokkhesu bhikkhusu paṭiviruddho hoti, na dīghacārikaṁ anavatthitacārikaṁ anuyutto viharati, paṭibalo hoti kālena kālaṁ dhammiyā kathāya sandassetuṁ samādapetuṁ samuttejetuṁ sampahaṁsetuṁ.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhumitto sevitabboti.
5. 3. 5. 7
(Asappurisadānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
47. Pañcimāni bhikkhave asappurisadānāni. Katamāni pañca:
Asakkaccaṁ deti, acittīkatvā deti, asahatthā deti, apaviddhaṁ deti, anāgamanadiṭṭhiko deti.
Imāni kho bhikkhave pañca asappurisadānāni.
1. Anavatthacārikaṁ machasaṁ, syā.
[BJT Page 280]
[page 172]
Pañcimāni bhikkhave sappurisadānāni. Katamāni pañca:
Sakkaccaṁ deti, cittīkatvā deti, sahatthā deti, anapaviddhaṁ deti, āgamanadiṭṭhiko deti.
Imāni kho bhikkhave pañca sappurisadānānīti.
5. 3. 5. 8
(Sappurisadāna suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
48. Pañcimāni bhikkhave sappurisadānāni. Katamāni pañca:
Saddhāya dānaṁ deti, sakkaccaṁ dānaṁ deti, kālena dānaṁ deti, anaggahitacitto 1dānaṁ deti, attānaṁ ca paraṁ ca anupabhacca dānaṁ deti.
Saddhāya kho pana bhikkhave dānaṁ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko nibbattati, aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Abhirūpo ca hoti dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato.
Sakkaccaṁ kho pana bhikkhave dānaṁ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko nibbattati, aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Yepissa te honti puttāti vā dārāti vā dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā, tepi sussūsanti, sotaṁ odahanti, aññā cittaṁ upaṭṭhapenti.
Kālena kho pana bhikkhave dānaṁ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko nibbattati, aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Kālāgatā cassa atthā pacurā honti.
Anaggahitacitto kho1 pana bhikkhave dānaṁ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko nibbattati, aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Uḷāresu ca pañcasu kāmaguṇesu bhogāya cittaṁ namati.
[page 173]
Attānañca parañca anupahacca kho pana bhikkhave dānaṁ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko nibbattati, aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Na cassa kutoci bhogānaṁ upaghāto āgacchati aggito vā udakato vā rājato vā corato vā appiyadāyādato vā. 2
Imāni kho bhikkhave pañca sappurisadānānīti.
5. 3. 5. 9
(Paṭhama samayavimutta suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
49. Pañcime bhikkhave dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā, saṅgaṇikārāmatā, yathāvimuttaṁ cittaṁ na paccavekkhati.
1. Anaggatacitto machasaṁ, syā
2. Appiyato vā dāyādato machasaṁ, appiyato vā dāyādato vā syā,
[BJT Page 282]
Ime kho bhikkhave pañca dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti.
Pañcime bhikkhave dhammā samayavimuttassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā, yathāvimuttaṁ cittaṁ paccavekkhati.
Ime kho bhikkhave pañca dhammā samayavimuttassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattantīti.
5. 3. 5. 10
(Dutiyasamayavimutta suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
59. Pañcime bhikkhave dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā, indriyesu aguttadvāratā, bhojane amattaññutā.
Ime kho bhikkhave pañca dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti.
Pañcime bhikkhave dhammā samayavimuttassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā.
[page 174]
Ime kho bhikkhave pañca dhammā samayavimuttassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattantīti.
Tikaṇaḍakīvaggo pañcamo
Tassuddānaṁ:
Datvā avajānāti ārambhati ca sārandada tikaṇḍakī nirayena ca.
Mitto asappurisasappurisena samayavimuttaṁ apare dveti.
Tatiyo paṇṇāsako samatto
[BJT Page 284]
1. Saddhammavaggo
5. 4. 1. 1
(Paṭhama sammattaniyāmasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
1. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi pañcahi:
Kathaṁ paribhoti. Kathikaṁ paribhoti. Attānaṁ paribhoti. Vikkhittacitto dhammaṁ suṇāti anekaggacitto. Ayoniso ca manasikaroti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇanto [page 175] saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi pañcahi:
Na kathaṁ paribhoti. Na kathikaṁ paribhoti. Na attānaṁ paribhoti. Avikkhittacitto dhammaṁ suṇāti ekaggacitto. Yoniso ca manasikaroti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṁ bhabbo niyamaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattanti.
5. 4. 1. 2
(Dutiya sammattaniyāmasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
2. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇannopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi pañcahi:
Kathaṁ paribhoti. Kathikaṁ paribhoti. Attānaṁ paribhoti. Duppañño hoti jaḷo eḷamugo. Anaññāte aññātamānī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇanno saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ
Okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi pañcahi:
Na kathaṁ paribhoti. Na kathikaṁ paribhoti. Na attānaṁ paribhoti. Paññavā hoti ajaḷo aneḷamūgo na anaññāte aññātamāni hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattanti.
[BJT Page 286]
5. 4. 1. 3.
(Tatiya sammattaniyāma suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
3. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi pañcahi:
Makkhī dhammaṁ suṇāti makkhapariyuṭṭhito. Upārambhacitto dhammaṁ suṇāti randhagavesī. [page 176] dhammadesake āhatacitto hoti khilajāto. Duppañño hoti jaḷo raḷamugo. Anaññāte aññātamānī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi pañcahi:
Amakkhī dhammaṁ suṇāti na makkhapariyuṭṭhito. Anupārambhacitto dhammaṁ suṇāti na randhagavesī. Dhammadesake anāhatacitto hoti akhilajāto. Paññavā hoti ajaḷo aneḷamūgo. Na anaññāte aññātamānī hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattanti.
5. 4. 1. 4
(Paṭhama saddhammasammosasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
4. Pañcime bhikkhave, dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu na sakkaccaṁ dhammaṁ suṇanti. Na sakkaccaṁ dhammaṁ pariyāpuṇanti. Na sakkaccaṁ dhammaṁ dhārenti. Na sakkaccaṁ dhatānaṁ dhammānaṁ atthaṁ upparikkhanti. Na sakkaccaṁ atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṁ paṭipajjanti.
Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattanti.
[BJT Page 288]
Pañcime bhikkhave, dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu sakkaccaṁ dhammaṁ suṇanti. Sakkaccaṁ dhammaṁ pariyāpuṇanti. Sakkaccaṁ dhammaṁ dhārenti. Sakkaccaṁ dhatānaṁ1dhammānaṁ atthaṁ upaparikkhanti. Sakkaccaṁ atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṁ paṭipajjanti.
[page 177]
Ime kho bhikkhave pañca dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattantīti.
5. 4. 1. 5
(Dutiya saddhammasammosa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
5. Pañcime bhikkhave dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu dhammaṁ na pariyāpuṇanti suttaṁ geyyaṁ veyyākaraṇaṁ gāthaṁ udānaṁ itivuttakaṁ jātakaṁ abbhutadhammaṁ vedallaṁ. Ayaṁ bhikkhave, paṭhamo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ na vitthārena paresaṁ2desenti. Ayaṁ bhikkhave, dutiyo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ na vitthārena paresaṁ vācenti. Ayaṁ bhikkhave, tatiyo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ na vitthārena sajjhāyaṁ karonti. Ayaṁ bhikkhave, catuttho dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ na cetasā anuvitakkenti, anuvicārenti, manasānupekkhanti. Ayaṁ bhikkhave, pañcamo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattanti.
Pañcime bhikkhave, dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu dhammaṁ pariyāpuṇanti suttaṁ geyyaṁ veyyākaraṇaṁ gāthaṁ udānaṁ itivuttakaṁ jātakaṁ abbhutadhammaṁ vedallaṁ. Ayaṁ bhikkhave, [page 178] paṭhamo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
1. Dhātānaṁ machasaṁ, 2. Paraṁ machasaṁ
[BJT Page 290]
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ
Desenti, ayaṁ bhikkhave, dutiyo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ
Vācenti, ayaṁ bhikkhave, tatiyo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karonti. Ayaṁ bhikkhave, catuttho dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya
Anantaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakkenti
Anuvicārenti manasānupekkhanti. Ayaṁ bhikkhave, pañcamo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattantīti.
5. 4. 1. 6
(Tatiyasaddhammasammosasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
6. Pañcime bhikkhave, dhammā saddhammassa antaradhānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu duggahitaṁ suttantaṁ pariyāpuṇanti duntikkhittehi padabyañjanehi. Dunnikkhittassa bhikkhave padabyañjanassa atthopi dunnayo hoti. Ayaṁ bhikkhave, paṭhamo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu dubbacā honti dovacassakaraṇehi dhammehi samannāgatā, akkhamā appadakkhiṇaggāhino anusāsaniṁ. Ayaṁ bhikkhave, dutiyo dhammo saddhammassa sammosāya
Antaradhānāya saṁvattati.
[page 179]
Puna ca paraṁ bhikkhave, ye te bhikkhū bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, te na sakkaccaṁ suttantaṁ paraṁ vācenti. Tesaṁ accayena chinnamūlako suttanto hoti appaṭisaraṇo. Ayaṁ bhikkhave, tatiyo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
[BJT Page 292]
Puna ca paraṁ bhikkhave, therā bhikkhu bāhulikā honti sāthalikā okkamane pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā. Na viriyaṁ ārabhanti appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Tesaṁ pacchimā janatā diṭṭhānugatiṁ āpajjati. Sāpi hoti bāhulikā sāthalikā okkamane pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā. Na viriyaṁ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Ayaṁ bhikkhave, catuttho dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, saṅgho bhinno hoti. Saṅghe kho pana bhikkhave. Bhinne aññamaññaṁ akkosā ca honti, aññamaññaṁ paribhāsā ca honti, aññamaññaṁ parikkhepā ca honti, aññamaññaṁ pariccajanā ca honti. Tattha appattassa ceva nappasīdanti, passannānaṁ ca ekaccānaṁ aññathattaṁ
Hoti. Ayaṁ bhikkhave pañcamo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattati.
Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṁvattanti.
Pañcime bhikkhave dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu suggahitaṁ suttantaṁ pariyāpuṇanti sunikkhittehi padabyañjanehi. Sunikkhittassa bhikkhave padabyañjanassa atthopi sunayo hoti. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
[page 180]
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu subbacā honti sovacassakaraṇehi dhammehi samannāgatā. Khamā padakkhiṇaggāhino anusāsaniṁ.
Ayaṁ bhikkhave dutiyo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, ye te bhikkhu bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, te sakkaccaṁ paraṁ vācenti. Tesaṁ accayena na chinnamūlako suttanto hoti sappaṭisaraṇo. Ayaṁ bhikkhave, tatiyo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
[BJT Page 294]
Puna ca paraṁ bhikkhave, therā bhikkhu na bāhulikā honti na sāthalikā okkamane nikkhittadhurā paviveke pubbaṅgamā. Viriyaṁ ārabhanti appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Tesaṁ pacchimā janatā diṭṭhānugatiṁ āpajjati. Sāpi hoti na bāhulikā na sāthalikā okkamane nikkhittadhurā paviveke pubbaṅgamā. Viriyaṁ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Ayaṁ bhikkhave, catuttho dhammo saddhammassaṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, saṅgho samaggo sammodamāno avivadamāno ekuddeso phāsuṁ viharati. 1 Saṅghe kho pana bhikkhave, samagge na ceva aññamaññaṁ
Akkosā honti. Na ca aññamaññaṁ paribhāsā honti. Na ca aññamaññaṁ parikkhepā honti. Na ca aññamaññaṁ pariccajanā honti. Tattha appasannā ceva pasīdanti. Passannānaṁ ca bhiyyobhāvo hoti. Ayaṁ bhikkhave, pañcamo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṁvattati.
Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
Saṁvattantīti.
[page 181]
5. 4. 1. 7
(Dukkathāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
7. Pañcannaṁ bhikkhave, puggalānaṁ kathā dukkathā puggalaṁ puggalaṁ 2 upanidhāya. Katamesaṁ pañcannaṁ:
Assaddhassa bhikkhave, saddhākathā dukkathā, dussīlassa sīlakathā dukkathā, appassutassa bāhusaccakathā dukkathā, macchariyassa cāgakathā dukkathā, duppaññassa paññākathā dukkathā.
Kasmā ca bhikkhave, assaddhassa saddhākathā dukkathā? Assaddho bhikkhave, saddhākathāya kacchamānāya abhisajjati, kuppati, vyāpajjati, patitthīyati, kopañca dosañca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave saddhāsampadaṁ attani na sampassati. Na ca labhati tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā assaddhassa saddhākathā dukkathā.
Kasmā ca bhikkhave, dussīlassa sīlakathā dukkathā? Dussīlo bhikkhave, sīlakathāya kacchamānāya abhisajjati, kuppati, vyāpajjati, patitthīyati, kopañca dosañca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave, silasampadaṁ attani na sampassati, 3 na ca labhati tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā dussīlassa silakathā dukkathā.
1. Phāsu viharati sīmu 2. Puggale puggalaṁ machasaṁ, 3. Na samanupassati machasaṁ
[BJT Page 296]
Kasmā ca bhikkhave, appassutassa bāhusaccakathā dukkathā? Appassuto bhikkhave, bāhusaccakathāya kacchamānāya abhisajjati kuppati, vyāpajjati patitthīyati, kopañca dosañca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave, sutasampadaṁ attani na sampassati. Na ca labhati tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā appassutassa bāhusaccakathā dukkathā.
Kasmā ca bhikkhave, macchariyassa cāgakathā dukkathā? Maccharī bhikkhave cāgakathāya kacchamānāya abhisajjati kuppati, vyāpajjati patitthīyati, kopañca ca dosañca ca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave, cāgasampadaṁ attani na sampassati. 1 Na ca [page 182] labhati tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā macchariyassa cāgakathā dukkathā.
Kasmā ca bhikkhave, duppaññassa paññākathā dukkathā? Duppañño bhikkhave paññākathāya kacchamānāya abhisajjati kuppati, vyāpajjati patitthīyati, kopañca ca dosañca ca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave, paññāsampadaṁ attani na sampassati. 1 Na ca labhati tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā duppaññassa paññākathā dukkathā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ puggalānaṁ kathā dukkathā puggalaṁ puggalaṁ 2 upanidhāya. Pañcannaṁ bhikkhave puggalānaṁ kathā sukathā puggalaṁ puggalaṁ 2upanidhāya. Katamesaṁ pañcannaṁ?
Saddhassa bhikkhave saddhākathā sukathā, silavato silakathā sukathā, bahussutassa bāhusaccakathā sukathā, cāgavato cāgakathā sukathā, paññavato paññākathā sukathā.
Kasmā ca bhikkhave, saddhassa saddhākathā sukathā? Saddho bhikkhave, saddhākathāya kacchamānāya nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na patitthīyati, na kopañca ca dosañca ca
Appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave, saddhāsampadaṁ attani sampassati. Labhati ca tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā saddhassa saddhākathā sukathā.
Kasmā ca bhikkhave, sīlavato sīlakathā sukathā? Sīlavā bhikkhave, sīlakathāya kacchamānāya nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na patitthīyati, na kopañca ca dosañca ca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave,
Sīlasampadaṁ attani sampassati. 1 Labhati ca tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā silavato sīlakathā sukathā.
1. Na samanupassati machasaṁ
2. Puggale puggalaṁ machasaṁ
[BJT Page 298]
Kasmā ca bhikkhave, bahussutassa bāhusaccakathā sukathā? Bahussuto bhikkhave, bāhusaccakathāya kacchamānāya
Nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na [page 183] patitthīyati, na kopañca ca dosañca ca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave, sutasampadaṁ attani sampassati. Labhati ca tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā bahussutassa bāhusaccakathā sukathā.
Kasmā ca bhikkhave, cāgavato cāgakathā sukathā? Cāgavā bhikkhave, cāgakathāya kacchamānāya nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na patitthīyati, na kopañca ca dosañca ca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave, vāgasampadaṁ attani sampassati. Labhati ca tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā cāgavato cāgakathāsukathā.
Kasmā ca bhikkhave, paññavato paññākathā sukathā? Paññavā bhikkhave, paññākathāya kacchamānāya nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na patitthīyati, na kopañca ca dosañca ca appaccayaṁ ca pātukaroti. Taṁ kissa hetu? Taṁ hi so bhikkhave, paññāsampadaṁ attani sampassati. Labhati ca tato nidānaṁ pītipāmujjaṁ. Tasmā
Paññāvato paññākathā sukathā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ puggalānaṁ kathā sukathā puggalaṁ puggalaṁ upanidhāyāti.
5. 4. 1. 8
(Sārajja suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
8. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu sārajjaṁ okkanto hoti. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu assaddho hoti, dussīlo hoti, appassuto hoti, kusīto hoti, duppañño hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu sārajjaṁ okkanto hoti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu visārado hoti. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti, sīlavā hoti, bahussuto hoti, āraddhaviriyo hoti, paññavā hotīti.
[page 184]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu visārado hotīti.
[BJT Page 300]
5. 4. 1. 9
(Udāyīsuttaṁ)
9. Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kosambiyaṁ viharati ghositārāme. Tena kho pana samayena āyasmā udāyī mahatiyā gihīparisāya parivuto dhammaṁ desento nisinno hoti. Addasā kho āyasmā ānando āyasmantaṁ udāyiṁ mahatiyā gihīparisāya parivutaṁ dhammaṁ desentaṁ nisinnaṁ. Disvāna 1 yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: āyasmā bhante udāyī mahatiyā gihīparisāya parivuto dhammaṁ desetīti.
Na kho ānanda sukaraṁ paresaṁ dhammaṁ desetuṁ. Paresaṁ ānanda dhammaṁ desentena pañca dhamme ajjhattaṁ upaṭṭhapetvā paresaṁ dhammo desetabbo. Katame pañca:
Ānupubbīkathaṁ 2 kathessāmīti paresaṁ dhammo desetabbo. Pariyāyadassāvī kathaṁ kathessāmīti paresaṁ dhammo desetabbā. Anuddayataṁ paṭicca kathaṁ kathessāmīti paresaṁ dhammo desetabbo. Na āmisantaro kathaṁ kathessāmīti paresaṁ dhammo desetabbo. Attānaṁ ca paraṁ ca anupahacca kathaṁ kathessāmīti paresaṁ dhammo desetabbo.
Na kho ānanda sukaraṁ paresaṁ dhammaṁ desetuṁ. Paresaṁ ānanda dhammaṁ desentena ime pañca dhamme ajjhattaṁ upaṭṭhapetvā paresaṁ dhammo desetabboti.
5. 4. 1. 10
(Duppaṭivinodayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
10. Pañcime bhikkhave uppannā duppaṭivinodayā. Katame pañca:
[page 185]
Uppanno rāgo duppaṭivinodayo. Uppanno doso duppaṭivinodayo. Uppanno moho duppaṭivinodayo. Uppannaṁ paṭibhāṇaṁ duppaṭivinodayaṁ. Uppannaṁ gamikacittaṁ duppaṭivinodayaṁ.
Ime kho bhikkhave pañca uppannā duppaṭivinodayāti.
Saddhammavaggo paṭhamo
Tassuddānaṁ:
Tayo saddhamma niyāmā tayo saddhamma sammosā
Dukkathā sārajjaṁ ceva 3 udāyī dubbinodaye.
1. Disvā machasaṁ 2. Ānupubbiṁ kathaṁ machasaṁ 3. Dukkathā ceva sārajjaṁ machasaṁ
[BJT Page 302]
2. Āghātavaggo
5. 4. 2. 1
(Paṭhama āghātapaṭivinayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
11. Pañcime bhikkhave. Āghātapaṭivinayā yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo. Katame pañca:
Yasmiṁ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, mettā tasmiṁ puggale bhāvetabbā. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
Yasmiṁ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, karuṇā tasmiṁ puggale bhāvetabbā. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
Yasmiṁ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, upekkhā tasmiṁ puggale bhāvetabbā. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
Yasmiṁ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, asati amanisikāro tasmiṁ puggale āpajjitabbā. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
Yasmiṁ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, kammassakatā tasmiṁ puggale adhiṭṭhātabbā: "kammassako ayamāyasmā1 kammadāyādo kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇo. Yaṁ kammaṁ karissati kalyāṇaṁ vā pāpakaṁ vā, tassa dāyādo bhavissatī"ti. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
Ime kho bhikkhave, pañca āghātapaṭivinayā yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabboti.
5.4.2.2.
(Dutiya āghātapaṭivinayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
12. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantehi āvuso bhikkhavoti. 2 Āvusoti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṁ. Āyasmā sāriputto etadavoca:
1. Ayaṁ āyasmā sīmu 2. Bhikkhaveti machasaṁ
[BJT Page 304]
Pañcime āvuso, āghātapaṭivinayā yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo. Katame pañca:
Idhāvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti parisuddhavacīsamācāro. Evarūpepi āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo.
Idha pana āvuso, ekacco puggalo aparisuddhavacīsamācāro hoti parisuddhakāyasamācāro. Evarūpepi āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo.
Idha pana āvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti aparisuddhavacīsamācāro, labhati ca kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ, cetaso pasādaṁ. Evarūpepi āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo.
Idha pana āvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti aparisuddhavacīsamācāro, na ca labhati [page 187] kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ, cetaso pasādaṁ. Evarūpepi āvuso puggale āghāto paṭivinetabbo.
Idha pana āvuso, ekacco puggalo parisuddhakāyasamācāro hoti parisuddhavacīsamācāro, labhati ca kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ, cetaso pasādaṁ. Evarūpepi āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo.
Tatrāvuso, yvāyaṁ puggalo aparisuddhakāyasamācāro parisuddhavacīsamācāro, kathaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo?
Seyyathāpi āvuso, bhikkhu paṁsukūliko rathiyāya nantakaṁ disvā vāmena pādena niggahetvā 1 dakkhiṇena pādena vitthāretvā 2 yo tattha sāro taṁ paripāṭetvā 3 ādāya pakkameyya; evameva kho āvuso, 4 yvāyaṁ puggalo aparisuddhakāyasamācāro parisuddhavacīsamācāro, yāssa aparisuddhakāyasamācāratā, na sāssa tasmiṁ samaye manasikātabbā. Yā ca khvāssa parisuddhavacīsamācāratā, sāssa tasmiṁ samaye manasikātabbā. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
Tatrāvuso, yvāyaṁ puggalo aparisuddhavacīsamācāro parisuddhakāyasamācāro, kathaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo?
Seyyathāpi āvuso, pokkharaṇī sevālapaṇakapariyonaddhā, atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito. So taṁ pokkharaṇiṁ ogāhetvā ubhohi hatthehi iticitica sevālapaṇakaṁ apabyūhitvā 5 añjalinā pivitvā pakkameyya, evameva kho [page 188] āvuso yvāyaṁ puggalo aparisuddhavacīsamācāro parisuddhakāyasamācāro, yāssa aparisuddhavacīsamācāratā, na sāssa tasmiṁ samaye manasikātabbā. Yā ca khvāssa parisuddhakāyasamācāratā, sāssa
Tasmiṁ samaye manasikātabbā. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
1. Niggaṇhitvā machasaṁ 2. Pattharitvā machasaṁ, syā. 3. Paripātetvā machasaṁ, syā. 4. Khvāvuso machasaṁ
5. Apaviyūhitvā machasaṁ, syā. Apabbuhitvātipi pāṭho. [BJT Page 306]
Tatrāvuso, yvāyaṁ puggalo aparisuddhakāyasamācāro aparisuddhavacīsamācāro, labhati ca kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ cetaso pasādaṁ, kathaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo?
Seyyathāpi āvuso parittaṁ gopadake 1 udakaṁ, atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito. Tassa evamassa: "idaṁ kho parittaṁ gopadake udakaṁ, svāhaṁ añjalinā vā pivissāmi bhājanena vā, khobhessāmīpi taṁ, loḷessāmīpi taṁ, apeyyampi taṁ karissāmi. Yannūnāhaṁ catuguṇḍiko 2 nipatitvā gopītakaṁ pivitvā pakkameyyanti. So catuguṇḍiko nipatitvā gopītakaṁ pivitvā pakkameyya. Evameva kho āvuso, yvāyaṁ puggalo aparisuddhakāyasamācāro, aparisuddhavacīsamācāro, labhati ca kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ cetaso pasādaṁ, yāssa aparisuddhakāyasamācāratā, na sāssa tasmiṁ samaye manasikātabbā. Yāpissa aparisuddhavacīsamācāratā, na sāpissa tasmiṁ samaye manasikātabbā. Yaṁ ca kho so labhati kālena kālaṁ cetaso [page 189] vivaraṁ cetaso pasādaṁ, tadevassa 3 tasmiṁ samaye manasikātabbaṁ. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
Tatrāvuso, yvāyaṁ puggalo aparisuddhakāyasamācāro aparisuddhavacīsamācāro, labhati ca kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ cetaso pasādaṁ, kathaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo?
Seyyathāpi āvuso, puriso ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno addhānamaggapaṭipanno, tassa purato pissa dūre gāmo, pacchato pissa dūre gāmo, so na labheyya sappāyāni bhojanāni, na labheyya sappāyāni bhesajjāni, na labheyya patirūpaṁ upaṭṭhākaṁ, na labheyya gāmantanāyakaṁ. Tamenaṁ aññataro puriso passeyya addhānamaggapaṭipanno. So tasmiṁ purise kāruññaṁ yeva upaṭṭhāpeyya, anuddayaṁ yeva upaṭṭhāpeyya, anukampaṁyeva upaṭṭhāpeyya: " ahovatāyaṁ puriso labheyya sappāyāni bhojanāni, labheyya sappāyāni bhesajjāni, labheyya patirūpaṁ upaṭṭhākaṁ, labheyya gāmantanāyakaṁ. Taṁ kissa hetu? Māyaṁ puriso idheva anayavyasanaṁ āpajjati 4 evameva kho āvuso yvāyaṁ puggalo aparisuddhakāyasamācāro aparisuddhavacīsamācāro, na ca labhati kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ cetaso pasādaṁ, evarūpepi āvuso, puggale kāruññaṁ eva upaṭṭhāpetabbaṁ, anuddayāyeva upaṭṭhāpetabbā, anukampāyeva upaṭṭhāpetabbā. " Ahovatāyaṁ āyasmā 5kāyaduccaritaṁ pahāya kāyasucaritaṁ bhāveyya, vaciduccaritaṁ pahāya vacisucaritaṁ bhāveyya, manoduccaritaṁ pahāya manosuvaritaṁ bhāveyya, taṁ kissa hetu? Māyaṁ āyasmā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjī "ti. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo.
1. Gopade machasaṁ 2. Catukkuṇḍiko machasaṁ catukuṇḍiko syā
Catukuṇḍakaṁ [PTS 3.] Tamevassa machasaṁ 4. Āpajjatīti simu
5. Ahovata ayamāyasmā machasaṁ 6. Upapajjatīti sīmu
[BJT Page 308]
[page 190]
Tatrāvuso, yvāyaṁ puggalo parisuddhakāyasamācāro parisuddhavavīsamācāro, labhati ca kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ cetaso pasādaṁ, kathaṁ tasmiṁ pugale āghāto paṭivinetabbo?
Seyyathāpi āvuso, pokkharaṇī acchodikā sātodikā sītodikā setakā supatitthā ramaṇīyā nānārukkhehi sañchannā, atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito so taṁ pokkharaṇiṁ ogāhetvā nahātvā ca pivitvā ca paccuttaritvā tattheva rukkhacchāyāya nisīdeyya vā nipajjeyya vā, evameva kho āvuso, yvāyaṁ puggalo parisuddhakāyasamācāro parisuddhavacīsamācāro, labhati ca kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ cetaso pasādaṁ, yāpissa parisuddhakāyasamācāratā, sāpissa tasmiṁ samaye manasikātabbā. Yāpissa parisuddhavacīsamācāratā sāpissa tasmiṁ samaye manasikātabbā. Yampi so labhati kālena kālaṁ cetaso vivaraṁ cetaso pasādaṁ, tampissa tasmiṁ samaye manasikātabbaṁ. Evaṁ tasmiṁ puggale āghāto paṭivinetabbo. Samantapāsādikaṁ āvuso puggalaṁ āgamma cittaṁ pasīdati.
Ime kho āvuso pañca āghātapaṭivinayā yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabboti.
5. 4. 2. 3
(Sākacchāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
13. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti. Kho te bhikkhū āyasamato sāriputtassa paccassosuṁ. Āyasmā sāriputto etadavoca:
[page 191]
Pañcahāvuso dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁsākaccho sabrahmacārīnaṁ. Katamehi pañcahi:
Idhāvuso, bhikkhu attanā ca silasampanno hoti, sīlasampadākathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca samādhisampanno hoti, samādhisampadākathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca paññāsampanno hoti, paññāsampadākathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttisampanno hoti. Vimuttisampadākathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttiñāṇadassanasampanno hoti, vimuttiñāṇadassanasampadākathāya ca āgataṁ pañhaṁ vyākattā hoti.
Imehi kho āvuso pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁsākaccho sabrahmacārīnanti.
[BJT Page 310]
5. 4. 2. 4
(Sājīvasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
14. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti. Kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṁ. Āyasmā sāriputto etadavoca:
Pañcahi āvuso dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁsājīvo sabrahmacārīnaṁ. Katamehi pañcahi:
Idhāvuso, bhikkhu attanā ca sīlasampanno hoti, sīlasampadākathāya ca kataṁ pañhaṁ1vyākattā hoti. Attanā ca samādhisampanno hoti, samādhisampadākathāya ca kataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca paññāsampanno hoti, paññāsampadākathāya ca kataṁ pañhaṁ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttisampanno hoti. Vimuttisampadākathāya ca kataṁ pañhaṁ1vyākattā hoti. Attanā ca
Vimuttiñāṇadassanasampanno hoti, vimuttiñāṇadassanasampadākathāya ca kataṁ pañhaṁ
Vyākattā hoti.
Imehi kho āvuso pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṁsākaccho sabrahmacārīnanti.
5. 4. 2. 5.
(Pañhapucchāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
15. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti. Kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṁ. Āyasmā sāriputto etadavoca:
Yo hi koci āvuso, paraṁ pañhaṁ pucchati. Sabbo so pañcahi ṭhānehi, etesaṁ vā aññatarena. Katamehi pañcahi:
Mandattā momuhattā paraṁ pañhaṁ pucchati. Pāpiccho icchāpakato paraṁ pañhaṁ pucchati. Paribhavaṁ [page 192] paraṁ pañhaṁ pucchati. Aññātukāmo 2 paraṁ pañhaṁ pucchati. Athavā panevañcitto 3 paraṁ pañhaṁ pucchati: " sace me pañhaṁ puṭṭho sammadeva vyākarissati, iccetaṁ kusalaṁ, no ce 4 me pañhaṁ puṭṭho sammadeva vyākarissati, ahamassa sammadeva vyākarissāmī" ti.
Yo hi koci āvuso, paraṁ pañhaṁ pucchati. Sabbo so imehi pañcahi ṭhānehi, etesaṁ vā aññatarena.
Ahaṁ kho panāvuso, evaṁ citto paraṁ pañhaṁ pucchāmi: " sace me pañhaṁ puṭṭho sammadeva vyākarissati, iccetaṁ kusalaṁ. No ce me pañhaṁ puṭṭho sammadeva vyākarissati, ahamassa sammadeva vyākarissāmī" ti.
1. Āgataṁ pañhaṁ machasaṁ 2. Ñātukāmo syā 3. Athavā pakuppanto sīmu [PTS 4.] No ca syā
[BJT Page 312]
5. 4. 2. 6
(Nirodhasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
14. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti. Kho te bhikkhū āyasamato sāriputtassa paccassosuṁ. Āyasmā sāriputto etadavoca:
Idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyya 2 pi vuṭṭhaheyya' pi atthetaṁ ṭhānaṁ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṁ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ 1devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyya'pi vuṭṭhaheyya'pi atthetaṁ ṭhānanti.
Evaṁ vutte āyasmā udāyī āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca: " aṭṭhānaṁ kho etaṁ āvuso, sāriputta, anavakāso yaṁ so bhikkhu atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi 2 natthetaṁ ṭhānanti. "
Dutiyampi kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: " idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānaṁ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṁ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānanti. ".
Tatiyampi kho [page 193] āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: "idhāvuso, bhikkhū sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānaṁ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṁ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānanti".
(Dutiyampi kho āyasmā udāyī āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca:"aṭṭhānaṁ kho etaṁ āvuso, sāriputta, anavakāso yaṁ so bhikkhu atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi natthetaṁ ṭhānanti". Tatiyampi kho āyasmā udāyī āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca: "aṭṭhānaṁ kho etaṁ āvuso, sāriputta, anavakāso yaṁ so bhikkhu atikkammeva
Kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi natthetaṁ ṭhānanti. ".
Atha kho āyasmato sāriputtassa etadahosi: yāva tatiyampi kho me āyasmā udāyī paṭikkosati, na ca me koci bhikkhu anumodati. Yannūnāhaṁ yena bhagavā tenupasaṅkameyyanti. Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdī . Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi:
1. Kabalīkārāhārabhakkhānaṁ machasaṁ
2. Samāpajjeyyāpi vuṭṭhaheyyāpi machasaṁ
[BJT Page 314]
"Idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi1 atthetaṁ ṭhānaṁ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṁ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ 2devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhabheyyapi1 atthetaṁ ṭhānanti.
Evaṁ vutte āyasmā udāyī āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca: " aṭṭhānaṁ kho etaṁ āvuso, sāriputta, anavakāso yaṁ so bhikkhu atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi natthetaṁ ṭhānanti. "
Dutiyampi kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: " idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi
Vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānaṁ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṁ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānanti. ".
Tatiyampi kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: "idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno [page 194] saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānaṁ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṁ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānanti. "
Dutiyampi kho āyasmā udāyī āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca:"aṭṭhānaṁ kho etaṁ āvuso, sāriputta, anavakāso yaṁ so bhikkhu atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi natthetaṁ ṭhānanti".
Tatiyampi kho āyasmā udāyī āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca: "aṭṭhānaṁ kho etaṁ āvuso, sāriputta, anavakāso yaṁ so bhikkhu atikkammeva
Kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ uppanno
Saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi natthetaṁ ṭhānanti. "
Atha kho ayasmato sāriputtassa etadahosi: bhagavatopi kho me sammukhā āyasmā udāyī yāvatatiyakaṁ paṭikkosati, na ca me koci bhikkhu anumodati. Yannūnāhaṁ tuṇhi assanni. Atha kho
Āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi:
Atha kho bhagavā ayasmantaṁ udāyiṁ āmantesi: kaṁ pana tvaṁ udāyī, manomayaṁ kāyaṁ paccesī?Ti. Ye te bhante devā arūpino saññāmayāti. Kinnu kho kuyhaṁ udāyī bālassa avyattassa bhaṇitena? Tvaṁ pi nāma bhaṇitabbaṁ maññasī?Ti.
Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: atthi nāma ānanda, theraṁ bhikkhuṁ vihesiyamānaṁ ajjhupekkhissatha. Na hi nāma ānanda, kāruññampi bhavissati theramhi3 bhikkhumhi vihesiyamānamhī? Ti.
1. Samāpajjeyyāpi vuṭṭhaheyyāpi machasaṁ 2. Kabalīkārāhārabhakkhānaṁ machasaṁ
3. Byattamhi syā
[BJT Page 316]
Atha kho bhagavā bhikkhu āmantesi: idha bhikkhave, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānaṁ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṁ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṁ devānaṁ sahavyataṁ aññataraṁ manomayaṁ kāyaṁ upapanno saññāvedayitanirodhaṁ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṁ ṭhānanti. Idamavoca bhagavā, idaṁ vatvā sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṁ pāvisi.
[page 195]
Atha kho āyasmā ānando avirapakkantassa bhagavato yenāyasmā upavāno tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ upavānaṁ etadavoca: " idhāvuso upavāna, aññe there bhikkhu vihesenti. Mayaṁ te na pucchāma. * Anacchariyaṁ kho panetaṁ āvuso upavāna yaṁ bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito etadeva ārabbha udāhareyya. Yathā āyasmantaṁ yevettha upavānaṁ paṭibhāseyya. Idāneva amhākaṁ sārajjaṁ okkantanti. "
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallanā vuṭṭhito yena upaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṁ upavānaṁ etadavoca:
Katīhi nu kho upavāna, dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyocā?Ti.
Pañcahi bhante, dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:
Idha bhante, thero bhikkhu sīlavā hoti pātimokkha saṁvara saṁvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhe kalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇā parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti. Tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdho. Kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya aneḷagalāya1atthassa viññāpaniyā. Catunnaṁ jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī. Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Imehi kho bhante pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.
[page 196]
Sādhu! Sādhu! Upavāna, imehi kho upavāna, pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Ime ce upavāna, pañca dhammā therassa bhikkhuno na saṁvijjeyyuṁ, kena naṁ sabrahmacārī sakkareyyuṁ garu kareyyuṁ māneyyuṁ pūjeyyuṁ 2 khaṇḍiccena pāliccena valittacatāya? 3 Yasmā ca kho upavāna, ime pañca dhammā therassa bhikkhuno saṁvijjanti, tasmā naṁ sabrahmacārī sakkaronti garukaronti4 mānenti pujentīti.
*Tena na pucchāma machasaṁ
1. Anelagaḷāya syā. , Anelagalāya sīmu machasaṁ.
2. Taṁ sabrahmacārī na sakkareyyuṁ na garuṅkareyuṁ na māneyyuṁ na pujeyyuṁ machasaṁ 3. Valittacatāya syā.
4. Garuṅkaronti machasaṁ,
[BJT Page 318]
5. 4. 2. 7
(Codanāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
17. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṁ. Āyasmā sāriputto etadavoca:
Codakena āvuso, bhikkhunā paraṁ codetukāmena pañca dhamme ajjhattaṁ upaṭṭhapetvā paro codetabbo. Katame pañca:
Kālena vakkhāmi no akālena, bhūtena vakkhāmi no abhūtena, saṇhena vakkhāmi no pharusena, atthasaṁhitena vakkhāmi no anatthasaṁhitena, mettacittena vakkhāmi no dosantarena. 1
Codakena āvuso, bhikkhunā paraṁ codetukāmena pañca dhamme ajjhattaṁ upaṭṭhapetvā paro codetabbo.
Idhāhaṁ āvuso, ekaccaṁ puggalaṁ passāmi akālena codiyamānaṁ no kālena kupitaṁ, abhūtena codiyamānaṁ no bhūtena kupitaṁ, pharusena codiyamānaṁ no saṇhena kupitaṁ, anatthasaṁhitena codiyamānaṁ no atthasaṁhitena kupitaṁ, dosantarena codiyamānaṁ no mettacittena kupitaṁ.
Adhammacuditassa āvuso, bhikkhuno pañcahākārehi avippaṭisāro upadahitabbo. 2
Akālenāyasmā cudito no [page 197] kālena, alaṁ te avippaṭisārāya. Abhutenāyasmā cudito no bhūtena, alaṁ te avippaṭisārāya. Pharusenāyasmā cudito no saṇhena, alaṁ te avippaṭisārāya. Anatthasaṁhitenāyasmā cudito no atthasaṁhitena, alaṁ te avippaṭisārāya. Dosantarenāyasmā cudito no mettacittena, alaṁ te avippaṭisārāyāti.
Adhammacuditassa āvuso, bhikkhuno imehi pañcahākārehi avippaṭisāro upadahitabbo2
Adhammacodakassa āvuso, bhikkhuno pañcahākārehi vippaṭisāro upadahitabbo:
Akālena te āvuso cudito no kālena, alaṁ te vippaṭisārāya. Abhūtena te āvuso cudito no bhūtena, alaṁ te vippaṭisārāya. Pharusena te āvuso cudito no saṇhena, alaṁ te vippaṭisārāya. Anatthasaṁhitena te āvuso, cudito no atthasaṁhitena, alaṁ te vippaṭisārāya. Dosantarena te āvuso, cudito no
Mettacittena, alaṁ te vippaṭisārāyāti.
Adhammacodakassa āvuso, bhikkhuno imehi pañcahākārehi vippaṭisāro upadahitabbo. Taṁ kissa hetu? Yathā na aññopi bhikkhu abhūtena codetabbaṁ maññeyyāti.
1. Mettacitto vakkhāmi no dosantaro machasaṁ
2. Upadahātabbo machasaṁ.
[BJT Page 320]
Idha panāhaṁ āvuso, ekaccaṁ puggalaṁ passāmi kālena codiyamānaṁ no akālena kupitaṁ, bhūtena codiyamānaṁ no abhūtena kupitaṁ, saṇhena codiyamānaṁ no pharusena kupitaṁ, atthasaṁhitena codiyamānaṁ no anatthasaṁhitena kupitaṁ, mettacittena codiyamānaṁ no dosantarena kupitaṁ.
Dhammacuditassa āvuso, bhikkhuno pañcahākārehi vippaṭisāro upadahitabbo:
Kālenāyasmā cudiko no akālena, alaṁ te vippaṭisārāya. Bhutenāyasamā cudito no abhūtena, alaṁ te vippaṭisārāya. Saṇhenāyasmā cudito no pharusena, alaṁ te vippaṭisārāya. Atthasaṁhitenāyasmā cudito, no anatthasaṁhitena, alaṁ te vippaṭisārāya. Mettacittenāyasmā cudito no dosantarena, alaṁ te vippaṭisārāyāti.
[page 198]
Dhammacuditassa āvuso, bhikkhuno imehi pañcahākārehi vippaṭisāro upadahitabbo:
Dhammacodakassa āvuso, bhikkhuno pañcahākārehi avippaṭisāro upadahitabbo:
Kālena te āvuso, cudito1 no akālena, alaṁ te avippaṭisārāya. Bhūtena te āvuso, cudito no abhūtena, alaṁ te avippaṭisārāya. Saṇhena te āvuso, cudito no
Pharusena, alaṁ te avippaṭisārāya. Atthasaṁhitena te āvuso, cudito, no
Anatthasaṁhitena alaṁ te avippaṭisārāya. Mettacittena te āvuso, cudito no dosantarena, alaṁ te avippaṭisārāyāti.
Dhammacodakassa āvuso, bhikkhuno imehi pañcahākārehi avippaṭisāro upadahitabbo. Taṁ kissa hetu? Yathā aññopi bhikkhu bhūtena codetabbaṁ maññeyyāti.
Cuditena āvuso, puggalena dvīsu dhammesu patiṭṭhātabbaṁ sacce ca akuppe ca. Maṁ cepi āvuso, pare codeyyuṁ kālena vā akālena vā, bhūtena vā abhuttena vā, saṇhena vā pharusena vā, atthasaṁhitena vā anatthasaṁhitena vā, mettacittena vā dosantarena vā, ahampi dvīsu yeva dhammesu patiṭṭhaheyyaṁ sacce ca akuppe ca.
Sace jāneyyaṁ attheso mayi dhammoti, atthīti naṁ vadeyyaṁ saṁvijjateso mayi dhammoti. Sace jāneyyaṁ nattheso mayi dhammoti, natthiti naṁ vadeyyaṁ neso dhammo mayi saṁvijjatīti.
Evampi kho te sāriputta, vuccamānā atha ca pana idhekacce moghapurisā na padakkhiṇaṁ gaṇhantīti.
1. Codito machasaṁ
[BJT Page 322]
Ye te bhante, puggalā assaddhā jīvikatthā na [page 199] saddhā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā, saṭhā māyāvino keṭubhino 1 uddhatā unnaḷā capalā mukharā vikiṇṇavācā indriyesu aguttadvārā bhojane amattaññuno jāgariyaṁ ananuyuttā sāmaññe anapekkhavanto sikkhāya na tibbagāravā, bāhulikā sāthalikā okkamane pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā kusītā hīnaviriyā muṭṭhassatino asampajānā asamāhitā vibhantacittā duppaññā eḷamūgā, te mayā evaṁ vuccamānā na padakkhiṇaṁ gaṇhanti.
Ye pana te bhante, kulaputtā saddhā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā, asaṭhā amāyāvino akeṭubhino 2 anuddhatā anunnalā acapalā amukharā avikiṇṇavācā indriyesu guttadvārā bhojane mattaññuno jāgariyaṁ anuyuttā sāmaññe apekkhavanto sikkhāya tibbagāravā, na bāhulikā na sāthalikā okkamane nikkhittadhurā paviveke pubbaṅgamā āraddhaviriyā pahitattā upaṭṭhitasatino sampajānā samāhitā ekaggacittā paññavanto aneḷamūgā, te mayā evaṁ vuccamānā padakkhiṇaṁ gaṇhantīti.
Ye te sāriputta, puggalā assaddhā jīvikatthā na saddhā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā, saṭhā māyāvino keṭubhino uddhatā unnaḷā capalā mukharā vikiṇṇavācā indriyesu aguttadvārā bhojane amattaññuno jāgariyaṁ ananuyuttā sāmaññe anapekkhavanto sikkhāya na tibbagāravā, bāhulikā sāthalikā okkamane pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā kusītā hīnaviriyā muṭṭhassatino asampajānā asamāhitā vibbhantacittā duppaññā eḷamūgā, tiṭṭhantu te.
Ye pana te sāriputta, kulaputtā saddhā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā, asaṭhā amāyāvino akeṭubhino anuddhatā anunnalā acapalā amukharā avikiṇṇavācā indriyesu guttadvārā bhojane mattaññuno jāgariyaṁ anuyuttā sāmaññe apekkhavanto sikkhāya tibbagāravā, na bāhulikā na sāthalikā okkamane nikkhittadhurā paviveke pubbaṅgamā āraddhaviriyā pahitattā upaṭṭhitasatino sampajānā samāhitā ekaggacittā paññavanto aneḷamūgā, te tvaṁ sāriputta, vadeyyāsi. [page 200] ovada sāriputta, sabrahmacārī, anusāsa sāriputta, sabrahmacārī, "asaddhammā vuṭṭhāpetvā saddhamme patiṭṭhāpessāmi sabrahmacāri"ti. Evañhi te sāriputta, sikkhitabbanti.
1. Ketabino machasaṁ 2. Aketabino machasaṁ
[BJT Page 324]
5. 4. 2. 8
(Sīlasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
18. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti 'āvuso' ti kho te bhikkhu āyasmato sāriputtassa paccassosuṁ. Ayasmā sāriputto etadavoca: dussīlassa āvuso, sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṁ hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṁ hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
Seyyathāpi āvuso, rukkho sākhāpalāsavipanno, tassa papaṭikāpi na pāripūriṁ gacchati, tacopi pheggupi sāropi na pāripūriṁ gacchati. Evameva kho āvuso, dussīlassa sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṁ hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassana vipannassa hatūpaniso hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṁ hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
Sīlavato āvuso sīlasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṁ hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanisasampanno hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanisasampannaṁ hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
Seyyathāpi āvuso, rukkho sākhāpalāsasampanno, tassa papaṭikāpi pāripūriṁ gacchati, tacopi pheggupi sāropi [page 201] pāripūriṁ gacchati. Evameva kho āvuso, sīlavato silasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṁ hoti
Yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanisasampanno hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanisasampannaṁ hoti vimuttiñāṇadassananti.
5. 4. 2. 9
(Khippanisantisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
19. Atha kho āyasmā ānando yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca:
[BJT Page 326]
Kittāvatā nu kho āvuso sāriputta, bhikkhu khippanisantī ca hoti kusalesu dhammesu, suggahitagāhī ca, bahuṁ ca gaṇhāti, gahitaṁ cassa nappamussatī?Ti.
Āyasmā kho ānando bahussuto, paṭibhātu āyasmantaññeva ānandanti. Tenahāvuso sāriputta, suṇāhi, sādhukaṁ manasikarohi, bhāsissāmīti.
Evamāvusoti kho āyasmā sāriputto āyasmato ānandassa paccassosi. Āyasmā ānando etadavoca:
Idhāvuso, sāriputta, bhikkhu atthakusalo ca hoti dhammakusalo ca niruttikusalo ca vyañjanakusalo ca pubbāparakusalo ca.
Ettāvatā kho āvuso, sāriputta, bhikkhu khippanisantī ca hoti kusalesu dhammesu, suggahitagāhī ca, bahuṁ ca gaṇhāti, gahitaṁ cassa nappamussatīti.
Acchariyaṁ āvuso, abbhutaṁ āvuso, yāva subhāsitaṁ cidaṁ āyasmatā ānandena. Imehi ca mayaṁ pañcahi dhammehi samannāgataṁ āyasmantaṁ ānandaṁ dhārema: āyasmā ānando atthakusalo dhammakusalo niruttikusalo vyañjanakusalo pubbāparakusalo'ti.
[page 202]
5. 4. 2. 10
(Bhaddajisuttaṁ)
20. Ekaṁ samayaṁ āyasmā ānando kosambiyaṁ viharati ghositārāme. Atha kho āyasmā bhaddaji yenāyasmā ānando tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ bhaddajiṁ āyasmā ānando etadavoca:
Kinnu kho āvuso bhaddaji, dassanānaṁ aggaṁ? Kiṁ savaṇānaṁ aggaṁ? Kiṁ sukhānaṁ aggaṁ? Kiṁ saññānaṁ aggaṁ? Kiṁ bhavānaṁ agganti?
Atthāvuso, brahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthu daso vasavattī, yo taṁ brahmānaṁ passati, idaṁ dassanānaṁ aggaṁ.
Atthāvuso ābhassarā nāma devā sukhena abhisannā parisannā. Te kadāci karahaci udānaṁ udānenti: " aho sukhaṁ, aho sukhanti. " Yo taṁ saddaṁ suṇāti, idaṁ savaṇānaṁ aggaṁ.
[BJT Page 328]
Atthāvuso subhakiṇhakā nāma devā. Te santaññeva sukhitā sukhaṁ paṭisaṁvedenti. Idaṁ sukhānaṁ aggaṁ.
Atthāvuso, ākiñcaññāyatanūpagā devā. Idaṁ saññānaṁ aggaṁ.
Atthāvuso nevasaññānāsaññāyatanūpagā devā. Idaṁ bhavānaṁ agganti.
Sameti kho idaṁ āyasmato bhaddajissa yadidaṁ bahujanenāti. 1
Āyasmā kho ānando bahussuto. Paṭibhātu āyasmantaññeva ānandanti.
Tena hi āvuso, bhaddaji, suṇāhi sādhukaṁ manasi karohi, bhāsissāmiti. Evamāvusoti kho āyasmā bhaddaji āyasmato ānandassa paccassosi.Āyasmā ānando etadavoca:
Yathā passato kho āvuso, anantarā āsavānaṁ khayo hoti, idaṁ dassanānaṁ aggaṁ. Yathā suṇato anantarā āsavānaṁ khayo hoti, idaṁ savaṇānaṁ aggaṁ. Yathā sukhitassa anantarā āsavānaṁ khayo hoti. Idaṁ sukhānaṁ aggaṁ. Yathā saññissa anantarā āsavānaṁ khayo hoti, idaṁ saññānaṁ aggaṁ. Yathābhūtassa anantarā āsavānaṁ khayo hoti, idaṁ bhavānaṁ agganti.
[page 203]
Āghātavaggo dutiyo
Tassuddānaṁ:
Dve āghātavinayā sākacchā sājivato pañhaṁ
Pucchā nirodho codanā sīlaṁ nisanti bhaddajīti.
1. Bahunā janenāti machasaṁ
[BJT Page 330]
3. Upāsakavaggo
5. 4. 3. 1
(Sārajjasuttaṁ)
21. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako sārajjaṁ okkanto hoti. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato upāsako sārajjaṁ okkanto hoti.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako visārado hoti. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato upāsako visārado hoti.
5. 4. 3. 2
(Visāradasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
22. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako avisārado agāraṁ ajjhāvasati. Katamehi pañcahi:
[page 204]
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyi hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako avisārado agāraṁ ajjhāvasati.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako visārado agāraṁ ajjhāvasati. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako visārado agāraṁ ajjhāvasatīti.
[BJT Page 332]
5. 4. 3. 3
(Nirayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
23. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyi hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ saggeti.
5. 4. 3. 4
(Verasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
24. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho anāthapiṇḍikaṁ gahapatiṁ bhagavā etadavoca:
Pañca gahapati, bhayāni verāni appahāya dussīlo iti vuccati. Nirayaṁ ca upapajjati. Katamāni pañca:
Pāṇātipātaṁ, adinnādānaṁ, kāmesu micchācāraṁ, musāvādaṁ, surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ.
[page 205]
Imāni kho gahapati, pañca bhayāni verāni appahāya dussīlo iti vuccati. Nirayaṁ ca upapajjati.
Pañca gahapati, bhayāni verāni pahāya sīlavā iti vuccati, sugatiṁ ca upapajjati. Katamāni pañca:
Paṇātipātaṁ, adinnādānaṁ, kāmesu micchācāraṁ, musāvādaṁ, surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ.
Imāni kho gahapati, pañca bhayāni verāni pahāya sīlavā iti vuccati. Sugatiṁ ca upapajjatīti.
[BJT Page 334]
Yaṁ gahapati, pāṇātipātī pāṇātipātapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, samparāyikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, cetasikampi dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Pāṇātipātā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na samparāyikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na cetasikaṁ dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Pāṇātipātā paṭiviratassa evaṁ taṁ bhayaṁ veraṁ vūpasantaṁ hoti.
Yaṁ gahapati, adinnādāyī adinnādānapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, samparāyikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, cetasikampi dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Adinnādānā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na samparāyikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na cetasikaṁ dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Adinnādānā paṭiviratassa evaṁ taṁ bhayaṁ veraṁ vūpasantaṁ hoti.
Yaṁ gahapati, kāmesu micchācārī kāmesu micchācārapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, samparāyikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, cetasikampi dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Kāmesu micchācārā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na samparāyikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na cetasikaṁ dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Kāme sumicchācārā paṭiviratassa evaṁ taṁ bhayaṁ veraṁ vūpasantaṁ hoti.
Yaṁ gahapati, musāvādī musāvādapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, samparāyikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, cetasikampi dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Musāvādā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na samparāyikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na cetasikaṁ dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Musāvādā paṭiviratassa evaṁ taṁ bhayaṁ veraṁ vūpasantaṁ hoti. Yaṁ gahapati, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī surāmerayamajjapamādaṭṭhānapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, samparāyikampi bhayaṁ veraṁ pasavati, cetasikampi dukkhaṁ domanassaṁ paṭisaṁvedeti. Surāmeraya majjapamādaṭṭhānā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na samparāyikaṁ bhayaṁ veraṁ pasavati, na cetasikaṁ dukkhaṁdomanassaṁ paṭisaṁvedeti. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratassa evaṁ taṁ bhayaṁ veraṁ vūpasantaṁ hotīti.
80. Yo pāṇamatipāteti 1 musāvādañca bhāsati,
Loke adinnaṁ ādiyati paradārañca gacchati,
Surāmerayapānaṁ ca yo naro anuyuñjati;
81. Appahāya pañca verāni dussīlo iti vuccati,
Kāyassa bhedā duppañño nirayaṁ sopapajjati
[page 206]
82. Yo pāṇaṁ nātipāteti musāvādaṁ na bhāsati,
Loke adinnaṁ nādiyati paradāraṁ na gacchati,
Surāmeraya pānaṁ ca yo naro nānuyuñjati;
83. Pahāya pañca verāni sīlavā iti vuccati,
Kāyassa bhedā sappañño sugatiṁ sopapajjati.
5. 4. 3. 5
(Upāsakacaṇḍālasuttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ:)
25. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti upāsakamalañca upāsakapatikiṭṭho ca. Katamehi pañcahi?
Assaddho hoti, dussīlo hoti, kotuhalamaṅgaliko hoti, maṅgalaṁ pacceti no kammaṁ. Ito ca bahiddhā dakkhiṇeyyaṁ gavesati. Tattha ca pubbakāraṁ karoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti upāsakamalañca upāsakapatikiṭṭho ca. 2
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīkañca: katamehi pañcahi:
1. Pāṇaṁ atipāteti sīmu 2. Patikuṭṭho ca machasaṁ
[BJT Page 336]
Saddho hoti, sīlavā hoti, akotuhalamaṅgaliko hoti, kammaṁ pacceti no maṅgalaṁ, na ito bahiddhā dakkhiṇeyyaṁ gavesati, idha ca pubbakāraṁ karoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīkañcāti. 1
5. 4. 3. 6
(Pītisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
26. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati pañcamattehi upāsakasatehi parivuto yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho anāthapiṇḍikaṁ gahapatiṁ bhagavā etadavoca:
Tumhepi kho gahapati, bhikkhusaṅghaṁ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena. Na kho gahapati, tāvatakeneva tuṭṭhi karaṇīyā: 'mayaṁ bhikkhusaṅghaṁ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārenā'ti.
Tasmātiha gahapati, evaṁ sikkhitabbaṁ: [PTS Page 207 "] kinti mayaṁ kālena kālaṁ pavivekaṁ pītiṁ upasampajja vihareyyāmā"ti. Evaṁ hi vo gahapati sikkhitabbanti.
Evaṁ vutte āyasmā sāriputto bhagavantaṁ etadavoca: acchariyaṁ bhante! Abbhutaṁ bhante!! Yāva subhāsitañcidaṁ bhante, bhagavatā:
"Tumhepi kho gahapati, bhikkhusaṅghaṁ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena, na kho gahapati, tāvatakeneva tuṭṭhi karaṇīyā: 'mayaṁ bhikkhusaṅghaṁ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenasanagilānapaccayabhesajjaparikkhārenā'ti. Tasmātiha gahapati, evaṁ sikkhitabbaṁ: "kinti mayaṁ kālena kālaṁ pavivekaṁ pītiṁ upasampajja vihareyyāmā'ti. Evaṁ hi vo gahapati, sikkhitabbanti. "
Yasmiṁ bhante, samaye ariyasāvako pavivekaṁ pītiṁ upasampajja viharati. Pañcassa ṭhānāni tasmiṁ samaye na honti:
Yampissa kāmūpasaṁhitaṁ dukkhaṁ domanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti. Yampissa kāmūpasaṁhitaṁ sukhaṁ somanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti. Yampissa akusalūpasaṁhitaṁ dukkhaṁ domanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti. Yampissa akusalūpasaṁhitaṁ sukhaṁ somanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti. Yampissa kusalūpasaṁhitaṁ dukkhaṁ domanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti.
Yasmiṁ bhante, samaye ariyasāvako pavivekaṁ pītiṁ upasampajja viharati. Imānissa 2pañca ṭhānāni tasmiṁ samaye na hontīti.
1. Upāsakapuṇaḍariko ca [PTS 2.] Imāni pañcassa ṭhānāni syā
[BJT Page 338]
Sādhu! Sādhu!! Sāriputta. Yasmiṁ samaye [page 208] sāriputta, ariyasāvako pavivekaṁ pītiṁ upasampajja viharati, pañcassa ṭhānāni tasmiṁ samaye na honti:
Yampissa kāmūpasaṁhitaṁ dukkhaṁ domanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti. Yampissa kāmūpasaṁhitaṁ sukhaṁ somanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti. Yampissa akusalūpasaṁhitaṁ dukkhaṁ domanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti. Yampissa akusalūpasaṁhitaṁ sukhaṁ somanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti. Yampissa kusalūpasaṁhitaṁ dukkhaṁ domanassaṁ, tampissa tasmiṁ samaye na hoti.
Yasmiṁ samaye sāriputta, ariyasāvako pavivekaṁ pītiṁ upasampajja viharati, imānissa pañca ṭhānāni 1 tasmiṁ samaye na hontīti.
5. 4. 3. 7
(Vaṇijjāsuttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ:)
27. Pañcimā bhikkhave, vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā. Katamā pañca:
Satthavaṇijjā, sattavaṇijjā, maṁsavaṇijjā, majjavaṇijjā, visavaṇijjā.
Imā kho bhikkhave, pañca vaṇijjā upāsakena akaraṇīyāti.
5. 4. 3. 8
(Rājasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
28. Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave? Api nu tumhehi, diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā: "ayaṁ puriso pāṇātipātaṁ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hotīti, 2 tamenaṁ rājāno gahetvā pāṇātipātā veramaṇīhetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī?Ti no hetaṁ bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave, neva diṭṭhaṁ na sutaṁ: 'ayaṁ puriso pāṇātipātaṁ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hotī'ti. 2 Tamenaṁ rājāno gahetvā pāṇātipātā veramaṇīhetu
Hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī"ti.
Api ca khvāssa tatheva3 [page 209] pāpakaṁ kammaṁ pavedayanti:4 "ayaṁ puriso itthiṁ vā purisaṁ vā jīvitā voropesī"ti.5 Tamenaṁ rājāno gahetvā pāṇātipātahetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karonti. Api nu tumhehi evarūpaṁ diṭṭhaṁ vā sutaṁ vāti? Diṭṭhaṁ ca no bhante sutañca sūyissati cāti. 6
1. Imānettha pañca ṭhānāni simu. Imāni pañcassa ṭhānāni syā 2. Paṭiviratoti machasaṁ. Paṭivirato hoti syā, [PTS 3.] Tameva machasaṁ, tadeva syā
4. Pāpakammaṁ pavedenti machasaṁ, pāpakammaṁ pavedeti syā
5. Voropetīti syā 6. Sūyissati cāti machasaṁ
[BJT Page 340]
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave? Api nu tumhehi, diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā: "ayaṁ puriso adinnādānaṁ pahāya adinnādānā paṭivirato1hotī'ti, tamenaṁ rājāno gahetvā adinnādānā veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī? Ti no hetaṁ bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave, neva diṭṭhaṁ na sutaṁ: 'ayaṁ puriso adinnādānaṁ pahāya adinnādānā paṭivirato hotī'ti. Tamenaṁ rājāno gahetvā adinnādānā veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī"ti.
Api ca khvāssa tatheva2 pāpakaṁ kammaṁ pavedayanti:3 "ayaṁ puriso gāmā vā araññā vā adinnaṁ theyyasaṅkhātaṁ ādiyī" ti tamenaṁ rājāno gahetvā adinnādānahetu hananti vā khandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karonti. Api nu tumhehi evarūpaṁ diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā?Ti. Diṭṭhaṁ ca no bhante, sutaṁ ca sūyissati cāti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave, api nu tumhehi, diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā: "ayaṁ puriso kāmesu micchācāraṁ pahāya kāmesu micchācārā paṭivirato hotī'ti tamenaṁ rājāno gahetvā kāmesu micchācārā veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī?Ti no hetaṁ bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave, neva diṭṭhaṁ na sutaṁ: ayaṁ puriso kamesu micchāraṁ pahāya kāmesu micchācārā paṭivirato hotī'ti. Tamenaṁ rājāno gahetvā kāmesu micchācārā veramaṇi hetu [page 210] hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī"ti.
Api ca khvāssa tatheva pāpakaṁ kammaṁ pavedayanti:3 "ayaṁ puriso paritthīsu parakumārīsu cārittaṁ āpajjatī'ti. 4 Tamenaṁ rājāno gahetvā kāmesu micchācārahetu hananti vā khandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karonti.
Api nu tumhehi evarūpaṁ diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā?Ti. Diṭṭhaṁ ca no bhante, sutaṁ ca sūyissati cāti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave, api nu tumhehi, diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā: "ayaṁ puriso
Musāvādaṁ pahāya musāvādā paṭivirato hotī'ti tamenaṁ rājāno gahetvā musāvādā veramaṇi hetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī?Ti no hetaṁ bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave, neva diṭṭhaṁ na sutaṁ: ayaṁ puriso musāvādaṁ pahāya musāvādā paṭivirato hotī'ti. Tamenaṁ rājāno gahetvā musāvādā veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī"ti.
1. Paṭiviratomachasaṁ, paṭivirato hotisyā, [pts]
2. Tamevamachasaṁ, tadevasyā. 3. Pavedentimachasaṁ.
4. Āpajjatisyā, āpajjatītisīmu.
[BJT Page 342]
Api ca khvāssa tatheva1 pāpakaṁ kammaṁ pavedayanti:2 "ayaṁ puriso gahapatissa vā gahapatiputtassa vā musāvādena atthaṁ bhañjī"ti. 3 Tamenaṁ rājāno gahetvā musāvādahetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karonti. Api nu tumhehi evarūpaṁ diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā?Ti. Diṭṭhaṁ ca no bhante, sutaṁ ca sūyissati cāti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave, api nu tumhehi, diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā:"ayaṁ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ pahāya surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hotī'ti tamenaṁ rājāno gahetvā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī? Ti no hetaṁ bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave, neva diṭṭhaṁ na sutaṁ: "ayaṁ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ pahāya surāmerayamajjapamādaṭṭhānā [page 211] paṭivirato hotī'ti. Tamenaṁ rājāno gahetvā
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karontī"ti.
Api ca khvāssa tatheva1 pāpakaṁ kammaṁ pavedayanti:2 "ayaṁ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ anuyutto itthiṁ vā purisaṁ vā jīvitā voropesi. Ayaṁ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ anuyutto gāmā vā araññā vā adinnaṁ theyyasaṅkhātaṁ ādiyī. 4 Ayaṁ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ anuyutto paritthīsu parakumārīsu cārittaṁ āpajji. 5 Ayaṁ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṁ anuyutto gahapatissa vā gahapatiputtassa vā musāvādena atthaṁ bhañjī"ti. 3 Tamenaṁ rājāno gahetvā surāmerayamajjapamādaṭṭhānahetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṁ vā karonti. Api nu tumhehi evarūpaṁ diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā?Ti. Diṭṭhaṁ ca no bhante, sutaṁ ca sūyissati cāti.
5. 4. 3. 9
(Gihīsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
29. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati pañcamattehi upāsakasatehi parivuto yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ sāriputtaṁ āmantesi:
1. Tameva machasaṁ, tadeva syā 2. Pavedenti machasaṁ, 3. Bhañjatīti sīmu, pabhañjīti machasaṁ, [PTS 4.] Ādiyi machasaṁ, 5. Āppajjati sīmu.
[BJT Page 344]
Yaṁ kiñci 1 sāriputta, jāneyyātha gihiṁ odātavasanaṁ pañcasu sikkhāpadesu saṁvutakammantaṁ, catunnañca2 ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhamma sukhavihārānaṁ nikāmalābhiṁ akicchalābhiṁ akasiralābhiṁ, so ākaṅkamāno attanāva attānaṁ vyākareyya: "khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoniyo 3 khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano" ti.
Katamesu pañcasu sikkhāpadesu saṁvutakammanto hoti?
[page 212]
Idha sāriputta, ariyasāvako pāṇātipātā paṭivirato hoti. Adinnādānā paṭivirato hoti. Kāmesu micchācārā paṭivirato hoti. Musāvādā paṭivirato hoti. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imesu pañcasu sikkhāpadesu saṁvutakammanto hoti.
Katamesaṁ catunnaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī?
Idha sāriputta, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti: "itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā devamanumassānaṁ buddho bhagavāti"ti. Ayamassa paṭhamo ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.
Puna ca paraṁ sāriputta, ariyasāvako dhamme aveccappasādena samannāgato hoti: " svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññūhī"ti. Ayamassa dutiyo ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.
Puna ca paraṁ sāriputta, ariyasāvako saṅghe aveccappasādena samannāgato hoti: " supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ujupaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyapaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, yadidaṁ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassā" ti. Ayamassa tatiyo ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato [page 213] hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.
Yaṁ kañci machasaṁ, syā 2. Catunnaṁ machasaṁ 3. Khīṇatiracchānayoni machasaṁ
[BJT Page 346]
Puna ca paraṁ sāriputta, ariyasāvako ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññuppasatthehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṁvattanikehi. Ayamassa catuttho ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.
Imesaṁ catunnaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī.
Yaṁ kiñci 1 sāriputta, jāneyyātha gihiṁ odātavasanaṁ pañcasu sikkhāpadesu saṁvutakammantaṁ, imesañca catunnaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikamalābhiṁ akicchalābhiṁ akasiralābhiṁ, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṁ vyākareyya: khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoniyo 2 khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano" ti.
84. Nirayesu bhayaṁ disvā pāpāni parivajjaye,
Ariyadhammaṁ samādāya paṇḍito parivajjaye.
85. Na hiṁse pāṇabhūtāni vijjamāne parakkame,
Musā ca na bhaṇe jānaṁ adinnaṁ na parāmase.
86. Sehi dārehi santuṭṭho paradāraṁ ca nārame3
Merayaṁ vāruṇiṁ jantu na pive cittamohaniṁ.
87. Anussareyya sambuddhaṁ dhammaṁ cānuvitakkaye,
Avyāpajjhaṁ hitaṁ cittaṁ devalokāya bhāvaye.
88. Upaṭṭhite deyyadhamme puññatthassa jigiṁsato, 4
Santesu paṭhamaṁ dinnā vipulā hoti dakkhiṇā.
[page 214]
89. Santo bhave pavakkhāmi, sāriputta, suṇāhi me,
Iti kaṇhāyu setāsu rohiṇīsu harīsu vā.
90. Kammāsāsu sarūpāsu gosu pārevatāsu vā.
Yāsu kāsu ca etāsu danto jāyati puṅgavo.
91. Dhorayho balasampanno kalyāṇajavanikkamo,
Tameva bhāre yuñjanti nāssavaṇṇaṁ parikkhare.
1. Yaṁ kañci machasaṁ 2. Khīṇatiracchānayoni machasaṁ 3. Ārame machasaṁ,
4. Jigīsato machasaṁ.
.
[BJT Page 348]
92. Evameva manussesu yasmiṁ kasmiñci1 jātiye,
Khattiye brāhmaṇe vesse sudde caṇḍālapukkuse.
93. Yāsu kāsu ca2 etāsu danto jāyati subbato,
Dhammaṭṭho sīlasampanno saccavādi hirīmano.
94. Pahīnajātimaraṇo brahmacariyassa kevalī,
Pannabhāro visaṁyutto katakicco anāsavo.
95. Pāragu sabbadhammānaṁ anupādāya nibbuto,
Tasmiṁ ca viraje khette vipulā hoti dakkhiṇā.
96. Bālāva3 avijānantā dummedhā assutāvino,
Bahiddhā denti4 dānāni na hi sante upāsare.
97. Ye ca sante upāsenti5 sappaññe dhīrasammate,
Saddhā ca nesaṁ sugate mūlajātā patiṭṭhitā.
98. Devalokaṁ ca te yanti kule vā idha jāyare,
Anupubbena nibbānaṁ adhigacchanti paṇḍitāti.
5. 4. 3. 10
(Gavesīsuttaṁ)
30. Ekaṁ samayaṁ bhagavā kosalesu cārikaṁ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ. Addasā kho bhagavā addhānamaggapaṭipanno aññatarasmiṁ padese mahantaṁ sālavanaṁ. Disvā maggā okkamma yena taṁ sālavanaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā taṁ sālavanaṁ ajjhogahetvā aññatarasmiṁ padese sitaṁ pātvākāsi.
Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: "ko nu kho hetu ko paccayo bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena tathāgatā sitaṁ pātukarontī"ti.
Atha kho āyasmā ānando [page 215] bhagavantaṁ etadavoca: "ko nu kho bhante hetu ko paccayo bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena tathāgatā sitaṁ pātukarontī"ti.
Bhūtapubbaṁ ānanda imasmiṁ padese nagaraṁ ahosi iddhañceva phītañca bahujanaṁ ākiṇṇamanussaṁ. Taṁ kho pana ānanda, nagaraṁ kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho upanissāya vihāsi.
Kassapassa kho pana ānanda, bhagavato arahato sammāsambudadhassa gavesī nāma upāsako ahosi sīlesu aparipūrakārī. Gavesinā kho ānanda, upāsakena pañcamattāni upāsakasatāni paṭidesitāni samādapitāni ahesuṁ sīlesu aparipūrakārino.
1. Kismiñci machasaṁ 2. Yāsu kāsuci machasaṁ 3. Bālā ca machasaṁ
4. Dadanti machasaṁ upāsanti machasaṁ.
.
[BJT Page 350]
Atha kho ānanda gavesissa upāsakassa etadahosi: " ahaṁ kho imesaṁ pañcannaṁ upāsakasatānaṁ bahukāro 1pubbaṅgamo samādapetā. Ahañcamhi sīlesu aparipūrakārī. Imāni ca pañca upāsakasatāni sīlesu aparipūrakārino. Iccetaṁ samasamaṁ, natthi kiñci atirekaṁ. Handāhaṁ atirekāyā "ti.
Atha kho ānanda, gavesī upāsako yena tāni pañca upāsakasatāni tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā tāni pañca upasakasatāni etadavoca: " ajjatagge maṁ āyasmanto sīlesu paripūrakāriṁ dhārethā"ti. (1)
Atha kho ānanda, tesaṁ pañcannaṁ upāsakasatānaṁ etadahosi: " ayyo kho gavesī amhākaṁ bahukāro pubbaṅgamo samādapetā, ayyo hi nāma gavesī sīlesu paripūrakārī bhavissati. Kimaṅga2 pana na mayaṁ"ti.
Atha kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni yena gavesī upāsako tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā gavesiṁ upāsakaṁ etadavocuṁ: " ajjatagge ayyo gavesī,
Imāni3 pañca upāsakasatāni sīlesu paripūrakārino dhāretu"ti.
Atha kho ānanda, gavesissa upāsakassa etadahosi: " ahaṁ kho imesaṁ pañcannaṁ upāsakasatānaṁ bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ahañcamhi sīlesu paripūrakāri. Imāni ca 3pañca-upāsakasatāni sīlesu [page 216] paripūrakārino. Iccetaṁ samasamaṁ, natthi kiñci atirekaṁ. Handāhaṁ atirekāyā " ti.
Atha kho ānanda gavesī upāsako yena tāni pañca upāsakasatāni tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā tāni pañca upāsakasatāni etadavoca: " ajjatagge maṁ āyasmanto brahmacāriṁ dhāretha ārācāriṁ 4 virataṁ methunā gāmadhammā"ti. (2)
Atha kho ānanda, tesaṁ pañcannaṁ upāsakasatānaṁ etadahosi: " ayyo kho gavesī amhākaṁ bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ayyo hi nāma gavesī brahmacāri bhavissati. Ārācāri virato methunā gāmadhammā. Kimaṅga2 pana na mayanti";
Atha kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni yena gavesī
Upāsako tenupasaṅkamisuṁ. Upasaṅkamitvā gavesiṁ upāsakaṁ etadavocuṁ: ajjatagge. Ayyo gavesī
Imāni pañca upāsakasatāni brahmacārino dhāretu ārācārino viratā methunā gāmadhammā"ti.
Atha kho ānanda, gavesissa upāsakassa etadahosi: " ahaṁ kho imesaṁ pañcannaṁ upāsakasatānaṁ bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ahañcamhi sīlesu paripūrakāri. Imāni ca pañca upāsakasatāni sīlesu paripūrakārino. Ahañcamhi brahmacārī ārācārī virato methunā gāma dhammā. Imāni ca pañca upāsakasatāni brahmacārino ārācārino viratā methunā gāmadhammā. Iccetaṁ samasamaṁ, natthi kiñci atirekaṁ. Handāhaṁ atirekāyā'ti.
1. Bahupakāro machasaṁ, 2. Kimaṅgaṁ machasaṁ 3. Imānipi machasaṁ
4. Anācāriṁ [PTS]
[BJT Page 352]
Atha kho ānanda, gavesī upāsako yena tāni pañca upāsakasatāni tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā tāni pañca upāsakasatāni etadavoca: " ajjatagge maṁ āyasmanto ekabhattikaṁ dhāretha rattuparataṁ virataṁ vikālabhojanā'ti. (3)
Atha kho ānanda, tesaṁ pañcannaṁ upāsakasatānaṁ etadahosi: " ayyo kho gavesī amhākaṁ bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ayyo hi nāma gavesī ekabhattiko bhavissati rattuparato virato vikālabhojanā. Kimaṅga2 pana na mayaṁ"ti.
Atha kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni yena gavesī
Upāsako tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā gavesiṁ upāsakaṁ [page 217] etadavocuṁ: ajjatagge ayyo gavesī imāni pañca upāsakasatāni ekabhattike dhāretu rattuparate virate vikālabhojanā"ti.
Atha kho ānanda, gavesissa upāsakassa etadahosi: " ahaṁ kho imesaṁ pañcannaṁ
Upāsakasatānaṁ bahukāro1pubbaṅgamo samādapetā. Ahañcamhi sīlesu paripūrakārī. Imāni ca pañca upāsakasatāni sīlesu paripūrakārino. Ahañcamhi brahmacārī ārācārī virato methunā gāmadhammā. Imāni ca pañca upāsakasatāni brahmacārino ārācārino viratā methunā gāmadhammā
Ahañcamhi ekabhattiko rattuparato virato vikālabhojanā imāni ca pañca upāsakasatāni ekabhattikā rattuparatā viratā vikālabhojanā. (3) Iccetaṁ samasamaṁ, natthi kiñci atirekaṁ. Handāhaṁ atirekāyā' ti.
Atha kho ānanda, gavesī upāsako yena kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etadavoca: "labheyyāhaṁ bhante, bhagavato, santike pabbajjaṁ. Labheyyaṁ upasampadaṁ "ti.
Alattha kho ānanda, gavesī upāsako kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṁ (4) alattha upasampadaṁ. (5)
Acirūpasampanno kho pana ānanda, gavesī bhikkhū eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti. Tadanuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. " Khīṇājāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā" ti. Abbhaññāsi. Aññataro ca pana ānanda, gavesī bhikkhu arahataṁ ahosi.
Bahūpakāro machasaṁ 2. Kimaṅgaṁ machasaṁ.
.
[BJT Page 354]
Atha kho ānanda, tesaṁ pañcannaṁ upāsakasatānaṁ etadahosi: " ayyo kho gavesī amhākaṁ bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ayyo hi nāma gavesī kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajissati. Kimaṅga pana 1 na mayaṁ" ti.
Atha kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni yena kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho [page 218] tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ
Sammāsambuddhaṁ etadavocuṁ"labheyyāma mayaṁ bhante, bhagavato santike pabbajjaṁ, labheyyāma upasampadaṁ" ti. Alabhiṁsu kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṁ, alabhiṁsu upasampadaṁ.
Atha kho ānanda gavesissa bhikkhuno etadahosi: " ahaṁ kho imassa anuttarassa vimuttisukhassa nikāmalābhī 2 akicchalābhī akasiralābhī. Aho vatimānipi pañca bhikkhusatāni imassa anuttarassa vimuttisukhassa nikāmalābhino assu akicchalābhino akasiralābhino'ti.
Atha kho ānanda, tāni pañca bhikkhusatāni vūpakaṭṭhā appamattā ātāpino pahitattā viharantā nacirasseva, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti, tadanuttaraṁ brahmacariya pariyosānaṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihariṁsu. " Khiṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā"ti abhaññiṁsu.
Iti kho ānanda, tāni pañca bhikkhusatāni gavesīpamukhāni uttaruttariṁ 3 paṇītapaṇītaṁ vāyamamānā anuttaraṁ vimuttisukhaṁsacchākaṁsu.
Tasmātiha ānanda, evaṁ sikkhitabbaṁ: 'uttaruttariṁ paṇītapaṇītaṁ vāyamamānā anuttaraṁ vimuttisukhaṁ 4 sacchikarissāmā'ti. Evaṁ hi vo ānanda, sikkhitabbanti.
Upāsakavaggo tatiyo
[page 219]
Tassuddānaṁ:
Sārajjaṁ visārado nirayaṁ veraṁ caṇaḍālapañcamaṁ,
Pītivaṇijjā rājāno gihī ceva gavesināti.
1. Kimaṅga machasaṁ 2. Nikāmalābhī homi machasaṁ
3. Uttaruttari machasaṁ 4. Vimuttiṁ machasaṁ
[BJT Page 356]
4. Āraññakavaggo
5. 4. 4. 1
(Āraññaka suttaṁ)
31. Pañcime bhikkhave āraññakā. Katame pañca:
Mandattā momuhattā āraññako hoti. Pāpiccho icchāpakato āraññako1 hoti. Ummādā cittakkhepā āraññako hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti araññako hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva2 nissāya āraññako hoti. Ime kho bhikkhave pañca āraññakā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ āraññakānaṁ yvāyaṁ āraññako appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, āraññako hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, āraññakānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanitamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati; evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ āraññakānaṁ yvāyaṁ āraññako appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya āraññako hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ āraññakānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
5. 4. 4. 2
(Paṁsukūlika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
32. Pañcime bhikkhave paṁsukulikā katame pañca:
Mandattā momuhattā paṁsukūliko hoti. Pāpiccho icchāpakato paṁsukūliko hoti. Ummādā cittakkhepā paṁsukūliko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti paṁsukūliko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva2 nissāya paṁsukūliko hoti. Ime kho bhikkhave pañca paṁsukūlikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ paṁsukūlikānaṁ yvāyaṁ paṁsukūliko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, paṁsukūliko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, paṁsukūlikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ paṁsukūlikānaṁ yvāyaṁ paṁsakūliko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya paṁsukūliko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ paṁsukūlikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
[page 220]
5. 4. 4. 3
(Piṇḍapātika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
33. Pañcime bhikkhave piṇḍapātikā katame pañca:
Mandattā momuhattā piṇḍapātiko hoti. Pāpiccho icchāpakato piṇḍapātiko hoti. Ummādā cittakkhepā piṇḍapātiko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti piṇḍapātiko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva2 nissāya piṇḍapātiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca piṇḍapātikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ piṇḍapātikānaṁ yvāyaṁ piṇḍapātiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, piṇḍapātiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, piṇḍapātikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ piṇḍapātikānaṁ yvāyaṁ piṇḍapātiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya piṇḍapātiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ piṇḍapātikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
5. 4. 4. 4
(Rukkhamūlika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
34. Pañcime bhikkhave rukkhamūlikā katame pañca:
Mandattā momuhattā rukkhamūliko hoti. Pāpiccho icchāpakato rukkhamūliko hoti. Ummādā cittakkhepā rukkhamūliko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti rukkhamūliko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva2 nissāya rukkhamūliko hoti. Ime kho bhikkhave pañca rukkhamūlikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ rukkhamūlikānaṁ yvāyaṁ rukkhamūliko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, rukkhamūliko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, rukkhamūlikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ rukkhamūlikānaṁ yvāyaṁ rukkhamūliko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya rukkhamūliko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ rukkhamūlikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
1. Āraññikā machasaṁ 2. Idamatthitaṁeva machasaṁ
[BJT Page 358]
5. 4. 4. 5
(Sosānika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
35. Pañcime bhikkhave sosānikā katame pañca:
Mandattā momuhattā sosāniko hoti. Pāpiccho icchāpakato sosāniko hoti. Ummādā cittakkhepā sosāniko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti sosāniko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya sosāniko hoti. Ime kho bhikkhave pañca sosānikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ sosānikānaṁ yvāyaṁ sosāniko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, sosāniko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, sosānikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ sosānikānaṁ yvāyaṁ sosāniko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya sosāniko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ sosānikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
5. 4. 4. 6
(Abbhokāsika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
36. Pañcime bhikkhave abbhokāsikā katame pañca:
Mandattā momuhattā abbhokāsiko hoti. Pāpiccho icchāpakato abbhokāsiko hoti. Ummādā cittakkhepā abbhokāsiko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti abbhokāsiko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya abbhokāsiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca abbhokāsikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ abbhokāsikānaṁ yvāyaṁ abbhokāsiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, abbhokāsiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, abbhokāsikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ abbhokāsikānaṁ yvāyaṁ abbhokāsiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya abbhokāsiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ abbhokāsikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca
Uttamo ca pavaro cāti.
5. 4. 4. 7
(Nesajjika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
37. Pañcime bhikkhave nesajjikā katame pañca:
Mandattā momuhattā nesajjiko hoti. Pāpiccho icchāpakato nesajjiko hoti. Ummādā cittakkhepā nesajjiko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti nesajjiko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya nesajjiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca nesajjikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ nesajjikānaṁ yvāyaṁ nesajjiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, nesajjiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, nesajjikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanitamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ nesajjikānaṁ yvāyaṁ nesajjiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya nesajjiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ nesajjikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
5. 4. 4. 8
(Yathāsanthatika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
38. Pañcime bhikkhave yathāsanthatikā katame pañca:
Mandattā momuhattā yathāsanthatiko hoti. Pāpiccho icchāpakato yathāsanthatiko hoti. Ummādā cittakkhepā yathāsanthatiko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti yathāsanthatiko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya yathāsanthatiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca yathāsanthatikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ yathāsanthatikānaṁ yvāyaṁ yathāsanthatiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, yathāsanthatiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, yathāsanthatikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ yathāsanthatikānaṁ yvāyaṁ yathāsanthatiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya yathāsanthatiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ yathāsanthatikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
5. 4. 4. 9
(Ekāsanika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
39. Pañcime bhikkhave ekāsanikā katame pañca:
Mandattā momuhattā ekāsaniko hoti. Pāpiccho icchāpakato ekāsaniko hoti. Ummādā cittakkhepā ekāsaniko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi
Buddhasāvakehiti ekāsaniko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya ekāsaniko hoti. Ime kho bhikkhave pañca ekāsanikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ ekāsanikānaṁ yvāyaṁ ekāsaniko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, ekāsaniko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ, ekāsanikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ ekāsanikānaṁ yvāyaṁ ekāsaniko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya ekāsaniko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ ekāsanikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
5. 4. 4. 10
(Khalupacchābhattika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
40. Pañcime bhikkhave khalupacchābhattikā katame pañca:
Mandattā momuhattā khalupacchābhattiko hoti. Pāpiccho icchāpakato khalupacchābhattiko hoti. Ummādā cittakkhepā khalupacchābhattiko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti khalupacchābhattiko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya khalupacchābhattiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca khalupacchābhattikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ khalupacchābhattikānaṁ yvāyaṁ khalupacchābhattiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, khalupacchābhattiko hoti, ayaṁ
Imesaṁ pañcannaṁ, khalupacchābhattikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṁ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ khalupacchābhattikānaṁ yvāyaṁ khalupacchābhattiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya khalupacchābhattiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ khalupacchābhattikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
[BJT Page 360]
5. 4. 4. 11
(Pattapiṇḍika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
41. Pañcime bhikkhave pattapiṇḍikā. Katame pañca:
Mandattā momuhattā pattapiṇḍiko hoti. Pāpiccho icchāpakato pattapiṇḍiko hoti. Ummādā cittakkhepā pattapiṇḍiko hoti. Vaṇṇitaṁ buddhehi buddhasāvakehiti pattapiṇḍiko hoti. Appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva1 nissāya, pattapiṇḍiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca pattapiṇḍikā.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ pattapiṇḍikānaṁ yvāyaṁ pattapiṇḍiko appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya, pattapiṇḍiko hoti. Ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ pattapiṇḍikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.
Seyyāthāpi bhikkhave gavā khīraṁ khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṁ, navanītamhā sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṁ pañcannaṁ pattapiṇḍikānaṁ yvāyaṁ pattapiṇḍiko [page 221] appicchataṁ yeva nissāya, santuṭṭhiṁ yeva nissāyaya, sallekhaṁ yeva nissāya, pavivekaṁ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṁ yeva nissāya pattapiṇḍiko hoti, ayaṁ imesaṁ pañcannaṁ pattapiṇḍikānaṁ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.
Āraññakavaggo catuttho
Tassuddānaṁ:
Āraññaṁ paṁsupiṇḍaṁ ca rukkhasusānena abbhokāsikaṁ
Nesajjaṁ santhataṁ ekāsanikaṁ khalupacchāpiṇḍikena cāti. 2
1. Idamatthitaṁ yeva machasaṁ.
2. Araññaṁ civaraṁ rukkha susānaṁ abbhokāsikaṁ
Nesajjaṁ satthataṁ ekāsanikaṁ khalupacchāpiṇḍikena cāti machasaṁ.
[BJT Page 362]
5. Soṇavaggo
5. 4. 5. 1
(Soṇa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
42. Pañcime bhikkhave porāṇā brāhmaṇadhammā etarahi sunakhesu sandissanti no brāhmaṇesu. Katame pañca:
Pubbe sudaṁ bhikkhave brāhmaṇā brāhmaṇiṁ yeva gacchanti, 1no abrāhmaṇiṁ. Etarahi bhikkhave brāhmaṇā brāhmaṇimpi gacchanti. Abrāhmaṇimpi gacchanti. Etarahi bhikkhave sunakhā sunakhiṁ yeva gacchanti, no asunakhiṁ. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
Pubbe sudaṁ bhikkhave brāhmaṇā brāhmaṇiṁ utuniṁ yeva gacchanti, no anutuniṁ. Etarahi bhikkhave [page 222] brāhmaṇā brāhmaṇiṁ utunimpi gacchanti, anutunimpi gacchanti, etarahi bhikkhave sunakhā sunakhiṁ utuniṁ yeva gacchanti, no anutuniṁ. Ayaṁ bhikkhave dutiyo porāṇo brahmaṇa dhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
Pubbe sudaṁ bhikkhave brāhmaṇā brahmaṇiṁ neva kiṇanti, 2 no vikkiṇanti. 3Sampiyeneva saṁvāsaṁ saṁsaggatthāya4sampavattenti. Etarahi bhikkhave brāhmaṇā brāhmaṇiṁ kiṇantipi, vikkiṇantipi. Sampiyenapi saṁvāsaṁ saṁsaggatthāya
Sampavattenti. Asampiyenapi saṁvāsaṁ saṁsaggatthāya sampavattenti. Etarahi bhikkhave sunakhā sunakhiṁ neva kiṇanti, no vikkiṇanti. Sampiyeneva saṁvāsaṁ saṁsaggatthāya sampavattenti. Ayaṁ bhikkhave tatiyo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
Pubbe sudaṁ bhikkhave brāhmaṇā sannidhiṁ na karonti dhanassapi dhaññassapi rajatassapi jātarūpassapi. Etarahi bhikkhave brāhmaṇā sannidhiṁ karonti dhanassapi dhaññassapi rajatassapi jātarūpassapi. Etarahi bhikkhave sunakhā sannidhiṁ na karonti dhanassapi dhaññassapi rajatassapi jātarūpassapi. Ayaṁ bhikkhave catuttho porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.
Pubbe sudaṁ bhikkhave brāhmaṇā sāyaṁ sāyamāsāya, pāto pātarāsāya bhikkhaṁ pariyesanti. Etarahi bhikkhave brāhmaṇā yāvadatthaṁ udarāvadehakaṁ 5 bhuñjitvā avasesaṁ ādāya pakkamanti. Etarahi bhikkhave sunakhā sāyaṁ sāyamāsāya, pāto pātarāsāya bhikkhaṁ pariyesanti. Ayaṁ bhikkhave pañcamo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissanti, no brāhmaṇesu.
Ime kho bhikkhave pañca porāṇā brāhmaṇadhammā etarahi sunakhesu sandissanti, no brāhmaṇesūti.
1. Brāhmaṇiṁ gacchanti syā 2. Kīṇanti syā 3. Vikkīṇanti syā
4. Saṁbandhāya machasaṁ, syā 5. Udarāvadehaṁ machasaṁ
[BJT Page 364]
[page 223]
5. 4. 5. 2
(Doṇa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
43. Atha kho doṇo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho doṇo brāhmaṇo bhagavantaṁ etadavoca:
Sutaṁ metaṁ bho gotama: " na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuddhe mahallake addhagate vayo anuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti"ti. Tayidaṁ bho gotama tatheva, na hi bhavaṁ gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuddhe mahallake addhagate vayo anuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetīti. Tayidaṁ bho gotama na sampannamevāti.
(Bhagavā:)
"Tvampi no doṇa, brāhmaṇo1 paṭijānāsī?"Ti.
Yaṁ hi taṁ bho gotama sammā vadamāno vadeyya: "brāhmaṇo ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragu sanighaṇḍukeṭubhānaṁ sākkharappabhedānaṁ itihāsapañcamānaṁ, padako veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo"ti mameva taṁ bho gotama sammā vadamāno vadeyya.
Ahaṁ hi bho gotama brāhmaṇo ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragu sanighaṇḍukeṭubhānaṁ sākkharappabhedānaṁ itihāsapañcamānaṁ, padako veyyākaraṇo, lokāyata mahāpurisalakkhaṇesu anavayoti.
1. Brāhmaṇo'ti sīmu
[BJT Page 366]
Ye kho te doṇa, brāhmaṇānaṁ pubbakā [page 224] isayo mantānaṁ kattāro mantānaṁ pavattāro, yesañcidaṁ etarahi brāhmaṇā porāṇaṁ mantapadaṁ gītaṁ pavuttaṁ samīhitaṁ tadanugāyanti, tadanubhāsanti, bhāsitamanubhāsanti, sajjhāyitamanusajjhāyanti, * vācitamanuvācenti, seyyathīdaṁ: aṭṭako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu. Tyāssume pañca brāhmaṇe paññāpenti: brahmasamaṁ, devasamaṁ, mariyādaṁ, sambhinnamariyādaṁ, brāhmaṇacaṇḍālaṁ yeva pañcamaṁ. Tesaṁ tvaṁ doṇa katamo?Ti.
Na kho mayaṁ bho gotama, ime pañca brāhmaṇe jānāma. Atha kho mayaṁ brāhmaṇātveva jānāma. Sādhu me bhavaṁ gotamo tathā dhammaṁ desetu yathā ahaṁ ime pañca brāhmaṇe jāneyyanti.
Tena hi brāhmaṇa suṇohi, sādhukaṁ manasikarohi, bhāsissāmīti. Evaṁ bhoti kho doṇo brāhmaṇo bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca:
Kathañca doṇa, brāhmaṇo brahmasamo hoti?
Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsa vassāni komārabrahmacariyaṁ carati mante adhīyamāno aṭṭhacattāḷīsa vassāni komārabrahmacariyaṁ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṁ pariyesati dhammeneva, no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? [page 225] neva kasiyā, na vaṇijjāya, na gorakkhena, na issatthena na rājaporisena na sippaññatarena, kevalaṁ bhikkhācariyāya kapālaṁ anatimaññamāno. So ācariyassa ācariya dhanaṁ niyyādetvā kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati. So evaṁ pabbajito samāno mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṁ tathā tatiyaṁ tathā catutthiṁ iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhī sabbattatāya 1 sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā viharati. Karuṇā sahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṁ tathā tatiyaṁ tathā catutthiṁ iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā viharati. Muditā sahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṁ tathā tatiyaṁ tathā catutthiṁ iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ muditāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamaṇena averena avyāpajjhena pharitvā viharati. Upekkhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṁ tathā tatiyaṁ tathā catutthiṁ iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhī sabbattatāya 1sabbāvantaṁ lokaṁ upakkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā viharati. So ime cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ brahmalokaṁ uppajjati.
Evaṁ kho doṇa brāhmaṇo brahmasamo hoti.
1. Sabbatthatāya sīmu
* 'Sajjhāyitamanusajjhāyanti" ayaṁ pāṭho dīghanikāye na dissate.
[BJT Page 368]
Katañca doṇa brāhmaṇo devasamo hoti?
Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsa vassāni komāraṁ brahmacariyaṁ carati mante adhīyamāno. Aṭṭhacattāḷīsa vassāni komārabrahmacariyaṁ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṁ pariyesati dhammeneva no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kasiyā, na vaṇijjāya, na gorakkhena, na issatthena, na rājaporisena, na sippaññatarena, kevalaṁ bhikkhācariyāya [page 226] kapālaṁ anatimaññamāno. So ācariyassa ācariyadhanaṁ nīyādetvā dāraṁ pariyesati dhammeneva no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kayena, na vikkayena, brāhmaṇiṁ yeva udakūpassaṭṭhaṁ. So brāhmaṇiṁ yeva gacchati. Na khattiyiṁ. Na vessiṁ, na suddiṁ, na caṇḍāliṁ, na nesādiṁ, na veṇiṁ, , na rathakāriṁ, na pukkusiṁ gacchati. Na gabbhiniṁ gacchati, na pāyamānaṁ gacchati, na anutuniṁ gacchati. Kasmā ca doṇa brāhmaṇo na gabbhiniṁ gacchati: sace doṇa brāhmaṇo gabhiniṁ gacchati, atimīḷhajo nāma so hoti māṇavako vā māṇavikā vā. Tasmā doṇa brāhmaṇo na gabbhiniṁ gacchati. Kasmā ca doṇa brāhmaṇo na pāyamānaṁ gacchati: sace doṇa brāhmaṇo pāyamānaṁ gacchati, asuci paṭipīto nāma so hoti māṇavako vā māṇavikā vā. Tasmā doṇa brāhmaṇo na pāyamānaṁ gacchati. Kasmā ca doṇa brāhmaṇo na anutuniṁ gacchati: sace doṇa brāhmaṇo anutuniṁ gacchati tassa sā hoti brāhmaṇī neva kāmatthā na davatthā na ratatthā, pajatthāva brāhmaṇassa brāhmaṇī hoti. So mithunaṁ 1 uppādetvā kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati. So evaṁ pabbajito samāno vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So ime cattāro jhāne bhāvetvā kāyassa [page 227] bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjati.
Evaṁ kho doṇa brāhmaṇo devasamo hoti.
1. Methunaṁ machasaṁ
[BJT Page 370]
Kathañca doṇa, brāhmaṇo mariyādo hoti?
Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsavassāni komāraṁ brahmacariyaṁ carati mante adhīyamāno. Aṭṭhacattāḷīsa vassāni komāraṁ brahmacariyaṁ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṁ pariyesati dhammeneva no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kasiyā, na vaṇijjāya, na gorakkhena, na issatthena, na rājaporisena, na sippaññatarena, kevalaṁ bhikkhācariyāya kapālaṁ anatimaññamāno. So ācariyassa ācariyadhanaṁ nīyādetvā dāraṁ pariyesati dhammeneva no adhammena tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kayena, na vikkayena, brāhmaṇiṁ yeva udakupassaṭṭhaṁ. So brāhmaṇiṁ yeva gacchati, na khattiyiṁ, na vessiṁ, na suddiṁ na caṇḍāliṁ, na nesādiṁ, na veṇiṁ, na rathakāriṁ, na pukkusīṁ gacchati. Na gabbhiniṁ gacchati. Na pāyamānaṁ gacchati na anutuniṁ gacchati. Kasmā ca doṇa brāhmaṇo na gabbhiniṁ gacchati? Sace doṇa brāhmaṇo gabbhiniṁ gacchati tassa sā hoti brāhmaṇī neva kāmatthā na davatthā na ratatthā, pajatthāva brāhmaṇassa brāhmaṇi hoti. So mithunaṁ uppādetvā tameva puttassādaṁ nikāmayamāno kuṭumbaṁ ajjhāvasati, na agārasmā anagāriyaṁ pabbajati yāva porāṇānaṁ brāhmaṇānaṁ mariyādā, tattha tiṭṭhati, taṁ na vītikkamati 'yāva porāṇānaṁ brāhmaṇānaṁ mariyādo tattha brāhmaṇo ṭhito taṁ na vītikkamatī' ti kho doṇa tasmā "brāhmaṇo mariyādo" ti vuccati.
Evaṁ kho doṇa brāhmaṇo mariyādo hoti.
Kathañca doṇa, brāhmaṇo sambhinnamariyādo hoti?
[page 228]
Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsa vassāni komāraṁ brahmacariyaṁ carati mante adhīyamāno. Aṭṭhacattāḷīsa vassāni komāraṁ brahmacariyaṁ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṁ pariyesati, dhammeneva no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kasiyā, na vaṇijjāya, na gorakkhena, na issatthena, na rājaporisena, na sippaññatarena, kevalaṁ bhikkhācariyāya kapālaṁ anatimaññamāno. So ācariyassa ācariyadhanaṁ nīyādetvā dāraṁ pariyesati dhammena' pi adhammena' pi kayena ' pi vikkayena' pi brāhmaṇimpi udakūpassaṭṭhaṁ. So brāhmaṇimpi gacchati, khattiyimpi gacchati, vessimpi gacchati, suddimpi gacchati, caṇḍālimpi gacchati, nesādimpi gacchati, veṇimpi gacchati, rathakārimpi gacchati, pukkusimpi gacchati, gabhinimpi gacchati, pāyamānampi gacchati, utunimpi gacchati, anutunimpi gacchati, tassa sā hoti brāhmaṇi kāmatthāpi davatthāpi ratatthāpi. Na pajatthāva1 brāhmaṇassa brāhmaṇī hoti. Yāva porāṇānaṁ brahmaṇānaṁ 2 mariyādā, 3 tattha na tiṭṭhati, taṁ vītikkamati. 'Yāva porāṇānaṁ brāhmaṇānaṁ mariyādā3 tattha brāhmaṇo na ṭhito taṁ vītikkamatī'ti kho doṇa tasmā "brāhmaṇo sambhinnamariyādo" ti. Vuccati.
.
Evaṁ kho doṇa brāhmaṇo sambhinnamariyādo hoti.
1. Pajatthāpi sīmu, machasaṁ syā 2. Ettha brāhamaṇimapi'ti padaṁ machasaṁ sīmu, potthakesu adhikaṁ, 3. Mariyādo machasaṁ, syā
[BJT Page 372]
Kathañca doṇa, brāhmaṇo brāhmaṇa caṇḍālo hoti?
Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsa vassāni [page 229] komāraṁ brahmacariyaṁ carati mante adhīyamāno. Aṭṭhacattāḷīsa vassāni komāraṁ brahmacariyaṁ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṁ pariyesati dhammena'pi adhammena'pi kasiyā'pi vaṇijjāya'pi gorakkhena' pi issatthena' pi rājaporisena' pi
Sippaññatarena'pi kevalampi bhikkhācariyāya kapālaṁ anatimaññamāno. So ācariyassa ācariyadhanaṁ nīyādetvā dāraṁ pariyesati dhammena'pi adhammena'pi kayena'pi vikkayena'pi 1 udakupassaṭṭhaṁ. So brāhmaṇimpi gacchati, khattiyimpi gacchati, vessimpi gacchati, suddimpi gacchati, caṇḍālimpi gacchati, nesādimpi gacchati, veṇimpi gacchati rathakārimpi gacchati, pukkusimpi gacchati,
Gabhinimpi gacchati, pāyamānampi gacchati, utunimpi gacchati, anutunimpi gacchati tassa sā hoti brāhmaṇī kāmatthāpi davatthāpi ratatthāpi, na pajatthāva2 brāhmaṇassa brāhmaṇī hoti. So sabbakammehi jīvikaṁ kappeti, kamenaṁ brāhmaṇā evamāhaṁsu: "kasmā bhavaṁ brāhmaṇo paṭijānamāno sabbakammehi jīvikaṁ kappeti? Ti. So evamāha: "seyyathāpi bho aggi sucimpi dahati, asucimpi dahati na ca tena aggi upalippati, evameva kho bho sabbakammehi cepi brāhmaṇo jīvikaṁ kappeti, na ca tena brāhmaṇo upalippati" sabbakammehi jīvikaṁ kappetīti kho doṇa tasmā brāhmaṇo "brāhmaṇa caṇḍālo" ti vuccati.
Evaṁ kho doṇa brāhmaṇo brāhmaṇacaṇḍālo hoti.
Ye kho doṇa brāhmaṇānaṁ pubbakā isayo mantānaṁ kattāro mantānaṁ pavattāro, yesyañcidaṁ etarahi brāhmaṇā porāṇaṁ mantapadaṁ gītaṁ pavuttaṁ samihitaṁ tadanugāyanti, tadanubhāsanti, bhāsitamanubhāsanti, sajjhāyitamanusajjhāyanti, vācitamanuvācenti, seyyathīdaṁ: aṭṭako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo [page 230] vāseṭṭho kassapo bhagu. Tyāssume pañca brāhmaṇe paññāpenti: brahmasamaṁ, devasamaṁ, mariyādaṁ, samhinnamariyādaṁ, brāhmaṇacaṇḍālaṁyeva pañcamaṁ. Tesaṁ tvaṁ doṇa katamo?Ti. Evaṁ sante mayaṁ bho gotama brāhmaṇacaṇḍālampi na purema.
Abhikkantaṁ bho gotama abhikkantaṁ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā tela pajjotaṁ dhāreyya, 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī' ti. Evamevaṁ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhavantaṁ gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca: upāsakaṁ maṁ bhavaṁ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti.
1. Ettha "brāhmaṇimapī" ti padaṁ machasaṁ adhikaṁ 2. Pajatthāpi sīmu, machasaṁ, syā
[BJT Page 374]
5. 4. 5. 3
(Saṅgāravasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
44. Atha kho saṅgāravo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vitisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho saṅgāravo brāhmaṇo bhagavantaṁ etadavoca:
Ko nu kho bho gotama hetu? Ko paccayo? Yenekadā1 dīgharattaṁ sajjhāyakatā'pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Ko pana bho gotama hetu? Ko paccayo? Yenekadā dīgharattaṁ asajjhāyakatā' pi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā' ti.
Yasmiṁ brāhmaṇa, samaye kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa. Udapatto saṁsaṭṭho lākhāya vā haḷiddiyā vā nīliyā vā mañjiṭṭhāya vā, tattha cakkhumā puriso [page 231] sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ nappajāneyya na passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti. Attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Puna ca paraṁ brāhmaṇa, yasmiṁ samaye vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti. Attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto agginā santatto ukkaṭṭhito2ussadakajāto, 3tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ nappajāneyya, na passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
1. Yena kadāci machasaṁ 2. Ukkaṭito sīmu, ukkuṭito machasaṁ, ukkuṭṭhito syā
3. Usuṭakajāto machasaṁ.
[BJT Page 376]
Puna ca paraṁ brāhmaṇa, yasmiṁ samaye thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thīnamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti. Attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ [page 232] nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto sevālapaṇakapariyonaddho, tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ nappajāneyya,
Napasseyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thīnamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Puna ca paraṁ brāhmaṇa, yasmiṁ samaye uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti. Attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto vāterito calito bhanto ūmijāto, tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ nappajāneyya, na passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ [page 233] sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
Puna ca paraṁ brāhmaṇa, yasmiṁ samaye vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati vicikicchāparetena, uppannassa ca vicikicchāya nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti. Attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto āvilo luḷito kalalībhuto andhakāre nikkhitto, tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ nappajāneyya, napasseyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati vicikicchāparetena, uppannassa ca vicikicchāya nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṁ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
[BJT Page 378]
Yasmiñca kho brāhmaṇa, samaye na kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati na kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti. Passati ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti. Passati. Dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa udapatto asaṁsaṭṭho lākhāya vā haḷiddiyā vā nīliyā vā [page 234] mañjiṭṭhāya vā, tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ pajāneyya passeyya, evameva kho brāhmaṇa yasmiṁ samaye na kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati na kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Puna ca paraṁ brāhmaṇa, samaye na vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati na vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti. Passati ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti. Passati. Dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto agginā asantatto anukkaṭṭhito1 anussadakajāto, 2 tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ pajāneyya passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye na vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati na vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Puna ca paraṁ brāhmaṇa, yasmiṁ samaye na thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thīnamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti. Attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi pi mantā paṭibhanti, [page 235] pageva sajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto na sevālapaṇakapariyonaddho, tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ pajāneyya, passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye na thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thīnamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
1. Anukkucito machasaṁ, anukkaṭhito sīmu 2. Anusumakajāto machasaṁ.
.
[BJT Page 380]
Puna ca paraṁ brāhmaṇa, yasmiṁ samaye na uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena, cetasā viharati uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti. Attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto na vāterito na calito na bhanto na ūmijāto, tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ pajāneyya, passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye na uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati na uddhaccakukkucca paretena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Dīgharattaṁ
Asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Puna ca paraṁ brāhmaṇa, yasmiṁ samaye na vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati na vicikicchāparetena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ [page 236] pajānāti. Attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto accho vippasanno anāvilo āloke nikkhitto, tattha cakkhumā puriso sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno yathābhūtaṁ pajāneyya, passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṁ samaye na vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati na vicikicchā paretena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ pajānāti, attatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṁ samaye yathābhūtaṁ pajānāti, passati. Dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Ayaṁ kho brāhmaṇa hetu, ayaṁ paccayo, yenekadā dīgharattaṁ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Ayaṁ pana brāhmaṇa hetu ayaṁ paccayo, yenekadā1 dīgharattaṁ asajjhāyakatāpi mantā paṭihanti, pageva sajjhāyakatāti.
Abhikkantaṁ bho gotama, abhikkantaṁ bho gotama, seyyathāpi bho gotama, nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya' andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya, 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī"ti, evamevaṁ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhavantaṁ gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti.
1. Yena kadāci machasaṁ
[BJT Page 382]
5. 4. 5. 4
(Kāraṇapāli suttaṁ)
45. Ekaṁ samayaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṁ. Tena kho pana samayena kāraṇapālī brāhmaṇo licchavīnaṁ kammantaṁ kāreti.
Addasā kho kāraṇapālī brāhmaṇo piṅgiyāniṁ brāhmaṇaṁ dūratova [page 237] āgacchantaṁ. Disvāna1 piṅgiyāniṁ brāhmaṇaṁ etadavoca:
Handa kuto nu bhavaṁ piṅgiyānī āgacchati divādivassāti.
Itohaṁ bho āgacchāmi, samaṇassa gotamassa santikāti.
Taṁ kiṁ maññati bhavaṁ piṅgiyānī samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṁ, paṇḍito maññeti?
Ko cā haṁ bho, ko ca samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṁ jānissāmi. Sopi nūnassa tādisova yo samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṁ jāneyyāti.
Uḷārāya khalu bhavaṁ piṅgiyānī samaṇaṁ gotamaṁ pasaṁsāya pasaṁsatīti.
Ko cāhaṁ bho, ko ca samaṇaṁ gotamaṁ pasaṁsissāmi, pasattha pasatthova2 so bhavaṁ gotamo seṭṭho devamanussānanti.
Kiṁ pana bhavaṁ piṅgiyānī atthavasaṁ sampassamāno samaṇe gotame evaṁ abhippasanno?Ti.
Seyyathāpi bho puriso aggarasaparititto na aññesaṁ hīnānaṁ rasānaṁ piheti, evameva kho bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṁ suṇāti: yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato na aññesaṁ puthusamaṇa brāhmaṇappavādānaṁ piheti. (1)
Seyyathāpi bho puriso jighacchādubbalyapareto madhupiṇḍikaṁ adhigaccheyya, so yato yato sāyetha, labhateva sādhurasaṁ asecanakaṁ, evameva kho bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṁ suṇāti. Yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato labhateva attamanataṁ, labhati cetaso pasādaṁ. (2)
Seyyathāpi bho puriso candanaghaṭikaṁ adhigaccheyya haricandanassa vā lohitacandanassa vā, so yato yato ghāyetha, yadi mūlato yadi majjhato yadi aggato, adhigacchateva surabhigandhaṁ asecanakaṁ, evameva kho bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṁ suṇāti. Yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato adhigacchati pāmojjaṁ, adhigacchati somanassaṁ. (3)
Seyyathāpi bho puriso ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, tassa kusalo bhisakko ṭhānaso ābādhaṁ nīhareyya, evameva kho bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṁ suṇāti: yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā abbhatthaṁ gacchanti. (4)
1. Disvā machasaṁ 2. Pasatthapapasatthova machasaṁ
[BJT Page 384]
Seyyathāpi bho pokkharaṇi acchodakā sātodakā sītodakā setakā supatitthā ramaṇīyā, atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito, so taṁ pokkharaṇaṁ ogāhetvā nahātvā ca1 pītvā ca2sabbadarathakilamathapariḷāhaṁ paṭippassambheyya. Evameva kho bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṁ suṇāti yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato sabbadarathakilamathapariḷāhā paṭippassambhantī'ti. (5)
Evaṁ vutte kāraṇapālī brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā dakkhiṇajāṇumaṇḍalaṁ paṭhaviyaṁ nihantvā yena bhagavā tenañjaliṁ paṇāmetvā tikkhattuṁ udānaṁ udānesi: "namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa, namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa, namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassā"ti.
Abhikkantaṁ bho piṅgiyānī, abhikkantaṁ bho piṅgiyānī. Seyyathāpi bho piṅgiyānī, nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūlhassa vā maggaṁ ācikkheyya, [page 239] andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī' ti, evamevaṁ bhotā piṅgiyāninā anekapariyāyena dhammo pakāsito, esāhaṁ bho piṅgiyānī taṁ bhavantaṁ gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi, dhammaṁ ca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ piṅgiyānī dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti.
5. 4. 5. 5
(Piṅgiyānī suttaṁ)
46. Ekaṁ samayaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati, mahāvane kūṭāgārasālāyaṁ. Tena kho pana samayena pañcamattāni licchavīsatāni bhagavantaṁ payirupāsanti. Appekacce licchavī nīlā honti nīlavaṇṇā nīlavatthā nīlālaṅkārā. Appekacce licchavī pītā honti pītavaṇṇā pītavatthā pītālaṅkārā. Appekacce licchavī lohitakā honti lohitakavaṇṇā lohitakavatthā lohitakālaṅkārā. Appekacce licchavī odātā honti odātavaṇṇā odātavatthā odātālaṅkārā. Tyāssudaṁ bhagavā atirocati vaṇṇena ce va yasasā ca.
Atha kho piṅgiyānī brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā yena bhagavā tenañjaliṁ paṇāmetvā bhagavantaṁ etadavoca: paṭibhāti maṁ bhagavā, paṭibhāti maṁ sugatāti.
1. Nhātvā ca machasaṁ 2. Pivitvā ca machasaṁ
[BJT Page 386]
Atha kho piṅgiyānī brāhmaṇo bhagavato sammukhā sāruppāya gāthāya abhitthavi:
99. Padumaṁ 1 yathā kokanadaṁ 2 sugandhaṁ
Pāto siyā phullamavītagandhaṁ,
Aṅgīrasaṁ passa virocamānaṁ
Tapantamādiccamivantalikkheti.
Atha kho te licchavī pañcahi uttarāsaṅgasatehi piṅgiyāniṁ brāhmaṇaṁ acchādesuṁ. Atha kho piṅgiyānī brāhmaṇo tehi pañcahi uttarāsaṅgasatehi bhagavantaṁ acchādesi.
[page 240]
Atha kho bhagavā te licchavī etadavoca:
Pañcannaṁ licchavī, ratanānaṁ pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Katamesaṁ pañcannaṁ:
Tathāgatassa arahato sammā sambuddhassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desetā puggalo dullabho lokasmiṁ. Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññātā puggalo dullabho lokasmiṁ. Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññatā dhammānudhammapaṭipanno puggalo dullabho lokasmiṁ. Kataññū katavedī puggalo dullabho lokasmiṁ.
Imesaṁ kho licchavī pañcannaṁ ratanānaṁ pātubhāvo dullabho lokasminti.
5. 4. 5. 6
(Mahāsupina suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
46. Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammā sambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato pañca mahāsupinā pāturahesuṁ. Katame pañca.
Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṁ mahāpaṭhavi mahāsayanaṁ ahosi. Himavā pabbatarājā bimbohanaṁ 3ahosi. Puratthime samudde vāmo hattho ohito ahosi. Pacchime samudde dakkhiṇo hattho ohito ahosi. Dakkhiṇe samudde ubho pādā ohitā ahesuṁ. Tathāgatassa bhikkhave arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhīsattasseva sato ayaṁ paṭhamo mahāsupino pāturahosi.
Puna ca paraṁ bhikkhave tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato tiriyā nāma tiṇajāti nābhiyā uggantvā nabhaṁ āhacca ṭhitā ahosi. Tathāgatassa [page 241] bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṁ dutiyo mahāsupino pāturahosi.
Puna ca paraṁ bhikkhave tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato setā kimī kaṇhasīsā pādehi ussakkitvā yāva jāṇumaṇḍalaṁ paṭicchādesuṁ. Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṁ tatiyo mahāsupino pāturahosi.
1. Padamaṁ syā 2. Kokanudaṁ syā 3. Bibbohanaṁ machasaṁ.
[BJT Page 388]
Puna ca paraṁ bhikkhave tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato cattāro sakuṇā nānāvaṇṇā catūhi disāhi āgantvā pādamūle nipatitvā sabbasetā sampajjiṁsu. Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṁ catuttho mahāsupino pāturahosi.
Puna ca paraṁ bhikkhave tathāgatassa arahaṁ sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddho bodhisattova samāno mahato mīḷhapabbatassa uparūparicaṅkamati alippamāno 1 mīḷhena. Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa
Pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṁ pañcamo mahāsupino pāturahosi.
Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṁ mahāpaṭhavī mahāsayanaṁ ahosi, himavā pabbatarājā bimbohanaṁ ahosi, puratthime samudde vāmo hattho ohito ahosi, pacchime samudde dakkhiṇe hattho ohito ahosi, dakkhiṇe samudde ubho pādā ohitā ahesuṁ, tathāgatena bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena anuttarā sammāsambodhi abhisambuddhā, tassā abhisambodhāya ayaṁ paṭhamo mahāsupino pāturahosi.
[page 242]
Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato tiriyā nāma tiṇa jāti nābhiyā uggantvā nabhaṁ āhacca ṭhitā ahosi, tathāgatena bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena ariyo aṭṭhaṅgiko maggo abhisambujjhitvā yāva devamanussehi suppakāsito, tassa abhisambodhāya ayaṁ
Dutiyo mahāsupino pāturahosi.
Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahato sammā sambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato setā kimī kaṇhasīsā pādehi ussakkitvā yāva jāṇumaṇḍalā paṭicchādesuṁ, bahū bhikkhave, gihī odātavasanā tathāgataṁ pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatā, tassa abhisambodhāya ayaṁ tatiyo mahāsupino pāturahosi.
Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato cattāro sakuṇā nānāvaṇṇā catūhi disāhi āgantvā pādamūle nipatitvā sabbasetā sampajjiṁsu, cattāro me bhikkhave, vaṇṇā: khattiyā brāhmaṇā vessā suddā, te tathāgatappavedite dhammavinaye agārasmā anagāriyaṁ pabbajitvā anuttaraṁ vimuttiṁ sacchikaronti, tassa abhisambodhāya ayaṁ catuttho mahāsupino pāturahosi.
1. Alimpamāno sabbattha.
[BJT Page 390]
Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahaṁ sammāsambuddho pubbeva sambodhā anabhisambuddho bodhisattova samāno mahato mīḷhapabbatassa uparūpari caṅkamati alippamāno mīḷhena, lābhi bhikkhave, tathāgatassa
Civarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṁ, tattha ca tathāgato agathito1amucchito anajjhopanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati, tassa
Abhisambodhāya ayaṁ pañcamo mahā supino pāturahosi.
Tathāgatassa bhikkhave arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ime pañca mahā supinā pāturahesunti.
[page 243]
5. 4. 5. 7
(Vassantarāyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
47. Pañcime bhikkhave, vassassa antarāyā, yaṁ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṁ cakkhuṁ na kamati. 2 Katame pañca:
Upari bhikkhave, ākāse tejodhātu pakuppati, tena uppannā meghā paṭivigacchanti. Ayaṁ bhikkhave, paṭhamo vassassa antarāyo yaṁ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṁ cakkhuṁ na kamati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, upari ākāse vāyodhātu pakuppati tena uppannā meghā paṭivigacchanti. Ayaṁ bhikkhave, dutiyo vassassa antarāyo, yaṁ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṁ cakkhuṁ na kamati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, rāhu asurindo pāṇinā udakaṁ sampaṭicchitvā 3mahāsamudde chaḍḍeti. Ayaṁ bhikkhave, tatiyo vassassa antarāyo, yaṁ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṁ cakkhuṁ na kamati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, vassavalāhakā devā pamattā honti. Ayaṁ bhikkhave, catuttho vassassa antarāyo, yaṁ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṁ cakkhuṁ na kamati.
Puna ca paraṁ bhikkhave, manussā adhammikā honti. Ayaṁ bhikkhave, pañcamo vassassa antarāyo, yaṁ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṁ cakkhuṁ na kamati.
Ime kho bhikkhave, pañca vassassa antarāyā, yaṁ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṁ cakkhuṁ na kamatīti.
1. Agadhito syā, [PTS 2.] Cakkhu nakkhamati sīmu, cakkhu na kamati machasaṁ,
Cakkhuṁ nakkamati syā, 3. Paṭicchitvā sīmu.
.
[BJT Page 392]
5. 4. 5. 8
(Subhāsitavācā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
48. Pañcahi bhikkhave, aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti, no dubbhāsitā, anavajjā ca ananuvajjā ca viññūnaṁ. Katamehi pañcahi:
[page 244]
Kālena ca bhāsitā hoti. Saccā ca bhāsitā hoti, saṇhā ca bhāsitā hoti, atthasaṁhitā ca bhāsitā hoti, mettacittena ca bhāsitā hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti no dubbhāsitā, anavajjā ca ananuvajjā ca viññūnanti.
5. 4. 5. 9
(Kulasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
49. Yasmiṁ bhikkhave, samaye sīlavanto pabbajitā kulaṁ 1upasaṅkamanti, tattha manussā pañcahi ṭhānehi bahuṁ puññaṁ pasavanti. Katamehi pañcahi:
Yasmiṁ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṁ upasaṅkamante manussā disvā cittāni pasādenti, 2 saggasaṁvattanikaṁ bhikkhave, taṁ kulaṁ tasmiṁ samaye paṭipadaṁ paṭipannaṁ hoti.
Yasmiṁ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṁ upasaṅkamante manussā paccuṭṭhenti, abhivādenti, āsanaṁ denti, uccākulīnasaṁvattanikaṁ bhikkhave, taṁ kulaṁ tasmiṁ samaye paṭipadaṁ paṭipannaṁ hoti.
Yasmiṁ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṁ upasaṅkamante manussā maccheramalaṁ paṭivinodenti, 3 mahesakkhasaṁvattanikaṁ bhikkhave, taṁ kulaṁ tasmiṁ samaye paṭipadaṁ paṭipannaṁ hoti.
Yasmiṁ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṁ upasaṅkamante manussā yathāsatti yathābalaṁ saṁvibhajanti, mahābhogasaṁvattanikaṁ bhikkhave, taṁ kulaṁ tasmiṁ samaye paṭipadaṁ paṭipannaṁ hoti.
Yasmiṁ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṁ upasaṅkamante manussā paripucchanti, paripañhanti, dhammaṁ suṇanti, mahā paññasaṁvattanikaṁ bhikkhave, taṁ kulaṁ tasmiṁ samaye paṭipadaṁ paṭipannaṁ hoti.
[page 245]
Yasmiṁ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṁ upasaṅkamanti, tattha manussā imehi pañcahi ṭhānehi bahuṁ puññaṁ pasavantīti.
1. Sīlavante kulaṁ machasaṁ 2. Pasīdanti syā
3. Paṭivinenti machasaṁ
[BJT Page 394]
5. 4. 5. 10
(Nissāraṇīya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
50. Pañcimā bhikkhave, nissāraṇīyā1 dhātuyo. Katamā pañca:
Idha bhikkhave bhikkhuno kāme manasikaroto kāmesu cittaṁ na pakkhandati. Nappasīdati, na saṁtiṭṭhati, na vimuccati. Nekkhammaṁ kho panassa manasikaroto nekkhamme cittaṁ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati. Vimuccati. Tassa taṁ cittaṁ sugataṁ2 subhāvitaṁ suvuṭṭhitaṁ suvimuttaṁ suvisaṁyuttaṁ kāmehi. Ye ca kāmapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṁ vedanaṁ vediyati. Idamakkhātaṁ kāmānaṁ nissaraṇaṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhuno vyāpādaṁ manasikaroto vyāpāde cittaṁ na pakkhandati, nappasīdati, na santiṭṭhati, na vimuccati. Avyāpādaṁ kho panassa manasikaroto avyāpāde cittaṁ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati, vimuccati. Tassa taṁ cittaṁ sugataṁ2 subhāvitaṁ suvuṭṭhitaṁ suvimuttaṁ suvisaṁyuttaṁ vyāpādena. Ye ca vyāpādapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṁ vedanaṁ vediyati. Idamakkhātaṁ vyāpādassa nissaraṇaṁ.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhuno vihesaṁ manasikaroto vihesāya cittaṁ na pakkhandati, nappasīdati, na santiṭṭhati, na vimuccati. Avihesaṁ kho panassa manasikaroto avihesāya cittaṁ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati, vimuccati. Tassa taṁ cittaṁ sugataṁ subhāvitaṁ suvuṭṭhitaṁ suvimuttaṁ suvisaṁyuttaṁ vihesāya. Ye ca vihesāpaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṁ vedanaṁ vediyati. Idamakkhātaṁ vihesāya nissaraṇaṁ.
[page 246]
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhuno rūpaṁ manasikaroto rūpe cittaṁ na
Pakkhandati, nappasīdati, na santiṭṭhati, na vimuccati. Arūpaṁ kho panassa manasikaroto arūpe cittaṁ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati, vimuccati. Tassa taṁ cittaṁ sugataṁ subhāvitaṁ suvuṭṭhitaṁ suvimuttaṁ suvisaṁyuttaṁ rūpehi. Ye ca
Rūpapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṁ vedanaṁ vediyati. Idamakkhātaṁ rūpānaṁ nissaraṇaṁ.
1. Nissaraṇiyā [PTS 2.] Sukataṁ [PTS]
[BJT Page 396]
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhuno sakkāyaṁ manasikaroto sakkāye cittaṁ na pakkhandati, nappasīdati, na santiṭṭhati, na vimuccati. Sakkāyanirodhaṁ kho panassa manasikaroto sakkāyanirodhe cittaṁ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati, vimuccati. Tassa taṁ cittaṁ sugataṁ subhāvitaṁ suvuṭṭhitaṁ suvimuttaṁ suvisaṁyuttaṁ sakkāyena. Ye ca sakkāyapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṁ vedanaṁ vediyati. Idamakkhātaṁ sakkāyassa nissaraṇaṁ.
Tassa kāmanandipi nānuseti, vyāpādanandipi nānuseti, vihesānandipi nānuseti, rūpanandipi nānuseti, sakkāyanandipi nānuseti. So kāmanandiyāpi ananusayā, vyāpādanandiyāpi ananusayā vihesā nandiyāpi ananusayā, rūpanandiyāpi ananusayā, sakkāyanandiyāpi ananusayā. Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu niranusayo acchecchi taṇhaṁ, vāvattayi 1 saṁyojanaṁ, sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassa.
Imā kho bhikkhave, pañca nissāraṇīyā dhātuyoti.
Soṇavaggo pañcamo
[page 247]
Tassuddānaṁ:
Soṇo doṇo saṅgāravo kāraṇapālī ca piṅgiyānī.
Supinā ca vassā vācā kulaṁ nissāraṇīyena cāti.
Catuttho paṇṇāsako samatto.
1. Vivattayi machasaṁ, vivaṭṭayi syā,
[BJT Page 398]
Pañcamapaṇṇāsakaṁ
1. Kimbilavaggo
5. 5. 1. 1
(Kimbilasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
1. Ekaṁ samayaṁ bhagavā kimbilāyaṁ 1 viharati, niceluvane. 2Atha kho āyasmā kimbilo3 yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā kimbilo3 bhagavantaṁ etadavoca:
'Ko nu kho bhante hetu ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hotīti'.
Idha kimbila, 4 tathāgate parinibbute bhikkhu bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo satthari agāravā viharanti appatissā. Dhamme agāravā viharanti appatissā, saṅghe agāravā viharanti
Appatissā, sikkhāya agāravā viharanti appatissā, aññamaññaṁ agāravā viharanti appatissā. Ayaṁ kho kimbila, hetu ayaṁ paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hotīti.
Ko pana bhante, hetu ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotīti.
Idha kimbila, tathāgate parinibbute bhikkhu bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo satthari sagāravā viharanti sappatissā. Dhamme sagāravā viharanti sappatissā, saṅghe sagāravā viharanti sappatissā, sikkhāya sagāravā viharanti sappatissā,
Aññamaññaṁ sagāravā viharanti sappatissā. Ayaṁ kho kimbila, hetu ayaṁ paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotī'ti.
[page 248]
5. 5. 1. 2
(Dhammasavaṇa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
2. Pañcime bhikkhave, ānisaṁsā dhammasavaṇe. Katame pañca:
Assutaṁ suṇāti, sutaṁ pariyodapeti, kaṅkhaṁ vitarati, diṭṭhiṁ ujuṁ karoti, cittamassa pasīdati. Ime kho bhikkhave, pañca ānisaṁsā dhammasavaṇeti.
1. Kimilāyaṁ machasaṁ, syā, 2. Veluvane machasaṁ syā 3. Kimilo machasaṁ
4. Kimila machasaṁ
[BJT Page 400]
5. 5. 1. 3
(Ājānīyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
3. Pañcahi bhikkhave, aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti, rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati. Katamehi pañcahi:
Ajjavena, javena, maddavena, khantiyā, soraccena. Imehi kho bhikkhave, pañcahi aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti, rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati.
Evameva kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Kamehi pañcahi:
Ajjavena, javena, maddavena, khantiyā, soraccena. Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
5. 5. 1. 4
(Balasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
4. Pañcimāni bhikkhave, balāni. Katamāni pañca:
Saddhābalaṁ, hiribalaṁ, ottappabalaṁ, viriyabalaṁ, paññābalaṁ. Imāni kho bhikkhave, pañca balānīti.
5. 5. 1. 5
(Cetokhilasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
5. Pañcime bhikkhave, cetokhilā. Katame pañca:
Idha bhikkhave, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati [page 249] nādhimuccati na sampasīdati. Yo so bhikkhave, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ paṭhamo cetokhilo.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu dhamme kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati. Yo so bhikkhave, bhikkhu dhamme kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ dutiyo cetokhilo.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu saṅghe kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati. Yo so bhikkhave, bha bhikkhu saṅghe kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ tatiyo cetokhilo.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu sikkhāya kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, yo so bhikkhave bhikkhu sikkhāya kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātacācaya padhānāya, ayaṁ catuttho cetokhilo.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, yo so bhikkhave, bhikkhu sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ pañcamo cetokhilo.
Ime kho bhikkhave, pañca cetokhilāti.
[BJT Page 402]
5. 5. 1. 6
(Vinibandhasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
6. Pañcime bhikkhave, cetaso vinibandhā katame pañca:
Idha bhikkhave, bhikkhu kāmesu1 avigatarāgo2 hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Yo so bhikkhave, bhikkhu kāmesu avigatarāgo hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ paṭhamo cetaso vinibandho.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu kāye avigatarāgo hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Yo so bhikkhave, bhikkhu kāye avigatarāgo hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ dutiyo cetaso vinibandho.
Puna ca paraṁ bhikkhave, bhikkhu rūpe avigatarāgo hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Yo so bhikkhave, bhikkhu rūpe avigatarāgo hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ tatiyo cetaso vinibandho.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu yāvadatthaṁ udarāvadehakaṁ bhuñjitvā seyyasukhaṁ passasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharati yo so bhikkhave, bhikkhu yāvadatthaṁ udarāvadehakaṁ bhuñjitvā seyyasukhaṁ passasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharati, tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ catuttho cetaso vinibandho.
Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu aññataraṁ devanikāyaṁ paṇidhāya brahmacariyaṁ carati: ' imināhaṁ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā'ti yo so bhikkhave, bhikkhu aññataraṁ devanikāyaṁ [page 250] paṇidhāya brahmacariyaṁ carati. ' Imināhaṁ sīlena vā vatena vā tapenavā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā 'ti tassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṁ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṁ pañcamo cetaso vinibandho.
Ime kho bhikkhave, pañca cetaso vinibandhāti.
5. 5. 1. 7
(Yāgusuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
7. Pañcime bhikkhave, ānisaṁsā yāguyā. Katame pañca:
Khudaṁ paṭihanti, 5 pipāsaṁ paṭivineti. Vātaṁ anulometi, vatthiṁ sodheti, āmāvasesaṁ pāceti.
Ime kho bhikkhave, pañca ānisaṁsā yāguyāti.
5. 5. 1. 8
(Dantakaṭṭhasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
8. Pañcime bhikkhave, ādīnavā dantakaṭṭhassa akhādane. Katame pañca:
Acakkhussaṁ, mukhaṁ duggandhaṁ hoti, rasaharaṇiyo na visujjhantī,
Pittaṁ semhaṁ bhattaṁ pariyonandhati, bhattamassa nacchādeti.
Ime kho bhikkhave, pañca ādinavā dantakaṭṭhassa akhādano.
1. Kāme syā 2. Avītarāgo machasaṁ, syā, kāme avītarāgo syā
3. Udarāvadehaṁ sīmu 4. Phassasukhaṁ sīmu 5. Khuddaṁ paṭibhanti machasaṁ, syā
[BJT Page 404]
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā dantakaṭṭhassa khādane. Katame pañca:
Cakkhussaṁ, mukhaṁ na duggandhaṁ hoti, rasaharaṇiyo visujjhanti, pittaṁ semhaṁ bhattaṁ na pariyonandhati, bhattamassa chādeti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā dantakaṭṭhassa khādaneti.
[page 251]
5. 5. 1. 9
(Gītassarasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
9. Pañcime bhikkhave ādinavā āyatakena gītassarena dhammaṁ bhaṇantassa. Katame pañca:
Attanāpi tasmiṁ sare sārajjati, parepi tasmiṁ sare sārajjanti, gahapatikāpi ujjhāyanti: 'yatheva mayaṁ gāyāma, evameva ime samaṇā sakkiyaputtiyā gāyantī' ti, sarakuttimpi nikāmayamānassa samādhissa bhaṅgo hoti, pacchimā janatā diṭṭhānugatiṁ āpajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā āyatakena gītassarena dhammaṁ bhaṇantassāti.
5. 5. 1. 10
(Muṭṭhassati suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
10. Pañcime bhikkhave ādīnavā muṭṭhassatissa asampajānassa niddaṁ okkamato. Katame pañca:
Dukkhaṁ supati, dukkhaṁ paṭibujjhati, pāpakaṁ supinaṁ passati, devatā na rakkhanti, asuci muccati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā muṭṭhassatissa asampajānassa niddaṁ okkamato.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā upaṭṭhitasatissa1sampajānassa niddaṁ okkamato. Katame pañca:
Sukhaṁ supati, sukhaṁ paṭibujjhati, na pāpakaṁ supinaṁ passati, devatā rakkhanti, asuci na muccati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā upaṭṭhitasatissa 1sampajānassa niddaṁ okkamatoti.
Kimbilavaggo paṭhamo
Tassuddānaṁ:
Kimbilo2 dhammasavaṇaṁ3 ājānīyo4 balaṁ khilaṁ
Vinibandhaṁ yāgu kaṭṭhaṁ gītaṁ muṭṭhassatinā cāti.
1. Upaṭṭhitassatissa machasaṁ 2. Kimilo,
3. Dhammassavaṇaṁ machasaṁ 4. Ājānīca machasaṁ, sīmu
[BJT Page 406]
[page 252]
Akkosakavaggo
5. 5. 2. 1
(Akkosakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
11. Yo so bhikkhave bhikkhu akkosakaparibhāsako ariyūpavādi sabrahmacārīnaṁ, tassa pañca ādīnavā pāṭikaṅkhā. Katame pañca:
Pārājiko vā hoti chinnaparipantho, aññataraṁ vā saṅkiliṭṭhaṁ āpattiṁ āpajjati, bāḷhaṁ vā rogātaṅkaṁ phusati, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Yo so bhikkhave bhikkhu akkosakaparibhāsako ariyūpavādī sabrahmacārīnaṁ, tassa ime pañca ādīnavā pāṭikaṅkhāti.
5. 5. 2. 2
(Bhaṇḍanakāraka suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
12. Yo so bhikkhave bhikkhu bhaṇḍanakārako kalahakārako vivādakārako bhassakārako saṅghe adhikaraṇakārako, tassa pañca ādīnavā pāṭikaṅkhā. Katame pañca:
Anadhigataṁ nādhigacchati, adhigataṁ1 parihāyati, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Yo so bhikkhave bhikkhu bhāṇḍanakārako kalahakārako vivādakārako bhassakārako saṅghe adhikaraṇakārako, tassa ime pañca ādīnavā pāṭikaṅkhāti.
5. 5. 2. 3
(Sīla suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
13. Pañcime bhikkhave ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā. Katame pañca:
Idha bhikkhave dussīlo sīlavipanno pamādādhikaraṇaṁ mahatiṁ bhogajāniṁ nigacchati, ayaṁ bhikkhave paṭhamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.
Puna ca paraṁ bhikkhave dussīlassa sīlavipannassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati. Ayaṁ bhikkhave dutiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā
1. Adhigatā machasaṁ
[BJT Page 408]
[page 253]
Puna ca paraṁ bhikkhave dussīlo sīlavipanno yaññadeva parisaṁ upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṁ yadi brāhmaṇaparisaṁ yadi gahapatiparisaṁ yadi samaṇaparisaṁ, avisārado upasaṅkamati. Maṅkubhuto. Ayaṁ bhikkhave tatiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.
Puna ca paraṁ bhikkhave dussīlo sīlavipanno sammūḷho kālaṁ karoti.
Ayaṁ bhikkhave catuttho ādīnavo dussīlassa sīla vipattiyā.
Puna ca paraṁ bhikkhave dussīlo sīlavipanno kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati ayaṁ bhikkhave pañcamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā dussīlassa sīlavippattiyā.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā sīlavato sīlasampadāya. Katame pañca:
Idha bhikkhave sīlavā sīlasampanno appamādādhikaraṇaṁ mahantaṁ bhogakkhandhaṁ adhigacchati. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave sīlavato sīlasampannassa kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati. Ayaṁ bhikkhave dutiyo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave sīlavā sīlasampanno yaññadeva parisaṁ upasaṅkamati yadi khattiyaparisaṁ yadi brāhmaṇaparisaṁ yadi gahapatiparisaṁ yadi samaṇaparisaṁ, visārado upasaṅkamati, amaṅkubhūto ayaṁ bhikkhave tatiyo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave sīlavā sīlasampanno asammūḷho kālaṁ karoti.
Ayaṁ bhikkhave catuttho ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.
Puna ca paraṁ bhikkhave sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. Ayaṁ bhikkhave pañcamo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā sīlavato silasampadāyāti.
[page 254]
5. 5. 2. 4
(Bahubhāṇi suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
14. Pañcime bhikkhave ādīnavā bahubhāṇiyasmiṁ puggale. Katame pañca.
Musā bhaṇati. Pisunaṁ bhaṇati, pharusaṁ bhaṇati, samphappalāpaṁ bhaṇati, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā bahubhāṇismiṁ puggale.
.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā mantabhāṇismiṁ puggale. Katame pañca:
[BJT Page 410]
Na musā bhaṇati, na pisunaṁ bhaṇati, na pharusaṁ bhaṇati, na samphappalāpaṁ bhaṇati. Kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā mantabhāṇismīṁ puggaleti.
5. 5. 2. 5
(Paṭhama akkhantisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
15. Pañcime bhikkhave ādīnavā akkhantiyā. Katame pañca:
Bahuno janassa appiyo hoti amanāpo. Verabahulo ca hoti, vajjabahulo ca, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā akkhantiyā.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā khantiyā. Katame pañca:
Bahuno janassa piyo hoti manāpo, na verabahulo hoti, na vajjabahulo, asammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā khantiyāti.
[page 255]
5. 5. 2. 6
(Dutiya akkhantisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
16. Pañcime bhikkhave ādinavā akkhantiyā. Katame pañca:
Bahuno janassa appiyo hoti amanāpo, luddo ca hoti, vippaṭisārī ca, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā akkhantiyā.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā khantiyā. Katame pañca.
Bahuno janassa piyo hoti manāpo, aluddo ca hoti, avippaṭisāri ca, asammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā khantiyāti.
[BJT Page 412.]
5. 5. 2. 7
(Paṭhamaapāsādika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
17. Pañcime bhikkhave ādinavā apāsādike. Katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā apāsādike
Pañcime bhikkhave pañca ādīnavā pāsādike katame pañca:
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ
Lokaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā pāsādiketi.
5. 5. 2. 8
(Dutiyaapāsādikasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
18. Pañcime bhikkhave ādīnavā apāsādike. Katame pañca:
[page 256]
Appasannā nappasīdanti, pasannānañca ekaccānaṁ aññathattaṁ hoti, satthusāsanaṁ akataṁ hoti, pacchimā janatā diṭṭhānugatiṁ āpajjati, cittamassa nappasīdati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā apāsādike.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā pāsādike. Katame pañca:
Appasannā pasīdanti, pasannānañca bhīyyo bhāvo hoti, satthu sāsanaṁ kataṁ hoti, pacchimā janatā diṭṭhānugatiṁ āpajjati, cittamassa pasīdati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā pāsādiketi.
[BJT Page 414.]
5. 5. 2. 9
(Aggisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
19. Pañcime bhikkhave ādīnavā aggismiṁ. Katame pañca:
Acakkhusso, dubbaṇṇakaraṇo, dubbalakaraṇo, saṅgaṇikāpavaddhano, tiracchānakathāpavattaniko. 1
Ime bhikkhave pañca: ādīnavā aggisminti.
5. 5. 2. 10
(Madhurāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
20. Pañcime bhikkhave ādīnavā madhurāyaṁ. Katame pañca:
Visamā, bahurajā, caṇḍasunakhā, vāḷayakkhā, dullabhapiṇḍā.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā madhurāyanti.
Akkosakavaggo dutiyo
[page 257]
Tassuddānaṁ:
Akkosabhaṇḍanasīlaṁ bahubhāṇī dve akkhantiyo
Apāsādikā dve vuttā aggismiṁ madhurāya2 cā'ti.
1. Tiracchānakathā pattatiko hoti machasaṁ
2. Maḍurena sīmu.
.
[BJT Page 416]
3. Dīghacārika vaggo
5. 5. 3. 1
(Paṭhamadīghacārika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
21. Pañcime bhikkhave ādīnavā dīghacārikaṁ anavattha cārikaṁ1anuyuttassa viharato. Katame pañca:
Assutaṁ na suṇāti, sutaṁ na pariyodapeti, sutenekaccena avisārado hoti, bāḷhaṁ rogātaṅkaṁ phusati, na ca mittavā hoti.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā dīghacārikaṁ anavattha cārikaṁ1anuyuttassa viharato.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā samavatthacāre. Katame pañca:
Assutaṁ suṇāti, sutaṁ pariyodapeti, sutenekaccena visārado hoti, na bāḷhaṁ2 rogātaṅkaṁ phusati, mittavā ca hoti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā samavatthacāreti.
5. 5. 3. 2
(Dutiyadīghacārika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
22. Pañcime bhikkhave ādīnavā dīghacārikaṁ anavattha cārikaṁ1anuyuttassa viharato. Katame pañca:
Anadhigataṁ nādhigacchati adhigataṁ parihāyati, adhigatenekaccena avisārado hoti bāḷhaṁ2 rogātaṅkaṁ phusati, na ca mittavā hoti.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā dīghacārikaṁ anavattha cārikaṁ1anuyuttassa viharato.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā samavatthacāre. Katame pañca:
Anadhigataṁ adhigacchati, adhigataṁ na parihāyati, adhigatenekaccena visārado hoti, na bāḷhaṁ 2 rogātaṅkaṁ phusati, mittavā ca hoti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā samavatthacāreti.
1. Anavatthita cārikaṁ sīmu, machasaṁ, anavaṭṭhita cārikaṁ syā
2. Gāḷhaṁ sīmu, machasaṁ [PTS]
[BJT Page 418]
[page 258]
5. 5. 3. 3
(Paṭhamaatinivāsa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
23. Pañcime bhikkhave ādīnavā atinivāse 1 katame pañca:
Bahubhaṇḍo hoti bahubhaṇḍasannicayo, bahubhesajjo hoti bahubhesajjasannicayo, bahukicco hoti bahukaraṇiyo vyatto kiṅkaraṇīyesu, saṁsaṭṭho viharati gahaṭṭhapabbajitehi ananulomikena gihīsaṁsaggena, tamhā ca āvāsā pakkamanto sāpekkho pakkamati.
Ime kho bhikkhave, pañca ādīnavā atinivāse.
Pañcime bhikkhave, ānisaṁsā samavatthavāse. Katame pañca:
Na bahubhaṇḍo hoti na bahubhaṇḍasannicayo, na bahubhesajjo hoti na bahubhesajjasannicayo, na bahukicco hoti na bahukaraṇiyo na vyatto kiṅkaraṇīyesu, asaṁsaṭṭho viharati gahaṭṭhapabbajitehi ananulomikena gihīsaṁsaggena, tamhā ca āvāsā pakkamanto anapekkho pakkamati.
Ime kho bhikkhave, pañca ānisaṁsā samavatthavāseti.
5. 5. 3. 4
(Dutiya atinivāsa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
24. Pañcime bhikkhave ādīnavā atinivāse1 katame pañca:
Āvāsamaccharī hoti, kulamaccharī hoti, lābhamaccharī hoti, vaṇṇamaccharī hoti, dhammamaccharī hoti.
Ime kho bhikkhave, pañca ādinavā atinivāse.
Pañcime bhikkhave, ānisaṁsā samavatthavāse. Katame pañca:
Na āvāsamaccharī hoti, na dhammamaccharī hoti, na lābhamaccharī hoti. Na vaṇṇamaccharī hoti, na dhammamaccharī hoti.
Ime kho bhikkhave, pañca ānisaṁsā samavatthavāseti.
1. Abhinivāse syā
[BJT Page 420]
5. 5. 3. 5
(Paṭhamakulūpaga suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
25. Pañcime bhikkhave ādīnavā kulūpage. Katame pañca:
[page 259]
Anāmantacāre āpajjati, raho nisajjāya āpajjati, paṭicchanne āsane āpajjati, mātugāmassa uttariṁ chappañca vācāhi dhammaṁ desento āpajjati, kāmasaṅkappabahulo viharati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kulūpage'ti.
5. 5. 3. 6
(Dutiyakulūpaga suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
26. Pañcime bhikkhave ādīnavā kulūpagassa bhikkhuno ativelaṁ kulesu saṁsaṭṭhassa viharato. Katame pañca:
Mātugāmassa abhiṇhadassanaṁ, dassane sati saṁsaggo, saṁsagge sati vissāso, vissāse sati otāro, otiṇṇacittassetaṁ pāṭikaṅkhaṁ: anabhirato vā brahmacariyaṁ carissati, aññataraṁ vā saṅkiliṭṭhaṁ āpattiṁ āpajjissati, sikkhaṁ vā paccakkhāya hīnayāvattissati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kulūpagassa bhikkhuno ativelaṁ kulesu saṁsaṭṭhassa viharatoti.
5. 5. 3. 7
(Bhogasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
27. Pañcime bhikkhave ādīnavā bhogesu katame pañca:
Aggisādhāraṇā bhogā, udakasādhāraṇā bhogā, rājasādhāraṇā bhogā, corasādhāraṇā bhogā, appiyehi dāyādehi sādhāraṇā bhogā.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā bhogesu.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā bhogesu. Katame pañca:
Bhoge nissāya attānaṁ sukheti pīṇeti sammā sukhaṁ pariharati, mātāpitaro sukheti pīṇoti sammā sukhaṁ pariharati, puttadāradāsakammakaraporise sukheti pīṇeti sammā sukhaṁ pariharati, mittāmacce sukheti pīṇeti sammā sukhaṁ pariharati, samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṁ dakkhiṇaṁ patiṭṭhāpeti sovaggikaṁ sukhavipākaṁ saggasaṁvattanikaṁ.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā bhogesū'ti.
[BJT Page 422]
[page 260]
5. 5. 3. 8
(Ussūrabhattasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
28. Pañcime bhikkhave ādīnavā ussūrabhatte kule katame pañca:
Ye te atithi pāhunā te na kālena paṭipūjenti, yā tā balipaṭiggāhikā 1 devatā tā na kālena paṭipūjenti, ye te samaṇabrāhmaṇā ekabhattikā rattuparatā viratā vikālabhojanā te na kālena paṭipūjenti, dāsakammakaraporisā vimukhā kammaṁ karonti, tāvatakaṁ yeva asamayena bhuttaṁ anojavantaṁ hoti.
Ime kho bhikkhave pañca ādinavā ussūrabhatte kule.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā samayabhatte kule. Katame pañca:
Ye te atithi pāhunā te kālena paṭipūjenti, yā tā balipaṭiggāhikā 1 devatā tā kālena paṭipūjenti, ye te samaṇabrāhmaṇā ekabhattikā rattuparatā viratā vikālabhojanā te kālena paṭipūjenti, dāsakammakaraporisā avimukhā kammaṁ karonti, tāvatakaṁ ye va samayena bhuttaṁ ojavantaṁ hoti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā samayabhatte kuleti.
5. 5. 3. 9
(Paṭhamakaṇhasappasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
29. Pañcime bhikkhave ādīnavā kaṇhasappe. Katame pañca:
Asucī, duggandho, sabhīru, sappaṭibhayo, mittadubhī2 ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kaṇhasappe.
Evameva kho bhikkhave pañcime ādīnavā mātugāme. Katame pañca:
Asucī dugagandho, sabhīru, sappaṭibhayo, mittadubhi. 3 Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā mātugāmeti.
1. Balipaṭiggāhakā sīmu.
2. Mittadubbhī machasaṁ.
[BJT Page 424]
5. 5. 3. 10
(Dutiyakaṇhasappasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
30. Pañcime bhikkhave ādīnavā kaṇhasappe. Katame pañca:
Kodhano, upanāhī, ghoraviso, dujīvho, mittadubhī1 [page 261]
Ime kho bhikkhave pañca ādinavā kaṇhasappe.
Evameva kho bhikkhave pañca ādīnavā mātugāme. Katame pañca:
Kodhano, upanāhī, ghoraviso, dujīvho, mittadubhī.
Tatiradaṁ2 bhikkhave mātugāmassa ghoravisatā:3 yebhuyyena bhikkhave mātugāmo tibbarāgo. Tatiradaṁ bhikkhave mātugāmassa dujīvhatā: yebhuyyena bhikkhave mātugāmo pisunāvāco. Tatiradaṁ bhikkhave mātugāmassa mittadubhitā: yebhuyyena bhikkhave mātugāmo aticārinī.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā mātugāmeti.
Dīghacārikavaggo tatiyo.
Tassuddānaṁ:
Dīghacārikaṁ dve vuttā atinivāsamacchare,
Dve ca kulūpagā bhogā bhattaṁ sappāpare duveti.
1. Mīttadubhī machasaṁ.
2. Tatīradaṁ machasaṁ.
3. Ghoravisaṁ sīmu.
[BJT Page 426]
4. Āvāsikavaggo
5. 5. 4. 1
(Abhāvanīya suttaṁ)
31. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu abhāvanīyo hoti. Katamehi pañcahi:
Na ākappasampanno hoti na vattasampanno, na bahussuto hoti na sutadharo, na paṭisallekhitā hoti na paṭisallāṇārāmo,* na kalyāṇavāco hoti na kalyāṇavākkaraṇo, duppañño hoti jaḷo elamūgo.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu abhāvanīyo hoti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu bhāvanīyo hoti. Katamehi pañcahi:
[page 262]
Ākappa sampanno hoti vattasampanno, bahussuto hoti sutadharo, paṭisallekhitā hoti paṭisallāṇārāmo, kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo, paññavā hoti ajaḷo aneḷamūgo.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu bhāvanīyo hotīti.
5. 5. 4. 2
(Piyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
32. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:
Sīlavā hoti, pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati, ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā1 kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti, dhatā 2vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā. Catunnaṁ jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikāmalābhī hoti akicchalābhī. Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu sabrahmacārīnaṁ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.
*Na kalyāṇarāmo, syāmapotthake adhikaṁ,
1. Sātthaṁ savyañjanaṁ machasaṁ syā, 2. Dhātā machasaṁ
[BJT Page 428]
5. 5. 4. 3
(Sobhanasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
33. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu āvāsaṁ sobheti. Katamehi pañcahi:
[page 263]
Sīlavā hoti, pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati, ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti, dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā. Paṭibalo hoti upasaṅkamante dhammiyā kathāya sandassetuṁ samādapetuṁ samuttejetuṁ sampahaṁsetuṁ. Catunnaṁ jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikamalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu āvāsaṁ sobhetīti.
5. 5. 4. 4
(Bahūpakārasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
34. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu āvāsassa bahūpakāro hoti. Katamehi pañcahi:
Sīlavā hoti, pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati, ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti, dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā
Khaṇḍaphullaṁ paṭisaṅkharoti. Mahā kho pana bhikkhusaṅgho abhikkanto, nānāverajjakā bhikkhū gihīnaṁ upasaṅkamitvā āroceti: " mahā kho āvuso, bhikkhusaṅgho abhikkanto, nānāverajjakā bhikkhu, karotha puññāni, samayo puññāni kātunti" catunnaṁ jhānānaṁ ābhicetasikānaṁ diṭṭhadhammasukhavihārānaṁ nikamalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu āvāsassa bahūpakāro hotī'ti.
5. 5. 4. 5
(Anukampakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
35. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu gihīnaṁ anukampati. Katamehi pañcahi:
Adhisīle samādapeti, dhammadassane niveseti, gilānake upasaṅkamitvā satiṁ uppādeti: 'arahaggataṁ [page 264] āyasmanto satiṁ upaṭṭhāpethā'ti mahā kho pana bhikkhusaṅgho abhikkanto nānāverajjakā bhikkhū, gihīnaṁ upasaṅkamitvā āroceti: "mahā kho āvuso, bhikkhusaṅgho abhikkanto, nānāverajjakā bhikkhū, tarotha puññāni, samayo puññāni kātunti. " Yaṁ kho panassa bhojanaṁ denti lūkhaṁ vā paṇītaṁ vā taṁ attanā paribhuñjati, saddhādeyyaṁ na vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu gihīnaṁ anukampatīti.
[BJT Page 430]
5. 5. 4. 6
(Paṭhamaavaṇṇārahasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
36. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā appasādanīye ṭhāne pasādaṁ upadaṁseti, ananuvicca apariyogāhetvā pasādanīye ṭhāne appasādaṁ upadaṁseti, saddhādeyyaṁ vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā appasādanīye ṭhāne appasādaṁ upadaṁseti, anuvicca pariyogāhetvā pāsādanīye ṭhāne pasādaṁ upadaṁseti, saddhādeyyaṁ na vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ saggeti.
[page 265]
5. 5. 4. 7
(Dutiyaavaṇṇārahasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
37. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati. Āvāsamaccharī hoti āvāsapaligedhī, kulamaccharī hoti kulapaligedhī, saddhādeyyaṁ vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye
[BJT Page 432.]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhasati, na āvāsamaccharī hoti na āvāsapaligedhī, na kulamaccharī hoti na kulapaligedhī, saddhādeyyaṁ na vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ saggeti.
5. 5. 4. 8
(Tatiyaavaṇṇārahasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
38. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṁ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati. Āvāsamaccharī hoti kulamaccharī hoti lābhamacchari hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṁ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ [page 266] bhasati, na āvāsamaccharī hoti na kulamaccharī hoti na lābhamaccharī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ saggeti.
5. 5. 4. 9
(Paṭhamacchariyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
39. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Āvāsamaccharī hoti, kulamacchari hoti lābhamaccharī hoti vaṇṇamaccharī hoti, saddhādeyyaṁ vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
[BJT Page 434]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Na āvāsamaccharī hoti, na kulamaccharī hoti, na lābhamaccharī hoti, na vaṇṇamaccharī hoti, saddhādeyyaṁ na vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ saggeti.
5. 5. 4. 10
(Dutiya macchariyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
40. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Āvāsamaccharī hoti, kulamaccharī hoti, lābhamaccharī hoti vaṇṇamaccharī hoti, dhammamaccharī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Na āvāsamaccharī hoti, na kulamaccharī hoti, na [page 267] lābhamaccharī hoti, na vaṇṇamaccharī hoti, na dhammamaccharī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ saggeti.
Āvāsikavaggo catuttho
Tassuddānaṁ:
Abhāvanīyo piyasobhanā ca1 bahūpakāro anukampako ca
Yathābhataṁ cādi tayo avaṇṇārahā duve macchariyā ca vuttā2
1. Āvāsiko appiya sobhanāca sīmu.
2. Yathābhataṁ cāpi avaṇṇagedhā, catukkamacchera pañcamena cāpi sīmu
Āvāsiko piyo ca sobhamānā machasaṁ
[BJT Page 436]
5. Du-c-carita vaggo
5. 5. 5. 1
(Du-c-caritasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
41. Pañcime bhikkhave ādīnavā duccarite katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā duccarite.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā sucarite. Katame pañca:
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā sucarite'ti.
5. 5. 5. 2
(Kāyaduccaritasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
42. Pañcime bhikkhave ādīnavā kāyaduccarite katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kāyaduccarite.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā kāyasucarite. Katame pañca:
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā kāyasucarite'ti.
5. 5. 5. 3
(Vacīduccaritasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
43. Pañcime bhikkhave ādīnavā vacīduccarite katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā vacīduccarite.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā vacīsucarite. Katame pañca:
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā vacīsucarite'ti.
5. 5. 5. 4
(Manoduccaritasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
44. Pañcime bhikkhave ādīnavā manoduccarite katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, sammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā manoduccarite.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā manosucarite. Katame pañca:
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asammūḷho kālaṁ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā manosucarite'ti.
[BJT Page 438]
5. 5. 5. 5
(Aparaduccaritasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
45. Pañcime bhikkhave ādīnavā duccarite katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, saddhammā vuṭṭhāti, asaddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā duccarite.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā sucarite. Katame pañca:
[page 268]
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asaddhammā vuṭṭhāti, saddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā sucarite'ti.
5. 5. 5. 6
(Aparakāyaduccaritasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
46. Pañcime bhikkhave ādīnavā kāyaduccarite katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, saddhammā vuṭṭhāti, asaddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kāyaduccarite.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā kāyasucarite. Katame pañca:
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asaddhammā vuṭṭhāti, saddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā kāyasucarite'ti.
5. 5. 5. 7
(Aparavacīduccaritasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
47. Pañcime bhikkhave ādīnavā vacīduccarite katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, saddhammā vuṭṭhāti, asaddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā vacīduccarite.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā vacīsucarite. Katame pañca:
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asaddhammā vuṭṭhāti, saddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā vacīsucarite'ti.
5. 5. 5. 8
(Aparamanoduccaritasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
48. Pañcime bhikkhave ādīnavā manoduccarite katame pañca:
Attāpi attānaṁ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati, saddhammā vuṭṭhāti, asaddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā manoduccarite.
Pañcime bhikkhave ānisaṁsā manosucarite. Katame pañca:
Attāpi attānaṁ na upavadati, anuvicca viññū pasaṁsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, asaddhammā vuṭṭhāti, saddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṁsā mano sucarite'ti.
[BJT Page 440]
5. 5. 5. 9
(Sīvathikāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
49. Pañcime bhikkhave ādīnavā sīvathikāya. Katame pañca:
Asuci, duggandhā, sappaṭibhayā, vāḷānaṁ amanussānaṁ āvāso, bahuno janassa ārodanā.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā sīvathikāya.
Evameva kho bhikkhave pañcime ādīnavā sīvathikūpame puggale. Katame pañca:
[page 269]
Idha bhikkhave ekacco puggalo asucinā kāyakammena samannāgato hoti, asucinā vacīkammena samannāgato hoti, asucinā manokammena samannāgato, hoti, idamassa asucitāya vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave, sīvathikā asuci, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi.
Tassa asucinā kāyakammena samannāgatassa asucinā vacīkammena samannāgatassa asucinā manokammena samannāgatassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati, idamassa duggandhatāya vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave sīvathikā duggandhā, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi.
Tamenaṁ asucinā kāyakammena samannāgataṁ asucinā vacīkammena samannāgataṁ asucinā manokammena samannāgataṁ pesalā sabrahmacāri ārakā parivajjenti. 1 Idamassa sappaṭibhayasmiṁ vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave sīvathikā sappaṭibhayā, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi.
So asucinā kāyakammena samannāgato asucinā vacīkammena samannāgato asucinā manokammena samannāgato sabhāgehi puggalehi saddhiṁ saṁvasati. Idamassa vāḷāvāsasmiṁ vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave sīvathikā vāḷānaṁ amanussānaṁ
Āvāso, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi.
Tamenaṁ asucinā kāyakammena samannāgataṁ asucinā vacīkammena samannāgataṁ asucinā manokammena samannāgataṁ pesalā sabrahmacāri disvā khīyanadhammaṁ āpajjanti. 'Aho vata no dukkhaṁ ye mayaṁ evarūpehi puggalehi saddhiṁ saṁvasāmā'ti, idamassa ārodanāya vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave sīvathikā bahuno janassa ārodanā, tathūpamāhaṁ bhikkhave imaṁ puggalaṁ vadāmi.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā sīvathikūpame puggale'ti.
1. Parivajjanti ma. Cha. Saṁ. 2. Khīyadhammaṁ machasaṁ
[BJT Page 442]
[page 270]
5. 5. 5. 10
(Puggalappasādasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
50. Pañcime bhikkhave ādīnavā puggalappasāde. Katame pañca:
Yasmiṁ bhikkhave puggale puggalo abhippasanno hoti, so tathārūpaṁ āpattiṁ āpanno hoti, yathārūpāya āpattiyā saṅgho ukkhipati. Tassa evaṁ hoti: "yo kho myāyaṁ puggalo piyo manāpo, so saṅghena ukkhitto"ti bhikkhūsu appasādabahulo hoti. Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto saddhammaṁ na suṇāti, saddhammaṁ asuṇanto saddhammā parihāyati. Ayaṁ bhikkhave paṭhamo ādīnavo puggalappasāde.
Puna ca paraṁ bhikkhave yasmiṁ puggale puggalo abhippasanno hoti, so tathārūpaṁ āpattiṁ āpanno hoti, yathārūpāya āpattiyā saṅgho ante nisīdāpeti. Tassa evaṁ hoti: "yo kho myāyaṁ puggalo piyo manāpo, so saṅghena ante nisīdāpito"ti bhikkhūsu appasāda bahulo hoti. Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto1 saddhammaṁ na suṇāti, saddhammaṁ asuṇanto saddhammaṁ parihāyati. Ayaṁ bhikkhave dutiyo ādīnavo
Puggalappasāde.
Puna ca paraṁ bhikkhave yasmiṁ puggale puggalo abhippasanno hoti, so disā pakkanto hoti, tassa evaṁ hoti: "yo kho myāyaṁ puggalo piyo manāpo, so disā pakkanto'ti bhikkhūsu appasāda bahulo hoti. Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto saddhammaṁ na suṇāti, saddhammaṁ asuṇanto saddhammaṁ parihāyati. Ayaṁ bhikkhave tatiyo ādīnavo puggalappasāde.
Puna ca paraṁ bhikkhave yasmiṁ puggale puggalo so vibbhanno hoti, tassa evaṁ hoti: "yo kho myāyaṁ puggalo piyo manāpo, so vibbhanto'ti bhikkhūsu appasāda bahulo hoti. Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto saddhammaṁ na suṇāti, saddhammaṁ asuṇanto saddhammaṁ parihāyati. Ayaṁ bhikkhave catuttho ādīnavo puggalappasāde.
Puna ca paraṁ bhikkhave yasmiṁ puggale puggalo so kālaṅkato hoti, tassa evaṁ hoti. "Yo kho myāyaṁ puggalo piyo manāpo, so kālakato'ti, bhikkhūsu appasāda bahulo hoti. Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto saddhammaṁ na suṇāti, saddhammaṁ asuṇanto saddhammaṁ parihāyati. Ayaṁ bhikkhave pañcamo ādīnavo puggalappasāde.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā puggalappasāde'ti.
Du-c-caritavaggo pañcamo
[page 271]
Tassuddānaṁ:
Du-c-caritaṁ kāyaduccaritaṁ vacīduccaritaṁ manoduccaritaṁ
Catūhi pare dve sīvathikā puggalappasādena cāti
Pañcamaṁ paṇṇāsakaṁ.
1. Abhajanto machasaṁ
[BJT Page 444]
Chaṭṭhapaṇṇāsakaṁ
1. Upasampadāvaggo
5. 6. 1. 1
(Upasampādetabbasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
1. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatena bhikkhunā upasampādetabbaṁ. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu asekhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekhena samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekhena paññākkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgato hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatena bhikkhunā upasampādetabbanti.
5. 6. 1. 2
(Nissayasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
2. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatena bhikkhunā nissayo dātabbo. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu asekhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekhena samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekhena paññākkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgato hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatena bhikkhunā nissayo dātabboti.
5. 6. 1. 3
(Sāmaṇerasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
3. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgatena bhikkhunā sāmaṇero upaṭṭhāpetabbo. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu asekhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekhena samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekhena paññākkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgato hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatena bhikkhunā sāmaṇero upaṭṭhāpetabboti.
[BJT Page 446]
[page 272]
5. 6. 1. 4
(Macchariyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
4. Pañcimāni bhikkhave macchariyāni. Katamāni pañca:
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ lābhamacchariyaṁ vaṇṇamacchariyaṁ dhammamacchariyaṁ.
Imāni kho bhikkhave, pañca macchariyāni.
Imesaṁ kho bhikkhave pañcannaṁ macchariyānaṁ etaṁ patikiṭṭhaṁ 1yadidaṁ dhammamacchariyanti.
5. 6. 1. 5
(Macchariyapahānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
5. Pañcannaṁ bhikkhave macchariyānaṁ pahānāya samucchedāya brahmacariyaṁ vussati. Katamesaṁ pañcannaṁ:
Āvāsamacchariyassa pahānāya samucchedāya brahmacariyaṁ vussati. Kulamacchariyassa pahānāya samucchedāya brahmacariyaṁ vussati lābhamacchariyassa pahānāya samucchedāya brahmacariyaṁ vussati vaṇṇamacchariyassa pahānāya samucchedāya brahmacariyaṁ vussati. Dhammamacchariyassa pahānāya samucchedāya brahmacariyaṁ vussati.
Imesaṁ kho bhikkhave, pañcannaṁ macchariyānaṁ pahānāya samucchedāya brahmacariyaṁ vussatīti.
5. 6. 1. 6
(Paṭhamajjhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
6. Pañcime bhikkhave dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca:
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave pañca dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca:
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharitunti.
1. Paṭikuṭṭhaṁ machasaṁ, patikkiṭṭhaṁ syā
[BJT Page 448]
5. 6. 1. 7.
(Dutiyajjhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
7. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ,
Ime kho bhikkhave pañca dhamme appahāya abhabbo dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo dutiyaṁ jhānaṁ upampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
5. 6. 1. 8
(Tatiyajjhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
8. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ,
Ime kho bhikkhave pañca dhamme appahāya abhabbo tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo tatiyaṁ jhānaṁ upampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
5. 6. 1. 9
(Catutthajjhinasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
9. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ,
Ime kho bhikkhave pañca dhamme appahāya abhabbo catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo catutthaṁ jhānaṁ upampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
5. 6. 1. 10
(Aparapaṭhamajjhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
10. Pañcime1 bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, kataññutaṁ kataveditaṁ
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharitunti.
1. Pañca syā
* Ettha dutiyaṁ jhānanti padato paṭṭhāya yāva anāgāmi phalanti padāni 'machasaṁ' potthake duntikkhittāni pubbapeyyāleneva saṅgahītattā.
[BJT Page 450]
5. 6. 1. 11
(Aparadutiyajjhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
11. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
5. 6. 1. 12
(Aparatatiyajjhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
12. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
5. 6. 1. 13
(Aparacatutthajjhānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
13. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
5. 6. 1. 14
(Sotāpattiphalasacchikiriyā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
14. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo sotāpattiphalaṁ sacchikātuṁ
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo sotāpattiphalaṁ sacchikātuṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo sotāpattiphalaṁ sacchikātuṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo sotāpattiphalaṁ sacchikātunti.
5. 6. 1. 15
(Sakadāgāmiphalasacchikiriyā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
15. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo sakadāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo sakadāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo sakadāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo sakadāgāmiphalaṁ sacchikātunti.
5. 6. 1. 16
(Anāgāmiphalasacchikiriyā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
16. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātunti.
5. 6. 1. 17
(Arahattaphalasacchikiriyā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
17. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo arahattaphalaṁ sacchikātuṁ
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo arahattaphalaṁ sacchikātuṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo arahattaphalaṁ sacchikātuṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo arahattaphalaṁ sacchikātunti.
* Potthakesu pana imāni sotāpattiphalādini suttāni jhāna suttehi saddhiṁ peyyālamukhena ghaṭitāni duntikkhittāni dissanti.
[BJT Page 452]
5. 6. 1. 18
(Aparasotāpattiphala sacchikiriyā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
18. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo sotāpattiphalaṁ sacchikātuṁ
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo sotāpattiphalaṁ sacchikātuṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo sotāpattiphalaṁ sacchikātuṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo sotāpattiphalaṁ sacchikātunti.
5. 6. 1. 19
(Aparasakadāgāmiphala sacchikiriyā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
19. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo sakadāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo sakadāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo sakadāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo sakadāgāmiphalaṁ sacchikātunti.
5. 6. 1. 20
(Aparaanāgāmiphala sacchikiriyā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
20. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātunti.
5. 6. 1. 21
(Aparaarahattaphala sacchikiriyā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
21. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo arahattaphalaṁ sacchikātuṁ
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ, kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, akataññutaṁ akataveditaṁ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo arahattaphalaṁ sacchikātuṁ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo arahattaphalaṁ sacchikātuṁ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṁ kulamacchariyaṁ, lābhamacchariyaṁ, vaṇṇamacchariyaṁ, dhammamacchariyaṁ.
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo arahattaphalaṁ sacchikātunti.
Upasampadāvaggo paṭhamo
[BJT Page 454]
[page 274]
Vaggātireka suttāni
(Bhattuddesaka suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
1. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Jandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako na sammannitabbo.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako sammannitabbo'ti.
(Dutiyabhattuddesakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
2. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako na sammannitabbo. Sammatopi 1 na pesetabbo. Katamehi pañcahi: jandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako na sammannitabbo.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako sammannitabbo. Sammatopi pesetabbo. Katamehi pañcahi: na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako sammannitabbo'ti.
3. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako bāloveditabbo. Katamehi pañcahi:chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ na jānāti. Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako bālo veditabbo.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako paṇḍito veditabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako paṇḍito veditabbo.
4. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako khataṁ upahataṁ attānaṁ pariharati. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchatiṁ, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, uddānuddiṭṭhaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako khataṁ upahataṁ attānaṁ pariharati.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako akkhataṁ anupahataṁ attānaṁ pariharati. Katamehi pañcahi: na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ jānāti. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako akkhataṁ anupahataṁ attānaṁ pariharati.
1. Bhattuddesako sammato machasaṁ
[BJT Page 456]
5. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ jānāti.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge'ti.
(Senāsana paññāpakādi suttāni)
(Sāvatthinidānāni)
6. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato senāsanapaññāpako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, paññattāpaññattaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato senāsanapaññāpako na sammannitabbo.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato senāsanapaññāpako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, paññattāpaññattaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato senāsanapaññāpako sammannitabbo'ti.
7. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato senāsanagāhāpako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, gahitāgahitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato senāsanagāhāpako na sammannitabbo.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato senāsanagāhāpako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, gahitāgahitaṁ jānāti.
Ime kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato senāsanagāhāpako sammannitabboti.
8. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhaṇḍāgāriko na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, guttāguttaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhaṇḍāgāriko na sammannitabbo.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhaṇḍāgāriko sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, guttāguttaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhaṇḍāgāriko sammannitabbo.
9. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato cīvarapaṭiggāhako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, gahitāgahitaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato cīvarapaṭiggāhako na sammannitabbo'ti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato cīvarapaṭiggahako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, gahitāgahitaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato cīvarapaṭiggāhako sammannitabbo'ti.
1. Paññattāpaññattaṁ sīmu, syā
[BJT Page 458]
10. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato cīvarabhājako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, bhājitābhājitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato cīvarabhājako na sammannitabbo'
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato cīvarabhājako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, bhājitābhājitaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato cīvarabhājako sammannitabbo'
11. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato yāgubhājako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ bhayāgatiṁ gacchati, bhājitābhājitaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato yāgubhājako na sammannitabbo.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato yāgubhājako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati,na bhayāgatiṁ gacchati, bhājitābhājitaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato yāgubhājako sammannitabbo.
12. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato phalabhājako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, bhājitābhājitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato phalabhājako na sammannitabbo'
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato phalabhājako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, bhājitābhājitaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato phalabhājako sammannitabbo'
13. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato khajjakabhājako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, bhājitābhājitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato khajjakabhājako na sammannitabbo'
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato khajjakabhājako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, bhājitābhājitaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato khajjakabhājako sammannitabbo'ti.
14. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato appamattakavissajjako na sammannitabbo. Katamehi
Pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, vissajjitāvissajjitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato appamattakavissajjako na sammannitabbo'ti.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato appamattakavissajjajako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, vissajjitāvissajjitaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato appamattakavissajjako sammannitabbo'
15. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāṭikagāhāpako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, gahitāgahitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāṭikagāhāpako na sammannitabbo'
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāṭikagāhāpako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, gahitāgahitaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāṭikagāhāpako sammannitabbo'
16. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato pattagāhāpako na sammannitabbo.
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, gahitāgahitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato pattagāhāpako na sammannitabbo'
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato pattagāhāpako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, gahitāgahitaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato pattagāhāpako sammannitabbo'
17. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato ārāmikapesako na sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato ārāmikapesako na sammannitabbo'
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato ārāmikapesako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato ārāmikapesako sammannitabbo'
18. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo.
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo'
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati, na bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo'
[BJT Page 460]
19. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo. Sammato'pi na pesetabbo. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, paññattāpaññattaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo
Pañcahi bhikkhave. Dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo, sammato pesetabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati na bhayāgatiṁ gacchati, paññattāpaññattaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo'ti.
20. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇera pesako bālo veditabbo. Sammato'pi na pesetabbo
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo
Pañcahi bhikkhave. Dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako paṇḍito veditabbo. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati na bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo'ti.
21. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako khataṁ upahataṁ attānaṁ pariharati katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇera pesako akkhataṁ anupahataṁ attānaṁ pariharati katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati na bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo'ti.
22. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇera pesako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṁ gacchati, dosāgatiṁ gacchati, mohāgatiṁ gacchati, bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo
Pañcahi bhikkhave. Dhammehi samannāgato sāmaṇera pesako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Na chandāgatiṁ gacchati, na dosāgatiṁ gacchati, na mohāgatiṁ gacchati na bhayāgatiṁ gacchati, pesitāpesitaṁ jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge'ti.
(Bhikkhusuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
1. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
() Ayaṁ peyyālo potthattakesu na dissate.
[BJT Page 462]
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, abrahmacariyā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge'ti.
(Bhikkhunī suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
2. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye katamehi pañcahi:
Pāṇātipātinī hoti, adinnādāyinī hoti, kāmesu micchācāriṇi hoti, musāvādīnī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyinī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭiviratā hoti, adinnādānā paṭiviratā hoti, kāmesu micchācārā paṭiviratā hoti, musāvādā paṭiviratā hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge'ti.
(Sikkhamānāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
3. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā sikkhamānā yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyinī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā sikkhamānā yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā sikkhamānā yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭiviratā hoti, adinnādānā paṭiviratā hoti, kāmesu micchācārā paṭiviratā hoti, musāvādā paṭiviratā hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā sikkhamānā yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge'ti.
(Sāmaṇera suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
4. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇero yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācāri hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇero yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato sāmaṇero yathābhataṁ evaṁ sagge katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇero yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge'ti.
(Sāmaṇerī suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
5. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā sāmaṇerī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye katamehi pañcahi:
Pāṇātipātinī hoti, adinnādāyinī hoti, kāmesu micchācāriṇi hoti, musāvādīnī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyinī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā sāmaṇeri yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā sāmaṇerī yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge'ti.
(Upāsaka suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
6. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācāri hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge'ti.
(Upāsikā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
7. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā upāsikā yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye katamehi pañcahi:
Pāṇātipātinī hoti, adinnādāyinī hoti, kāmesu micchācāriṇī hoti, musāvādīnī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyinī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā upāsikā yathābhataṁ nikkhittā evaṁ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā upāsikā yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge katamehi pañcahi:
Pāṇātipātā paṭiviratā hoti, adinnādānā paṭiviratā hoti, kāmesu micchācārā paṭiviratā hoti, musāvādā paṭiviratā hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā upāsikā yathābhataṁ nikkhittā evaṁ sagge'ti.
(Ājīvaka suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
8. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato ājivako1yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato ājivako1yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
1. Ājivīko sīmu.
[BJT Page 464]
(Nigaṇṭhasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
9. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato nigaṇṭho yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato nigaṇṭho yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
(Muṇḍasāvakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
10. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato muṇḍasāvako1 yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato muṇḍasāvako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
(Jaṭilakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
11. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato jaṭilako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato jaṭilako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
(Paribbājakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
12. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato paribbājako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato paribbājako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
(Māgandikasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
13. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato māgandiko yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato māgandiko yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
(Tedaṇḍikasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
14. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato tedaṇḍiko yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato tedaṇḍiko yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
(Āruddhakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
15. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āruddhako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āruddhako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
(Gotamakasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
16. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gotamako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gotamako yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
(Devadhammika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
17. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato devadhammiko yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi pañcahi:
Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato devadhammiko yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye'ti.
1. Buḍḍhasāvako machasaṁ, sīmu 2. Māgaṇḍiko machasaṁ, syā
[BJT Page 466]
Rāgādipeyyālaṁ
(Rāgapeyyālasuttāni)
(Sāvatthinidānaṁ)
1. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:
Asubhasaññā, maraṇasaññā, ādīnavasaññā, āhāre paṭikkūlasaññā, sabbaloke anabhiratasaññā.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.
2. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:
Aniccasaññā, anattasaññā, maraṇasaññā, āhāre paṭikkūlasaññā, sabbaloke anabhiratasaññā.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.
3. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:
Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.
4. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:
Saddhindriyaṁ, viriyindriyaṁ, satindriyaṁ, samādhindriyaṁ, paññindriyaṁ.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.
5. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:
Saddhābalaṁ, viriyabalaṁ, satibalaṁ, samādhibalaṁ, paññābalaṁ.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.
[BJT Page 468]
(Rāgādipeyyālaṁ)
(Sāvatthinidānāni)
6 850. Rāgassa bhikkhave pariññāya pe pari-k-khayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya pañcadhammā bhāvetabbā katame pañca:
Asubhasaññā pe ime pañca dhammā bhāvetabbā ' ti.
Dosassa pe mohassa pe kodhassa pe upanāhassa pe makkhasasa pe paḷāsassa pe issāya pe macchariyassa pe māyāya pe sāṭheyyassa pe thambhassa pe sārambhassa pe mānassa pe atimānassa pe madassa pe ( abhiññāya pe )
Pamādassa bhikkhave abhiññāya pe pariññāya pe pari-k-khayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya pañcadhammā bhāvetabbā katame pañca:
Asubhasaññā pe ime pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca :
Saddhābalaṁ, viriyabalaṁ, satibalaṁ, samādhibalaṁ, paññābalaṁ.
Pamādassa bhikkhave paṭinissaggāya ime pañca dhammā bhāvetabbā ' ti.
Rāgādipeyyālaṁ niṭṭhitaṁ
Tassuddānaṁ:
Abhiññāya pariññāya pari-k-khayāya
Pahānāya khayāya vasena ca
Virāganirodhā cāgañca
Paṭinissaggo ime dasā ' ti.*
Tatridaṁ vagguddānaṁ:
Sekhabalaṁ balañceva pañcaṅgikañca sumanaṁ
Muṇḍanīvaraṇasaññā ca yodhājīvañca aṭṭhamaṁ
Theraṁ kakudhaphāsukañca andhakavindena dvādasa gilānarājatikaṇḍaṁ saddhammaghātupāsakaṁ
Araññaṁ brāhmaṇañceva kimbilakkosakaṁ tathā
Dīghacārāvāsikañca duccaritūpasampadanti.
Pañcakanipāto samatto.
* Idha rāgādipeyyāle rāgapadato paṭṭhāya pamādapadapariyantesu sattarasa peyyālesu ekamekaṁ abhiññādī dasa atthapadehi yojetvā " pañcadhammā bhāvetabbā" ti niddiṭṭha pañcadhammapañcakena ghaṭitāni suttāni paṇṇāsādhikāni aṭṭhasatāni bhavanti.
[BJT Vol A - 4] [\z A /] [\w IV /]
[BJT Page 002]
Suttantapiṭake
Aṅguttaranikāyo
Catuttho bhāgo
Chakkanipāto
1. Paṭhamo paṇṇāsako
1. Āhuneyyavaggo
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
6. 1. 1. 1.
Paṭhamāhuneyyasuttaṁ
1. [page 279] evaṁ me sutaṁ; ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṁ disvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato sampajāno.
Sotena saddaṁ sutvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato sampajāno. Ghānena gandhaṁ ghāyitvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato sampajāno. Jivhāya rasaṁ sāyitvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato sampajāno. Kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato sampajāno. Manasā dhammaṁ viññāya neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato sampajāno.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṁ abhinandunti.
[page 280]
[BJT Page 004]
6. 1. 1. 2
Dutiyāhuneyyasuttaṁ
( Sāvatthinidānaṁ)
2. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi chahi:
(1) Idha bhikkhave bhikkhu anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhoti: eko, pi hutvā bahudhā hoti, bahudhā'pi hutvā eko hoti, āvībhāvaṁ tirobhāvaṁ tirokuḍḍaṁ tiropākāraṁ tiropabbataṁ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse. Paṭhaviyāpi ummujjanimujjaṁ karoti seyyathāpi udake. Udakepi abhejjamāne1 gacchati seyyathāpi paṭhaviyaṁ2. Ākāsepi pallaṅkena kamati seyyathāpi pakkhīsakuṇo. Imepi candimasuriye evaṁ mahiddhike evaṁ mahānubhāve pāṇinā parāmasati3 parimajjati. Yāva brahmalokā, pi kāyena vasaṁ vatteti.
(2) Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusakāya ubho sadde suṇāti dibbe ca mānuse ca ye ca dure santike ca
(3) Parasattānaṁ parapuggalānaṁ cetasā ceto paricca pajānāti: "sarāgaṁ vā cittaṁ sarāgaṁ cittanti pajānāti, vītarāgaṁ vā cittaṁ vītarāgaṁ cittanti pajānāti. Sadosaṁ vā cittaṁ sadosaṁ cittanti pajānāti. Vītadosaṁ vā cittaṁ vītadosaṁ cittanti pajānāti. Samohaṁ vā cittaṁ samohaṁ cittanti pajānāti, vītamohaṁ vā cittaṁ vītamohaṁ cittanti pajānāti. Saṅkhittaṁ vā cittaṁ saṅkhittaṁ cittanti pajānāti, vikkhittaṁ vā cittaṁ vikkhittaṁ cittanti pajānāti, mahaggataṁ vā cittaṁ mahaggataṁ cittanti pajānāti, amahaggataṁ vā cittaṁ amahaggataṁ cittanti pajānāti, sauttaraṁ vā cittaṁ sauttaraṁ cittanti pajānāti. Anuttaraṁ vā cittaṁ anuttaraṁ cittanti pajānāti, samāhitaṁ vā cittaṁ samāhitaṁ cittanti pajānāti, asamāhitaṁ vā cittaṁ asamāhitaṁ cittanti pajānāti, vimuttaṁ vā cittaṁ vimuttaṁ cittanti pajānāti, avimuttaṁ vā cittaṁ avimuttaṁ cittanti pajānāti.
(4) Anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati. Seyyathīdaṁ: ekampi jātiṁ dve, pi jātiyo tisso, pi jātiyo catasso, pi jātiyo pañca, pi jātiyo dasa, pi jātiyo vīsampi jātiyo tiṁsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi [page 281] jātiyo, jāti satampi jāti sahassampi jātisatasahassampi, anekepi saṁvaṭṭakappe, anekepi vivaṭṭakappe, anekepi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe: amutrāsiṁ evannāmo) evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁ subadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṁ. Tatrāpāsiṁ evaṁnāmo evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁ sukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyu pariyanto. So tato cuto idhupapannā, ti iti sākāraṁ sauddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati.
1 Abhijjamāno machasaṁ 2. Paṭhaviyā machasaṁ 3. Parīmasati sīmu,
[BJT Page 006]
(5) Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammupage satte pajānāti:"ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vavīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṁ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapannā. "Ime vā pana bhonto sattā kāya sucaritena samannāgatā vavīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṁ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapannāti" iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti.
(6) Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti, pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
6. 1. 1. 3
(Indriyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
3. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo hoti dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katame chahi:
[page 282] saddhindriyena viriyindriyena satindriyena samādhindriyena paññindriyena, āsavānaṁ khayā
Anāsavaṁ ceto vimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā
Upasampajja viharati.
Imehi kho bhikkhave chabhi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyā dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
6. 1. 1. 4
(Balasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
4. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi chabhi: saddhābalena viriyabalena satibalena samādhibalena paññābalena, āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
[BJT Page 008]
6. 1. 1. 5
(Paṭhamājānīyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
5. Chahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati. Katamehi chahi.
Idha bhikkhave rañño bhadro assājānīyo khamo hoti rūpānaṁ, khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ, khamo rasānaṁ, khamo phoṭṭhabbānaṁ, vaṇṇasampanno ca hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājahoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati.
Evameva kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi chahi:
[page 283] idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṁ, khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ, khamo rasānaṁ, khamo phoṭṭhabbānaṁ, khamo dhammānaṁ.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyā dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
6. 1. 1. 6
(Dutiyājānīyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
6. Chahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave rañño bhadro assājānīyo khamo hoti rūpānaṁ, khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ khamo rasānaṁ, khamo phoṭṭhabbānaṁ, balasampanno ca hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati.
Evameva kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi chahi.
Idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṁ, khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ. Khamo rasānaṁ, khamo poṭṭhabbānaṁ, khamo dhammānaṁ.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
[BJT Page 010]
6. 1. 1. 7
(Tatiyājānīyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ. )
7. Chahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave rañño bhadro assājānīyo khamo hoti rūpānaṁ, khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ, khamo rasānaṁ, khamo phoṭṭhabbānaṁ, javasampanno ca hoti.
[page 284]
Imehi kho bhikkhave chahi aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṁ gacchati.
Evameva kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi chahi. Idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṁ khamo saddānaṁ, khamo gandhānaṁ khamo rasānaṁ, khamo phoṭṭhabbānaṁ khamo dhammānaṁ.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti.
6. 1. 1. 8
(Anuttariyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
8. Chayimāni bhikkhave anuttariyāni. Katamāni cha:
Dassanānuttariyaṁ, savaṇānuttariyaṁ, lābhānuttariyaṁ, sikkhānuttariyaṁ, pāricariyānuttariyaṁ, anussatānuttariyaṁ.
Imāni kho bhikkhave cha anuttariyānīti.
6. 1. 1. 9
(Anussatiṭṭhānasuttaṁ) (sāvatthinidānaṁ)
9. Chayimāni bhikkhave anussatiṭṭhānāni. Katamāni cha:
Buddhānussati, dhammānussati, saṅghānussati, sīlānussati, cāgānussati, devatānussati.
Imāni kho bhikkhave cha anussatiṭṭhānāni, ti.
[BJT Page 012]
6. 1. 1. 10
(Mahānāmasuttaṁ)
10. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṁ nigrodhārāme. Atha kho mahānāmo sakko yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho mahānāmo sakko bhagavantaṁ etadavoca:
"Yo so bhante ariyasāvako āgataphalo viññātasāsano, so katamena vihārena bahulaṁ viharatī"ti.
Yo so mahānāma ariyasāvako āgataphalo viññātasāsano, so iminā vihārena bahulaṁ viharati:
(1) Idha mahānāma ariyasāvako tathāgataṁ anussarati: "itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā"ti. Yasmiṁ mahānāma samaye ariyasāvako tathāgataṁ anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti tathāgataṁ ārabbha. Ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati atthavedaṁ, labhati dhammavedaṁ, labhati dhammūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ. Pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṁ vediyati, sukhino cittaṁ samādhiyati. Ayaṁ vuccati mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati. Sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho viharati. Dhammasotaṁ samāpanno buddhānussatiṁ bhāveti. Dhammasotaṁ samāpanno buddhānussatiṁ bhāveti.
(2) Puna ca paraṁ mahānāma ariyasāvako dhammaṁ anussarati: " svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko1 paccattaṁ veditabbo viññuhī"tī. Yasmiṁ mahānāma samaye ariyasāvako dhammaṁ anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti dhammaṁ ārabbha. Ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati. Atthavedaṁ, labhati dhammavedaṁ, labhati dhammūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ. 2 Pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṁ vediyati, sukhino cittaṁ samādhiyati. Ayaṁ vuccati mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati. Sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho [page 286] viharati. Dhammasotaṁ samāpanno dhammānussatiṁ bhāveti.
1. Opaṇeyyako: machasaṁ 2. Pāmojjaṁ machasaṁ
[BJT Page 014]
(3) Puna ca paraṁ mahānāma ariyasāvako saṅghaṁ anussarati: " supaṭipanno1 bhagavato sāvakasaṅgho ujupaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyapaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, yadidaṁ cattāri purisayugāni aṭṭhapurisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo, pāhuneyyo, dakkhiṇeyyo, añjalikaraṇīyo, anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassā"ti. Yasmiṁ mahānāma samaye ariyasāvako saṅghaṁ anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti saṅghaṁ ārabbha. Ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati atthavedaṁ, labhati dhammavedaṁ, labhati dhammūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ. Pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo
Passamhati, passaddhakāyo sukhaṁ vediyati, sukhino cittaṁ samādhiyati. Ayaṁ vuccati mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati, sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho viharati, dhammasotaṁ samāpanno saṅghānussatiṁ bhāveti.
(4) Puna ca paraṁ mahānāma ariyasāvako attano silāni anussarati: akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhūjissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṁvattanikāni. Yasmiṁ mahānāma samaye ariyasāvako sīlaṁ anussarati, nevassa tasmi, samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti sīlaṁ ārabbha. Ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati atthavedaṁ, labhati dhammavedaṁ, labhati dhammūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ. Pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passamhati, passaddhakāyo sukhaṁ vediyati, sukhino cittaṁ samādhiyati. [page 287] ayaṁ vuccati mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati, sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho viharati, dhammasotaṁ samāpanno sīlānussatiṁ bhāveti.
(5) Puna ca paraṁ mahānāma ariyasāvako attano cāgaṁ anussarati: "lābhā vata me, suladdhaṁ vata me, yohaṁ maccheramalapariyuṭṭhitāya pajāya vigatamalamaccherena cetasā agāraṁ ajjhāvasāmi muttacāgo payatapāṇī vossaggarato yācayogo dānasaṁvibhāgaratoti. Yasmiṁ mahānāma samaye ariyasāvako cāgaṁ anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti cāgaṁ ārabbha. Ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati atthavedaṁ, labhati dhammavedaṁ, labhati dhammupasaṁhitaṁ pāmujjaṁ, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passamhati, passaddhakāyo sukhaṁ vediyati, sukhino cittaṁ samādhiyati. Ayaṁ vuccati mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati, sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho viharati, dhammasotaṁ samāpanno cāgānussatiṁ bhāveti.
1. Suppaṭipanno machasaṁ
[BJT Page 016]
(6) Puna ca paraṁ mahānāma ariyasāvako devatānussatiṁ bhāveti: "santi devā cātummahārājikā, santi devā tāvatiṁsā, santi devā yāmā, santi devā tusitā, santi devā nimmānaratino, santi devā paranimmitavasavattino, santi devā brahmakāyikā, santi devā taduttariṁ. Yathārūpāya saddhāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, 1 mayhampi tathārūpā saddhā saṁvijjati, yathārūpena sīlena samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, 2 mayhampi tathārūpaṁ sīlaṁ saṁvijjati. Yathārūpena sutena samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpaṁ sutaṁ saṁvijjati. Yathārūpena cāgena samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpo cāgo saṁvijjati. Yathārūpāya paññāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpā paññā saṁvijjatī"ti. Yasmiṁ [page 288] mahānāma, samaye ariyasāvako attano ca tāsañca devatānaṁ saddhañca sīlaṁ ca sutaṁ ca cāgañca paññaṁ ca anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti tā devatā ārabbha ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati atthavedaṁ, labhati dhammavedaṁ, labhati dhammūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṁ vediyati, sukhino cittaṁ samādhiyati. Ayaṁ vuccati mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati, sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho viharati. Dhammasotaṁ samāpanno devatānussatiṁ bhāveti. Yo so mahānāma ariyasāvako āgataphalo viññātasāsano,
So iminā vihārena bahulaṁ viharatī, ti.
Āhuneyyavaggo paṭhamo.
Tassuddānaṁ:
Dve āhuneyyā indriyabalā tayo ājānīyā3
Anuttariyaṁ anussatā4 mahānāmena te dasāti.
1. Yattha uppannāmachasaṁ 2. Tattha upapannā machasaṁ
3. Dve āhuṇeyyā indriyabalāni tayo ājāniyā machasaṁ
4. Anuttariya anussati machasaṁ
[BJT Page 018]
2 Sārāṇīyavaggo
6, 1. 2. 1
(Paṭhama sārāṇīyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
11. Chayime bhikkhave dhammā sārāṇīyā. 1 Katame cha:
(1) Idha bhikkhave bhikkhuno mettaṁ kāyakammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo. 2
(2) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhūno mettaṁ vacīkammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo.
(3) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno mettaṁ manokammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo.
[page 289] (4) puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi, tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī hoti, sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī. Ayampi dhammo sārāṇīyo.
(5) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu yāni tānī sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhūjissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṁvattanikāni, tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo
(6) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu yāyaṁ diṭṭhi ariyā nīyyāṇikā nīyāti takkarassa sammādukkhakkhayāya. Tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīsu
Āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo.
Ime kho bhikkhave cha dhammā sārāṇīyāti.
6. 1. 2. 2.
( Dutiya sārāṇīyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
12. Chayime bhikkhave dhammā sārāṇīyā piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā eki bhāvāya saṁvattanti. Katame cha:
(1) Idha bhikkhave bhikkhuno mettaṁ kāyakammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārisu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati,
1. Sāraṇīyā machasaṁ 2. Sāraṇīyo machasaṁ 3. Sabrahmacārīhi machasaṁ
[BJT Page 020]
(2) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno mettaṁ vacīkammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo2.
(3) ( Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno) mettaṁ manokammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārisu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇiyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati.
(4) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī hoti [page 290] sīlavantehi sabrahmacārihī sādhāraṇabhogī. Ayampi dhammo sārāṇiyo piyakaraṇo garu karaṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati.
(5) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhūjissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṁvattanikāni, tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati.
(6) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu yāyaṁ diṭṭhi ariyā niyyāṇikā nīyāti takkarassa sammādukkhakkhāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca, ayampi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati.
Ime kho bhikkhave cha dhammā sārāṇiyā piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattantīti.
6. 1. 2. 3.
(Nissāraṇīyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
13. Chayimā bhikkhave nissāraṇīyā dhātuyo. Katamā cha:
(1) Idha bhikkhave bhikkhu evaṁ vadeyya "mettā hi kho me ceto vimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me byāpādo cittaṁ pariyādāya tiṭṭhatī"ti. So mā hevantissa vacanīyo: "māyasmā evaṁ avaca, mā bhagavantaṁ abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṁ. Na hi bhagavā evaṁ vadeyya. Aṭṭhānametaṁ āvuso anavakāso yaṁ mettāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya, atha ca [page 291] panassa byāpādo cittaṁ pariyādāya ṭhassatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati, nissaraṇaṁ hetaṁ āvuso vyāpādassa yadidaṁ mettācetovimutti"ti.
[BJT Page 022]
(2) Idha pana bhikkhave bhikkhū evaṁ vadeyya: " karuṇā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha va pana me vihesā cittaṁ pariyādāya tiṭṭhatī"tī. So mā hevantissa vacanīyo: " mā āyasmā evaṁ avaca. Mā bhagavantaṁ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṁ, na hi bhagavā evaṁ vadeyya. Aṭṭhānametaṁ āvuso anavakāso yaṁ karuṇāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya, atha ca panassa vihesā cittaṁ pariyādāya ṭhassati, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati, nissaraṇaṁ hetaṁ āvuso vihesā, yadidaṁ karuṇā cetovimutti"ti.
(3) Idha pana bhikkhave bhikkhu evaṁ vadeyya:" muditā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me arati cittaṁ pariyādāya tiṭṭhatī"tī. So mā hevantissa vacanīyo, " mā āyasmā evaṁ avaca, mā bhagavantaṁ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṁ, na hi bhagavā evaṁ vadeyya. Aṭṭhānametaṁ āvuso anavakāso yaṁ muditāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya, atha ca panassa arati cittaṁ pariyādāya ṭhassati, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Nissaraṇaṁ hetaṁ āvuso aratiyā yadidaṁ muditā cetovimuttī"ti.
(4) Idha pana bhikkhu evaṁ vadeyya: "upekkhā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me rāgo cittaṁ pariyādāya tiṭṭhatī"tī. So mā hevantissa vacanīyo: " mā āyasmā evaṁ avaca, mā bhagavantaṁ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṁ, na hi bhagavā evaṁ vadeyya. Aṭṭhānametaṁ āvuso anavakāso yaṁ upekkhāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya [page 292] susamāraddhāya, atha ca panassa rāgo cittaṁ pariyādāya ṭhassatī, tī netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Nissaraṇaṁ hetaṁ āvuso rāgassa yadidaṁ upekkhācetovimuttī"tī.
[BJT Page 024]
(5) Idha pana bhikkhave bhikkhū evaṁ vadeyya. " Animittā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me nimittānusārī viññāṇaṁ hotī"ti. So mā hevantissa vacanīyo: "mā āyasmā evaṁ avaca mā bhagavantaṁ abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṁ, na hi bhagavā evaṁ vadeyya. Aṭṭhānametaṁ āvuso anavakāso yaṁ animittāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya, atha ca panassa nimittānusārī viññāṇaṁ bhavissatī, tī netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Nissaraṇaṁ hetaṁ āvuso sabbanimittānaṁ yadidaṁ animittā cetovimuttī"ti.
(6) Idha pana bhikkhave bhikkhū evaṁ vadeyya: " asmīti kho me vigataṁ, ayamahamasmīti ca na samanupassāmi, atha ca pana me vicikicchākathaṁ kathāsallaṁ cittaṁ pariyādāya tiṭṭhatī"ti. So mā hevantissa vacanīyo: "mā āyasmā evaṁ avaca, mā bhagavantaṁ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṁ, na hi bhagavā evaṁ vadeyya. Aṭṭhāna metaṁ āvuso anavakāso yaṁ asmīti vigate ayamahamasmīti ca na samanupassato, atha ca panassa vicikicchākathaṅkathāsallaṁ cittaṁ pariyādāya ṭhassatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Nissaraṇaṁ hetaṁ āvuso vicikicchākathaṁ kathāsallassa yadidaṁ asmītimānasamugghāto"ti.
Ime kho bhikkhave cha nissāraṇīyā dhātuyo'ti.
6. 1. 2. 4.
(Bhaddaka suttaṁ)
(Sāvatthīnidānaṁ)
14. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi, "āvuso bhikkhavo"ti. "Āvuso"ti, kho te bhikkhu āyasmato [page 293] sāriputtassa paccassosuṁ. Āyasmā sāriputto etadavoca:
Tathā tathā āvuso bhikkhu vihāraṁ kappeti, yathā yathāssa vihāraṁ kappayato na bhaddakaṁ maraṇaṁ hoti na bhaddikā kālakiriyā 1. Kathañcāvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṁ kappeti. Yathā yathāssa vihāraṁ kappayato na
Bhaddakaṁ maraṇaṁ hoti na bhaddikā kālakiriyā1.
Idhāvuso bhikkhu kammārāmo hoti kammarato kammārāmataṁ anuyutto, bhassārāmo hoti bhassarato bhassārāmataṁ anuyutto, niddārāmo hoti niddārato niddārāmataṁ anuyutto, saṅgaṇikārāmo hoti saṅgaṇikārato saṅgaṇikārāmataṁ anuyutto, saṁsaggārāmo hoti saṁsaggarato saṁsaggārāmataṁ anuyutto, papañcārāmo hoti papañcarato papañcārāmataṁ anuyutto.
1 Kālaṅkiriyā machasaṁ
[BJT Page 026]
Evaṁ kho āvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṁ kappeti, yathā yathā'ssa vihāraṁ kappayato na bhaddakaṁ maraṇaṁ hoti na bhaddikā kālakiriyā. Ayaṁ vuccatāvuso bhikkhū sakkāyābhirato na pahāsi1 sakkāyaṁ sammā dukkhassa antakiriyāya.
Tathā tathāvuso bhikkhu vihāraṁ kappeti yathā yathāssa vihāraṁ kappayato bhaddakaṁ maraṇaṁ hoti, bhaddikā kālakiriyā. Kathañcāvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṁ kappeti, yathā yathāssa vihāraṁ kappayato bhaddakaṁ maraṇaṁ hoti bhaddikā kālakiriyā.
Idhāvuso bhikkhu na kammārāmo hoti na kammarato na kammārāmataṁ anuyutto, na bhassāramo hoti na bhassarato na bhassāramataṁ anuyutto, na niddārāmo hoti, na niddārato na niddārāmataṁ anuyutto, na saṅgaṇikārāmo hoti na saṅgaṇikārato na saṅgaṇikārāmataṁ anuyutto, na saṁsaggārāmo hoti na saṁsaggarato na saṁsaggārāmataṁ anuyutto, na papañcārāmo hoti na papañcarato na papañcārāmataṁ anuyutto.
Evaṁ kho āvuso bhikkhu [page 294] tathā tathāssa vihāraṁ kappeti yathā yathāssa vihāraṁ kappayato bhaddakaṁ maraṇaṁ hoti bhaddikā kālakiriyā. Ayaṁ vuccatāvuso bhikkhu nibbānābhirato pahāsi2 sakkāyaṁ sammādukkhassa antakiriyāyāti.
1. Yo papañcamanuyutto papañcābhirato mago
Virādhayī so nibbānaṁ yogakkhemaṁ anuttaraṁ.
2. Yo ca papañcaṁ hitvāna nippapañcapade rato
Ārādhayī so nibbānaṁ yogakkhemaṁ anuttaraṁ
6. 1. 2. 5.
(Anutappasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
15. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi. " Āvuso bhikkhavo"ti. "Āvuso"ti, kho te bhikkhu āyasmato sāriputtassa paccassosuṁ. Āyasmā sāriputto etadavoca: tathā tathā āvuso bhikkhu vihāraṁ kappeti yathā yathāssa vihāraṁ kappayato kālakiriyā anutappā hoti.
Kathañcāvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṁ kappeti, yathā yathāssa vihāraṁ kappayato kālakiriyā anutappā hoti.
Idhāvuso bhikkhu kammārāmo hoti kammarato kammārāmataṁ anuyutto,
Idhāvuso bhikkhu bhassārāmo hoti. Bhassarato bhassārāmataṁ anuyutto,
Idhāvuso bhikkhu niddārāmo hoti. Niddārato niddārāmataṁ anuyutto.
Idhāvuso bhikkhu saṅgaṇikārāmo hoti saṅgaṇikārato saṅgaṇikārāmataṁ anuyutto.
Idhāvuso bhikkhu saṁsaggārāmo hoti saṁsaggarato saṁsaggārāmataṁ anuyutto,
Idhāvuso bhikkhu papañcārāmo hoti papañcarato papañcārāmataṁ anuyutto.
1. Nappajahāti machasaṁ
2. Pajahāni machasaṁ
[BJT Page 028]
Evaṁ kho āvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṁ kappeti, yathā yathāssa vihāraṁ kappayato kālakiriyā anutappā hoti. Ayaṁ vuccatāvuso bhikkhu sakkāyābhirato na pahāsi sakkāyaṁ sammādukkhassa antakiriyāya.
Tathā tathā āvuso bhikkhu vihāraṁ kappeti yathā yathāssa vihāraṁ kappayato kālakiriyā ananutappā hoti:
Kathañcāvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṁ kappeti yathā yathāssa vihāraṁ kappayato kālakiriyā ananutappā hoti:
Idhāvuso bhikkhu na kammārāmo hoti na kammarato na kammārāmataṁ anuyutto,
Na bhassārāmo hoti bhassarato na bhassārāmataṁ anuyutto,
[page 295] na niddārāmo hoti na niddārato na niddārāmataṁ anuyutto, na saṅgaṇikārāmo hoti na saṅgaṇikārato na saṅgaṇikārāmataṁ anuyutto, na saṁsaggarāmo hoti saṁsaggarato na saṁsaggārāmataṁ anuyutto, na papañcārāmo hoti na papañcarato na papañcārāmataṁ anuyutto.
Evaṁ kho āvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṁ kappeti yathā yathāssa vihāraṁ kappayato kālakiriyā ananutappā hoti. Ayaṁ vuccatāvuso bhikkhū nibbānābhirato pahāsi sakkāyaṁ sammādukkhassa antakiriyāyāti.
3. Yo papañcamanuyutto papañcāhirato mago
Virādhayi so nibbānaṁ yogakkhemaṁ anuttaraṁ
4. Yo ca papañcaṁ hitvāna nippapañcapade rato
Ārādhayī so nibbānaṁ yogakkhemaṁ anuttaranti.
6. 1. 2. 6.
(Nakulapitusuttaṁ)
16. Ekaṁ samayaṁ bhagavā bhaggesu viharati suṁsumāragire bhesakalāvane migadāye. Tena kho pana samayena nakulapitā gahapati ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho nakulamātā gahapatānī nakulapitaraṁ gahapatiṁ etadavoca:
Mā kho tvaṁ gahapati sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. 1 Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā. Siyā kho pana te gahapati evamassa. "Na nakulamātā gahapatāni mamaccayena sakkhissati dārake posetuṁ gharāvāsaṁ sattharitunti"2 na kho panenaṁ gahapati evaṁ daṭṭhabbaṁ. Kusalāhaṁ gahapati kappāsaṁ kantituṁ, ceṇīṁ olikhituṁ. Sakkomahaṁ gahapati tavaccayena dārake posetuṁ gharāvāsaṁ sattharituṁ. 3 Tasmātiha tvaṁ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā. 1 1 Kālaṅkiriyā machasaṁ 2 samaharitunti machayaṁ 3 samaharituṁmachasaṁ
[BJT Page 030]
(2) Siyā kho pana te gahapati evamassa:" nakulamātā gahapatānī mamaccayena aññaṁ varaṁ1 gamissatī"ti. Na kho panetaṁ gahapani evaṁ daṭṭhabbaṁ. Tvaṁ ceva kho gahapati jānāsi ahaṁ ca, yadā no2 soḷasa vassāni gahaṭṭhakaṁ brahmacariyaṁ samādinnaṁ. Tasmātiha tvaṁ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā.
(3) Siyā kho pana te gahapati evamassa: " nakulamātā gahapatānī mamaccayena na dassanakāmā bhavissati bhagavato, na dassanakāmā bhikkhusaṅghassā"ti. Na kho panetaṁ gahapati evaṁ daṭṭhabbaṁ. Ahaṁ hi gahapati tavaccayena dassanakāmatarā ceva bhavissāmi bhagavato, dassanakāmatarā ca bhikkhusaṅghassa. Tasmātiha tavaṁ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā.
(4) Siyā kho pana te gahapati evamassa: " na nakulamātā gahapatānī mamaccayena sīlesu paripūrakāriṇī"ti. Na kho panetaṁ gahapati evaṁ daṭṭhabbaṁ. Yāvatā kho gahapati tassa bhagavato sāvikā gihī odātavasanā sīlesu paripūrakāriṇiyo, ahaṁ tāsaṁ aññatarā. Yassa kho panassa kaṅkhā vā vimati vā, ayaṁ so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho bhaggesu viharati suṁsumāragire bhesakalāvane migadāye, taṁ bhagavantaṁ upasaṅkamitvā pucchatu. Tasmātiha tvaṁ gahapati mā sāpekkho [page 297] kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā.
(5) Siyā kho pana te gahapati evamassa: " na nakulamātā gahapatānī lābhinī ajjhattaṁ cetosamathassā "ti. Na kho panetaṁ gahapati evaṁ daṭaṭhababaṁ. Yāvatā kho gahapati tassa bhagavato sāvikā gihī odātavasanā lābhiniyo ajjhattaṁ cetosamathassa, ahaṁ tāsaṁ aññatarā. Yassa kho panassa kaṅkhā vā vimati vā, ayaṁ so bhagavā arahaṁ sammā sambuddho bhaggesu viharati suṁsumāragire bhesakalāvane migadāye. Taṁ bhagavantaṁ upasaṅkamitvā pucchatu. Tasmātīha tvaṁ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā.
1 Gharaṁ machasaṁ, vīraṁ sīmu, aṭṭhathā. 2 Yaṁnomachasaṁ, yadāte sīmu,
[BJT Page 032]
(6) Siyā kho pana te gahapati evamassa: " na nakulamātā gahapatānī imasmiṁ dhammavinaye ogādhappattā patigādhappattā assāsappattā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṅkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane viharatī"ti. Na kho panetaṁ gahapati evaṁ daṭṭhabbaṁ. Yāvatā kho gahapati tassa bhagavato sāvikā gihī odātavasanā imasmiṁ dhammavinaye ogādhappattā patigādhappattā assāsappattā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṅkatā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane viharanti, ahaṁ tāsaṁ aññatarā. Yassa kho panassa kaṅkhā vā vimati vā, ayaṁ so bhagavā arahaṁ sammā sambuddho bhaggesu viharati suṁsumāragire bhesakalāvane migadāye. Taṁ bhagavantaṁ upasaṅkamitvā pucchatu. Tasmātiha tvaṁ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyāti.
Atha kho nakulapituno gahapatissa nakulamātāya [page 298] gahapatāniyā iminā ovādena ovadiyamānassa so ābādho ṭhānaso paṭippassamhī. Vuṭṭhāhi ca nakulapitā gahapati tamhā ābādhā, tathā pahīno ca pana nakulapituno gahapatissa so ābādho ahosi.
Atha kho nakulapitā gahapati gilānā vuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā, daṇḍamolubbha yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ
Nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho nakulapitaraṁ gahapatiṁ bhagavā etadavoca:
Lābhā te gahapati, suladdhaṁ te gahapati, yassa te nakulamātā gahapatānī anukampikā atthakāmā ovādikā anusāsikā.
Yāvatā kho gahapati mama sāvikā gihī odātavasanā sīlesu paripūrakāriṇiyo, nakulamātā gahapatānī tāsaṁ aññatarā. Yāvatā kho gahapati mama sāvikā gihī odātavasanā lābhiniyo ajjhattaṁ cetosamathassa, nakulamātā gahapatāni tāsaṁ aññatarā. Yāvatā kho gahapati mama sāvikā gihī odātavasanā imasmiṁ dhammavinaye ogādhappattā patigādhappattā assāsappattā. Tiṇṇavicikicchā vigatakathaṅkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane viharantiyo, nakulamātā gahapatānī tāsaṁ aññatarā.
Lābhā te gahapati, suladdhaṁ te gahapati, yassa te nakulamātā gahapatāni anukampikā atthakāmā ovādikā anusāsikāti.
[BJT Page 034]
6. 1. 2. 7.
(Kusalasuttaṁ)
17. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
Āyasmāpi kho sāriputto sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Āyasmāpi kho mahāmoggallāno sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ [page 299] abhivādetvā ekamantaṁ nisīdī. Āyasmāpi kho mahākaccāyano sayanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdī. Āyasmāpi kho mahākoṭṭhito sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Āyasmāpi kho mahācundo sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdī. Āyasmāpi kho mahākappino sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Āyasmāpi kho anuruddho sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdī. Āyasmāpi kho revato sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkamī. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Āyasmāpi kho ānando sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdī.
Atha kho bhagavā bahudeva rattiṁ nisajjāya vītināmetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṁ pāvisi. Tepi kho āyasmanto acirapakkantassa bhagavato uṭṭhāyāsanā yathāvihāraṁ agamaṁsu.
Ye pana tattha bhikkhū navā acirapabbajitā ādhunāgatā imaṁ dhammavinayaṁ, te yāva suriyuggamanā kākacchamānā supiṁsu. Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena te bhikkhū yāva suriyuggamanā kākacchamāne supante. Disvā yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkamī. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā te bhikkhū āmantesi:
Kahaṁ nu kho bhikkhave sāriputto, kahaṁ mahāmoggallāno, kahaṁ mahākassapo, kahaṁ mahā kaccāyano, kahaṁ mahākoṭṭhito, kahaṁ mahācundo, kahaṁ mahākappino, kahaṁ anuruddho, kahaṁ revato, kahaṁ ānando, kahaṁ nu kho te bhikkhave therā sāvakā gatāti?
Tepi kho bhante āyasmanto acirapakkantassa bhagavato uṭṭhāyāsanā yathāvihāraṁ agamaṁsūti.
Kena no tumhe hikkhave therā bhikkhū gatā, ti navā1 yāva suriyassuggamanā2 kākacchamānā supatha.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave api nu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā " rājā khattiyo muddhāvasitto yāvadatthaṁ [page 300] seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajīvaṁ rajjaṁ kārento janapadassa vā piyo manāpo"ti.
Nohetaṁ bhante.
1Nāgatāti machasaṁ 2 yāvasuriyuggamanā machasaṁ
[BJT Page 036]
Sādhu bhikkhave, mayā pi kho etaṁ bhikkhave neva diṭṭhaṁ na sutaṁ " rājā khattiyo muddhāvasitto
Yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajivaṁ rajjaṁ kārento janapadassa vā piyo manāpo"ti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā"raṭṭhiko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajivaṁ raṭṭhaṁ kārento raṭṭhassa piyo manāpo?"Ti.
No hetaṁ bhante,
Sādhu bhikkhave, mayā pi kho etaṁ bhikkhave, neva diṭṭhaṁ na sutaṁ raṭṭhiko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajīvaṁ raṭṭhassa vā piyomanāpo'ti
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave, apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā"pettaniko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajīvaṁ pettanikaṁ kārento piyo manāpo?"Ti.
No hetaṁ bhante,
Sādhu bhikkhave, mayā pi kho etaṁ bhikkhave neva diṭṭhaṁ na sutaṁ pettaniko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajīvaṁ pituno vā piyo manāpo'ti.
Taṁ kiṁ mañña, bhikkhave, apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā"senāpatiko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajivaṁ senāpatikattaṁ kārento senāpatikassa piyo manāpo?"Ti.
No hetaṁ bhante,
Sādhu bhikkhave mayā pi kho etaṁ bhikkhave, neva diṭṭhaṁ na sutaṁ senāpatiko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajīvaṁ senāya vā piyo manāpo'ti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā"gāmagāmaṇiko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajivaṁ gāmagāmaṇikattaṁ kārento
Gāmassa vā piyo manāpo"?Ti.
No hetaṁ bhante,
Sādhu bhikkhave mayā pi kho etaṁ bhikkhave, neva diṭṭhaṁ na sutaṁ gāmagāmaṇiko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajīvaṁ gāmassa vā piyo manāpo'ti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave, apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā"pūgagāmaṇiko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajivaṁ pūgagāmaṇikattaṁ kārento
Pūgassa vā piyo manāpo"?Ti.
No hetaṁ bhante
% Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave neva diṭṭhaṁ na sutaṁ "pugagāmaṇiko yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto viharanto yāvajīvaṁ pugagāmaṇikattaṁ kārento pūgassa vā piyo manāpo"ti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā "samaṇo vā brāhmaṇo vā yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto indriyesu aguttadvāro bhojane amattaññū jāgariyaṁ ananuyutto avipassako kusalānaṁ dhammānaṁ pubbarattāpararattaṁ bodhapakkhiyānaṁ1 dhammānaṁ bhāvanānuyogaṁ ananuyutto āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanto?"Ti.
No hetaṁ bhante.
Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave neva diṭṭhaṁ na [page 301] sutaṁ " samaṇo vā brāhmaṇo vā yāvadatthaṁ seyyasukhaṁ phassasukhaṁ middhasukhaṁ anuyutto indriyesu aguttadvāro bhojane amattaññū jāgariyaṁ ananuyutto avipassako kusalānaṁ dhammānaṁ pubbarattāpararattaṁ bodhapakkhiyānaṁ1 dhammānaṁ bhāvanānuyogaṁ ananuyutto āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanto"ti.
Tasmātiha bhikkhave evaṁ sikkhitabbaṁ: " indriyesu guttadvārā bhavissāma bhojane mattaññuno jāgariyaṁ anuyuttā vipassakā kusalānaṁ dhammānaṁ pubbarattāpararattaṁ bodhapakkhiyānaṁ1 dhammānaṁ bhāvanānuyogaṁ anuyuttā viharissāmā"ti.
Evaṁ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti.
1. Bodhipakkhiyānaṁ machasaṁ syā
[BJT Page 038]
6. 1. 2. 8.
(Macchika suttaṁ)
18. Ekaṁ samayaṁ bhagavā kosalesu cārikaṁ carati mahatā bhikkhu saṅghena saddhiṁ. Addasā kho bhagavā addhāna maggapaṭipanno aññatarasmiṁ padese macchikaṁ macchabandhaṁ macche vadhitvā vadhitvā vikkiṇamānaṁ. Disvā maggā okkamma aññatarasmiṁ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi:
"Passatha, no tumhe bhikkhave amuṁ macchikaṁ macchabandhaṁ macche vadhitvā vadhitvā vikkiṇamānanti"
Evaṁ bhante.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sunaṁvā " macchiko macchabandho macche vadhitvā [page 302] vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyīvā yānayāyī vā bhoga bhogī vā mahantaṁ vā hogakkhandhaṁ ajjhāvasanto?Tī.
No hetaṁ bhante.
Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave neva diṭṭhaṁ, na sutaṁ "macchiko macchabandho macche vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogīvā mahantaṁ vā bhogakkhandhaṁ ajjhāvasanto"ti.
Taṁ kissa hetu:
Te hi so bhikkhave macche vajjhe vadhāyopanīte1 pāpakena manasānupekkhati. Tasmā so neva hatthiyāyī hoti, na assayāyī, na rathayāyī, na yānayāyī, na bhogabhogī, na mahantaṁ bhogakkhandhaṁ ajjhāvasati.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā "goghātako gāvo vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyi vā bhogabhogī vā mahantaṁ vā bhogakkhandhaṁ
Ajjhāvasanto?"Ti
No hetaṁ bhante
Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave neva diṭṭhaṁ, na sutaṁ: "goghātako gāvo vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṁ bhogakkhandhaṁ ajjhāvasanto"ti.
Taṁ kissa hetu:
1Vadhāyupanite sīmu. Vadhāyānītesyā, vadhāyanīte vadhāyanunīte katthaci
[BJT Page 040]
Te hi so bhikkhave gāvo vajjhe vadhāyopanīte1 pāpakena manasānupekkhati. Tasmā so neva hatthiyāyī hoti na assayāyī na rathayāyī na yānayāyī na bhogabhogī na mahantaṁ bhogakkhandhaṁ ajjhāvasati.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ [page 303] vā sutaṁ vā " orabbhiko orambhe vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṁ vā hogakkhandhaṁ ajjhāvasanto?"Ti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā " sūkariko sūkare vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṁ vā hogakkhandhaṁ ajjhāvasanto?"Ti
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā "sākuntiko sākunte
Vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṁ vā bhogakkhandhaṁ ajjhāvasanto?"Ti.
Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṁ vā sutaṁ vā "māgaviko mage3
Vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṁ vā bhogakkhandhaṁ ajjhāvasanto?"Ti.
No hetaṁ bhante.
Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṁ bhikkhave neva diṭṭhaṁ, na sutaṁ: " māgaviko mage vadhītvā vadhītvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṁ vā bhogakkhandhaṁ ajjhāvasanto"ti.
Taṁ kissa hetu:
Te hi so bhikkhave mage vajjhe vadhāyopanīte1 pāpakena manasānupekkhati. Tasmā so neva hatthiyāyī hoti, na assayāyi, na rathayāyī, na yānayāyī, na bhogabhogī, na mahantaṁ bhogakkhandhaṁ ajjhāvasati.
Te hi so bhikkhave tiracchānagate pāṇe vajjhe vadhāyopanīte1 pāpakena manasānupekkhamāno neva hatthiyāyī bhavissati, na assayāyī, na rathayāyī, na yānayāyī, na bhogabhogī, na mahantaṁ bhogakkhandhaṁ ajjhāvasissati. Ko pana vādo yaṁ manussabhūtaṁ vajjhaṁ vadhāyopanītaṁ4pāpakena manasānupekkhatī. Taṁ hi tassa bhikkhave hoti dīgharattaṁ ahitāya dukkhāya. Kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjatīti. 5
6. 1. 2. 9.
(Paṭhama maraṇasati suttaṁ)
19. Ekaṁ samayaṁ bhagavā nādike6 viharati giñjakāvasathe. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti. [page 304] bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:
Maraṇasati7 bhikkhave bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṁsā amatogadhā amatapariyosānā. Bhāvetha no tumhe bhikkhave maraṇasatinti?8
1 Vadhāyānīte syā vadhāyanīte katthaci vadhāyupanīte sīmu
2 Sokarikosyā 3 migesyā 4 vadhāyupanītaṁsīmu
5 Uppajjatī sīmu 6 nātike machasaṁ 7 maraṇassati machasaṁ
8 Maraṇassatiṁ machasaṁ.
[BJT Page 042]
(1) Evaṁ vutte aññataro bhikkhū bhagavantaṁ etadavoca: " ahaṁ kho bhante bhāvemi maraṇasatinti. "
Yathā kathaṁ pana tvaṁ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṁ bhante evaṁ hoti: " aho vatāhaṁ rattindivaṁ jīveyyaṁ, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā"ti. Evaṁ kho ahaṁ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
(2) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca: ahampi kho bhante bhāvemi maraṇasatinti.
Yathā kathaṁ pana tvaṁ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṁ bhante evaṁ hoti: " aho vatāhaṁ divasaṁ jīveyyaṁ bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā"ti. Evaṁ kho ahaṁ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
(3) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca. Ahampi kho bhante bhāvemi maraṇasatinti.
Yathā kathampana tvaṁ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṁ bhante evaṁ hoti: " aho vatāhaṁ tadantaraṁ jīveyyaṁ yadantaraṁ ekapiṇḍapātaṁ bhuñjāmi, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā"ti. Evaṁ kho ahaṁ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
(4) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca: ahampi kho bhante bhāvemi maraṇasatinti.
Yathā kathaṁ pana tvaṁ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṁ bhante evaṁ hoti: " aho vatāhaṁ tadantaraṁ jīveyyaṁ, yadantaraṁ cattāro pañca ālope saṅkhāditvā ajjhoharāmi, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā"ti. Evaṁ kho ahaṁ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
(5) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca: ahampi kho bhante bhāvemi maraṇasatinti.
Yathā kathaṁ pana tvaṁ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṁ bhante evaṁ hoti: " aho vatāhaṁ tadantaraṁ jīveyyaṁ, yadantaraṁ ekaṁ ālopaṁ saṅkhāditvā ajjhoharāmi, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ [page 305] vata me kataṁ assā"ti evaṁ kho ahaṁ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
[BJT Page 044]
(6) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca: ahaṁpi kho bhante bhāvemi maraṇasatinti.
Yathā kathaṁ pana tvaṁ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṁ bhante evaṁ hoti " aho vatāhaṁ tadantaraṁ jīveyyaṁ, yadantaraṁ assasitvā vā passasāmi, passasitvā vā assasāmi. Bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā"ti. Evaṁ kho ahaṁ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
Evaṁ vutte bhagavā te bhikkhū etadavoca:
(1) Yo cāyaṁ bhikkhave bhikkhū evaṁ maraṇasatiṁ bhāveti: aho vatāhaṁ rattindivaṁ jīveyyaṁ, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā, ti
(2) "Yo cāyaṁ bhikkhave bhikkhu evaṁ maraṇasatiṁ bhāveti: aho vatāhaṁ divasaṁ jīveyyaṁ, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā, ti.
(3) "Yo cāyaṁ bhikkhave bhikkhū evaṁ maraṇasatiṁ bhāveti: aho vatāhaṁ tadantaraṁ jīveyyaṁ, yadantaraṁ ekaṁ piṇḍapātaṁ1 bhuñjāmi, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā, ti
(4) "Yo cāyaṁ bhikkhave bhikkhū evaṁ maraṇasatiṁ bhāveti: aho vatāhaṁ tadantaraṁ jīveyyaṁ, yadantaraṁ cattāro pañca ālope saṅkhāditvā ajjhoharāmi, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā, ti
(1, 2, 3, 4) [page 306] "ime vuccanti bhikkhave bhikkhū pamattā viharanti, dandhaṁ maraṇasatiṁ bhāventi āsavānaṁ khayāya.
(5) "Yo cāyaṁ bhikkhave bhikkhū evaṁ maraṇasatiṁ bhāveti: aho vatāhaṁ tadantaraṁ jīveyyaṁ, yadantaraṁ ekaṁ ālopaṁ ajjhoharāmi, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā, ti
(6) "Yo cāyaṁ bhikkhave bhikkhū evaṁ maraṇasatiṁ bhāveti: aho vatāhaṁ tadantaraṁ jīveyyaṁ, yadantaraṁ assasitvā vā passasāmi. Passasitvā vā assasāmi, bhagavato sāsanaṁ manasi kareyyaṁ, bahuṁ vata me kataṁ assā, ti
(5, 6) Ime vuccanti bhikkhave bhikkhū appamattā viharanti tikkhaṁ maraṇasatiṁ bhāventi āsavānaṁ khayāya.
Tasmātiha bhikkhave evaṁ sikkhitabbaṁ: appamattā viharissāma, tikkhaṁ maraṇasatiṁ bhāvessāma āsavānaṁ khayāyāti. Evaṁ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti.
[BJT Page 046]
6. 1. 2. 10.
(Dutiya maraṇasati suttaṁ)
20. Ekaṁ samayaṁ bhagavā nādike viharati giñjakāvasathe. Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi: maraṇasati bhikkhave bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṁsā amatogadhā amatapariyosānāti.
Kathaṁ bhāvitā ca bhikkhave maraṇasati kathaṁ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṁsā amatogadhā amatapariyosānā?
(1) Idha bhikkhave bhikkhu divase nikkhante rattiyā patihitāya1 iti paṭisañcikkhati: "bahukā kho me paccayā maraṇassa: ahi vā maṁ ḍaseyya, vicchiko vā maṁ ḍaseyya, satapadī vā maṁ ḍaseyya, tena me assa kālakiriyā2 so mamassa antarāyo. Upakkhalitvāvāhaṁ papateyyaṁ, bhattaṁ vāpi me3 bhuttaṁ byāpajjeyya, pittaṁ vā me [page 307] kuppeyya, semhaṁ vā me kuppeyya, satthakā vā me vātā kuppeyyuṁ, tena me assa kālakiriyā. So mamassa antarāyo"ti.
(2) Tena bhikkhave bhikkhunā iti paṭisañcikkhitabbaṁ: " atthi nu kho me pāpakā akusalā dhammā appahīnā ye me assu rattiṁ kālaṁ karontassa antarāyāyā"ti. Sace bhikkhave bhikkhu paccavekkhamāno evaṁ jānāti: " atthi me pāpakā akusalā dhammā appahīnā ye me assu rattiṁ kālaṅkarontassa antarāyāyā"ti, tena bhikkhave bhikkhunā tesaṁyeva pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya adhimatto chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhi ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca karaṇiyyāva. Seyyathāpi bhikkhave ādittacelo vā ādittasīso vā tasseva celassa vā sīsassa vā nibbāpanāya adhimattaṁ chandañca vāyāmañca ussāhañca ussoḷhīñca appaṭivāniñca satiñca sampajaññañca kareyya, evameva kho bhikkhave tena bhikkhunā tesaṁ yeva pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya adhimatto chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca karaṇīyā.
(3) Sace pana bhikkhave bhikkhu paccavekkhamāno evaṁ jānāti: " natthi me pāpakā akusalā dhammā appahīnā ye me assu rattiṁ kālaṁ karontassa antarāyāyā"ti, tena bhikkhave bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṁ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
(4) Idha pana bhikkhave bhikkhu rattiyā nikkhantāya divase patihite4 iti paṭisañcikkhati: " bahukā me paccayā maraṇassa: ahi vā maṁ ḍaseyya, vicchiko vā maṁ ḍaseyya, satapadī vā maṁ ḍaseyya, tena me assa kālakiriyā, so mamassa antarāyo. Upakkhilitvā vāhaṁ papateyyaṁ bhattaṁ vā me bhuttaṁ byāpajjeyya, pittaṁ vā me kuppeyya, semhaṁ vā me kuppeyya, satthakā me vātā kuppeyyuṁ, tena me assa kālakiriyā, so mamassa antarāyo"
1 Patigatāva machasaṁ 2 kālaṅkiriyā machasaṁ 3 bhattaṁ vā me machasaṁ 4 patigate machasaṁ
[BJT Page 048]
(5) Tena bhikkhave bhikkhunā iti paṭisañcikkhitabbaṁ: " [page 308] atthi nu kho me pāpakā akusalā dhammā appahīnā, ye me assu divā kālaṁ karontassa antarāyāyā"ti,
Sace bhikkhave bhikkhu paccavekkhamāno evaṁ jānāti: "atthi me pāpakā akusalā dhammā appahīnā, ye me assu divā kālaṁ karontassa antarāyāyā"ti, tena bhikkhave bhikkhunā tesaññeva pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya adhimatto chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhi ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca karaṇīyyā. Seyyathāpi bhikkhave ādittacelo vā ādittasīso vā tasseva celassa vā sīsassa vā nibbāpanāya adhimattaṁ chandañca vāyāmañca ussāhañca ussoḷhiñca appaṭivāniñca satiñca sampajaññañca kareyya, evameva kho bhikkhave tena bhikkhunā tesaṁyeva pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya adhimatto chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhi ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca karaṇīyā.
(6) Save pana bhikkhave bhikkhu paccavekkhamāno evaṁ jānāti: "natthi me pāpakā akusalā dhammā appahīnā ye me assu divā kālaṁ karontassa antarāyāyā"ti, tena bhikkhave bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṁ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
Evaṁ bhāvitā kho bhikkhave maraṇasati evaṁ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṁsā amatogadhā amatapariyosānāti.
Sārāṇīya vaggo dutiyo
Tassuddānaṁ
Dve sārāṇīya nissāraṇīyaṁ 1 bhaddakaṁ anutappiyaṁ
Nakulakusalā macchaṁ dve ca honti maraṇasatinā dasāti. 2
1Deva sārāṇīyo mettaṁsīmu. 2 Nakulaṁ soppamacchā ca dve honti maraṇassatītī machasaṁ.
[BJT Page 050]
3. Anuttariya vaggo
6. 1. 3. 1.
(Sāmagāmaka suttaṁ)
21. [page 309] ekaṁ samayaṁ bhagavā sakkesu viharati sāmagāmake pokkharaṇīyāyaṁ.
Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ
Pokkharaṇīyaṁ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho sā devatā bhagavantaṁ etadavoca:
Tayome bhante dhammā bhikkhuno parihānāya saṁvattanti. Katame tayo:
Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā ime kho bhante tayo dhammā bhikkhuno parihānāya saṁvattantīti.
Idamavoca sā devatā. Samanuñño satthā ahosi. Atha kho sā devatā samanuñño me satthāti bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyī.
Atha kho bhagavā tassā ratatiyā accayena bhikkhū āmantesi. Imaṁ bhikkhave rattiṁ aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ pokkharaṇīyaṁ obhāsetvā yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi, ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave sā devatā maṁ etadavoca.
"Tayome bhante dhammā bhikkhuno parihānāya saṁvattanti. Katame tayo: kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā. Ime kho bhante tayo dhammā bhikkhuno parihānāya saṁvattantī"ti.
Idamavoca bhikkhave sā devatā. Idaṁ vatvā maṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyi.
Tesaṁ vo bhikkhave alābhā tesaṁ vo dulladdhā1 ye vo devatāpi jānanti kusalehi dhammehi parihānāya2 saṁvattamāne.
Aparepi bhikkhave tayo parihāniye dhamme desissāmi taṁ suṇātha sādhukaṁ manasikarotha bhāsissāmiti evaṁ bhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:
[page 310] katame ca bhikkhave tayo parihāniyā dhammā: saṅgaṇikārāmatā, dovacassatā, pāpamittatā.
Ime kho bhikkhave tayo parihāniyā dhammā.
Ye hi keci bhikkhave atītamaddhānaṁ parihāyiṁsu kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva chahi dhammehi parihāyiṁsu kusalehi dhammehi. Yehi keci bhikkhave anāgatamaddhānaṁ parihāyissanni kusalehi dhammahi. Sabbe te imeheva chahi dhammehi parihāyissanti kusalehi dhammehi.
Yehi keci bhikkhave etarahi parihāyanti kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva chahi dhammehi parihāyanti kusalehi dhammehiti. 1 Tesaṁ dulladdhaṁ machasaṁ 2 parihāyamāne machasaṁ.
[BJT Page 052]
6. 1. 3. 2.
(Aparihānīyadhamma suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
22. Chayime bhikkhave aparihāniye dhamme desissāmi, taṁ suṇātha sādhukaṁ manasikarotha bhāsissāmiti, evaṁ bhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca: katame ca te bhikkhave cha aparihāniyā dhammā
Na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā, sovacassatā, kalyāṇamittatā. Ime kho bhikkhave cha aparihāniyā dhammā.
Ye hi keci bhikkhave atītamaddhānaṁ na parihāyiṁsu kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva chahi dhammehi na parihāyiṁsu kusalehi dhammehi. Ye hi keci bhikkhave anāgatamaddhānaṁ na parihāyissanti kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva chahi dhammehi na parihāyissanti. Kusalehi dhammehi, ye hi keci bhikkhave etarahi na parihāyanti kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva chahi dhammehi na parihāyanti kusalehi dhammehī, ti.
6. 1. 3. 3.
(Bhaya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
23. Bhayanti bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ, dukkhanti bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ. Rogoti bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ. Gaṇḍoti [page 311] bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ. Saṅgoti bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ. Paṅkoti bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ.
Kasmā ca bhikkhave bhayanti kāmānametaṁ adhivacanaṁ? Kāmarāgarattāyaṁ bhikkhave chandarāgavinibaddho diṭṭhadhammikāpi bhayā na parimuccati, samparāyikāpi bhayā na parimuccati. Tasmā bhayanti kāmānametaṁ adhivacanaṁ. Kasmā ca bhikkhave dukkhanti kāmānametaṁ adhivacanaṁ. Rogoti bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ. Gaṇḍoti bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ, saṅgoti bhikkhave kāmānametaṁ adhivacanaṁ. Paṅkoti kāmānametaṁ adhivacanaṁ. ?Kāmarāgarattāyaṁ bhikkhave chandarāgavinibaddho diṭṭhadhammikāpi paṅkā na parimuccati, samparāyikāpi paṅkā na parimuccati. Tasmā paṅkoti kāmānametaṁ adhivacananti.
5. Bhayaṁ dukkhaṁ ca rogo ca gaṇḍo saṅgo paṅko ca ubhayaṁ
Ete kāmā pavuccanti yattha satto puthujjano.
6. Upādāne bhayaṁ disvā jātimaraṇasambhave
Anupādā vimuccanti jātimaraṇa saṅkhaye.
7. Te khemappattā sukhino diṭṭhadhammābhinibbutā
Sabbaverabhayātītā1 sabbadukkhaṁ upaccagunti.
1Sabbe vera bhayātītā syā.
[BJT Page 054]
6. 1. 3. 4
(Himavanta suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
24. Chahi bhikkhave dhammehi samantāgato bhikkhu himavantaṁ pabbata rājaṁ padāleyya, ko pana vādo chavāya avijjāya.
Katamehi chahi.
Idha bhikkhave bhikkhū samādhissa samāpattikusalo hoti. Samādhissa ṭhitikusalo hoti. Samādhissa vuṭṭhānakusalo hoti. Samādhissa kallatā kusalo1 hoti. Samādhissa gocarakusalo hoti. Samādhissa abhinīhārakusalo hoti.
[page 312] imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu himavantaṁ pabbatarājaṁ padāleyya. Ko pana vādo chavāya avijjāyāti.
6. 1. 3. 5.
(Anussatiṭṭhāna suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
25. Chayimāni bhikkhave anussati ṭhānāni.
Katamāni cha.
(1). Idha bhikkhave ariyasāvako tathāgataṁ anussarati:"itipi so bhagavā arahaṁ sammā sambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṁ buddho bhagavāti.
Yasmiṁ bhikkhave samaye ariyasāvako tathāgataṁ anussarati, nevassa tasmiṁ samaye
Rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti. Nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Idampi kho bhikkhave ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.
(2) Puna ca paraṁ bhikkhave ariyasāvako dhammaṁ anussarati: "svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehi passiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññuhīti. "
Yasmiṁ bhikkhave samaye ariyasāvako dhammaṁ anussarati. Nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti, nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Idampi kho bhikkhave āramamaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.
1Kalalita kusalo hoti sīmu.
[BJT Page 056]
Puna ca paraṁ bhikkhave ariyasāvako saṅghaṁ anussarati: "supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ujupaṭipanno bhagavato sāvaka saṅgho ñāyapaṭipanno bhagavato sāvaka saṅgho sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvaka saṅgho yadidañcattārī purisa yugāni aṭṭha purisapuggalā esa bhagavato sāvaka saṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjali karaṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti". Yasmiṁ bhikkhave samaye ariyasāvako saṅghaṁ anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye citataṁ hoti, nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Idampi kho bhikkhave ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.
Puna ca paraṁ bhikkhave ariyasāvako attano sīlāni anussarati: akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṁvattanikāni. Yasmiṁ bhikkhave samaye ariyasāvako sīlaṁ anussarati. Nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti , na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevassa tasmiṁ samaye citataṁ hoti, nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ.
Idampi kho bhikkhave ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.
Puna ca paraṁ bhikkhave ariyasāvako attano cāgaṁ anussarati: " lābhā vata me suladdhaṁ vata me yohaṁ macceramala pariyuṭhitāya pajāya vigatamalamaccherena cetasā viharāmi muttacāgo payatapāṇī vossaggarato yācayogo dānasaṁvibhāgarato"ti. Yasmiṁ bhikkhave samaye ariyasāvako cāgaṁ anussarati. Nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevassa
Tasmiṁ samaye cittaṁ hoti, nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Idampi kho bhikkhave ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.
Puna ca paraṁ bhikkhave ariyasāvako devatā anussarati: santi devā cātummahārājikā, santi devā tāvatiṁsā, santi devā yāmā, santi devā tusitā, santi devā nimmāṇaratino, santi devā paranimmitavasavattino, santi devā [page 314] brahmakāyikā, santi devā tatuttariṁ yathārūpāya saddhāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpā saddhā saṁvijjati, yathārūpena sīlena yathārūpena sutena yathārūpena cāgena yathārūpāya paññāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathā rūpā paññā saṁvijjati"ti. Yasmiṁ bhikkhave samaye ariyasāvako attano ca tāsaṁ ca devatānaṁ saddhañca sutañca cāgañca paññañca anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti, nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave pañcantetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Idampi kho bhikkhave ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti. Imāni kho bhikkhave cha anussati ṭhānānīti,
[BJT Page 058]
6. 1. 3. 6
(Mahākaccāna suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
26. Tatra kho āyasmā mahā kaccāno bhikkhu āmantesi, āvuso bhikkhavoti. Āvusoti kho te bhikkhu āyasmato mahā kaccānassa paccassosuṁ. Āyasmā mahā kaccāno etadavoca:
Acchariyaṁ āvuso abbhūtaṁ āvuso yāva subhāsitaṁ cidaṁ1 tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sambādhe okāsādhigamo anubuddho sattānaṁ visuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthaṅgamāya ñāyassa adhigamāya. Nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṁ cha anussatiṭṭhānāni katamāni cha.
(1) Idhāvuso ariyasāvako tathāgataṁ anussarati " itipi so bhagavā arahaṁ sammā sambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro purisa damma sārathī satthā dve manussānaṁ buddho bhagavā"ti, yasmiṁ āvuso samaye ariyasāvako tathāgataṁ anussarati nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na [page 315] mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti, nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā " gedho, ti kho āvuso pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena cetasā viharati, vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena2. Idampi kho āvuso ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.
(2) Puna ca paraṁ āvuso ariyasāvako dhammaṁ anussarati: " svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehi passikho opanayikho paccattaṁ veditabbo viññuhī"tī. Yasmiṁ āvuso samaye ariyasāvako dhammaṁ anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, ujugatamevassa tasmiṁ samaye citataṁ hoti, nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. "Gedho, ti kho āvuso pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena cetasā viharati vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.
1 Yāvañcidaṁ machasaṁ 2 avyāpajjena katthaci,
[BJT Page 060]
(3) Puna ca paraṁ āvuso ariyasāvako saṅghaṁ anussarati. " Supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ujupaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyapaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho yadidaṁ cattāri purisayugāni aṭṭhapurisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo, pāhuneyyo, dakkhiṇeyyo, añjalikaraṇīyo, anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassā"ti. Yasmiṁ āvuso samaye ariyasāvako saṅghaṁ anussarati nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyaṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti, nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. "Gedho, ti kho āvuso pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena cetasā viharati vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso [page 316] ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.
Puna ca paraṁ āvuso ariyasāvako attano sīlāni anussarati akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni samādhisaṁvattanikāni. Yasmiṁ āvuso samaye ariyasāvako attano sīlaṁ anussarati. Nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ citataṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevessa tasmiṁ samaye citataṁ hoti nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. "Gedho, ti kho āvuso pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso akāsasamena cetasā viharati vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.
(5) Puna ca paraṁ āvuso ariyasāvako attano cāgaṁ anussarati: " lābhā vata me, suladdhaṁ vata me, yohaṁ maccheramalapariyuṭhitāya pajāya vigata malamaccherena cetasā viharāmi muttacāgo payatapāṇī vossaggarato yācayogo dānasaṁvibhāgarato"ti. Yasmiṁ āvuso samaye ariyasāvako attano cāgaṁ anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti. Nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. "Gedhoti" kho āvuso pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena cetasā viharati vipulena mahaggatena appamānena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.
(6) Puna ca paraṁ āvuso ariyasāvako devatā anussarati: " santi devā cātummahārājikā, santi devā tāvatiṁsā, santi devā yāmā, santi devā tusitā, santi devā nimmāṇaratino, santi devā paranimmitavasavattino, santi devā brahmakāyikā, santi devā tatuttariṁ, yathā rūpāya saddhāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpā saddhā saṁvijjati. Yathārūpena sīlena [page 317] yathārūpena sutena yathārūpena cāgena yathārūpāya paññāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpā paññā saṁvijjatīti. Yasmiṁ āvuso samaye āriyasāvako attano ca tāsañca devatānaṁ saddhañca sīlañca sutañca cāgañca paññañca anussarati, nevassa tasmiṁ samaye rāgapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṁ cittaṁ hoti. Ujugatamevassa tasmiṁ samaye cittaṁ hoti. Nikkhantaṁ muttaṁ vuṭṭhitaṁ gedhamhā. "Gedho, ti kho āvuso pañcannetaṁ kāmaguṇānaṁ adhivacanaṁ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena cetasā viharati vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso ārammaṇaṁ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti
[BJT Page 062]
Acchariyaṁ āvuso abbhūtaṁ āvuso yāvañcidaṁ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sambādhe okāsādhigamo anubuddho sattānaṁ visuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthagamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṁ imāni cha anussati ṭhānānīti.
6. 1. 3. 7.
(Paṭhamasamaya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
27. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca: kati nu kho bhante samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ.
Chayime bhikkhu samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ. Katame cha:
(1) Idha bhikkhu yasmiṁ samaye bhikkhu kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati, kāmarāgaparetena, uppannassa ca [page 318] kāmarāgassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, tasmiṁ samaye manobhāvanīyo bhikkhū upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: " ahaṁ pakhā āvuso kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi kāmarāgaparetena. Uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā kāmarāgassa pahānāya dhammaṁ desetū"ti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhu kāmarāgassa pahānāya dhammaṁ deseti. Ayaṁ bhikkhu paṭhamo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ.
(2) Puna ca paraṁ bhikkhū, yasmiṁ samaye bhikkhu vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, tasmiṁ samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: " ahaṁ kho āvuso vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi vyāpādaparetena. Uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā vyāpādassa pahānāya dhammaṁ desetū"tī. Tassa manobhāvanīyo bhikkhū vyāpādassa pahānāya dhammaṁ deseti. Ayaṁ bhikkhu dutiyo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasakamituṁ.
[BJT Page 064]
(3) Puna ca paraṁ bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thinamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, tasmiṁ samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: " ahaṁ kho āvuso thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi thīnamiddhaparetena. Uppanassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā thīnamiddhassa pahānāya dhammaṁ desetu"ti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhu thīnamiddhassa pahānāya dhammaṁ deseti. Ayaṁ bhikkhū tatiyo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ.
(4) Puna ca paraṁ bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu uddhaccakukkucca pariyuṭṭhitena cetasā viharati uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkucassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, tasmiṁ
Samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: " ahaṁ kho āvuso uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi uddhaccakukkucca paretena. Uppanassa ca [page 319] uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā uddhaccakukkuccassa pahānāya dhammaṁ desetu"ti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhu uddhaccakukkuccassa pahānāya dhammaṁ deseti. Ayaṁ bhikkhū catuttho samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ.
(5) Puna ca paraṁ bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati, vicikicchāparetena, uppannāya, vicikicchāya nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti, tasmiṁ samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo:"ahaṁ kho āvuso vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharāmi, vicikicchāparetena. Uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā vicikicchāya pahānāya dhammaṁ desetū "ti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhū vicikicchāya pahānāya dhammaṁ deseti. Ayaṁ bhikkhu pañcamo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ.
(6) Puna ca paraṁ bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu yannimittaṁ āgamma yaṁ nimittaṁ manasikaroto anantarā1 āsavānaṁ khayo hoti, taṁ nimittaṁ na jānāti, na passati, tasmiṁ samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: "ahaṁ kho āvuso yaṁ nimittaṁ āgamma yaṁ nimittaṁ manasikaroto anantarā āsavānaṁ khayo hoti, taṁ nimittaṁ na jānāmi, na passāmi. Sādhu vata me āyasmā āsavānaṁ khayāya dhammaṁ desetu"ti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhu āsavānaṁ khayāya dhammaṁ deseti. Ayaṁ bhikkhu chaṭṭho samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ. Ime kho bhikkhu cha samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.
1Antarā sīmu
[BJT Page 066]
6. 1. 3. 8.
(Dutiyasamaya suttaṁ)
28. [page 320] ekaṁ samayaṁ sambulā therā bhikkhu bārāṇasiyaṁ viharanti isipatane migadāye. Atha kho tesaṁ therānaṁ bhikkhūnaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ maṇḍalamāle sannipatitānaṁ sannisinnānaṁ ayamantarā kathā udapādi: " ko nu kho āvuso samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti"
Evaṁ vutte aññataro bhikkhu te bhikkhu etadavoca: yasmiṁ āvuso samaye manobhāvanīyo bhikkhū pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto pāde pakkhāletvā nisinno hoti. Pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā, so samayo manobhāvanīyassa bhikkhūno dassanāya upasaṅkamitunti.
Evaṁ vutte aññataro bhikkhū taṁ bhikkhuṁ etadavoca: na kho āvuso so samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ. Yasmiṁ āvuso samaye manobhāvanīyo bhikkhu pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto pāde pakkhāletvā nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇīdhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā, cārittakilamathopissa tasmiṁ samaye appaṭippassaddho hoti, bhattakilamathopissa tasmiṁ samaye appaṭippassaddho hoti. Tasmā na kho so asamayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ. Yasmiṁ āvuso samaye [page 321] manobhāvanīyo bhikkhū sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito vihārapacchāyāyaṁ nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā, so samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.
Evaṁ vutte aññataro bhikkhu taṁ bhikkhuṁ etadavoca: na kho āvuso so samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ. Yasmiṁ āvuso samaye manobhāvanīyo bhikkhu sāyanahasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito vihārapacchāyāyaṁ nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā, yadevassa divā samādhi nimittaṁ manasikataṁ hoti, tadevassa tasmiṁ samaye samudācarati. Tasmā na kho so samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ. Yasmiṁ āvuso samaye manobhāvanīyo bhikkhu rattiyā paccusasamayaṁ paccuṭṭhāya nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā, so samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.
Evaṁ vutte aññataro bhikkhu taṁ bhikkhuṁ etadavoca: na kho āvuso so samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ. Yasmiṁ āvuso samaye manobhāvanīyo bhikkhu rattiyā paccusasamayaṁ paccuṭṭhāya nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā, ojaṭṭhāyissa tasmiṁ samaye kāyeṁ hoti. Phāsussa hoti buddhānaṁ sāsanaṁ manasikātuṁ. Tasmā so samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.
[BJT Page 068]
Evaṁ vutte āyasmā mahākaccāno there bhikkhū etadavoca: "sammukhā metaṁ āvuso bhagavato sutaṁ, sammukhā paṭiggahītaṁ"
"Chayime bhikkhū, samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ. Katame cha:
(1) Idha bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu sāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāti. Tasmiṁ samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacaniyo: ahaṁ kho āvuso kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṁ yathābhūtaṁ nappajānāmi. Sādhu [page 322] vata me āyasmā kāmarāgassa pahānāya dhammaṁ desetūti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhu kāmarāgassa pahānāya dhammaṁ deseti. Ayaṁ bhikkhū, paṭhamo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ.
(2) Puna ca paraṁ bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati vyāpādaparetena, puna ca paraṁ bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thīnamiddhaparetena, puna ca paraṁ bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu uddhaccakukkucca pariyuṭṭhitena cetasā viharati puna ca paraṁ bhikkhu, yasmiṁ samaye bhikkhu vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati vicikicchā paretena, yaṁ nimittaṁ āgamma yaṁ nimittaṁ manasikaroto anantarā āsavānaṁ khayo hoti, taṁ nimittaṁ na jānāti, na passati. Tasmiṁ samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: ahaṁ ko āvuso yaṁ nimittaṁ āgamma yaṁ nimittaṁ manasikaroto anantarā āsavānaṁ khayo hoti, taṁ nimittaṁ na jānāmi, na passāmi. Sādhu vata me āyasmā āsavānaṁ khayāya dhammaṁ desetūti. Kassa manobhāvanīyo bhikkhu āsavānaṁ khayāya dhammaṁ deseti. Ayaṁ bhikkhu chaṭṭho samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṁ.
Sammukhā metaṁ āvuso bhagavato sutaṁ, sammukhā paṭiggahītaṁ: ime kho bhikkhu, cha samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.
6. 1. 3. 9
(Udāyi suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
29. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ udāyiṁ āmantesi:
" Kati nu kho udāyi, anussatiṭṭhānānī?" Ti evaṁ vutte āyasmā udāyi tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ udāyiṁ āmantesi. " Kati nu kho udāyi, anussatiṭṭhānānī?"Ti. Dutiyampi kho āyasmā udāyi tuṇhī ahosi. Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ udāyiṁ āmantesi. " Kati nu kho udāyi, anussatiṭṭhānānī?"Ti. Tatiyampi kho āyasmā udāyi tuṇhī ahosi.
[BJT Page 070]
Atha kho āyasmā ānando āyasmantaṁ udāyiṁ etadavoca: "satthā taṁ āvuso udāyi, āmantetī"ti. Suṇomahaṁ1 āvuso ānanda, bhagavato.
[page 323] "idha bhante bhikkhu anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati, seyyathīdaṁ: ekampi jātiṁ, dve'pi jātiyo tisso'pi jātiyo vatasso'pi jātiyo pañca'pi jātiyo dasa'pi jātiyo vīsampi jātiyo tiṁsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo, jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi, anekepi saṁvaṭṭakappe, anekepi vivaṭṭakappe, anekepi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe: "amutrāsiṁ evannāmo, evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṁ. Tatrāpāsiṁ evannāmo evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato vuto idhūpapanno'ti. Iti sākāraṁ sauddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati. Idaṁ bhante anussatiṭṭhānanti. "
Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "aññāsiṁ kho ahaṁ ānanda, nevāyaṁ udāyi moghapuriso adhicittamanuyutto viharatī"ti.
Kati nu kho ānanda, anussatiṭṭhānānī'ti.
Pañca bhante anussatiṭṭhānāni'ti. Katamāni pañca:
(1) Idha bhante, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Citakka vicārānaṁ vupasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati, pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti, yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihāri'ti, tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati.
Idaṁ bhante anussatiṭṭhānaṁ evaṁ bhāvitaṁ evaṁ bahūlīkataṁ diṭṭha dhammasukhavihārāya saṁvattati.
(2) Puna ca paraṁ bhante, bhikkhu ālokasaññaṁ manasikaroti, divāsaññaṁ adhiṭṭhāti. Yathā divā tathā rattiṁ, yathā rattiṁ tathā divā, iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṁ citataṁ bhāveti.
Idaṁ bhante anussatiṭṭhānaṁ evaṁ bhāvitaṁ evaṁ bahulīkataṁ ñāṇadassanapaṭilābhāya saṁvattati.
(3) Puna ca paraṁ bhante, bhikkhu imameva kāyaṁ uddhaṁ pādatalā adhokesamatthakā tacapariyantaṁ pūraṁ nānappakārassa asucino paccavekkhati: atthi imasmiṁ kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṁsaṁ nahāru aṭṭhī aṭṭhimiñjaṁ2 vakkaṁ hadayaṁ yakanaṁ kilomakaṁ pihakaṁ papphāsaṁ antaṁ antaguṇaṁ udariyaṁ karīsaṁ pittaṁ semhaṁ pubbo lohitaṁ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghānikā lasikā muttanti.
Idaṁ bhante anussatiṭṭhānaṁ evaṁ bhāvitaṁ evaṁ bahūlikataṁ kāmarāgassa pahānāya saṁvattati.
(4) Puna ca paraṁ bhante bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ ekāhamataṁ vā dvīhamataṁ vā [page 324] tīhamataṁ vā uddhumātakaṁ vinīlakaṁ vipubbakajātaṁ. So imameva kāyaṁ evaṁ upasaṁharati: " ayampi kho kāyo evaṁ dhammo evambhāvi etaṁ anatīto"tī. 3
1 Suṇāmahaṁsīmu. 2 Aṭṭhimiñjā machasaṁ, syā 3 evaṁ anatīto machasaṁ
[BJT Page 072]
Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sivathikāya chaḍḍitaṁ kākehi vā khajjamānaṁ kulalehi vā khajjamānaṁ gijjhehi vā khajjamānaṁ suvānehi1 vā khajjamānaṁ sigālehi vā khajjamānaṁ2 vividhehi vā pāṇakajātehi khajjamānaṁ, so imameva kāyaṁ evaṁ upasaṁharati: " ayampi kho kāyo evaṁ dhammo evaṁ bhāvī etaṁ anatīto"tī.
Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ aṭṭhisaṅkhalikaṁ samaṁsalohitaṁ nahārusambandhaṁ seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ aṭṭhikasaṅkhalikaṁ nimmaṁsalohita makkhittaṁ 3 nahārusambandhaṁ seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ aṭṭhikasaṅkhalikaṁ apagatamaṁsalohitaṁ nahārusambandhaṁ. Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ aṭṭhikāni apagatasambandhāni disāvidisāsu vikkhittāni:4 aññena hatthaṭṭhikaṁ aññena pādaṭṭhikaṁ aññena jaṅghaṭṭhikaṁ aññena ūraṭṭhikaṁ aññena kaṭaṭṭhikaṁ piṭṭhikaṇṭakaṁ6 aññena sīsakaṭāhaṁ. 7 So imameva kāyaṁ evaṁ upasaṁharati: " ayampi kho kāyo evaṁ dhammo evaṁ bhāvī etaṁ anatīto"ti.
Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ, aṭṭhikāni setāni saṅkhavaṇṇupanihāni8 seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍhitaṁ aṭṭhikāni puñjakitāni. Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ, terovassikāni9 seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ, aṭṭhikāni pūtīni10 cuṇṇakajātāni. So imameva kāyaṁ evaṁ upasaṁharati: [page 325] "ayampi kho kāyo evaṁdhammo evambhāvi etaṁ anatīto"ti.
Idambhante anussatiṭṭhānaṁ evaṁ bhāvitaṁ evaṁ bahulīkataṁ asmimānasamugghātāya saṁvattati.
(5) Puna ca paraṁ bhante bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhaṁ asukhaṁ upekkhāsatipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati.
Idaṁ bhante anussatiṭṭhānaṁ evaṁ bhāvitaṁ evaṁ bahulīkataṁ. Anekadhātu paṭivedhāya saṁvattatī.
Imāni kho bhante pañca anussatiṭṭhānānīti.
Sādhu sādhu ānanda, tena hi tvaṁ ānanda idampi chaṭṭhaṁ anussatiṭṭhānaṁ dhārehi:
(6) Idhānanda bhikkhu satova abhikkamati, satova paṭikkamati, satova tiṭṭhati, satova nisīdati, satova seyyaṁ kappeti, satova kammaṁ adhiṭṭhāti. Idaṁ ānanda anussatiṭṭhānaṁ evaṁbhāvitaṁ evaṁ bahulīkataṁ satisampajaññāya saṁvattatīti.
6. 1. 3. 10
(Anuttariya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
30. Cha imāni bhikkhave anuttariyāni. Katamāni cha:
Dassanānuttariyaṁ savaṇānuttarīyaṁ lābhānuttariyaṁ
Sikyaṁ sikkhānuttariyaṁ pāricariyānuttariyaṁ anussatānuttariyaṁ
1. Supānesīmu. 2. Gijjhehi vā khajjamānaṁ kaṅkehi vā khajjamānaṁ sunakhehi vā khajjamānaṁ byagghehi vā khajjamānaṁ dīpīhi vā khajjamānaṁ sigālehi vā khajjamānaṁ machasaṁ 3. Nimmaṁsalohitamakkhitaṁ machasaṁ. [Pts 4.] Disāvidisā vikkhittāni machasaṁ. 5. Kaṭiṭṭhikaṁmachasaṁ. 6. Piṭaṭhiṭṭhikaṁmachasaṁ 7. Aññena pādaṭṭhikaṁ aññena gopaekaṭṭhikaṁ aññena jaṅghaṭṭhikaṁ aññena ūruṭṭhikaṁ aññena kaṭiṭṭhikaṁ aññena phāsukaṭṭhikaṁ aññena khandhaṭṭhikaṁ aññena givaṭṭhitaṁ aññena hanukaṭṭhikaṁ aññena dantaṭṭhikaṁ aññena sīsakaṭāhaṁ machasaṁ. 8. Saṅkhavaṇṇa paṭibhāgāni machasaṁ 9. Therevassikāni [pts] aṭṭhikāni puñjanikāni terovassikāni sīmu. 10. Putikāni [pts.]
[BJT Page 074]
(1) Katamañca bhikkhave dassanānuttarīyaṁ: idha bhikkhave ekacco hatthiratanampi dassanāya gacchati, assaratanampi dassanāya gacchati. Maṇiratanampi dassanāya gacchati. Uccāvacaṁ vā pana dassanāya gacchati. Samaṇaṁ vā brāhmaṇaṁ vā micchādiṭṭhikaṁ micchāpaṭipannaṁ dassanāya gacchati. Atthetaṁ bhikkhave dassanaṁ, netaṁ natthītī vadāmi. Tañca kho etaṁ bhikkhave dassanaṁ hīnaṁ gammaṁ pothujjanikaṁ anariyaṁ anatthasaṁhitaṁ, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na [page 326] nibbānāya saṁvattatī. Yo ca kho bhikkhave tathāgataṁ vā tathāgatasāvakaṁ vā dassanāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṁ bhikkhave dassanānaṁ sattānaṁ visuddhiyā soka pariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthagamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṁ tathāgataṁ vā tathāgatasāvakaṁ vā dassanāya gacchati niviṭṭasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṁ vuccati bhikkhave dassanānuttariyaṁ. Iti dassanānuttariyaṁ.
(2) Savaṇānutatariyañca kathaṁ hoti: idha bhikkhave ekacco bheri saddampi savaṇāya gacchati, vīṇāddampi vaṇāya gacchati, gītaddampi vaṇāya gacchati, uccāvacaṁ vā pana savaṇāya gacchati. Samaṇassa vā brāhmaṇassa vā micchādiṭṭhikassa micchāpaṭipannassa dhammasavaṇāya gacchati. Atthetaṁ bhikkhave savaṇaṁ. Netaṁ natthiti vadāmi. Tañca kho etaṁ bhikkhave savaṇaṁ hīnaṁ gammaṁ pothujjanikaṁ anariyaṁ anatthasaṁhitaṁ, na nibbidāya na cirāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṁvattati. Yo ca kho bhikkhave tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammavaṇāya savaṇāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṁ bhikkhave savaṇānaṁ sattānaṁ visuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthagamāya1 ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṁ tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammasavaṇāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṁ vuccati bhikkhave savaṇānuttariyaṁ.
Iti dassanānuttariyaṁ, iti savaṇānuttariyaṁ2
1 Atthaṅgamāya machasaṁ 2 savaṇānuttariyaṁ machasaṁ.
[BJT Page 076]
(3) Lābhānuttariyañca kathaṁ hoti: idha bhikkhave ekacco puttalābhampi labhati, dāralābhampagi labhati, dhanalābhampi labhati. Uccāvacaṁ vā [page 327] pana lābhaṁ labhati. Samaṇe vā pana brāhmaṇe vā micchadiṭṭhike micchāpaṭipanne saddhaṁ paṭilabhati. Attheso bhikkhave lābho. Na so1 natthīti vadāmi. So ca kho bhikkhave2 lābho hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṁhito, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṁvattati. Yo ca kho bhikkhave tathāgate vā tathāgatasāvake vā saddhaṁ paṭilabhati niviṭṭasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṁ bhikkhave lābhānaṁ sattānaṁ visuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthagamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṁ tathāgate vā tathāgatasāvake vā saddhaṁ paṭilabhati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṁ vuccati bhikkhave lābhānuttariyaṁ.
Iti dassanānuttariyaṁ, savaṇānuttariyaṁ, lābhānuttariyaṁ
(4) Sikkhānuttariyaṁ ca kathaṁ hoti: idha bhikkhave ekacco hatthismimpi sikkhati, assasmimpi sikkhati, rathasmimpi sikkhati, dhanusmimpi sikkhati, tharusmimpi sikkhati, uccāvacaṁ vā pana sikkhati. Samaṇassa vā pana brāhmaṇassa vā micchādiṭṭhikassa micchāpaṭipannassa sikkhati. Atthesā bhikkhave sikkhā, nesā natthīti vadāmi. Sā ca kho esā bhikkhave sikkhā hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasaṁhitā, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṁvattati. Yo ca kho bhikkhave tathāgatappavedite dhammavinaye adhisīlampi sikkhati, adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhati, niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṁ bhikkhave sikkhānaṁ sattānaṁvisuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthagamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa [page 328] sacchikiriyāya, yadidaṁ tathāgatappavedite dhammavinaye adhisīlampi sikkhati. Adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhati, niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṁ vuccati bhikkhave sikkhānuttariyaṁ.
Iti danānuttariyaṁ, savaṇānuttariyaṁ, lābhānuttariyaṁ, sikkhānuttariyaṁ
1 Neso machasaṁ 2 esobhikkhave machasaṁ.
[BJT Page 078]
(5) Pāricariyānuttariyaṁ ca kathaṁ hoti? Idha bhikkhave ekacco khattiyampi paricarati, brāhmaṇampi paricarati, gahapatimpi parivarati, uccāvacaṁ vā pana paricarati. Samaṇaṁ vā brāhmaṇaṁ vā micchādiṭṭhikaṁ micchāpaṭipannaṁ paricarati. Atthesā bhikkhave pāricariyā. Nesā natthīti vadāmi. Sā ca kho esā bhikkhave pāricariyā hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasaṁhitā, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṁvattati. Yo ca kho bhikkhave tathāgataṁ vā tathāgatasāvakaṁ vā paricarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṁ bhikkhave pārivariyānaṁ sattānaṁ visuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthagamāya ñāyassaadhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṁ tathāgataṁ vā tathāgatasāvakaṁ vā paricarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṁ vuccati bhikkhave pāricariyānuttariyaṁ.
Iti dassanānuttariyaṁ, savaṇānuttariyaṁ, lābhānuttariyaṁ, sikkhānuttariyaṁ, pāricariyānuttariyaṁ.
(6) Anussatānuttariyaṁ ca kathaṁ hoti? Idha bhikkhave ekacco puttalābhampi anussarati, dāralābhampi anussarati, dhanalābhampi anussarati, uccāvacaṁ vā lābhaṁ pana1 anussarati. Samaṇā vā brāhmaṇaṁ vā micchādiṭṭhikaṁ vā micchāpaṭipannaṁ anussarati. Atthesā bhikkhave anussati. Nesā natthiti vadāmi. Sā ca kho esā bhikkhave anussati hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasaṁhitā, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṁvattati. Yo ca kho bhikkhave tathāgataṁ vā [page 329] tathāgatasāvakaṁ vā anussarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṁ bhikkhave anussatīnaṁ satatānaṁ visuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthagamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṁ tathāgataṁ vā. Tathāgatasāvakaṁ vā anussarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṁ vuccati bhikkhave anussatānuttariyaṁ. ( Iti anussatānuttariyaṁ)
Imāni kho bhikkhave cha anuttariyānī, tī.
1Pana lābhaṁ machasaṁ
[BJT Page 080]
9. Ye dassanavaraṁ laddhā1 savaṇañca anuttaraṁ
Lābhānuttariyaṁ laddhā sikkhānuttariye ratā,
10. Upaṭṭhitā pāricariye2 bhāvayanti anussatiṁ
Vivekapaṭisaṁyuttaṁ khemaṁ amatagāminiṁ,
11. Appamāde pamoditā3 nipakā sīlasaṁvutā
Te me kālena paccenti yattha dukkhaṁ nirujjhatīti.
Anuttariyavaggo dutiyo.
Tassuddānaṁ:
Sāvako aparihāniyo bhayaṁ himavānussati
Kaccāno dve ca samayā udāyi anuttariyenātī.
1Ye dassanānuttariyaṁ laddhā machasaṁ 2 pāricariyā machasaṁ 3 pamuditā sīmu
[BJT Page 082]
4. Devatā vaggo.
6. 5. 4. 1
(Sekha suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
31. Chayime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti:
Katame cha: [page 330] kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā, saṅgaṇikārāmatā, indriyesu aguttadvāratā, bhojane amattaññutā. Ime kho bhikkhave cha dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṁvattanti.
Chayime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti.
Katame cha: na kammārāmatā, na bhassārāmatā na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā. Ime kho bhikkhave cha dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṁvattantiti.
6. 1. 4. 2
(Paṭhama aparihāna suttaṁ )
(Sāvatthinidānaṁ)
32. Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ jetavanaṁ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho sā devatā bhagavantaṁ etadavoca:
" Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti.
Katame cha: satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, appamādagāravatā, paṭisanthāragāravatā. Ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti. "
Idamavoca sā devatā. Samanuñño satthā ahosi. Atha kho sā devatā, samanuñño me satthā, ti bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyī.
Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi: imaṁ bhikkhave rattiṁ aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkanta vaṇṇā kevalakappaṁ jetavanaṁ obhāsetvā yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave sā devatā maṁ etadavoca:
[BJT Page 084]
"Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti. Katame cha: satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, appamādagāravatā, paṭisanthāragāravatā. [page 331] ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattantiti. "
Idamavoca bhikkhave sā devatā, idaṁ vatvā maṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyīti.
12. Satthu garu dhammagaru saṅghe ca tibbagāravo,
Appamāda garu bhikkhu paṭisanthāragāravo,
Abhabbo parihānāya nibbānasseva santiketi.
6. 1. 4. 3.
(Dutiya aparihāna suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
33. Imaṁ bhikkhave rattiṁ aññatarā devatā abhikkantāya ratatiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ jetavanaṁ obhāsetvā yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave sā devatā maṁ etadavoca:
"Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti.
Katame cha: satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, hirigāravatā, ottappagāravatā. Ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattantīti. "
Idamavoca bhikkhave sā devatā idaṁ vatvā maṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatvevantaradhāyīti.
13. Satthugaru dhammagaru saṅghe ca nibabagāravo
Hiriottappasampanno sappatisso sagāravo
Abhabbo parihānāya nibbānasseva santiketi.
6. 1. 4. 4.
(Moggallāna suttaṁ)
34. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho āyasmato mahāmoggallānassa rahogatassa patisallinassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: katamesānaṁ devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti " sotāpannamhā1 avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti.
[page 332] tena kho pana samayena tisso nāma bhikkhu adhunā kālakato aññataraṁ brahmalokaṁ upapanno hoti. Tatrapi naṁ evaṁ jānanti: " tisso brahmā mahiddhiko mahānubhāvo" ti.
1Sotāpannā nāma. Machasaṁ.
[BJT Page 086]
Atha kho āyasmā mahāmoggallāno seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, eva meva jetavane antarahito tasmiṁ brahmaloke pāturahosi. Addasā kho tisso brahmā āyasmantaṁ mahāmoggallānaṁ dūratova āgacchantaṁ disvāna āyasmantaṁ mahāmoggallānaṁ etadavoca:
"Ehi kho mārisa moggallāna, sāgataṁ mārisa moggallāna, cirassaṁ kho mārisa moggallāna, imaṁ pariyāyamakāsi yadidaṁ idhāgamanāya. Nisīda mārisa, moggallāna, idamāsanaṁ paññattanti. " Nisīdi kho āyasmā mahā moggallāno paññatte āsane.
Tissopi kho brahmā āyasmantaṁ mahā moggallānaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho tissaṁ brahmānaṁ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca:
" Katamesānaṁ kho tissa, devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?"Ti.
Cātummahārāchikānaṁ kho mārisa moggallāna, devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇāti. "
Sabbesaññeva nu kho tissa cātummahārājikānaṁ devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?Ti.
Na kho mārisa moggallāna, sabbesaṁ cātummahārājikānaṁ devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Ye kho te mārisa moggallāna, cātummahārājikā devā buddhe aveccappasādena asamannāgatā dhamme aveccappasādena asamannāgatā saṅghe aveccappasādena asamannāgatā ariyakantehi sīlehi asamannāgatā, na tesaṁ devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Yeva kho te mārisa moggallāna, cātummahārājikā devā buddhe aveccappasādena samannāgatā dhamme aveccappasādena samannāgatā saṅghe aveccappasādena samannāgatā ariyakantehi silehi samannāgatā, tesaṁ evaṁ [page 333] ñāṇaṁ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti.
[BJT Page 088]
Cātummahārājikānaññeva nu kho tissa, devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti udāhu tāvatiṁsānampi devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti udāhu yāmānampi devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti udāhu tusitānampi devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti udāhu nimmāṇaratīnampi devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti paranimmitavasavattinampi devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?"Ti.
Cātummahārājikānaññeva nu kho mārisa, devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannambhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti udāhu tāvatiṁsānampi mārisa, moggallāna, devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannambhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Yāmānampi kho mārisa, moggallāna, devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannambhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Tusitānampi kho mārisa, moggallāna, devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhi parāyaṇā"ti nimmāṇaratīnampi mārisa, moggallāna, devānaṁ evaṁ ñāṇāṁ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?"Ti. Paranimmitavasavattinampi kho mārisa, moggallāna, devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti
Sabbesaññeva nu kho tissa, paranimmitavasavattīnaṁ devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?"Ti.
Na kho mārisa, moggallāna, sabbesaññeva1 paranimmitavasavattīnaṁ devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Ye kho te mārisa, moggallāna, paranimmitavasavatti devā buddhe aveccappasādena asamannāgatā dhamme aveccappasādena asamannāgatā saṅghe aveccappasādena asamannāgatā ariyakantehi sīlehi asamannāgatā, na tesaṁ devānaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti:"sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Ye ca kho te mārisa moggallāna, paranimmitavasavatti devā buddhe aveccappasādena samannāgatā dhamme aveccappasādena samannāgatā saṅghe aveccappasādena samannāgatā ariyakantehi sīlehi samannāgatā, tesaṁ evaṁ ñāṇaṁ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti.
Atha kho āyasmā mahā moggallāno tissassa brahmuno bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā seyyathāpi nāma [page 334] balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito jetavane pāturahosīti.
6. 1. 4. 5.
(Vijjābhāgiya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
35. Chayime bhikkhave dhammā vijjābhāgiyā. Katame cha:
Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā.
Ime kho bhikkhave cha dhammā vijjābhāgiyāti. 1Sabbesaṁmachasaṁ.
[BJT Page 090]
6. 1. 4. 6
(Vivādamūla suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
36. Chayimāni bhikkhave vivādamulāni. Katamāni cha:
(1) Idha bhikkhave bhikkhu kodhano hoti upanāhī. Yo so bhikkhave bhikkhu kodhano hoti upanāhī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī, hoti. Yo so bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso, saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakāri, so saṅghe vivādaṁ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā na samanupasseyyatha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavāya [page 335] paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṁ hoti. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavo hoti. (2) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhū makkhī hoti palāsī yo so bhikkhave bhikkhu makkhī hoti palāsī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakāri hoti. Yo so bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo
Viharati appatisso, saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṁ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā na samanupasseyyatha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṁ hoti. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavo voti.
(3) Puna caparaṁ bhikkhave bhikkhū issukī hoti maccharī. Yo so bhikkhave bhikkhu issukī hoti maccharī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati
Appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti. Yo so bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso, saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṁ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamulaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā na samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṁ hoti. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavo hoti.
(4) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhū saṭho hoti māyāvī. Yo so bhikkhave bhikkhu saṭho hoti māyāvī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati
Appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti. Yo so bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso, saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṁ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamulaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā na samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṁ hoti. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavo hoti.
(5) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhū pāpiccho hoti micchādiṭṭhī. Yo so bhikkhave bhikkhu pāpiccho hoti micchādiṭṭhī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati
Appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti. Yo so bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso, saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṁ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamulaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā na samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṁ hoti. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavo hoti.
(6) Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhū sandiṭṭhīparāmāsī hoti ādhānagāhī duppaṭinissaggī. Yo so bhikkhave bhikkhu sandiṭṭhīparāmāsī hoti ādhānagāhī duppaṭinissaggī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati
Appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti. Yo so bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso, saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṁ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpaṁ ce tumhe bhikkhave vivādamulaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā na samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṁ hoti. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavo hoti.
Imāni kho bhikkhave cha vivādamūlānī'ti.
[BJT Page 092]
(Jaḷaṅgadāna suttaṁ)
37. [page 336] ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena veḷukaṇṭakī nandamātā upāsikā sāriputtamoggallāna pamukhe bhikkhusaṅghe chaḷaṅgasamannāgataṁ dakkhiṇaṁ patiṭṭhapeti.
Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena veḷukaṇṭakiṁ nandamātaraṁ upāsikaṁ sāriputtamoggallāna pamukhe bhikkhusaṅghe chaḷaṅgasamannāgataṁ dakkhiṇaṁ patiṭṭhāpentiṁ. Disvā bhikkhū āmantesi:
"Esā bhikkhave veḷukaṇṭakī nandamātā upāsikā sāriputtamoggallānapamukhe bhikkhusaṅghe jaḷaṅgasamannāgataṁ dakkhiṇaṁ patiṭṭhāpeti. "
Kathañca bhikkhave chaḷaṅgasamannāgatā dakkhiṇā hoti:
Idha bhikkhave dāyakassa tīṇaṅgāni honti. Paṭiggāhakānaṁ tīṇaṅgāni.
Katamāni dāyakassa tīṇaṅgāni?
Idha bhikkhave dāyako pubbeva dānā sumano hoti, dadaṁ cittaṁ pasādeti, datvā attamano hoti. Imāni dāyakassa tīṇaṅgāni.
Katamāni paṭiggāhakānaṁ tīṇaṅgāni?
Idha bhikkhave paṭiggāhakā vītarāgā vā honti rāgavinayāya vā paṭipannā. Vītadosā vā honti dosavinayāya vā paṭipannā. Vītamohā vā honti mohavinayāya vā paṭipannā. Imāni paṭiggāhakānaṁ tīṇaṅgāni.
Iti dāyakassa tīṇaṅgāni, paṭiggākānaṁ tīṇaṅgāni. Evaṁ kho bhikkhave chaḷaṅgasamannāgatā dakkhiṇā hoti.
Evaṁ chaḷaṅgasamannāgatāya bhikkhave dakkhiṇāya na sukaraṁ puññassa pamāṇaṁ gahetuṁ " ettako puññābhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṁvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattatī"ti. Atha kho asaṅkheyyo appameyyo mahā puññakkhandhotveva saṅkhaṁ gacchati.
Seyyathāpi bhikkhave mahāsamudde na sukaraṁ udakassa pamāṇaṁ [page 337] gahetuṁ. "Ettakāni udakāḷhakānī, ti vā, ettakāni udakāḷhakasatānī, ti vā, ettakāni udakāḷhakasahassānī, ti vā ettakāni udakāḷhakasatasahassānī"ti vā. Atha kho asaṅkheyyo appameyyo mahāudakakkhandhotveva saṅkhaṁ gacchati.
[BJT Page 094]
Evameva kho bhikkhave evaṁ chaḷaṅgasamannāgatāya dakkhiṇāya na sukaraṁ puññassa pamāṇaṁ gahetuṁ: "ettako puññābhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṁvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṁvattatī"ti. Atha kho asaṅkheyyo appameyyo mahāpuññakkhandhotveva saṅkhaṁ gacchatīti.
14. Pubbeva dānā sumano dadaṁ cittaṁ pasādaye,
Datvā attamano hoti esā yaññassa sampadā
15. Vītarāgā vītadosā vītamohā anāsavā,
Khettaṁ yaññassa sampannaṁ saññatā brahmacārino. 1
16. Sayaṁ ācamayitvāna datvā sakehi pāṇīhi,
Attato parato ceso yañño hoti mahapphalo.
17. Evaṁ yajitvā medhāvī saddho muttena cetasā,
Abyāpajjhaṁ sukhaṁ lokaṁ paṇḍito upapajjatī' ti. .
6. 1. 4. 8
(Attakāra suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
38. Atha kho aññataro brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṁ etadacoca:
" Ahaṁ hi bho gotama evaṁvādi evaṁdiṭṭhi: " natthi attakāro, natthi parakāroti" māhaṁ brāhmaṇa, evaṁvādiṁ evaṁdiṭṭhiṁ addasaṁ vā assosiṁ vā. Kathaṁ hi [page 338] nāma sayaṁ abhikkamanto sayaṁ paṭikkamanto evaṁ vakkhati: " natthi attakāro, natti parakāro"ti.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa, atthi ārambhadhātūti?
Evambho
Ārambhadhātuyā sati ārambhavanto sattā paññāyantī?Ti.
Evaṁ bho.
Yaṁ kho brāhmaṇa ārambhadhātuyā sati ārambhavanto sattā paññāyantī, ti ayaṁ sattānaṁ attakāro, ayaṁ parakāroti.
Brahmacārayo machasaṁ.
[BJT Page 096]
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa atthi nikkhamadhātū? Ti.
Evaṁ bho,
Nikkhamadhātuyā sati nikkhamavanto sattā paññāyantī? Ti.
Evaṁ bho,
Yaṁ kho brāhmaṇa nikkhamadhātuyā sati nikkhamavanto sattā paññāyantī'ti ayaṁ sattānaṁ attakāro, ayaṁ parakāro'ti.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa atthi parakkamadhātū?Ti.
Evaṁ bho,
Parakkamadhātuyā sati parakkamavanto sattā paññāyantī?Ti.
Evaṁ bho,
Yaṁ kho brāhmaṇa, parakkamadhātuyā sati parakkamavanto sattā paññāyantī'ti ayaṁ sattānaṁ attakāro, ayaṁ parakāro'ti.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa atthi thamadhātū?Ti.
Evaṁ bho,
Thāmadhātuyā sati thamavanto sattā paññāyantī?Ti.
Evaṁ bho,
Yaṁ kho brāhmaṇa, thāmadhātuyā sati thāmavanto sattā paññāyantī'ti ayaṁ sattānaṁ attakāro, ayaṁ parakāro'ti.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa atthi ṭhitidhātū?Ti.
Evaṁ bho,
Ṭhitidhātuyā sati tiṭṭhanto satti paññāyantī?Ti.
Evaṁ bho
Yaṁ kho brāhmaṇa, ṭhitidhātuyā sati tiṭṭhanto sattā paññāyantī'ti ayaṁ sattānaṁ attakāro, ayaṁ parakāro'ti.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa atthi upakkamadhātū?Ti.
Evaṁ bho
Upakkamadhātuyā sati upakkamavanto sattā paññāyantī?Ti.
Evaṁ bho,
Yaṁ kho brāhmaṇa, upakkamadhātuyā sati upakkamavanto sattā paññāyantī'ti ayaṁ sattānaṁ attakāro, ayaṁ parakāro'ti.
Māhaṁ brāhmaṇa, evaṁvādiṁ evaṁdiṭṭhiṁ addasaṁ vā assosiṁ vā. Kathaṁ hi nāma sayaṁ abhikkamanto paṭikkamanto evaṁ vakkhati "natthi attakāro, natthi parakāro"ti.
Abhikkantaṁ bho gotama, abhikkantaṁ bho gotama, seyyathāpi bho gotama, nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya paṭicchantaṁ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya cakkhūmanto rūpāni dakkhintīti. Evamevaṁ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhagavantaṁ gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi, dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti.
6. 1. 4. 9
(Kammanidānasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
39. Tīṇimāni bhikkhave nidānāni kammānaṁ samudayāya.
Katamāni tīṇi:
Lobho nidānaṁ kammānaṁ samudayāya. Doso nidānaṁ kammānaṁ samudayāya. Moho nidānaṁ kammānaṁ samudayāya.
Na bhikkhave lobhā alobho samudeti. Atha kho bhikkhave lobhā lobhova samudeti. Na bhikkhave dosā adoso samudeti. Atha kho bhikkhave dosā dosova samudeti. Na bhikkhave mohā amoho samudeti. Atha kho bhikkhave mohā mohova samudeti.
Na bhikkhave lobhajena [page 339] kammena dosajena kammena mohajena kammena devā paññāyanti, na manussā paññayanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo.
Atha kho bhikkhave lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena nirayo paññāyati, tiracchānayoni paññāyati, pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo.
Imāni kho bhikkhave tīṇī nidānāni kammānaṁ samudayāyāti.
[BJT Page 098]
Tīṇimāni bhikkhave nidānāni kammānaṁ samudayāya. Katamāni tīṇi:
Alobho nidānaṁ kammānaṁ samudayāya. Adoso nidānaṁ kammānaṁ samudayāya. Amoho nidānaṁ kammānaṁ samudayāya.
Na bhikkhave alobhā lobho samudeti, atha kho bhikkhave alobhā alobhova samudeti. Na bhikkhave adosā doso samudeti, atha kho bhikkhave adosā adosova samudeti. Na bhikkhave amohā moho samudeti, atha kho bhikkhave amohā amohova samudeti.
Na bhikkhave alobhajena kammena adosajena kammena amoha jena kammena nirayopaññāyati. Tiracchānayoni paññāyati. Pettivisayo paññāyati yā vā panaññāpi kāci duggatiyo. Atha kho bhikkhave alobhajena kammena adosajena kammena amohajena kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo.
Imāni kho bhikkhave tīṇi nidānāni kammānaṁ samudayāyāti.
6. 1. 4. 10
(Kimbila suttaṁ)
40. Evammesutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā kimbilāyaṁ viharati niculavate1 atha kho āyasmā kimbilo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā kimbilo bhagavantaṁ etadavoca:
" [page 340] ko nu kho bhante hetu, ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hotī"ti?
Idha kimbila, tathāgate parinibbute bhikkhu bhikkhuṇiyo upāsakā upāsikāyo satthari agāravā viharanti appatissā. Dhamme agāravā viharanti appatissā. Saṅghe agāravā viharanti appatissā. Sikkhāya āgāravā viharanti appatissā. Appamāde agāravā viharanti appatissā. Paṭisānthāre agāravā viharanti appatissā.
Ayaṁ kho kimbila hetu, ayaṁ paccayo yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hoti.
Ko pana bhante hetu, ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotīti?.
1Veḷuvane machasaṁ
[BJT Page 100]
Idha kimbila tathāgate parinibbute bhikkhū bhikkhuṇiyo upāsakā upāsikāyo satthari sagāravā viharanti sappatissā, dhamme sagāravā viharanti sappatissā, saṅghe sagāravā viharanti sappatissā, sikkhāya sagāravā viharanti sappatissā, appamāde sagāravā viharanti sappatissā, paṭisanthāre sagāravā viharanti sappatissā.
Ayaṁ kho kimbila, hetu ayaṁ paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotīti.
6. 1. 4. 11
(Dārukkhandha suttaṁ)
41. Evammesutaṁ ekaṁ samayaṁ āyasmā sāriputto rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate.
Atha kho āyasmā sāriputto pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya sambahulehi bhikkhūhi saddhiṁ gijjhakūṭā pabbatā orohanto addasa aññatarasmiṁ padese mahantaṁ dārukkhandhaṁ. Disvā bhikkhū āmantesi: " passatha no tumhe āvuso amuṁ mahantaṁ dārukkhandhanti"
Eva māvusoti.
Ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṁ dārukkhandhaṁ paṭhavītveva adhimucceyya. Taṁ [page 341] kissa hetu: atthi āvuso amumhi dārukkhandhe paṭhavīdhātu, yaṁ nissāya bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṁ dārukkhandhaṁ paṭhavītveva adhimucceyya.
Ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṁ dārukkhandhaṁ āpotveva
Adhimucceyya ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimācetovasippatto amuṁ dārukkhandhaṁ tejotveva adhimucceyya ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṁ dārukkhandhaṁ vāyotveva adhimucceyya ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṁ dārukkhandhaṁ subhantveva adhimucceyya ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṁ dārukkhandhaṁ asubhantveva adhimucceyya. Taṁ kissa hetu. Atthi āvuso amumhi dārukkhandhe asubhadhātu, yaṁ nissāya bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṁ dārukkhandhaṁ asubhantveva adhimucceyyāti.
9. 1. 4. 12
(Nāgita suttaṁ)
42. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā kosalesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena icchānaṅgalaṁ nāma kosalānaṁ brāhmaṇagāmo, tadavasari. Tatra sudaṁ bhagavā icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
[BJT Page 102]
Assosuṁ kho icchānaṅgalikā brāhmaṇagahapatikā " samaṇo khalu bho gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito icchānaṅgalaṁ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe. Taṁ kho pana bhavantaṁ gotamaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato" itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā"ti. So imaṁ lokaṁ sadevakaṁ samārakaṁ sabrahmakaṁ sassamaṇabrāhmaṇīṁ pajaṁ sadevamanussaṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṁ deseti ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ savyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ, brahmacariyaṁ pakāseti. ( Sādhu kho pana tathārūpānaṁ) arahataṁ dassanaṁ hotī"ti.
Atha kho icchānaṅgalikā brāhmaṇagahapatikā tassā rattiyā accayena pahūtaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ ādāya yena icchānaṅgalavanasaṇḍaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bahidvārakoṭṭhake aṭṭhaṁsu uccāsaddā mahāsaddā.
Tena kho pana samayena āyasmā nāgito bhagavato upaṭṭhāko hoti. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ nāgitaṁ [page 342] āmantesi: ke pana te nāgita uccāsaddā mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilopeti.
Ete bhante icchānaṅgalikā brāhmaṇagahapatikā pahutaṁ khādanīyaṁ hojanīyaṁ ādāya bahidvārakoṭṭhake ṭhitā bhagavantaṁyeva uddissa bhikkhusaṅghaṁ cāti.
Māhaṁ nāgita, yasena samāgamaṁ. Mā ca mayā yaso. Yo kho nāgita, nayimassa nekkhammasukhassa
Pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṁ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī
Akicchalābhī akasiralābhī, so taṁ mīḷhasukhaṁ middhasukhaṁ lābhasakkārasilokasukhaṁ sādiyeyyāti.
Adhivāsetudāni bhante bhagavā, adhivāsetu sugato. Adhivāsana kālodāni bhante bhagavato. Yena yenevadāni bhante bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti brāhmaṇagahapatikā, ne gamā ce va jānapadā ca. Seyyathāpi bhante thullaphusitake deve vassante yathāninnaṁ udakāni pavattanti, eva meva kho bhante yena yenevadāni bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca. Taṁ kissa hetu: tathā hi bhante bhagavato silapaññaṇanti.
Māhaṁ nāgita, yasena samāgamaṁ. Mā ca mayā saso. Yo kho nāgita, nayimassa nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṁ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī, so taṁ mīḷhasukhaṁ middhasukhaṁ lābhasakkāra silokasukhaṁ sādiyeyya.
[BJT Page 104]
(1) Idāhaṁ nāgita, bhikkhuṁ passāmi gāmantavihāriṁ [page 343] samāhitaṁ nisinnaṁ. Tassa mayhaṁ nāgita, evaṁ hoti: " idānimaṁ āyasmantaṁ ārāmiko vā samaṇuddeso vā sahadhammiko vā tamhā samādhimhā cāvessatī"ti. Tenāhaṁ nāgita, tassa bhikkhuno na attamano homi gāmantavihārena.
(2) Idha panāhaṁ nāgita, bhikkhuṁ passāmi āraññakaṁ araññe pacalāyamānaṁ nisinnaṁ. Tassa mayhaṁ nāgita, evaṁ hoti: "idāni ayamāyasmā imaṁ niddākilamathaṁ paṭivinodetvā araññasaññaṁ yeva manasi karissati ekattanti. Tenāhaṁ nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena.
(3) Idha panāhaṁ nāgita, bhikkhuṁ passāmi araññakaṁ araññe asamāhitaṁ nisinnaṁ. Tassa mayhaṁ nāgita, evaṁ hoti: "idāni ayamāyasmā asamāhitaṁ vā cittaṁ samādahissati samāhitaṁ vā cittaṁ anurakkhissati"ti. Tenāhaṁ nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena
(4) Idha panāhaṁ nāgita, bhikkhuṁ passāmi āraññakaṁ araññe samāhitaṁ nisinnaṁ. Tassa mayhaṁ nāgita, evaṁ hoti: idāni ayamāyasmā avimuttaṁ vā cittaṁ vimocessati, vimuttaṁ vā cittaṁ anurakkhissatī"ti. Tenāhaṁ nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena
(5) Idha panāhaṁ nāgita, bhikkhuṁ passāmi gāmantavihāriṁ lābhiṁ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. So taṁ lābhasakkārasilokaṁ nikāmayamāno riñcati paṭisallānaṁ, riñcati araññe vanapatthāni pantāni [page 344] senāsanāni, gāminigamarājadhāniṁ osaritvā vāsaṁ kappeti. Tenāhaṁ nāgita, tassa bhikkhuno na attamano homi gāmantavihārena.
(6) Idha panāhaṁ nāgita, bhikkhuṁ passāmi āraññakaṁ lābhiṁ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. So taṁ lābhasakkārasilokaṁ paṭipaṇāmetvā na riñcati paṭisallānaṁ, na riñcati araññevanapatthāni pantāni senāsanāni. Tenāhaṁ nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena.
Yasmāhaṁ nāgita, samaye addhānamaggapaṭipanno na kañci passāmi purato vā pacchato vā, phāsu me nāgita, tasmiṁ samaye hoti antamaso uccārapassāvakammāyāti.
Devatā vaggo catuttho.
Tassuddānaṁ:
Sekkhā dve aparihāni moggallāna vijjābhāgiyā vivāda dānattakāri nidānaṁ kimbiladārukkhandhena nāgitoti.
[BJT Page 106]
5. Dhammika vaggo
6. 1. 5. 1.
(Nāga suttaṁ)
43. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā patta cīvaramādāya sāvatthiyaṁ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: " āyāmānanda, yena pubbārāmo migāramātupāsādo [page 345] tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā"ti. "Evaṁ bhante"ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṁ yena pubbārāmo migāramātupāsādo tenupasaṅkami.
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi:
"Āyāmānanda, yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkamissāma gattāni parisiñcituṁ"ti.
"Evaṁ bhante", ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi".
Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṁ yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṁ. Pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattatāni pubbāpayamāno.
Tena kho pana samayena rañño pasenadissa kosalassa "seto" nāma nāgo mahāturiyatālitavāditena pubbakoṭṭhakā paccuttarati. Apissu taṁ jano disvā evamāha:
" Abhirūpo vata bho1 rañño nāgo, dassanīyo vata bho rañño nāgo, pāsādiko vata bho rañño nāgo, kāyūpapanno vata bho rañño nāgo"ti.
Evaṁ vutte āyasmā udāyi bhagavantaṁ etadavoca: "hatthimeva nu kho bhante mahantaṁ brūhantaṁ kāyūpapannaṁ jano disvā evamāha: nāgo vata bho nāgoti: udāhu aññampi kañci mahantaṁ brūhantaṁ kāyūpapannaṁ jano disvā evamāha: nāgo vata bho nāgoti?"
1 Abhirūpo vatāyaṁ sīmu.
[BJT Page 108]
Hatthimpi kho udāyi, mahantaṁ brūhantaṁ kāyūpapannaṁ jano disvā evamāha:" nāgo vata bho nāgo"ti. Assampi kho udāyi, mahantaṁ brūhantaṁ kāyupapannaṁ jano disvā evamāha: "nāgo vata bho nāgo"ti. Goṇampi kho udāyi, mahantaṁ brūhantaṁ kāyupapannaṁ jano disvā evamāha: "nāgo vata bho nāgo"ti. Uragampi kho udāyi, mahantaṁ brūhantaṁ kāyupapannaṁ jano disvā evamāha: " nāgo vata ho nāgo"ti. Rukkhampi [page 346] kho udāyi, mahantaṁ brūhantaṁ kāyupapannaṁ jano disvā evamāha: "nāgo vata bho nāgo"ti. Manussampi kho udāyi, mahantaṁ brūhantaṁ1 kāyupapannaṁ jano disvā evamāha:"nāgo vata bho nāgo"ti. Api ca udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadeva manussāya" āguṁ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṁ nāgo"ti brūmiti.
Acchariyaṁ bhante, abbhūtaṁ bhante, yāva subhāsitamidaṁ bhante, bhagavatā2 "api ca udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya, āguṁ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṁ nāgoti brūmi"ti.
Idañca panāhaṁ bhante, bhagavato subhāsitaṁ imāhi gāthāhi anumodāmi:
18. Manussabhūtaṁ sambuddhaṁ attadantaṁ samāhitaṁ
Irīyamānaṁ brahmapathe cittassupasame rataṁ.
19. Yaṁ manussā namassanti sabbadhammāna pāraguṁ,
Devāpi naṁ3 namassanti iti me arahato sutaṁ.
20. Sabbasaññojanātītaṁ vanā nibbānamāgataṁ
Kāmehi nekkhammarataṁ muttaṁ selāva kañcanaṁ.
21. Sabbe accarucī nāgo himavā vaññe4 siluccaye
Sabbesaṁ nāganāmānaṁ saccanāmo anuttaro.
22. Nāgaṁ vo kittayissāmi nahī āguṁ karoti so
Soraccaṁ avihiṁsā ca pādā nāgassa te duve.
23. Tapo ca brahmacariyaṁ caraṇā nāgassa tyāpare
Saddhāhattho mahānāgo upekkhāsetadantavā.
24. Sati gīvā siro paññā vīmaṁsā dhammacittanā
Dhammakūcchisamāvāpo5 viveko tassa vāladhi.
25. So jhāyī assāsarato ajjhattaṁ susamāhito
Gacchaṁ samāhito nāgo ṭhito nāgo samāhito.
1. Brahantaṁ machasaṁ 2. Bhagavatātī sīmu 3. Taṁ machasaṁ
4. Himavāññe machasaṁ. 5. Tapo machasaṁ
[BJT Page 110]
26. Seyyaṁ samāhito nāgo nisinnopi samāhito
[page 347]
Sabbattha saṁvuto nāgo esā nāgassa sampadā
27. Bhūñjati anavajjāni sāvajjāni na bhūñjati
Ghāsaṁ acchādanaṁ1 laddhā sannidhiṁ parivajjaye2.
28. Saññojanaṁ aṇuṁ thūlaṁ sabbaṁ chetvāna bandhanaṁ
Yena yeneva gacchati anapekkho'va gacchati.
29. Yathāpi udake jātaṁ puṇḍarīkaṁ pavaḍḍhati
Nūpalippati3 toyena sucigandhaṁ manoramaṁ.
30. Tatheva loke sujāto buddho loke virajjati4
Nūpalippati3 lokena toyena padumaṁ yathā.
31. Mahagginī pajjalito5anāhārūpasammati
Saṅkhāresūpasantesu nibbutoti pavuccati.
32. Atthassāyaṁ viññāpanī upamā viññuhi desitā
Viññassanti mahānāgā nāgaṁ nāgena desitaṁ.
33. Vītarāgo vītadoso vitamoho anāsavo
Sarīraṁ vijahaṁ nāgo parinibbissati anāsavoti.
6. 1. 5. 2.
(Migasālāsuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
44. Atha kho āyasmā ānando pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena migasālāya upāsikāya nivesanaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho migasālā upāsikā yenāyasmā ānando, tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdī. Ekamantaṁ nisinnā kho migasālā upāsikā āyasmantaṁ ānandaṁ etadavoca:
Kathaṁ kathaṁ nāmāyaṁ bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārī ca 6 abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyaṁ?
[page 348]
Pitā me bhante purāṇo brahmacārī ahosi ārācārī virato methunā gāmadhammā. So kālakato. 7 Bhagavatā vyākato. " Sakadāgāmi satto8 tusitaṁ kāyaṁ upapannoti. " Petteyyopi 9 me bhante isidatto abrahmacārī ahosi sadārasantuṭṭho. Sopi kālakato. 7 Bhagavatā vyākato: " sakadāgāmi satto 8 tusitaṁ kāyaṁ upapanno"ti.
1. Ghāsamacchādanaṁ machasaṁ 2. Parivajjayaṁ machasaṁ 3. Navupalippati sīmu.
4. Viharati machasaṁ 5 mahāginīvajalito machasaṁ mahaggini pajjalito syā
6. Brahmacārī sīmu 7. Kālaṅkato machasaṁ 8. Sakadāgāmi patto machasaṁ. 9. Pettyeyopiyo simū, [pts.] Pitupiyo syā, kaṁ
[BJT Page 112]
Kathaṁ kathaṁ nāmāyaṁ bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārī ca abrahmacāri ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyanti?
Evaṁ kho panetaṁ bhagini bhagavatā vyākatanti.
Atha kho āyasmā ānando migasālāya upāsikāya nivesane piṇḍapātaṁ gahetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho āyasmā ānando pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca:
Idhāhaṁ bhante pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena migasālāya upāsikāya nivesanaṁ, tenupasaṅkamiṁ. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṁ. Atha kho bhante migasālā upāsikā yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnā kho bhante migasālā upāsikā maṁ etadavoca:
Kathaṁ kathaṁ nāmāya bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārī ca abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyaṁ. Pitā me bhante purāṇo brahmacārī ahosi ārācārī virato methunā gāmadhammā. So kālakato1. Bhagavatā vyākato: sakadāgāmi [page 349] satto2 tusitaṁ kāyaṁ upapannoti. Petteyyopi3 me bhante isidatto abrahmacāri ahosi sadārasantuṭṭho. Sopi kālakato. Bhagavatā vyākato: sakadāgāmi satto2 tusitaṁ kāyaṁ upapannoti. Kathaṁ kathaṁ nāmāyaṁ bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārīca abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyanti?
Evaṁ vutte ahaṁ bhante migasālaṁ upāsikaṁ etadavocaṁ: evaṁ kho panetaṁ bhagini bhagavatā byākatanti.
Kā cānanda migasālā upāsikā bālā abyattā ambakā ambakapaññā?4 Ke ca purisapuggalaparoparīyañāṇe?
Chayime ānanda puggalā santo saṁvijjamānā lokasmiṁ katame cha?
Idhānanda ekacco puggalo sorato hoti sukhasaṁvāso. Abhinandanti sabrahmacārī ekattavāsena. Tassa savaṇenapi akataṁ hoti, bāhusaccenapi akataṁ hoti, diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṁ hoti, sāmayikampi5 vimuttiṁ na labhati. So kāyassa bhedā paraṁ maraṇā hānāya pareti no visesāya, hānagāmīyeva6 hoti no visesagāmi. (1)
1. Kālaṅkato machasaṁ 2. Patto machasaṁ 3. Pettyeyopiyo sīmu. 4. Ammakā, ammakasaññā machasaṁ, ambakā ambakasaññā, syā,
5Sāmāyikamapi machasaṁ, aṭṭhakathā. 6. Hānagāmireva aṭṭhakathā.
[BJT Page 114]
Idhānanda ekacco puggalo sorato hoti sukhasaṁvāso. Abhinandanti sabrahmacārī ekattavāsena. Tassa savaṇenapi kataṁ hoti. Bāhusaccenapi kataṁ hoti. Diṭṭhiyāpī suppaṭividdhaṁ1. Hoti sāmayikampi vimuttiṁ labhati. So kāyassa bhedā paraṁ maraṇā visesāya pareti no hānāya. Visesagāmīyeva2 hoti no hānagāmi. (2)
Tatrānanda pamāṇakā3 pamiṇanti: imassapi teva dhammā, aparassapi teva dhammā. Kasmā tesaṁ eko hīno, eko paṇītoti. Taṁ hi tesaṁ ānanda hoti dīgharattaṁ ahitāya dukkhāya.
Tatrānanda yvāyaṁ puggalo sorato4. Hoti sukhasaṁvāso. Abhinandanti sabrahmacāri ekattavāsena. Tassa savaṇenapi kataṁ hoti. Bāhusaccenapi kataṁ hoti. Diṭṭhiyāpi suppaṭividdhaṁ1 hoti. Sāmayikampi vimuttiṁ labhati. Ayampi [page 350] ānanda puggalo amunā purimena puggalena abhikkantataro ca paṇītataro ca. Taṁ kissa hetu? Imaṁ hānanda puggalaṁ dhammasoto nibbahati. Tadantaraṁ ko jāneyya aññatra tathāgatena?
Tasmātiha ānanda mā puggalesu pamāṇakā3 ahuvattha. Mā puggalesu pamāṇaṁ gaṇhittha. Khaññati hānanda puggalesu pamāṇaṁ gaṇhanto.
Ahaṁ vā ānanda puggalesu pamāṇaṁ gaṇheyyaṁ yo vā panassa mādiso.
Idha panānanda ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti samayena samayañcassa lobhadhammā uppajjanti. Tassa savaṇenapi akataṁ hoti. Bāhusaccenapi akataṁ hoti. Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṁ hoti. Sāmayikampi vimuttiṁ na labhati. So kāyassa bhedā parammaraṇā hānāya pareti, no visesāya, hānagāmiyeva hoti, no visesagāmī. (3)
Idha panānanda ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti samayena. Samayañcassa lobhadhammā uppajjanti. Tassa savaṇenapi kataṁ hoti. Bāhusaccenapi kataṁ hoti. Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṁ hoti. Sāmayikampi vimuttiṁ na labhati. So kāyassa bhedā parammaraṇā hānāya pareti, no visesāya, hānagāmīyeva hoti, no hānagāmi. (4)
Tatrānanda pamāṇakā pamiṇanti yvāyaṁ puggalo sorato4. Hoti sukhasaṁvāso. Abhinandanti sabrahmacārī ekattavāsena. Tassa savaṇenapi kataṁ hoti. Bāhusaccenapi kataṁ hoti. Diṭṭhiyāpi suppaṭividdhaṁ1 hoti. Sāmayikampi vimuttīṁ labhati. Ayampi ānanda puggalo amunā purimena puggalena abhikkantataro ca paṇītataro ca. Taṁ kissa hetu? Imaṁ hānanda puggalaṁ dhammasoto nibbahati. Tadantaraṁ ko jāneyya aññatra tathāgatena?
Tasmātiha ānanda mā puggalesu pamāṇakā3 ahuvattha. Mā puggalesu pamāṇaṁ gaṇahittha. Khaññati hānanda puggalesu pamāṇaṁ gaṇhanto.
Ahaṁ vā ānanda puggalesu pamāṇaṁ gaṇaheyyaṁ yo vā panassa mādiso.
Idha panānanda ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti. Samayena samayañcassa vacīsaṁsārā5 uppajjanti. Tassa savaṇenapi akataṁ hoti. Bāhusaccenapi akataṁ hoti. Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṁ hoti. Sāmayikampi vimuttiṁ na labhati. So kāyassabhedā parammaraṇā hānāya pareti no visesāya, hānagāmīyeva hoti no visesagāmi. (5)
1. Paṭividdhaṁ machasaṁ 2 visesagāmireva sīmu. 3. Pamāṇikā machasaṁ sīmu 4. Surato sīmu. 5. Vacisaṅkhārā machasaṁ
[BJT Page 116]
Idha panānanda ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti. Samayena samayañcassa vavīsaṁsārā1 uppajjanti. Tassa savaṇenapi kataṁ hoti bāhusaccenapi kataṁ hoti. Diṭṭhiyāpi paṭividdhaṁ hoti. Sāmayikampi vimuttiṁ labhati. So kāyassa bhedā parammaraṇā visesāya [page 351] pareti no hānāya. Visesagāmīyeva hoti, no hānagāmi. (6)
Tatrānanda pamānakā pamiṇananti: imassapi teva dhammā, aparassapi teva dhammā. Kasmā tesaṁ eko hīno, eko paṇītoti? Taṁ hi tesaṁ ānanda hoti dīgharattaṁ ahitāya dukkhāya.
Tatrānanda yassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti. Samayena samayañcassa vavīsaṁsārā uppajjantī. Tassa savaṇenapi kataṁ hoti bāhusaccenapi kataṁ hoti. Diṭṭhiyāpi suppaṭividdhaṁ hoti. Sāmayikampi vimuttiṁ labhati. Ayaṁ ānanda puggalo amunā purimena puggalena abhikkantataro ca paṇītataro ca. Taṁ kissa hetu: imaṁ hānanda puggalaṁ dhammasoto nibbahati. Tadantaraṁ ko jāneyya aññatra tathāgatena?
Tasmātiha ānanda mā puggalesu pamāṇakā ahuvattha, mā puggalesu pamāṇaṁ gaṇahittha. Khaññati hānanda puggalesu pamāṇaṁ gaṇhanto.
Ahaṁ vā ānanda puggalesu pamāṇaṁ gaṇheyyaṁ, yo vā panassa mādiso.
Kā cānanda migasālā upāsikā bālā avyattā ambakā ambakapaññā? Ke ca purisapuggalaparopariyañāṇe?
Yathārūpena ānanda sīlena purāṇo samannāgato ahosi, tathārūpena sīlena isidatto samannāgato abhavissa, nayidha purāṇo isidattassa gatimpi aññassa. Yathārūpāya ca ānanda paññaya isidatto samannāgato ahosi. Tathārūpāya paññāya purāṇo samannāgato abhavissa, nayidha isidatto purāṇassa gatimpi aññassa. Iti kho ānanda ime puggalā ubho ekaṅgahīnāti.
1Vacīsaṅkhārā machasaṁ
[BJT Page 118]
6. 1. 5. 3.
(Iṇa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
(1) 45. Dāḷiddiyaṁ bhikkhave dukkhaṁ lokasmiṁ kāmabhoginoti? Evaṁ bhante.
(2) Yampi bhikkhave daḷiddo [page 352] assako anāḷhiyo1 iṇaṁ ādiyati. Itādānampi bhikkhave dukkhaṁ lokasmiṁ kāmabhoginoti?
Evaṁ bhante.
(3) Yampi bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo iṇaṁ ādiyitvā vaḍḍhiṁ paṭisuṇāti. 2 Vaḍḍhipi bhikkhave dukkhā lokasmiṁ sāmabhoginoti?
Evaṁ bhante.
(4) Yampi bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo vaḍḍhiṁ paṭisuṇitvā kālābhataṁ vaḍḍhiṁ na deti. Codentipi naṁ codanāpi bhikkhave dukkhā lokasmiṁ kāmabhoginoti? Evaṁ bhante.
(5) Yampi bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo codiyamāno na deti. Anucarantipi naṁ. Anucariyāpi bhikkhave dukkhā lokasmiṁ kāmabhoginoti?
Evaṁ bhante.
(6) Yampi bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo anucariyamāno na deti. Bandhantipi naṁ. Bandhanampi bhikkhave dukkhaṁ lokasmiṁ kāmabhoginoti?
Evaṁ bhante.
Iti kho bhikkhave dāḷiddiyampi dukkhaṁ lokasmiṁ kāmabhogino. Iṇādānampi dukkhaṁ lokasmiṁ kāmabhogino. Vaḍḍhīpi dukkhā lokasmiṁ kāmabhogino, codanāpi dukkhā lokasmiṁ kāmabhogino. Anucariyāpi dukkhā lokasmiṁ kāmabhogino. Bandhanampi dukkhaṁ lokasmiṁ kāmabhogino.
Evameva kho bhikkhave yassa kassaci saddhā natthi kusalesu dhammesu, hiri natthi kusalesu dhammesu, ottappaṁ natthi kusalesu dhammesu, viriyaṁ natthi kusalesu dhammesu, paññā natthi kusalesu dhammesu, 1 ayaṁ vuccati bhikkhave ariyassa vinaye daḷiddo assako anāḷhiyo. Sa kho so bhikkhave dasiddo assako anāḷhiyo, saddhāya asati kusalesu dhammesu, hiriyā asati kusalesu dhammesu, ottappe asati kusalesu dhammesu, viriye asati kusalesu dhammesu, paññāya asati kusalesu dhammesu, kāyena duccaritaṁ carati. Vācāya duccaritaṁ carati. Manasā duccaritaṁ carati. Idamassa iṇādānasmiṁ vadāmi.
1. Anāḷhiko machasaṁ, anaddhiko syā anāḷiko sīmu passuṇāti machasaṁ
[BJT Page 120]
So tassa kāyaduccaritassa paṭicchādanahetu pāpikaṁ icchaṁ paṇidahati: mā maṁ jaññāti icchati, mā maṁ jaññāti [page 353] saṅkappeti, mā maṁ jaññāti vācaṁ bhāsati, mā maṁ jaññāti kāyena parakkamati. So tassa vacīduccaritassa paṭicchādanahetu pāpikaṁ icchaṁ paṇidahati: mā maṁ chaññāti icchati, mā maṁ jaññāti saṅkappeti, mā maṁ jaññāti vācaṁ bhāsati, mā maṁ jaññāti kāyena parakkamati. So tassa manoduccaritassa paṭicchādanahetu pāpikaṁ icchaṁ paṇidahati: mā maṁ jaññāti icchati, mā maṁ jaññāti saṅkappeti, mā maṁ jaññāti vācaṁ bhāsati. Mā maṁ jaññāti kāyena parakkamati. Idamassa vaḍḍhiyā vadāmi.
Tamenaṁ pesalā sabrahmavārī evamāhaṁsu: " ayañca so āyasmā evaṅkārī evaṁ samācāro"ti. Idamassa codanāya vadāmi.
Tamenaṁ araññagataṁ vā rukkhamūlagataṁ vā sūññāgāragataṁ vā vippaṭisārasahagatā pāpakā akusalavitakkā samudācaranti. Idamassa anucariyāya vadāmi.
Sa kho so bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo kāyena duccaritaṁ caritvā vācāya duccaritaṁ caritvā manasā duccaritaṁ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā nirayabandhane vā bajjhati, tiracchānayonibandhane vā. *
Nāhaṁ bhikkhave aññaṁ ekadhammampi samanupassāmi evaṁdāruṇaṁ emaṁ kaṭukaṁ evaṁ antarāyakaraṁ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya yathayidaṁ bhikkhave nirayabandhanaṁ vā tiracchānayonibandhanaṁ vā, ti.
34. Dāḷiddiyaṁ dukkhaṁ loke iṇādānaṁ ca vuccati,
Daḷiddo iṇamādāya bhuñjamāno vihaññati.
35. Tato anucarantī naṁ bandhanampi nigacchati.
Etaṁ hi bandhanaṁ dukkhaṁ kāmalābhābhijappinaṁ.
36. Tatheva ariyavinaye saddhā yassa na vijjati, [page 354]
Ahiriko anottappi pāpakammāvinicchayo1
37. Kāyaduccaritaṁ katvā vacīduccaritāni ca,
Manoduccataṁ katvā mā maṁ jaññāti2 icchati.
38. So saṁsappati kāyena vācāya udacetasā,
Pāpakammā pavaḍḍhento tattha tattha punappunaṁ
39. So pāpakammo dummedho jānaṁ dukkaṭamattano,
Daḷiddo iṇamādāya bhuñjamāno vihaññati,
40. Tato anucarantī naṁ saṅkappā mānasā dukkhā,
Gāme vā yadi vā raññe yassa vippaṭisārajā.
1. Pāpakammavinibbayo machasaṁ, pāpakammavinicchayo sīmu, pāpakammaṁ vinibbayo syā. 2. Chaññutī machasaṁ
*Ettha"idamassa bandhanasamiṁ vadāmi" iti bhavitabbanti khāyati tathāpi taṁ potthakesu nadissate.
[BJT Page 122]
41. So pāpakammo dummedho jānaṁ dukkaṭamattano,
Yonimaññataraṁ gantvā niraye cāpi bajjhati.
Etaṁ hi bandhanaṁ dukkhaṁ yamhā dhīro pamuccati.
42. Dhammaladdhehi bhogehi dadaṁ cittaṁ pasādayaṁ
Ubhayattha kaṭaggāho saddhassa gharamesino.
43. Diṭṭhadhammahitatthāya samparāya sukhāya ca
Evametaṁ gahaṭṭhānaṁ cāgo puññaṁ pavaḍḍhati.
44. Tatheva ariyavinaye saddhā yassa patiṭṭhitā
Hirimano ca ottappī paññavā sīlasaṁvuto.
45. Eso kho ariyavinaye sukhañjīvīti1 vuccati
Nirāmisaṁ sukhaṁ laddhā upekhaṁ adhitiṭṭhati.
46. Pañcanīvaraṇe hitvā niccaṁ āraddhavīriyo
Jhānāni upasampajja ekodinipako sato.
47. Evaṁ ñatvā yathābhūtaṁ sabbasaññojanakkhaye
Sabbaso anupādāya sammācittaṁ vimuccati.
48. Tassa sammā vimuttassa ñāṇaṁ ca hoti tādino
Akuppā me vimuttīti bhavasaññojanakkhaye.
49. Etaṁ kho paramaṁ ñāṇaṁ etaṁ sukhamanuttaraṁ
Asokaṁ virajaṁ khemaṁ etamānaṇyamuttamanti. [page 355]
6. 1. 5. 4.
(Mahācunda suttaṁ)
46. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ āyasmā mahācundo cetīsu viharati sahajātiyaṁ. 2 Tatra kho āyasmā mahācundo bhikkhū āmantesi: "āvuso bhikkhavo"ti. 3 "Āvuso"ti kho te bhikkhū āyasmato mahā cundassa paccassosuṁ. Āyasmā mahācundo etadavoca:
(1) Idhāvuso dhammayogā bhikkhū jhāyībhikkhū apasādenti: ime pana"jhāyinomhā jhāyinombhā, ti jhāyanti, pajjhāyanti, 4 kiṁ hime jhāyanti, 5 kintime jhāyanti, kathaṁ hime6 jhāyantī"ti. Tattha dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipannā honti bahujanasukhāya, bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ.
1. Sukhajīviti machasaṁ 2. Sayañjātiyaṁ machasaṁ, sañjātiyaṁ syā 3. Bhikkhaveti machasaṁ 4. Nijjhāyanti avajjhāyanti machasaṁ 5. Kimimejhāyanti machasaṁ. 6. Kathaṁ ime machasaṁ.
[BJT Page 124]
(2) Idha panāvuso jhāyī bhikkhu dhammayoge bhikkhu apasādenti: ime pana " dhammayogamhā dhammayogamhā"ti uddhatā unnalā capalā mukharā vikiṇṇavācā muṭṭhassatī asampajānā asamāhitā vibbhantacittā pākatindriyā. Kiṁ hime dhammayogā, kintime dhammeyogā, kathaṁ hime1 dhammayogāti? Tattha jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti, dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipannā honti bahujanasukhāya, bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ.
(3) Idha panāvuso dhammayogā bhikkhū dhammayogānaṁyeva bhikkhūnaṁ vaṇṇaṁ bhāsanti, no jhāyīnaṁ bhikkhūnaṁ vaṇṇaṁ bhāsanti. Tattha dhammayogā ca [page 356] bhikkhū nappasīdanti, jhāyi ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipannā honti bahujanasukhāya, bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ.
(4) Idha panāvuso jhāyī bhikkhū jhāyīnaṁ yeva bhikkhūnaṁ vaṇṇaṁ bhāsanti no dhammayogānaṁ bhikkhūnaṁ vaṇṇaṁ bhāsanti. Tattha jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti, dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipaṭipannā honti bahujanasukhāya, sukhāya, bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ.
(5) Tasmātihāvuso evaṁ sikkhitabbaṁ: dhammayogā samānā jhāyīnaṁ bhikkhūnaṁ vaṇṇaṁ bhāsissāmāti. Evaṁ hi vo āvuso sikkhitabbaṁ. Taṁ kissa hetu. Acchariyā hete āvuso puggalā dullabhā lokasmiṁ, ye amataṁ dhātuṁ kāyena phūsitvā2 viharanti.
(6) Tasmātihāvuso evaṁ sikkhitabbaṁ: jhāyī samānā dhammayogānaṁ bhikkhūnaṁ vaṇṇaṁ bhāsissāmāti. Evaṁ hi vo āvuso sikkhitabbaṁ. Taṁ kissa hetu: acchariyā hete āvuso puggalā dullabhā lokasmiṁ, ye gambhīraṁ atthapadaṁ paññāya ativijjha passantīti.
6. 1. 5. 5
(Paṭhamasandiṭṭhika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
47. Atha kho moliyasīvako paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vitīsāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho moliyasīvako paribbājako bhagavantaṁ etadavoca:
"Sandiṭṭhiko dhammo, sandiṭṭhiko dhammo, ti bhante vuccati. Kittāvatā nu kho bhante sandiṭṭhiko dhammo hoti, akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viñuhitī?. [page 357]
1. Kathaṁime machasaṁ
2. Passitvā katthami.
[BJT Page. 126]
Tena hi sivaka taññevettha paṭipucchissāmi. 1 Yathā te khameyya tathā naṁ vyākareyyāsi. Taṁ kiṁ maññasi sīvaka santaṁ vā ajjhattaṁ lobhaṁ " atthi me ajjhattaṁ lobhoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ lobhaṁ " natthi me ajjhattaṁ lobhoti" pajānāsīti.
Evaṁ bhante.
Yaṁ kho tvaṁ sīvaka santaṁ vā ajjhattaṁ lobhaṁ " atthi me ajjhattaṁ lobhoti" pajānāsi.
Asantaṁ vā ajjhattaṁ lobhaṁ "natthi me ajjhattaṁ lobhoti"pajānāsi. Evaṁ kho2 sīvaka sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññūhīti.
Taṁ kiṁ maññasi sīvaka santaṁ vā ajjhattaṁ dosaṁ ajjhattaṁ mohadhammaṁ "atthi me ajjhattaṁ dosoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ, "natthi me ajjhattaṁ mohadosoti" pajānāsiti. Taṁ kiṁ maññasi sīvaka santaṁ vā ajjhattaṁ mohaṁ sattaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ "atthi me ajjhattaṁ mohadhammoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ, "natthi me ajjhattaṁ mohadhammoti" pajānāsiti. Taṅkiṁ maññasi sīvaka santaṁ vā ajjhattaṁ lobhadammaṁ santaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ "atthi me ajjhattaṁ mohadhammoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ, " natthi me ajjhattaṁ mohadhammoti" pajānāsiti. Taṁ kiṁ maññasi sīvaka santaṁ vā ajjhattaṁ lobhadhameṁ sattaṁ vā ajjhattaṁ lobhadhammaṁ "atthi me ajjhattaṁ mohadhammoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ, " natthi me ajjhattaṁ lobhadhammoti " pajānāsiti.
Taṁ kiṁ maññasi sīvaka santaṁ vā ajjhattaṁ dosadhammaṁ sattaṁ vā ajjhattaṁ dosadhammaṁ santaṁ vā ajjhattaṁ dosadhammaṁ "atthi me ajjhattaṁ dosadhammoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ, " natthi me ajjhattaṁ mohadhammo'ti dhammoti" pajānāsiti.
Evaṁ bhante.
Yaṁ kho tvaṁ sivaka santaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ " atthi me ajjhattaṁ mohadhammoti pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ mohadhammaṁ "natthi me ajjhattaṁ mohadhammoti" pajānāsi.
Evaṁ kho sivaka sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññuhīti.
Abhikkantaṁ hogotama abhikkantaṁ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṁ vā ukkajjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya, " cakkhumanto rūpāni dakkhinti, 2ti, evamevahotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhavantaṁ gotamaṁsaraṇaṁ gacchāmi dhammañca bhikkhu saṅghañca. Upāsakaṁ maṁ bhante bhagavā dhāretu ajjatagge
Pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti.
6. 1. 5. 6.
(Dutiyasandiṭṭika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
48. Atha kho aññataro brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṁ etadavoca:
'Sandiṭṭhiko dhammo sandiṭṭhiko dhammo'ti bho gotama vuccati. Kittāvatā nu kho bho gotama [page 358] sandiṭṭhiko dhammo hoti, akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ vetitabbo viññuhīti?
Tena hi brāhmaṇa taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṁ vyākarosi3. Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa, santaṁ vā ajjhattaṁ rāgaṁ "atthi me ajjhattaṁ rāgoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ rāgaṁ "nanthi me ajjhattaṁ rāgoti" pajānāsiti.
Evaṁ bho.
1Paṭipucchāmi machasaṁ, 2evampi kho machasaṁ 3. Byākareyyāsi machasaṁ
[BJT Page 128]
Yaṁ kho tvaṁ brāhmaṇa santaṁ vā ajjhattaṁ rāgaṁ "atthi me ajjhattaṁ rāgoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ rāgaṁ "natthi me ajjhattaṁ rāgoti" pajānāsi.
Evaṁ pi kho brāhmaṇa sandiṭṭhiko dhammo hoti ākāliko ehi passiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññuhīti.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa santaṁ vā ajjhattaṁ dosaṁ "atthi me ajjhattaṁ dosoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ dosaṁ "natthi me ajjhattaṁ dosoti pajānāsi. Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa santaṁ vā ajjhattaṁ mohaṁ "atthi me ajjhattaṁ mohoti pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ mohaṁ " natthi me ajjhattaṁ mohoti" pajānāsi.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa santaṁ vā ajjhattaṁ kāyasandosaṁ "atthi me ajjhattaṁ kāyasandosoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ kāyasandosaṁ " natthi me ajjhattaṁ kāyasandosoti" pajānāsiti.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa santaṁ vā ajjhattaṁ vacīsandosaṁ "atthi me ajjhattaṁ vacīsandosoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ vacīsandosaṁ "natthi me ajjhattaṁ vacīsandosoti" pajānāsīti.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa santaṁ vā ajjhattaṁ manosandosaṁ "atthi me ajjhattaṁ manosandosoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ manosandosaṁ " natthi me ajjhattaṁ manosandosoti" pajānāsiti.
Evaṁ bho.
Yaṁ kho tvaṁ brāhmaṇa santaṁ vā ajjhattaṁ manosaṁdosaṁ " atthi me ajjhattaṁ manosandosoti" pajānāsi, asantaṁ vā ajjhattaṁ manosandosaṁ " natthi me ajjhattaṁ manosandosoti" pajānāsi.
Evaṁ kho brāhmaṇa sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññuhīti.
Abhikkantaṁ bho gotama, abhikkantaṁ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchantaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya" andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya, " cakkhumanto rūpānidakkhintī"ti, evameva bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhantaṁ gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti.
(6. 1. 5. 7)
Khema suttaṁ
49. Ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena āyasmā ca khemo āyasmā ca sumano sāvattiyaṁ viharanti [page 359] andhavanasmiṁ. Atha kho āyasmā ca khemo āyasmā ca sumano yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā khemo bhagavantaṁ etadavoca:
Yo so bhante bhikkhu arahaṁ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimutto, tassa na evaṁ hoti " atthi me seyyoti vā atthi me sadisoti vā atthi me hīnoti vā"ti.
Idamavocāyasmā1 khemo samanuñño satthā ahosi. Atha kho āyasmā khemo samanuñño me satthāti uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.
1Idhamavoca āyasamā sīmu.
[BJT Page 130]
Atha kho āyasmā sumano acirapakkante āyasmante kheme bhagavantaṁ etadavoca:
"Yo so bhante bhikkhu arahaṁ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimutto, tassa na evaṁ hoti "natthi me seyyoti vā, natthi me sadisoti vā, natthi me hīnoti vā"ti.
Idamavocāyasmā sumano samanuñño satthā ahosi. Atha kho āyasmā sumano samanuñño me satthāti uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.
Atha kho bhagavā acirapakkante āyasmante ca kheme āyasmante ca sumane bhikkhū āmentasi: evaṁ kho bhikkhave kulaputtā aññaṁ vyākaronti, attho ca vutto, attā ca anupanīto. Atha ca pana idhekacce moghapurisā hasamānakā maññe aññaṁ vyākaronti. Te pacchā vighātaṁ āpajjantīti.
49. Na ussesu na omesu samatte nopanīyare
Khīṇā sañjāti vusitaṁ brahmacariyaṁ caranti saññojanavippamuttāti. [page 360]
6. 1. 5. 8.
(Indriyasaṁvarasuttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
50. Indriyasaṁvare bhikkhave asati indriyasaṁvaravipannassa hatūpanisaṁ hoti sīlaṁ. Sīle asati sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṁ hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṁ hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
Seyyathāpi bhikkhave rukkho sākhāpalāsavipanno, tassa papaṭikāpi na pāripūriṁ gacchati, tacopi na pāripūriṁ gacchati, pheggupī na pāripūriṁ gacchati, sāropi na pāripūriṁ gacchati, evameva kho bhikkhave indriyasaṁvare asati indriyasaṁvaravipannassa hatūpanisaṁ hoti sīlaṁ, sīle asati sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṁ hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṁ hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
[BJT Page 132]
Indriyasaṁvare bhikkhave sati indriyasaṁvarasampannassa upanisasampannaṁ hoti sīlaṁ. Sīle sati sīlasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṁ hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanisasampanno hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanisasampannaṁ hoti vimuttiñāṇadassanaṁ.
Seyyathāpi bhikkhave rukkho sākhāpalāsasampanno, tassa papaṭikāpi pāripuriṁ gacchati, tacopi pāripūriṁ gacchati, pheggupi pāripūriṁ gacchati, sāropi pāripūriṁ gacchati, evameva kho bhikkhave indriyasaṁvare sati indriyasaṁvarasampannassa upanisasampannaṁ hoti sīlaṁ
Sīle sati sīlasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṁ hoti yathābhūtañāṇadassanaṁ. Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanisasampanno hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanisasampannaṁ hoti vimuttiñāṇadassananti. [page 361]
6. 1. 5. 9. (Ānanda suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
51. Atha kho āyasmā ānando yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vitisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca.
Kittāvatānu kho āvuso sāriputta bhikkhu assutañceva dhammaṁ suṇāti, sutā cassa dhammā na sammosaṁ gacchanti, ye cassa dhammā pubbe cetasā samphuṭṭhapubbā, te ca samudācaranti, aviññātañca vijānātīti.
Āyasmā kho ānando bahūssuto, paṭibhātu āyasmantaññeva ānandanti.
Idhāvuso sāriputta bhikkhu dhammaṁ pariyāpuṇāti: suttaṁ geyyaṁ veyyākaraṇaṁ gāthaṁ udānaṁ itivuttakaṁ jātakaṁ abbhutadhammaṁ vedallaṁ. Yathāsutaṁ1 yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti. Yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ vāceti. Yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karoti. Yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakkoti, anuvicāreti, manasānupekkhati. Yasmiṁ āvāse therā bhikkhu viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, tasmiṁ āvāse vassaṁ upeti. Te kālena kālaṁ upasaṅkamitvā paripūcchati paripañhati: idaṁ bhante kathaṁ? Imassa kvattho, ti? Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānīkarenti. Anekavihitesu ca kaṅkhāṭhānīyesu2 dhammesu kaṅkhaṁ paṭivinodenti.
Ettāvatā nu kho [page 362] āvuso sāriputta bhikkhu assutañceva dhammaṁ suṇāti. Sutā cassa dhammā na sammosaṁ gacchanti. Ye cassa dhammā pubbe cetasā samphuṭṭhapubbā te ca samudācaranti, aviññātañca vijānātīti.
1. So yathā sutaṁ machasaṁ: 2. Kaṅkhaṭṭhānīyesu katthaci
[BJT Page 134]
Acchariyaṁ āvuso, abbhutaṁ āvuso, yāva subhāsitamidaṁ āyasmatā ānandena. Imehi ca mayaṁ chahi dhammehi samannāgataṁ āyasmantaṁ ānandaṁ dhārema. (1) Āyasmā hi ānando dhammaṁ pariyāpuṇāti: suttaṁ geyyaṁ veyyākaraṇaṁ gāthaṁ udānaṁ itivuttakaṁ jātakaṁ abbhutadhammaṁ vedallaṁ. (2) Āyasmā ānando yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ deseti. (3) Āyasmā ānando yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena paresaṁ vāceti. (4) Āyasmā ānando yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ vitthārena sajjhāyaṁ karoti. (5) Āyasmā ānando yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakketi, anuvicāreti, manasānupekkhati. (6) Āyasmā ānando yasmiṁ āvāse therā bhikkhū viharanti bahūssutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, tasmiṁ āvāse vassaṁ upeti. Te āyasmā ānando, kālena kālaṁ upasaṅkamitvā paripūcchati. Paripañhati " idaṁ bhante kathaṁ, imassa kvattho"ti. Te āyasmato ānandassa avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānīkaronti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhānīyesu dhammesu kaṅkhaṁ paṭivinodentī'ti.
6. 1. 5. 10
(Khattiyasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
52. Atha kho jāṇussoṇī brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho jāṇussoṇī brāhmaṇo bhagavantaṁ etadavoca:
[page 363] (1) khattiyā bho gotama kimadippāyā, 1 kiṁ upavicārā, kiṁ adhiṭṭhānā, kiṁ abhinivesā, kiṁ pariyosānāti?
Khattiyā kho brāhmaṇa bhogādhippāyā, paññūpavicārā, balādhiṭṭhānā, paṭhavibhinivesā, issariyapariyosānāti.
(2) Brāhmaṇā pana bho gotama kimadhippāyā, 1 kiṁ upavicārā, kiṁ adhiṭṭhānā, kiṁ abhinivesā, kiṁ pariyosānāti?
Brāhmaṇā kho brāhmaṇa bhogādhippāyā, paññūpavicārā, mantādhiṭṭhānā, yaññābhinivesā, brahmalokapariyosānāti.
(3) Gahapatikā pana bho gotama kimadhippāyā1 kiṁ upavicārā, kiṁ adhiṭṭhānā, kiṁ abhinivesā, kiṁ pariyosānāti?
1 Kiṁ adhippāyā machasaṁ
[BJT Page 136]
Gahapatikā kho brāhmana bhogādhippāyā, paññūpavicārā, sippādhiṭṭhānā, kammantābhinivesā, niṭṭhitakammantapariyosānāti.
(4) Itthi pana bho gotama kimadhippāyā1 kiṁ upavicārā, kiṁ adhiṭṭhānā kiṁ abhinivesā, kiṁ pariyosānāti.
Itthi kho brāhmaṇa purisādhippāyā, alaṅkārūpavicārā, puttādhiṭṭhānā, asapattībhinivesā, 2 issariyapariyosānāti.
(5) Corā pana bho gotama kimadhippāyā1 kiṁ upavicārā, kiṁ adhiṭṭhānā kiṁ abhinivesā kiṁ pariyosānāti?
Corā kho brāhmaṇa ādānādhippāyā, gahanūpavicārā, saṭhādhiṭṭhānā3 andhakārābhinivesā, 4 adassanapariyosānāti.
(6) Samaṇā pana ho gotama kimadhippāyā, kiṁ upavicārā, kiṁ adhiṭṭhānā, kiṁ abhinivesā kiṁ pariyosānāti.
Samaṇā kho brāhmaṇa khantisoraccādhippāyā, paññūpavicārā, sīlādhiṭṭhānā, ākiñcaññābhinivesā, 5 nibbānapariyosānāti.
Acchariyaṁ bho gotama, abbhūtaṁ bho gotama. Khattiyānampi bhavaṁ gotamo jānāti adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.
Acchariyaṁ bho gotama, abbhūtaṁ ho gotama brāhmaṇānampi bhavaṁ gotamo jānāni adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.
Acchariyaṁ bho gotama, abbhūtaṁ ho gotama. Gahapatikānampi bhavaṁ gotamo jānāti adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.
Acchariyaṁ bho gotama, abbhūtaṁ bho gotama. Itthīnampi bhavaṁ gotamo jānāti adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.
Acchariyaṁ bho gotama, abbhūtaṁ bho gotama. Corānampi bhavaṁ gotamo [page 364] jānāti adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.
Acchariyaṁ bho gotama, abbhūtaṁ bho gotama. Samaṇānampi bhavaṁ gotamo jānāti adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.
Abhikkantaṁ bho gotama abhikkantaṁ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya, "cakkhumanto rūpānidakkhinti"ti, evameva bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhavantaṁ gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañca bhikkhu saṅghañca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti.
6. 1. 5. 11
(Appamāda suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
53. Atha kho aññataro brahmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṁ etadavoca:
1. Kiṁ adhippāyā machasaṁ 2. Asapatatīvinivesā aṭṭhakathā, patīabhinivesā syā. 3. Satthādhiṭṭhānā machasaṁ 4. Andhakāravinivesā aṭṭhakathā. 5. Ākiñcaññavinivesā aṭṭhakathā, akiñcanābhinivesā syā.
[BJT Page 138]
Atthi nu kho bho gotama eko dhammo bhāvito bahulikato yo ubho atthe samadhigayha1 tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo ca attho samparāyikoti.
Atthi kho brāhmaṇa, eko dhammo bhāvito bahulīkato yo ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammakañceva atthaṁ. Yo ca attho samparāyikoti.
Katamo pana bho gotama eko dhammo bhāvito bahūlīkato yo ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo ca attho samparāyikoti.
Appamādo kho brāhmaṇa, eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha diṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo ca attho samparāyiko.
(1) Seyyathāpi brāhmaṇa, yāni kānici jaṅgamānaṁ2 pāṇānaṁ padajātāni, sabbāni tāni hatthipade samodhānaṁ gacchanti. Hatthipadaṁ tesaṁ aggamakkhāyati yadidaṁ mahattena. 3 Evameva kho brāhmaṇa appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo ca attho samparāyiko.
(2) Seyyathāpi brāhmaṇa, kūṭāgārassa yā kāci gopānasiyo sabbā tā kūṭaṅgamā kūṭaninnā kūṭasamosaraṇā, kūṭaṁ tāsaṁ aggamakkhāyati. Evameva kho [page 365] brāhmaṇa, appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo ca attho samparāyiko.
(3) Seyyathāpi brāhmaṇa, babbajalāyako4babbajaṁ lāyitvā agge gahetvā odhunāti, nidadhunāti, 5nicchādeti. Evameva kho brāhmaṇa appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammakañceva atthaṁ, yo ca attho samparāyiko.
(4) Seyyathāpi brāhmaṇa, ambapiṇḍiyā vaṇṭacchinnāya yāni kānici ambāni vaṇṭūpanibandhanāni, sabbāni tāni tadanvayāni bhavanti. Evameva kho brāhmaṇa appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo ca attho samparāyiko.
(5) Seyyathāpi brāhmaṇa, ye keci kuḍḍarājāno6 sabbe te rañño cakkavattissa anuyuttā7 bhavanti, rājā tesaṁ cakkavatti aggamakkhāyati. Evameva kho brāhmaṇa appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo ca attho samparāyiko.
(6) Seyyathāpi brāhmaṇa, yā kāci tārakarūpānaṁ pabhā, sabbā tā candappabhāya kalaṁ nāgghanti soḷasiṁ, candappabhā tāsaṁ aggamakkhāyati. Evameva kho brāhmaṇa, appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo cattho samparāyiko.
Ayaṁ kho brāhamaṇa, eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṁ, yo cattho samparāyikoti
Abhikkantaṁ bho gotama, abhikkantaṁ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkajjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya, "cakkhūmanto rūpānidakkhīnti"ti evameva bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhavantaṁ gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti. [page 366]
1 Samadhiggayaha machasaṁ 2. Jaṅgalānaṁ katthaci 3. Yadidaṁ mahantattena machasaṁ 4. Pabbajalāyako machasaṁ: 5. Nidhunātimachasaṁ: 6. Kuddarājānomachasaṁ
7. Anuyantā machasaṁ
[BJT Page 140]
6. 1. 5. 12
(Dhammika suttaṁ)
54. Ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana samayena āyasmā dhammiko jātibhūmiyaṁ āvāsiko hoti sabbaso jātibhūmiyaṁ sattasu āvāsesu.
Tatra sudaṁ āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati, paribhāsati, vihiṁsati, vitudati, roseti vācāya. Te ca āgantukā bhikkhu āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti1 riñcanti āvāsaṁ.
Atha kho jātibhumakānaṁ2 upāsakānaṁ etadahosi: mayaṁ kho bhikkhu saṅghaṁ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena. Atha ca pana āgantukā bhikkhu pakkamanti na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṁ. Konu kho hetu, ko paccayo yena āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsanti?
Atha kho jātibhūmakānaṁ upāsakānaṁ etadahosi: "ayaṁ kho āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhu akkosati, paribhāsati, vihiṁsati, vitudati, roseti vācāya. Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṁ. Yannūna mayaṁ āyasmantaṁ dhammikaṁ pabbājeyyāmā"ti.
Atha kho jātibhūmakā upāsakā yenāyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ dhammikaṁ etadavocuṁ: "pakkamatu bhante āyasmā dhammiko imamhā āvāsā, alaṁ te idha vāsenā"ti.
Atha kho āyasmā dhammiko tamhā āvāsaṁ aññaṁ avāsaṁ agamāsi. Tatrapi sudaṁ āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhu akkosati, paribhāsati, vihiṁsati, vitudati, roseti vācāya. Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā parihāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṁ.
Atha kho jātibhūmakānaṁ upāsakānaṁ etadahosi. "Mayaṁ kho bhikkhūsaṅghaṁ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena, atha ca pana āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṁ, ko nu kho hetu, ko paccayo yena āganatukā bhikkhū pakkamanti na saṇṭhahanti, [page 367] riñcanti āvāsanti. "
1. Ghaṇṭhanti machasaṁ 2. Chaṁtabhūmikanaṁ syā
[BJT Page 142]
Atha kho jātibhūmakānaṁ upāsakānaṁ etadahosi: ayaṁ kho āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhu akkosati, paribhāsati, vihiṁsati, vitudati, roseti vācāya. Te va āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā, paribhāsiyamānā, vihesiyamānā, vitudiyamānā, rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṁ. Yannūna mayaṁ āyasmantaṁ dhammikaṁ pabbājeyyāmāti.
Atha kho jātibhūmakā upāsakā yenāyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ dhammikaṁ etadavocuṁ: "pakkamatu bhante āyasmā dhammiko imamhāpi āvāsā, alante idha vāsenāti. "
Atha kho āyasmā dhammiko tamhāpi āvāsā aññaṁ āvāsaṁ agamāsi. Tatrapi sudaṁ āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati paribhāsati, vihiṁsati, vitudati, roseti vācāya. Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṁ.
Atha kho jātibhūmakānaṁ upāsakānaṁ etadavosi: mayaṁ kho bhikkhu saṅghaṁ paccupaṭṭhitā cīvarapiṇaḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena. Atha kho pana āgantukā bhikkhu pakkamanti na saṇṭhahanti riñcanti āvāsaṁ. Ko nu kho hetu, ko paccayo yena āgantukā bhikkhū pakkamanti na saṇṭhahanti riñcanti āvāsanti?
Atha kho jātibhūmakānaṁ upāsakānaṁ etadahosi: ayaṁ kho āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhu akkosati, paribhāsati, vihaṁsati, vitudati, roseti vācāya. Roseti vācāya. Te ca āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti na saṇṭhahanti [page 368] riñcanti āvāsaṁ. Yannūna mayaṁ āyasmantaṁ dhammikaṁ pabbājeyyāma sabbaso jātibhūmiyaṁ sattahi āvāsehī"ti.
Atha kho jātibhūmakā upāsakā yenāyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ dhammikaṁ etadavocuṁ: "pakkamatu bhante āyasmā dhammiko sabbaso jātibhūmiyaṁ sattahi āvāsehī"ti.
Atha kho āyasmato dhammikassa etadahosi: "pabbājito khomhi. Jātibhūmakehi upāsakehi sabbaso jātibhūmiyaṁ sattahi āvāsehi, kahannūkhodāni gacchāmītī. " Atha kho āyasmato dhammikassa etadahosi: yannūnāhaṁ yena bhagavā tenupasaṅkameyyanti.
[BJT Page. 144]
Atha kho āyasmā dhammiko pattacīvaramādāya yena rājagahaṁ tena pakkāmi. Anupubbena yena rājagahaṁ yena gijjhakūṭo pabbato yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ dhammikaṁ bhagavā etadavoca:" handa kuto nu tvaṁ brāhmaṇa dhammika, āgacchasīti. Pabbājito ahaṁ hante jātibhūmakehi upāsakehi sabbaso jātibhūmiyaṁ sattahi āvāsehīti. " Alaṁ brāhmaṇa dhammika, kiṁ te iminā, yaṁ tvaṁ tato tato pabbājenti, so tvaṁ tato tato pabbājito mameva santikaṁ1 āgacchasi.
Bhūtapubbaṁ, brāhmaṇa dhammika, sāmuddikā vāṇijā tīradassiṁ sakuṇaṁ gahetvā nāvāya samuddaṁ ajjhogāhanti. Te atīradakkhiṇiyā nāvāya tīradassiṁ sakuṇaṁ muñcanti. So gacchateva puratthimaṁ disaṁ, gacchati pacchimaṁ disaṁ, gacchati uttaraṁ disaṁ, gacchati dakkhiṇaṁ disaṁ, gacchati uddhaṁ gacchati anudisaṁ. Sace so samantā tīraṁ passati, tathā gatakova hoti. Sace pana so samantā tīraṁ na passati, tameva nāvaṁ paccāgacchati. Evameva kho brāhmaṇa dhammika, yaṁ tvaṁ tato tato pabbājenti, so tvaṁ tato tato pabbājito mameva santikaṁ1 āgacchasi. [page 369]
Bhūtapubbaṁ, brāhmaṇa dhammika, rañño korabyassa suppatiṭṭho nāma nīgrodharājā ahosi pañcasākho sītacchāyo manoramo. Suppatiṭṭho kho pana brāhmaṇa dhammika, nigrodharājassa dvādasayojanāni abhiniveso ahosi, pañcayojanāni mulakasantānakānaṁ. Suppatiṭṭhassa kho pana brāhmaṇa dhammika, nigodharājassa tāva mahantāni phalāni ahesuṁ seyyathāpi nāma āḷhakathālikā, evamassa sāduni phalāni ahesuṁ seyyathāpi nāma khuddamadhuṁ anelakaṁ. 2 Suppatiṭṭhassa kho pana brāhmaṇa dhammika, nigrodharājassa ekaṁ khandhaṁ rājā paribhuñjati saddhiṁ itthāgārena. Ekaṁ khandhaṁ balakāyo paribhuñjati. Ekaṁ khandhaṁ negamajānapadā paribhuñjanti. Ekaṁ khandhaṁ samaṇabrāhmaṇā paribhuñjanti. Ekaṁ khandhaṁ migapakkino3 paribhuñjanti. Suppatiṭṭhassa kho pana brāhmaṇa dhammika nigrodharājassa na koci phalāni rakkhati. Na ca sudaṁ aññamaññassa phalāni hiṁsanti.
Atha kho brāhmaṇa dhammika, aññataro pūriso suppatiṭṭhassa nigrodharājassa yāvadatthaṁ phalāni bhakkhitvā sākhaṁ bhañjitvā pakkāmi. Atha kho brāhmaṇa dhammika, suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthāya devatāya etadahosi: " acchariyaṁ vata bho, abbhūtaṁ vata bho, yāva pāpo manusso yatra hi nāma suppatiṭṭhassa nigrodharājassa yāvadatthaṁ phalāni bhakkhitvā sākhaṁ bhañjitvā pakkamissati, yannūna suppatiṭṭho nigrodharājā āyatiṁ phalaṁ na dadeyyā"ti. Atha kho brāhmaṇa dhammika, suppatiṭṭho nīgrodharājā āyatiṁ phalaṁ nādāsi.
1. Santike machasaṁ 2. Sīlakaṁ sīmu, 3. Migā pakkhiṇo machasaṁ,
[BJT Page 146]
Atha kho brāhmana dhammika, [page 370] rājā korabyo yena sakko dvonamindo tenupasaṅkami. Upasakamitvā sakkaṁ devānamindaṁ etadavoca: "yagghe mārisa, jāneyyāsi, suppatiṭṭho nigrodharājā phalaṁ na detī"ti.
Atha kho brāhmaṇa dhammika, sakko devānamindo tathārūpaṁ iddhābhisaṅkhāraṁ abhisaṅkhāsi yathābhusā vātavuṭṭhi āgantvā suppatiṭṭhaṁ nigrodharājaṁ pavattesi1 ummūlamakāsi.
Atha kho brāhmaṇa dhammika, suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthā devatā dukkhī dummanā assumukhī rudamānā ekamantaṁ aṭṭhāsi.
Atha kho brāhmaṇa dhammika, sakko devānamindo yena suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthā devatā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthaṁ devataṁ etadavoca: "kinnu tvaṁ devate dukkhī dummanā assumukhī rudamānā ekamantaṁ ṭhitā"ti.
Tathā hi pana me mārisa, bhūsā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṁ pavattesi1 ummulamakāsīti.
Api nu tvaṁ devate, rukkhadhamme ṭhitāya bhūsā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṁ pavattesi1 ummūlamakāsīti. Kathaṁ pana mārisa rukkho rukkhadhamme ṭhito hotīti.
Idha devate, rukkhassa mūlaṁ mūlatthikā haranti, tacaṁ tacatthikā haranti, pattaṁ pattatthikā haranti, pupphaṁ pupphatthikā haranti, phalaṁ phalatthikā haranti. Na ca tena devatāya anattamanatā vā anabhiraddhi vā2 karaṇīyā. Evaṁ kho devate rukkho rukkhadhamme ṭhito hotīti.
Aṭṭhitāyeva kho me mārisa rukkhadhamme bhūsā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṁ pavattesi3 ummulamakāsiti. Sace kho tvaṁ devate rukkhadhamme tiṭṭheyyāsi, siyā te bhavanaṁ yathāpureti. Ṭhassāmahaṁ [page 371] mārisa rukkhadhamme, hotu me bhavanaṁ yathāpūreti.
Atha kho brāhmaṇa dhammika, sakko devānamando tathārūpaṁ iddhābhisaṅkhāraṁ abhisaṅkhāsi, yathā bhūsā vātavuṭṭhi āgantvā suppatiṭṭhaṁ nigrodharājaṁ ussāpesi. Sacchavīni mūlāni ahesuṁ.
Evameva kho brāhmaṇa dhammika, api nū taṁ samaṇadhamme ṭhitaṁ jātabhūmakā upāsakā pabbājesuṁ sabbaso jātabhūmiyaṁ sattahi āvāsehīti. Kathaṁ pana bhante samaṇo samaṇadhamme ṭhito hotitī. Idha brāhmaṇa dhammika, samaṇo akkosantaṁ na paccakkosati. Rosentaṁ4 na paṭiroseti. Bhaṇḍantaṁ na paṭibhaṇḍati. Evaṁ kho brāhmaṇa dhammika, samaṇo samaṇadhamme ṭhito hotīti.
Aṭṭhitañañeva kho maṁ bhante samaṇadhamme jātibhūmakā upāsakā pabbājesuṁ sabbaso jātibhūmiyaṁ sattahī āvāsehīti.
1Pātesi simu. 2. Anabhinandi machasaṁ 3. Pātesi sīmu. 4. Rosattaṁmachasaṁ
[BJT Page. 148]
(1) Bhūtapubbaṁ brāhmaṇa dhammika, sunetto nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu vītarāgo. Sunettassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṁ. Sunetto satthā sāvakānaṁ brahmalokasahavyatāya dhammaṁ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, sunettassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ desentassa cittāni na pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjiṁsu. Yo kho pana brāhmaṇa dhammika, sunettassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ desentassa cittāni pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjiṁsu.
(2) Bhūtapubbaṁ brāhmaṇa dhammika, mūgapakkho nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu vītarāgo. Mūgapakkhassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṁ. Mūgapakkho satthā sāvakānaṁ brahmalokasahavyatāya dhammaṁ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, mūgapakkhassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ desentassa cittāni na pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjiṁsu. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, mūgapakkhassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ desentassa cittāni pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjiṁsu.
(3) Bhūtapubbaṁ brāhmaṇa dhammika, araṇemi nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu vītarāgo. Araṇemino kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṁ. Araṇemi satthā sāvakānaṁ brahmalokasahavyatāya dhammaṁ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, araṇemissa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammā dentessa cittāni na pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjiṁsu. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, araṇemissa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ desentassa cittāni pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjiṁsu.
(4) Bhūtapubbaṁ brāhmaṇa dhammika, kuddālako nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu vītarāgo. Kuddālakassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṁ. Kuddālako satthā sāvakānaṁ brahmalokasahavyatāya dhammaṁ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, kuddālakassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ dentessa cittāni na pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjiṁsu. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, kuddālakassa satthuno brahmalokasahavyatā dhammaṁ desentassa cittāni pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjiṁsu.
(5) Bhūtapubbaṁ brāhmaṇa dhammika, hatthipālo nāma satthā ahosi [page 372] titthakaro kāmesu vītarāgo. Hatthipālassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṁ. Hatthipālo satthā sāvakānaṁ brahmalokasahavyatāya dhammaṁ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, hatthipālassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ dentessa cittāni na pasādesuṁ, te kāyassa hedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjiṁsu. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, hatthipālassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ desentassa cittāni pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjiṁsu.
(6) Bhūtapubbaṁ brāhmaṇa dhammika, jotipālo nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu vītarāgo. Jotipālassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṁ. Jotipālo satthā sāvakānaṁ brahmalokasahavyatāya dhammaṁ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, jotipālassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ dentessa cittāni na pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjiṁsu. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, jotipālassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṁ desentassa cittāni pasādesuṁ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjiṁsu.
Taṁ kiṁ maññasi brāhmaṇa dhammika, yo ime pi satthāre titthakare kāmesū vītarāge anekasataparivāre sasāvakasaṅghe paduṭṭhacitto akkāseyya, paribhāseyya, bahuṁ so apuññaṁ pasaveyyāti. Evaṁ bhante, yo kho brāhmaṇa dhammika, ime cha satthāre titthakare kāmesu vītarāge anekasataparivāre sasāvakasaṅghe duṭṭhacitto akkoseyya, paribhāseyya, bahuṁ so apuññaṁ pasaveyya, yo ekaṁ1 diṭṭhisampanna puggalaṁ paduṭṭhacitto akkosati paribhāsati, ayaṁ tato bahutaraṁ apuññaṁ pasavati. Taṁ kissa hetu?
Nāhaṁ brāhmaṇa dhammika, ito bahiddhā evarūpiṁ khantiṁ vadāmi yathā maṁ sabrahmacārīsu. Tasmātiha brāhmaṇa dhammika, evaṁ sikkhitabbaṁ " na no āmasabrahmacārisu2 cittāni paduṭṭhāni bhavissantīti. Evaṁ hi te brāhmaṇa dhammika, sikkhitabbanti. [page 373]
50. Sunetto mūgapakkho ca araṇemi ca brāhmaṇo
Kuddālako ahu satthā hatthipālo ca māṇavo.
51. Jotipālo ca govindo ahu satta purohito
Ahiṁsete3 atītaṁse cha satthāro yasassino,
52. Nirāmagandhā karuṇe vimuttā kāmasaññojanātigā
Kāmarāgaṁ virājetvā brahmalokūpagā ahu. 4
1 Ekaṁ simu. 2. Samasabrahamacārīsu machasaṁ. Nato sabrahmacārīsu sīmu, [pts]
3. Ahiṁsakā machasaṁ, sīmu, ahiṁsekā syā 4. Ahuṁ machasaṁ
[BJT Page. 150]
53. Ahesuṁ sāvakā tesaṁ anekāni satānipi
Nirāmagandhā karuṇe vimuttā kāmasaññojanātigā
Kāmarāgaṁ virājetvā brahmalokupagā ahu. 1
54. Ye te isī bāhirake vītarāge samāhite
Paduṭṭhamanasaṅkappo yo naro paribhāsati,
55. Bahuñca so pasavati apuññaṁ tādiso naro
Yo cekaṁ diṭṭhisampannaṁ bhikkhuṁ buddhassa sāvakaṁ,
56. Paduṭṭhamanasaṅkappo yo naro paribhāsati.
Ayaṁ tato bahutaraṁ apuññaṁ pasave naro.
57. Na sādhurūpaṁ āsīde diṭṭhiṭṭhānappahāyinaṁ
Sattamo puggalo eso ariyasaṅghassa vuccati.
58. Avītarāgo kāmesu yassa pañcindriyā mudu
Saddhā satī ca viriyaṁ samatho ca vipassanā.
59. Tādisaṁ bhikkhumāsajja2 pubbeca upahaññati.
Attānaṁ upahantvāna pacchā aññaṁ vihiṁsati.
60. Yo ca rakkhati attānaṁ rakkhito tassa bāhiro
Tasmā rakkheyya attānaṁ akkhato paṇḍito sadāti. [page 374]
Dhammikavaggo pañcamo.
Tassuddānaṁ:
Nāga migasālā iṇaṁ cundaṁ dveva sandiṭṭhikaṁ3
Khema indriyā ānanda khattiyā appamādena dhammikoti.
Paṭhamo paṇṇāsako.
1. Ahuṁ machasaṁ 4. Bhikkhuṁ āsajja sīmu 3. Cundaṁdve sandiṭhiṭaṭhikā duve machasaṁ.
[BJT Page. 152]
2. Dūtiyo paṇṇāsako.
Mahāvaggo.
6. 2. 1. 1.
(Soṇa suttaṁ)
1. Evamme sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana samayena āyasmā soṇo rājagahe viharati sītavanasmiṁ.
Atha kho āyasmato soṇassa rahogatassa patisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: " ye kho keci bhagavato sāvakā āraddhaviriyā viharanti, ahaṁ tesaṁ aññataro. Atha ca pana me na anupādāya āsavehi cittaṁ vimuccati. Saṁvijjanti kho pana me kule bhogā. Sakkā bhoge ca bhuñjituṁ puññāni ca kātuṁ. Yannūnāhaṁ sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjeyyaṁ, puññāni ca kareyyanti.
Atha kho bhagavā āyasmato soṇassa cetasā ceto paricitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, eva mevaṁ1 gijjhakūṭe pabbate antarahito sītavane āyasmato soṇassa pamukhe pāturahosi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Āyasmāpi kho soṇo bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ soṇaṁ bhagavā etadavoca:
[page 375]
Nanū te soṇa, rahogatassa patisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: "ye kho keci bhagavato sāvakā āraddhaviriyā viharanti, ahaṁ tesaṁ aññataro, atha ca pana me na anupādāya āsavehi cittaṁ vimuccati. Saṁvijjanti kho pana me kule bhogā. Sakkā bhoge ca bhuñjituṁ puññāni ca kātuṁ. Yannūnāhaṁ sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjeyyaṁ, puññāni ca kareyyanti. "
Evaṁ bhante.
Taṁ kiṁ maññasi, soṇa kusalo tvaṁ pubbe agārikabhūto vīṇāya tantissareti.
Evaṁ bhante.
Taṁ kiṁ maññesi soṇa yadā te vīṇāya tantiyo accāyatā honti, api nu te vīṇā tasmiṁ samaye saravatī vā hoti, kammaññā vāti.
No hetaṁ bhante.
Taṁ kiṁ maññasi soṇa yadā te vīṇāya tantiyo atisithilā honti, api nu te vīṇā tasmiṁ samaye saravati vā hoti kammaññāvāti no hetaṁ bhante,
1. Evameva kho machasaṁ,
[BJT Page. 154]
Yadā pana te soṇa vīṇāya tantiyo na accāyatā honti na atisithilā, same guṇe patiṭṭhitā, api nu te vīṇā tasmiṁ samaye saravatī vā hoti kammaññā vāti.
Evambhante.
Evameva kho soṇa accāraddhaṁ viriyaṁ uddhaccāya saṁvattati. Atilīnaṁ viriyaṁ1 kosajjāya saṁvattati. Tasmātiha tvaṁ soṇa, viriyasamataṁ adhiṭṭhaha, indriyānaṁ ca samataṁ paṭivijjha, tattha ca nimittaṁ gaṇhāhīti.
"Evambhantetī kho āyasmā soṇo bhagavato paccassosi.
Atha kho bhagavā āyasmantaṁ soṇaṁ iminā ovādena ovaditvā soyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya. Pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evameva kho sītavane antarahito gijjhakūṭe pabbate pāturahosi. [page 376]
Atha kho āyasmā soṇo aparena samayena viriyasamataṁ adhiṭṭhāsi indriyānañca samataṁ paṭivijjhi. Tattha ca nimittaṁ aggahesi. Atha kho āyasmā soṇo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpi pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti, tadanuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi " khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā"ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā soṇo arahataṁ ahosi.
Atha kho āyasmato soṇassa arahattappattassa etadahosi: "yannūnāhaṁ yena bhagavā tenupasaṅkameyyaṁ, upasaṅkamitvā bhagavato santike aññaṁ vyākareyyanti". Atha kho āyasmā soṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅgamitvā bhagavantaṁ abhivādevā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā soṇo bhagavantaṁ etadavoca:
Yo so bhante bhikkhū arahaṁ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṁyojano sammadaññāvimutto, so cha ṭhānāni adhimutto hoti: nekkhammādhimutto hoti. Pavivekādhimutto hoti. Abyāpajjhādhimutto hoti. Taṇhakkhayādhimutto hoti. Upādānakkhayādhimutto hoti. Asammohādhimutto hoti.
(1) Siyā kho pana bhante, idh'ekaccassa āyasmato evamassa: "kevalaṁ saddhāmattakaṁ nūna ayamāyasmā nissāya nekkhammādhimutto"ti. Na kho panetaṁ bhante evaṁ daṭṭhabbaṁ. Khīṇāsavo bhante bhikkhū vusitavā. Katakaraṇīyo, karaṇīyaṁ attano asamanupassanto katassavā pativayaṁ, khayā rāgassa vitarāgattā nekkhammādhimutto hoti. Khayā dosassa vītadosattā nekkhammādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā nekkhammādhimutto hoti. [page 377]
1. Atisithilaṁ viriya, machasaṁ,
[BJT Page 156]
(2) Siyā kho pana bhante, idh'ekaccassa āyasmato evamassa: "lābhasakkārasilokaṁ nūna ayamāyasmā nikāmayamāno pavivekādhi mutto"ti. Na kho panetaṁ bhante. Evaṁ daṭṭhabbaṁ. Khīṇāsavo bhante, bhikkhu vusitavā katakaraṇīyo, karaṇīyaṁ attano asamanupassanto katassa vā paticayaṁ, khayā rāgassa vītarāgattā pavivekādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā pavivekādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā pavivekādhimutto hoti.
(3) Siyā kho pana bhante, idh'ekaccassa āyasmato evamassa: sīlabbataparāmāsaṁ nūna ayamāyasmā sārato paccāgacchanto abyāpajjhādhimutto hoti. Na kho panetaṁ bhante, evaṁ daṭṭhabbaṁ. Khīṇāsavo bhante, bhikkhū vusitavā katakaraṇīyo, karaṇīyaṁ attano asamanupassanto katassa vā paticayaṁ, khayā rāgassa vītarāgattā abyāpajjhādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā, abyāpajjhādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā abyāpajjhādhimutto hoti.
(4) Na kho panetaṁ bhante, evaṁ daṭṭhabbaṁ. Bhīṇāsavo bhante, bhikkhū vusitavā katakaraṇīyo, karaṇīyaṁ attano asamanupassanto katassa vā paticayaṁ, khayā rāgassa vitarāgattā taṇhakkhayādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā taṇhakkhayādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā taṇhakkhayādhimutto hoti.
(5) Na kho panetaṁ bhante, evaṁ daṭṭhabbaṁ. Khīṇāsavo bhante, bhikkhū vusitavā katakaraṇīyo, karaṇīyaṁ attano asamanupassanto katassa vā paticayaṁ, khayā rāgassa vitarāgattā upādānakkhayādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā upādānakkhayādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā upādānakkhayādhimutto hoti.
(6) Na kho panetaṁ bhante, evaṁ daṭṭhabbaṁ. Khīṇāsavo bhante, bhikkhu vusitavā katakaraṇīyo, karaṇīyaṁ attano asamanupassanto katassa vā paticayaṁ, khayā rāgassa vītarāgattā asammohādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā asammohādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā asammohādhimutto hoti.
Evaṁ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyyā rūpā cakkhussa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ. Vayañcassānupassati. [page 378] bhūsā cepi sotaviññeyyā saddā sotassa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Evaṁ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhano bhūsā cepi chakkhūviññeyyā rūpā cakkhussa āpāthamāgacchantati, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa citaṁtaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ. Vayañcassānupassati. Ghānaviññeyyā gandhā ghānassa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Evaṁ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyyā rūpā cakkhussa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ. Vayañcassānupassati. Jivhāviññeyyā rasā jīvhāya āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Evaṁ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyyā rūpā cakkhussa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ. Vayañcassānupassati. Kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā kāyassa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Evaṁ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyya rūpā cakkhussa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ. Vayañcassānupassati. Manoviññeyyā dhammā manassa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti, ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Seyyathāpi bhante selo pabbato acchiddo asusiro ekaghano. Atha puratthimāya cepi disāya āgaccheyya bhūsā vātavuṭṭhi neva taṁ saṅkampeyya, na sampakampeyya, na sampavedheyya, atha pacchimāya cepi disāya āgaccheyya bhūsā vātavuṭṭhi neva taṁ saṅkampeyya, na sampakampeyya, na sampavedheyya. Atha uttarāya cepi disāya āgaccheyya bhūsā vātavuṭṭha neva taṁ saṅkampeyya na sampakampeyya, na sampavedheyya, atha dakkhiṇāya cepi disāya āgacchayya bhūsā vātavuṭṭhi neva taṁ saṅkampeyya, na sampakampeyya, na sampavedheyya.
[BJT Page. 158]
Evameva kho bhante, evaṁ sammāvimuttacittassa bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyyā rūpā cakkhussa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṁ hoti ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayaṁ vayañcassānupassati. Bhūsā cepi sotaviññeyyā saddā sotassa apāthamāgacchanti, nevassa citataṁ pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṁ hoti ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Bhusā cepi ghāna viññeyyā gandhā ghānassa apāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṁ hoti ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Bhūsā cepi jivhāviññeyyā rasā jivhassa apāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṁ hoti ṭhitaṁ aneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Bhūsā cepi kāyaviññeyyā poṭṭhabbā kāyassa apāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṁ hoti ṭhitaṁ āneñjappattaṁ, vayañcassānupassati.
Bhūsā cepi manoviññeyyā dhammā manassa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṁ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṁ hoti ṭhitaṁ āneñajappattaṁ, vayaṁ cassānupassatī, ti.
61. Nekkhammaṁ adhimuttassa pavivekañca cetaso
Abyāpajjhādhimuttassa upādānakkhayassa ca.
62. Taṇhakkhayādhimuttassa asammohañca cetaso
Disvā āyatanuppādaṁ sammācittaṁ vimuccati.
63. Tassa sammāvimuttassa santacittassa bhikkhuno
Katassa paticayo natthi karaṇīyaṁ na vijjati. [page 379]
64. Selo yathā ekaghano vātena na samīrati
Evaṁ rūpā rasā saddā gandhā phassā ca kevalā.
65. Iṭṭhā dhammā aniṭṭhā ca nappavedhenti tādino.
Ṭhitaṁ cittaṁ vippamuttaṁ vayañcassānupassatī, ti.
6. 2. 1. 2.
(Phagaguṇasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
2. Tena kho pana samayena āyasmā egagaṇo ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā
Ānando bhagavantaṁ etadavoca:
"Āyasmā bhante phagguṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, sādhū bhante bhagavā yenāyasmā phagguṇo tenupasaṅkamatu anukampaṁ upādāyā"ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yenāyasmā phagguṇo tenupasaṅkami. Addasā kho āyasmā phagguṇo bhagantaṁ dūratova āgacchantaṁ. Disvāna mañcake samañcosi1 atha kho bhagavā āyasmanaṁ phagguṇaṁ etadavoca: alaṁ phagguṇa, mā tvaṁ mañcake samañcosi. Santimāni āsanāni pure 2 paññattāni, tatthāhaṁ nisīdissāmiti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṁ phagguṇaṁ etadavoca:
"Kacci te phagguṇa khamanīyaṁ, kacci yāpanīyaṁ kacci dukkhā3 vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti, paṭikkamosānaṁ paññāyati no abhikkamoti.
1. Samadhosi machasaṁ: samañcopi. Sīmu syā 2. Parehi machasaṁ. 3. Kacci te dukkhā machasaṁ.
[BJT Page. 160]
Na me bhante khamanīyaṁ, na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamantī, abhikkamosānaṁ paññāyati no paṭikkamoti.
Seyyathāpi bhante, balavā puriso tiṇhena sikharena muddhānaṁ1 abhimantheyya2 evameva kho me bhante adhimattā vātā [page 380] muddhānaṁ hananti. Na me bhante khamanīyaṁ, na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti, abhikkamosānaṁ paññāyati no paṭikkamoti.
Seyyathāpi bhante balavā puriso daḷhena varattabandhena3 sīse sīsaveṭhanaṁ dadeyya, evameva kho me bhante, adhimattā sīse sīsa vedanā, na me bhante khamaṇīyaṁ, na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti, abhikkamosānaṁ paññāyati no paṭikkamoti.
Seyyathāpi bhante, dakkho goghātako vā goghātakantevāsi vā tiṇhena govikantanena kucchiṁ parikanteyya, evameva kho me bhante, adhimattā vātā kucchiṁ parikantanti. Na me bhante khamanīyaṁ, na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti, abhikkamosānaṁ paññāyati, no paṭikkamoti.
Seyyathāpi bhante, balavanto purisā dubbalataraṁ purisaṁ nānā bāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṁ paritāpeyyuṁ. 4 Evameva kho me bhante adhimatto kāyasmiṁ ḍāho. Na me bhante, khamanīyaṁ, na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti, abhikkamosānaṁ paññāyati, no paṭikkamoti.
Atha kho bhagavā āyasmantaṁ phagguṇaṁ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
Atha kho āyasmā phagguṇo acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi. Tamhi cassa samaye maraṇakāle indriyāni vippasīdiṁsu.
Atha kho āyasmā ānando yena [page 381] bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: " āyasmā bhante phagguṇo acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi. Tamhi cassa samaye maraṇakāle indriyāni vippasidiṁsūti.
Kiṁ hānanda phagguṇassa bhikkhuno indriyāni nappasīdissanti, phagguṇassa ānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saññojanehi cittaṁ avimuttaṁ ahosi. Tassa taṁ dhammadesanaṁ sutvā pañcahi oramhāgiyehi saññojanehi cittaṁ vimuttaṁ.
1. Muddhanī machasaṁ: 2. Abhimatteyya machasaṁ, sīmu. 3. Varantakkhaṇaḍena machasaṁ 4. Saṁparitāpeyyuṁ machasaṁ.
[BJT Page. 162]
Chayime ānanda ānisaṁsā kālena dhammasavaṇe, kālena atthūpaparikkhāya. Katame cha: (1) idhānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saññojanehi cittaṁ avimuttaṁ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle labhati tathāgataṁ dassanāya. Tassa tathāgato dhammaṁ deseti: ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ savyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ, brahmacariyaṁ pakāseti. Tassa taṁ dhammadesanaṁ sutvā pañcahi oramhāgiyehi saññājanehi cittaṁ vimuccati. Ayaṁ ānanda paṭhamo ānisaṁso kālena dhammasavaṇe.
(2) Puna ca paraṁ ānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saññojanehi cittaṁ avimuttaṁ hoti. So tamhi saye maraṇakālena heva kho labhati tathāgataṁ dassanāya, api ca kho tathāgatasāvakaṁ labhati dassanāya. Tassa tathāgatasāvako dhammaṁ deseti: ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁpariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ savyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ, brahmacariyaṁ pakāseti. Tassa taṁ dhammadenaṁ sutvā pañcahi oramhāgiyehi saṁyojanehi cittaṁ vimuccati. Ayaṁ ānanda dutiyo ānisaṁso kālena dhammasavaṇe. (3) Puna ca paraṁ ānanda bhikkhuno pañcahi [page 382] oramhāgiyehi saṁyojanehi cittaṁ avimuttaṁ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṁ dassanāya, napi tathāgatasāvakaṁ labhati dassanāya. Api ca kho yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakketi, anuvicāreti, manasānupekkhati. Tassa yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakkayato anuvicārayato manasānupekkhato pañcahi oramhāgiyehi saṁyojanehi cittaṁ vimuccati. Ayaṁ ānanda tatiyo ānisaṁso kālena dhammasavaṇe kālena atthūpaparikkhāya.
(4) Idhānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saṁyojanehi cittaṁ vimuttaṁ hoti, anuttare ca kho upadhisaṅkaye cittaṁ avimuttaṁ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle labhati tathāgataṁ dassanāya, tassa tathāgato dhamma1 deseti: ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ savyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ, brahmacariyaṁ pakāseti. Tassa taṁ dhammadesanaṁ sutvā anuttare kho upadhisaṅkaye cittaṁ vimuccati. Ayaṁ ānanda catuttho ānisaṁso kālena dhammasavaṇe.
(5) Puna ca paraṁ ānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saṁyojanehi cittaṁ vimuttaṁ hoti. Anuttare ca kho upadhisaṅkaye cittaṁ avimuttaṁ hoti so tamhi samayehi maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṁ dassanāya, api ca kho tathāgatasāvakaṁ labhati dassanāya. Tassa tathāgata sāvako dhammaṁ deseti: ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ savyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ pakāseti tassa taṁ dhammadesanaṁ sutvā anuttare upadhisaṅkaye cittaṁ vimuccati. Ayaṁ ānanda pañcamo ānisaṁso kālena dhammasavaṇe.
[BJT Page 164]
(6) Puna ca paraṁ ānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi sayojanehi [page 383] cittaṁ vimuttaṁ hoti. Anuttare ca kho upadhisaṅkaye cittaṁ avimuttaṁ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṁ dassanāya, napi tathāgatasāvakaṁ labhati dassanāya. Api ca kho yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Tassa yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ cetasā anuvitakkayato anuvicārayato manasānupekkhato anuttare upadhisaṅkhaye cittaṁ vimuccatī. Ayaṁ ānanda chaṭṭo ānisaṁso kālena dhammasavaṇe kālena atthūpaparikkhāya.
Ime kho ānanda cha ānisaṁsā kālena dhammasavaṇe kālena atthūpaparikkhāyāti.
6. 2. 1. 3.
(Chaḷābhijāti suttaṁ)
3. Ekaṁ samayaṁ bhagavā rajagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca:
Pūraṇena bhante kassapena chaḷābhijātiyo1 paññattā:kaṇhābhijāti paññattā, nīlābhijāti paññattā, lohitābhijāti paññattā, haliddāhijāti paññatatā, sukkābhijāti paññattā, paramasukkābhijāti paññattā.
(1) Tatiradaṁ bhante puraṇena kassapena kaṇhābhijāti paññattā:orabhikā sūkarikā sākuṇikā māgavikā luddā macchaghātakā corā coraghātakā bandhanāgārikā, ye vā panaññepi keci kurūrakammantā.
(2) Tatiradaṁ bhante pūraṇena kassapena nīlābhijāti paññattā: bhikkhū kaṇṭakavuttikā, ye vā panaññepi keci cammavādā kiriyavādā.
(3) Tatiradaṁ bhante pūraṇena kassapena lohitābhijāti paññattā: nigaṇṭhā 384 ekasāṭakā. (4) Tatiradaṁ bhante pūraṇena kassapena haḷiddābhijāti paññattā: gihī odātavasanā acelakasāvakā.
(5) Tatiradaṁ bhante pūraṇena kassapena sūkkābhijāti paññattā: ājivakā ājivikiniyo. 2
(6) Tatiradaṁ bhante pūraṇena kassapena paramasukkābhijāti paññattā: nando vaccho kiso saṅkicco makkhaligosālo.
Pūraṇena bhante kassapena imā chaḷābhijātiyo paññattātī.
Kimpana ānanda pūraṇassa kassapassa sabbo loko etadabhanujānāti imā chaḷābhijātiyo paññāpetuntī?
No hetaṁ bhante.
1. Chalabhijātiyo machasaṁ, 2. Ājivakiniyo machasaṁ,
[BJT Page. 166]
Seyyathāpi ānanda puriso daḷiddo assako anāḷhiyo, 1 tassa akāmakassa bilaṁ olaggeyyuṁ " idaṁ te ambho purisa maṁsaṁ ca khāditabbaṁ mulañca anuppadātabbanti".
Evameva kho ānanda pūraṇena kassapena appaṭiññāya etesaṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ imā chaḷābhijātiyo paññattā yathā taṁ bālena avyattena akhettaññunā akusalena.
Ahaṁ kho panānanda chaḷābhijātiyo paññāpemi. Taṁ suṇāhi sādhukaṁ manasikarohi, bhāsissāmiti.
"Evaṁ bhante, ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. " Bhagavā etadavoca: katamā cānanda chaḷābhijātiyo:
Idhānanda ekacco kaṇhābhijātiyo sāno kaṇhaṁ dhammā abhijāyati. Idha panānanda ekacco kaṇhābhijātiyo samāno sukkaṁ dhammaṁ abhijāyati. Idha panānanda ekacco kaṇhābhijātiyo samāno akaṇhaṁ asukkaṁ nibbānaṁ abhijāyati. Idha panānanda ekacco [page 385] sukkābhijātiyo sāmāno kaṇhaṁ dhammaṁ abhijāyati. Idha panānanda ekacco sukkābhijātiyo samāno sukkaṁ dhammaṁ abhijāyati. Idha panānanda ekacco sukkābhijātiyo samāno akaṇhaṁ asukkaṁ nibbānaṁ abhijāyati.
(1) Kadhaṁ cānanda kaṇhābhijātiyo samāno kaṇhaṁ dhammaṁ abhijāyati: idha panānanda ekacco nīce kule paccājāto hoti caṇḍāla kule vā nesādakule vā veṇakule vā rathakārakale vā pukkusa kule vā, daḷidde appannapānabhojane kasiravuttike yattha kasirena ghāsacchādo labbhati. So ca hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako, bavhābādho kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadipeyyassa. So kāyena duccaritaṁ carati. Vācāya duccaritaṁ carati. Manasā duccaritaṁ carati. So kāyena duccaritaṁ caritvā vācāya duccaritaṁ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati. Evaṁ kho ānanda kaṇhābhijātiyo samāno kaṇhaṁ dhammaṁ abhijāyati.
(2) Kathaṁ cānanda kaṇhābhijātiyo samāno sukkaṁ dhammaṁ abhijāyati. Idhānanda ekacco nīce kule paccājāto hoti. Caṇḍāla kule vā nesādakule vā veṇakule vā rathakārakule vā pukkusa kule vā daḷidde appannapānabhojane kasiravuttike yattha kasirena ghāsacchādo labbhati, so ca hoti dubbaṇṇo dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako, bavhābādho kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena sucaritaṁ carati vācāya sucaritaṁ carati. Manasā sucaritaṁ carati. So kāyena sucaritaṁ caritvā vācāya sucaritaṁ caritvā manasā sucaritaṁ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. Evaṁ kho ānanda kaṇhābhijātiyo samāno sukkaṁ dhammaṁ abhijāyati.
1. Anāḷhiko sīmu,
[BJT Page. 168]
(3) Kathaṁ cānanda kaṇhābhijātiyo samāno akaṇhaṁ asukkaṁ nibbānaṁ abhijāyati. Idhānanda ekacco nīce kule paccājāto hoti caṇḍālakule vā nesādakule vā veṇakule vā rathakārakule vā pukkusa kule vā, daḷiddo appannapānabhojane kasiravuttike yattha kasirena ghāsacchādo labbhati. So ca hoti dubbaṇṇo duddasiko [page 386] okoṭimako bavhābādho kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhabhato vā. Na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadipeyyassa. So kesamassaṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati. So evaṁ pabbajito samāno pañcanīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catusu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacitto sattabojjhaṅge yathābhūtaṁ bhāvetvā akaṇhaṁ asukkaṁ nibbānaṁ abhijāyati. Evaṁ kho ānanda kaṇhābhijātiyo samāno akaṇhaṁ asukkaṁ nibbānaṁ abhijāyati.
(4) Kathañcānanda sukkābhijātiyo samāno kaṇhaṁ dhammaṁ abhijāyati: idhānanda ekacco ucce kule paccājāto hoti: khattiyamahā sārakule vā brāhmaṇamahāsārakule vā gahapatimahāsārakule vā aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena duccaritaṁ carati, vācāya duccaritaṁ carati, manasā duccaritaṁ carati. So kāyena duccaritaṁ caritvā vācāya duccaritaṁ caritvā manasā duccaritaṁ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinīpātaṁ nirayaṁ upapajjati. Evaṁ kho ānanda sukkābhijātiyo samāno kaṇhaṁ dhammaṁ abhijāyati.
(5) Kathañcānanda sukkābhijātiyo samāno sukkaṁ dhammaṁ abhijāyati: idhānanda ekacco puggalo ucce kule paccājāto hoti. Khattiyamahāsārakule vā brāhmaṇamahāsārakule vā gahapatimahāsārakule vā aḍḍhe mahaddhane mahāhoge pahutajātarūparajate pahutavittupakaraṇe pahutadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassavatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa yyovasathapadīpeyyassa. So kāyena sucaritaṁ carati, vācāya sucaritaṁ carati, manasā sucaritaṁ carati. So kāyena sucaritaṁ caritvā vacāya sucaritaṁ caritvā manasā sucaritaṁ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. Evaṁ kho ānanda sūkkābhijātiyo samāno sukkaṁ dhammaṁ abhijāyati.
(6) Kathaṁ cānanda sukkābhijātiyo samāno akaṇhaṁ asukkaṁ nibbānaṁ abhijāyati: [page 387] idhānanda ekacco puggalo ucce kule paccājāto hoti: khattīya mahāsārakule vā brāhmaṇamahāsāra kule vā gahapatimahāsārakule vā aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittupakaraṇe pahūtadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā āgārasmā anagāriyaṁ pabbajati. So evaṁ pabbajito samāno pañcanivarane pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catusu satipaṭṭānesu supatiṭṭhitacitto sattabojjhaṅge yathābhūtaṁ bhāvetvā akaṇhaṁ asukkaṁ nibbānaṁ abhijāyati. Evaṁ kho ānanda sukkābhijātiyo samāno akaṇhaṁ asukkaṁ nibbānaṁ abhijāyati.
Imā kho ānanda chalābhijātiyoti.
[BJT Page 170]
6. 2. 1. 4
(Āsavasuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
4. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassa. Katamehi chahī?
Idha bhikkhave bhikkhūno ye āsavā saṁvarā pahātabbā, te āsavā saṁvarena pahīnā honti. Ye āsavā paṭisevanā pahātabbā, te āsavā paṭisevanāya pahīnā honti. Ye āsavā adhivāsanā pahātabbā, te āsavā adhivāsanāya pahīnā honti. Ye āsavā parivajjanā pahātabbā, te āsavā parivajjanāya pahīnā honti. Ye āsavā vinodanā pahātabbā, te āsavā vinodanāya pahīnā honti. Ye āsavā bhāvanā pahātabbā, te āsavā bhāvanāya pahīnā honti.
(1) Katame ca bhikkhave āsavā saṁvarā pahātabbā ye saṁvarena pahīnā honti: idha bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṁvarasaṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave cakkhūndriyasaṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ [page 388] āsavā vighātapariḷābhā, cakkhūndriyasaṁvarasaṁvutassa1 viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniso sotindriya saṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave sotindriya saṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā sotindriya saṁvara1 saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniso sotindriya saṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave sotindriya asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā, sotindriya saṁvara1 saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkā yonisoghānindriya saṁvara saṁvuto viharati, yaṁ hissa bhikkhave ghānindriya saṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā, ghānindriyasaṁvara1 saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkā yoniso jivahindriya saṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave jivahindriya saṁvaraṁ asaṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniso kāyindriyasaṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ bhissa bhikkhave kāyindriyasaṁvara asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā, kāyindriyasaṁvara saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniyomaninadriyasaṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ bhissa bhikkhave manindriyasaṁvaraasaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā, manindriyasaṁvara saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Yaṁ hissa bhikkhave saṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā, saṁvaraṁ saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Ime vuccanti bhikkhave āsavā saṁvarā pahātabbā yesaṁvarena pahīnā honti.
Katame ca bhikkhave āsavā saṁvarā pahātabbā ye saṁvarena pahīnā honti: idha
Bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṁvarasaṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave cakkhūndriyasaṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷābhā, cakkhūndriyasaṁvarasaṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniso ghānindriya saṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave ghānindri saṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā ghāninadriya saṁvara1 saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
(2) Katame ca bhikkhave āsavā saṁvarā pahātabbā ye saṁvarena pahīnā honti: idha bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṁvarasaṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave cakkhūndriyasaṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷābhā, cakkhūndriyasaṁvarasaṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniso jivhindriya saṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave jivhindriya saṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā jivhindriya saṁvara1 saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Katame ca bhikkhave āsavā saṁvarā pahātabbā ye saṁvarena pahīnā honti: idha bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṁvarasaṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave cakkhūndriyasaṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷābhā, cakkhūndriyasaṁvarasaṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniso kāyindriyasaṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave kāyindriyasaṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā kāyindriyasaṁvara1 saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Katame ca bhikkhave āsavā saṁvarā pahātabbā ye saṁvarena pahīnā honti: idha bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṁvarasaṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave cakkhūndriyasaṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷābhā, cakkhūndriyasaṁvarasaṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniso manindriya saṁvara saṁvuto viharati. Yaṁ hissa bhikkhave manīndriya
Saṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā manindriya saṁvara saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Yaṁ bhikkhave saṁvaraṁ asaṁvutassa viharato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā, taṁvaraṁ saṁvutassa viharato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Ime vuccanti bhikkhave āsavā saṁvarā pahātabbā ye saṁvarena pahinā honti.
(2) Katame ca bhikkhave āsavā paṭisevanā pahātabbā ye paṭisevanāya pahīnā honti: idha bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṁ paṭisevati: yāvadeva sītassa paṭighātāya, uṇhassa paṭighātāya, ḍaṁsamakasavātātapasiriṁsapasamphassānaṁ2 paṭighātāya, yāvadeva hirikopina paṭicchādanatthaṁ
1Cakkhundriya saṁvaraṁ machasaṁ 2. Sarisapasamphassānaṁ machasaṁ.
[BJT Page 172]
Paṭisaṅkhā yoniso piṇḍapātaṁ paṭisevati: neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṁsūparatiyā, brahmacariyānuggahāya. Iti pūrāṇañca vedanaṁ paṭihaṅkhāmi, nacañca vedanaṁ na uppādessāmi. Yātrāva me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti.
Paṭisaṅkā yoniso senāsanaṁ paṭisevati: yāvadeva sītassa paṭighātāya, uṇhassa paṭighātāya, ḍaṁsamakasavātātapasiriṁsapasamphassānaṁ paṭighātāya, yāvadeva utuparissaya vinodanaṁ paṭisallānārāmatthaṁ
Paṭisaṅkhā yoniso gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṁ paṭisevati: yāvadeva uppannānaṁ veyyābādhikānaṁ vedanānaṁ paṭighātāya, abyāpajjhaparamatāyāti. [page 389]
Yaṁ hissa bhikkhave appaṭisevato1 uppajjeyyuṁ āsavā vighāta pariḷāhā, paṭisevato2evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Ime vuccanti bhikkhave āsavā paṭisevanā pahātabbā ye paṭisevanāya pahīnā honti,
(3) Katameca bhikkhave āsavā adhivāsanā pahātabbā ye adhivāsanā pavinā honti: idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso khamo hoti sītassa uṇhassa jighacchāya pipāsāya ḍaṁsamakasavātātapasiriṁsapasamphassānaṁ, duruttānaṁ durāgatānaṁ vacanapathānaṁ, uppannānaṁ sārīrikānaṁ vedanā naṁ dukkhānaṁ tippānaṁ3kharānaṁ kaṭukānaṁ asātānaṁ amanāpānaṁ, pāṇaharānaṁ adhivāsakajātiko hoti. Yaṁ hissa bhikkhave anadhivāsayato. Uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā, adhivāsayato4 evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Ime vuccanti bhikkhave āsavā adhivāsanā pahātabbā ye adhivāsanāya5pahīnā vontī.
(4) Katame ca bhikkhave āsavā parivajjanā pahātabbā ye parivajjanāya pahīnā honti: idha bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso caṇḍaṁ hatthiṁ parivajjeti. Caṇḍaṁ assaṁ parivajjeti. Caṇḍaṁ goṇaṁ parivajjeti. Caṇḍaṁ kukkuraṁ parivajjeti ahiṁ khāṇuṁ kaṇṭakādhānaṁ6 sobbhaṁ papātaṁ candanikaṁ oligallaṁ. Yathārūpe anāsane nisinnaṁ, yathārūpe agocare carantaṁ, yathārūpe pāpake mitte bhajantaṁ, viññū sabrahmacārī pāpakesu ṭhānesu okappeyyuṁ, so taṁ ceva anāsanaṁ taṁ ca7 agocaraṁ te ca pāpake mitte paṭisaṅkhā yoniso parivajjeti. Yaṁ hissa bhikkhave aparivajjayato uppajjayato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā, parivajjayato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. [page 390] ime vuccanti bhikkhave āsavā parivajjanā pahātabba, ye parivajjanāya pahīnā honti.
1. Appaṭisevayato sīmu 2. Paṭisevayato sīmu. 3. Tibbānaṁmachasaṁ
4. Adhivāsato machasaṁ 5. Adhivāsanā sabbantha. 6. Naṇṭakaṭṭhānaṁ majasaṁ syā kaṇṭakaṭhānaṁ. 7. Sotañca anāsanaṁ machasaṁ
[BJT Page. 174]
(5) Katame ca bhikkhave āsavā vinodanā pahātabbā ye vinodanāya pahīṇā honti. Idha bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso uppannaṁ kāmavitakkaṁ, nādhivāseti, pajahati vinodeti byantikaroti anabhāvaṁ gameti. Paṭisaṅkhā yoniso uppannaṁ byāpādavitakkaṁ idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso uppannaṁ vihiṁsāvikkaṁ, nādhivāseti, pajahati vinodeti byāntikaroti anabhāvaṁ gameti paṭisaṅkhā yoniso uppannaṁ byāpādavitakkaṁ idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti, byantikaroti, anabhāvaṁ gameti. Yaṁ hissa bhikkhave avinodayato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā vinodayato evaṁsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Ime vuccanti bhikkhave āsavā vinodanā pahātabbā ye vinodanāya pahīnā vonti.
(6) Katame ca bhikkhave āsavā bhāvanāya pahātabrabā ye bāvanāya pahīṇā honti: idha bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso satisambojjhaṅghaṁ bhāveti vivekanissitaṁ virāganissitaṁ nirodhanissitaṁ vossaggaparināmiṁ. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso sammavicayasambojjhaṅgaṁ bhāveti vivekanissitaṁ virāganissitaṁ nirodhanissitaṁ vossaggaparināmi. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso vīriyasambojjhāṅgaṁ bhāveti vivekanissitaṁ virāganissitaṁ nirodhanissitaṁ vossaggaparināmi. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso pītisambojjhaṅgaṁ hāveti vivekanissitaṁ virāganissitaṁ nirodhanissitaṁ vossaggaparināmi. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso passaddhisambojjhaṅgaṁ bhāveti vivekanissitaṁ virāganissitaṁ nirodhanissitaṁ vossaggaparināmiṁ. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso samādhisambojjhaṅgaṁ bhāveti vivekanissitaṁ virāganissita1 nirodhanissitaṁ vossaggaparināmi. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso upekkhāsambojjhaṅgaṁ bhāveti vivekanissitaṁ virāganissitaṁ nirodhanissitaṁ vossaggaparināmiṁ. Yaṁ hissa bhikkhave abhāvayato uppajjeyyuṁ āsavā vighātapariḷāhā bhāvayato evaṁsa te āsavā vighātaparisāhā na honti. Ime vuccanti bhikkhave āsavā bhāvanā pahātabbā ye bhāvanāya pahīnā honti.
Imehi pakhā bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassāti. [page 391]
6. 2. 1. 5
(Dārukammika suttaṁ)
5. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā nādike viharati giñjakāvasathe. Atha kho dārukammiko gavapati yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho dārukammikaṁ gahapati bhagavā etadavoca: api nu te gahapati kule dānaṁ dīyatīti. Dīyati me bhante kule dānaṁ. Taṁ ca kho ye te bhikkhū āraññakā piṇḍapātikā paṁsukulikā arahanto vā arahatta maggaṁ vā samāpannā. Tathārūpesu me bhante bhikkhūsu dānaṁ dīyatīti
[BJT Page. 176]
Dujjānaṁ ko etaṁ gahapati tayā gihinā kāmabhoginā puttasambodhasayanā ajjhāvasantena kāsikacandanaṁ paccanubhontena mālāgandhavilepanaṁ dhārayantena jātarūparajataṁ sādiyantena " ime vā arahanto, ime vā arahantamaggaṁ samāpannā"ti.
(1) Āraññako cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibbhantacitto pākatinadriyo, evaṁ so tenaṅgena gārayho. Āraññako1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṁvutindriyo, evaṁ so tenaṅgena pāsaṁso.
2) Gāmantavihārī cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṁ so tenaṅgena gārayho. Gāmantavihāriko1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṁvutindriyo, evaṁ so tenaṅgena pāsaṁso.
(3) Piṇḍapātiko cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṁ so tenaṅgena gārayho. Piṇḍapātiko1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato [PTS P 392] anunnalo acapalo amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṁvutindriyo, evaṁ so tenaṅgena pāsaṁso.
(4) Nemantaniko cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṁ so tenaṅgena gārayho. Nemantaniko1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṁvutindriyo, evaṁ so tenaṅgena pāsaṁso.
(5) Paṁsūkūliko cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṁ so tenaṅgena gārayho. Paṁsukuliko1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṁvutindriyo, evaṁ so tenaṅgena pāsaṁso.
(6) Gahapati cīvaradharo cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṁ so tenaṅgena gārayho. Gahapati cīvaradharo1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati2 sampajāno, samāhito ekaggacitto saṁvutindriyo, evaṁ so tenaṅgena pāsaṁso.
Iṅgha tvaṁ gahapati saṅghe dānaṁ dehi. Saṅghe te dānaṁ dadato cittaṁ pasīdissati. So tvaṁ pasannacitto kāyassa hedā parammaraṇāsugati. Saggaṁ lokaṁ upapajjissasīti.
Esāhaṁ bhante ajjatagge saṅghe dānaṁ dassāmiti.
1. Āraññiko machasaṁ 2. Upaṭhitassati machasaṁ
[BJT Page. 178]
6. 2. 1. 6
(Hatthisāriputta suttaṁ)
6. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā bārāṇasiyaṁ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena sambahulā therā bhikkhu pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantā maṇḍalamāle sannisinnā sannipatitā abhidhammakathaṁ kathenti.
Tatrasudaṁ āyasmā citto hatthisāriputto therānaṁ bhikkhūnaṁ abhidhammakathaṁ kathentānaṁ antarantarā kathaṁ opāteti. Atha khe āyasmā mahākoṭṭhito āyasmantaṁ cittaṁ hatthisāriputtaṁ etadavoca: "mā āyasmā citto hatthisāriputto therānaṁ bhikkhūnaṁ abhidhammakathaṁ kathentānaṁ antarantarā [page 393] kathaṁ opātesi. Kathāpariyosānaṁ1 āyasmā citto āgametūti.
Evaṁ vutte āyasmato cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū āyasmantaṁ mahākoṭṭhitaṁ etadavocuṁ: " mā āyasmā mahākoṭṭhito āyasmantaṁ cittaṁ hatthisāriputtaṁ apasādesi. Paṇḍito āyasmā citto hatthisāriputto. Pahoti cāyasmā citto hatthisāriputto therānaṁ bhikkhūnaṁ abhidhammakathaṁ kathetuṁ"ti.
Dujjānaṁ kho etaṁ āvuso parassa cetopariyāyaṁ ajānantehi.
(1) Idhāvuso ekacco puggalo tāvadeva soratasorato2 hoti, nivātanivāto, hoti, upantupasanto hoti yāva satthāraṁ upanissāya viharati aññataraṁ vā garuṭṭhānīyaṁ sabrahmacāriṁ. Yato ca kho so capakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhānīyehi sabrahmacārihi. So saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhī bhikkhūnīhi upāsakehi upāsikāhī rājuhi3 rāpamahāmattehi titthiyehi tittiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānudaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattatī.
Seyyathāpi āvuso goṇo kiṭṭhādo dāmena vā baddho vajevā oruddho, yo nu kho āvuso evaṁ vadeyya: " na dānāya goṇo kiṭṭhādo punadeva kiṭṭhaṁ otarissatī"ti sammā nu kho so āvuso vadamāno vadeyyātī? No hidaṁ āvuso, ṭhānaṁ hetaṁ āvuso vijjati yaṁ so goṇo kiṭṭhādo dāmaṁ vā chetvā vajaṁ vā bhinditvā punadeva kiṭṭhaṁ otareyyāti. Evameva kho āvuso idhekacco [page 394] puggalo tāvadeva soratasorato honi tivātanivāto hoti upasantupasanto hoti yāva satthāraṁ upanissāya viharati aññataraṁ vā garuṭṭhāniyaṁ sabrahmacāriṁ. Yato ca kho so capakassateva satthārā, capakassati garuṭṭhanīyehi sabrahmacārīhī. So saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi tittiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
1. Yāva kathāpariyosānaṁ machasaṁ 2. Suratasūrato katthaci. 3. Rañño machasaṁ
[BJT Page. 180]
(2) Idha panāvuso ekaccā puggalo vivicceva kāmehi vivicceva akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ pītisukhaṁ paṭhamā jhānaṁ upasampajja viharati. Solābhimhi paṭhamassāti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājuhī rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati
Seyyathāpi āvuso cātummahāpathe1 phullapūsitako devo vassanto rajaṁ antaradhāpeyya, cikkhallaṁ pātukareyya, yo nu kho āvuso evaṁ vadeyya: "nadānāmusmiṁ cātummahāpathe punadeva rajo pātu bhavissatī"ti. Sammā nu kho so āvuso vadamāno vadeyyāti. No hidaṁ āvuso. Ṭhānaṁ hetaṁ āvuso vijjati yaṁ amusmiṁ cātummahāpathe manussā vā atikkameyyuṁ, gopasu vā atikkameyyuṁ, vātātapo vā snehagataṁ pariyādiyeyya. Atha punadeva rajo pātubhaveyyāti. Evameva kho āvuso idhekacco puggalo vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamajjhānaṁ upasampajja viharati. So dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasamapajja viharati. So lābhīmhi paṭhamassa jhānassāti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati. Puggalo tāvadeva soratasorato hoti nivātanivāto hoti upasantupasanto hoti yāva satthāraṁ upanissāya viharati aññataraṁ vā garuṭṭhānīyaṁ sabrahmacāriṁ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhanīyehi sabrahmacārīhi. So saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhibhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājuhī rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati. [page 395]
(3) Idha panāvuso ekacco puggalo vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So lābhīmhi dutiyassa jhānassāti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi tittiyāsāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
Seyyathāpi āvuso gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahantaṁ taḷākaṁ, tattha phullaphusitako devo vassanto sippisambukampi sakkharakaṭhalampi antaradhāpeyya, yo nu kho āvuso evaṁ vadeyya: nadānāmusmiṁ taḷāke punadeva sippisambukā vā sakkharakaṭhalā vā pātubhavissantīti. Sammā nu kho so āvuso vadamāno vadeyyāti. No hidaṁ āvuso. Ṭhānaṁ hetaṁ āvuso vijjati yaṁ amusmiṁ taḷāke manussā vā piveyyuṁ, gopasu vā piveyyuṁ, vātātapo vā snehagataṁ pariyādiyeyya, atha punadeva sippisambukāpi sakkharakaṭhalāpi pātubhaveyyunti. Evameva kho āvuso idekacco puggalo vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So lābhimhi dutiyassa jhānassāti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttasasa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
(4) Idha panāvuso ekacco puggalo pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti, yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati, so lābhīmhi tatiyassa jhānassāti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhī bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttasasa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
Seyyathāpi āvuso purisaṁ paṇītabhojanaṁ bhuttāviṁ [page 396] ābhidosiyaṁ3 bhojanaṁ nacchādeyya, yo nu ko āvuso evaṁ vadeyya "nadānāmuṁ purisaṁ punadeva bhojanaṁ chādessati"ti. Sammā nu kho so āvuso vadamāno vadeyyāti. No hidaṁ āvuso, "ṭhānaṁ hetaṁ āvuso vijjati amuṁ hāvuso purisaṁ paṇītabhojanaṁ bhuttāviṁ yāvassa sā ojā kāye ṭhassati tāva na aññaṁ bhojanaṁ chādessati. Yato ca khvassa sā ojā antaradhāyissati. Atha punadeva taṁ bhojanaṁ chādeyyāti. Evameva kho āvuso idhekacco puggalo pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti, yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti, tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So " lābhīmhi tatiyassa jhānassā"ti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
[BJT Page 182]
(5) Idha panāvuso ekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhaṁ asukhaṁ upekkhāsatipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So " lābhīmhi catutthassa jhānassā"ti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi3 rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
Seyyatāpi āvuso pabbatasaṅkhepe udakarahado nivāto vigataūmako, yo nu kho āvuso evaṁ vadeyya, nadānamusmiṁ udakarahade punadeva ūmī pātubhavissatīti. Sammā nu kho so āvuso vadamāno vadeyyāti. No hidaṁ āvuso. Ṭhānaṁ hetaṁ āvuso vijjati yā puratthimāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi sā tasmiṁ udakarahade ūmiṁ janeyya, yā pacchimāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi sā tasmiṁ udakarahade ūmiṁ janeyya, yā uttrāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi sā tasmiṁ udakarahade ūmiṁ janeyya, yā dakkhiṇāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi sā tasmiṁ udakarahade ūmiṁ janeyyāti. Evameva kho āvuso idhekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā so pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhaṁ asukhaṁ upekkhāsatipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. So " lābhīmhi catutthassa jhānassā"ti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi3 rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
(6) Idha panāvuso ekacco puggalo sabbanimittānaṁ amanasikārā animittaṁ ceto samādhiṁ upasampajja viharati, so " lābhīmhi animittassa cetosamādhissā"ti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājuhi1 rājamahāmattehi titthiyehi titthiya sāvakehi, tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsitena2 cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati.
Seyyathāpi āvuso rājā vā rājamahāmatto vā caturaṅginiyā senāya addhānamaggapaṭipanno aññatarasmiṁ vanasaṇḍe ekarattivāsaṁ upagaccheyya, tattha3 hatthisaddena assasaddena rathasaddena pattisaddena bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddena ciriliyasaddo antaradhāyeyya, yo nu kho āvuso evaṁ vadeyya: " nadānamusmiṁ vanasaṇḍe punadeva ciriliyasaddo4 pātubhavissatīti. Sammā nu kho [page 398] so āvuso vadamāno vadeyyāti. No hidaṁ āvuso. Ṭhānaṁ hetaṁ āvuso vijjati yaṁ so rajā vā rājamahāmatto vā tamhā vanasaṇḍā pakkameyya, atha punadeva cīriliyasaddo4 pātubhaveyyāti. Evameva kho āvuso idhekacco puggalo sabbanamittānaṁ amanasikārā animittaṁ cetosamādhiṁ upasampajja viharati. So " lābhīmhi animittassa cetosamādhissā"ti saṁsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi, tassa saṁsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṁ anuddhaṁseti. So rāgānuddhaṁsitena cittena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattati, ti.
1. Rañño machasaṁ. 2 Rāgānuddhaṁsena sīmu. 3. Tatra machasaṁ. 4. Carika saddo machasaṁ, cirilikāsaddo sīmu.
[BJT Page. 184]
Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto aparena samayena sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvatti1. Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yenāyasmā koṭṭhito tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākoṭṭhitaṁ etadavocuṁ: kinnu kho āyasmatā mahā koṭṭhitena citto hatthisāriputto cetasā ceto paricca vidito imāsaṁ ca imāsaṁ ca vihārasamāpattīnaṁ citto hatthisāriputto lābhī, atha ca pana sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissatīti. Udāhu devatā etamatthaṁ ārocesuṁ citto bhante hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāsamāpattīnaṁ lābhī, atha ca pana sikkhā paccakkhāya hīnāyāvattissatī, ti.
Cetasā ceto paricca vidito me āvuso citto hatthisāri putto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṁ lābhī, atha ca pana sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissatī, ti. Devatāpi me etamatthaṁ ārocesuṁ " citto bhante hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṁlāhī, atha ca pana sikkhaṁpaccakkhāya hīnāyāvattissatī"ti.
Atha ko cittassa hatthisāriputtassa sahāyaka bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā [page 399] ekamantaṁ nisīdiṁsu. Etamantaṁ nisinnā kho te bhikkhu bhagavantaṁ etadavocuṁ: citto bhante hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṁ lābhī, atha ca pana sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvatto, ti.
Na bhikkhave citto ciraṁ sarissati nekkhammassā, ti.
Atha ko citto hatthisāriputto na viharasseva kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. Atha ko āyasmā citto hatthisāriputto eko vupakaṭṭho appamatto ātāpi pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti, tadanuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. Khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā, ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā citto hatthisāriputto arahataṁ ahosī, ti.
[BJT Page 186.]
6. 2. 1. 7.
(Majjhesuttaṁ)
7. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā bārāṇasiyaṁ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena sambahulānaṁ therānaṁ bhikkhūnaṁ pacchāhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantāna maṇaḍalamāle sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ ayamantarā kathā udapādi: "vuttamadaṁ āvuso bhagavatā pārāyane metteyyapañhe:
"So1 ubhante viditvāna2 majjhe mantā na lippati3
Taṁ brūmi mavāpurisoti so, dha sibbanimaccagā"
Katamo nu kho āvuso eko anto katamo dutiyo anto, kiṁ majjhe, kā sibbanīti.
(1) Evaṁ vutte aññataro bikku there bhikkhū etadavoca: " phasso kho āvuso eko anto, phassasamudayo dutiyo [page 400] anto, phassanirodho majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṁ sibbati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso bhikkhu abhiññeyyaṁ abhijānāti, pariññeyyaṁ parijānāti. Abhiññeyyaṁ abhijānanto pariññeyyaṁ parijānanto diṭṭheva damme dukkhassa antakaro hotī, ti.
(2) Evaṁ vutte aññataro bhikkhu there bhikkhū etadavoca: " atītaṁ kho āvuso eko anto, anāgataṁ dutiyo anto, paccuppannaṁ majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṁ sibbati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso bikkhu abhiññeyyaṁ abhijānāti pariññeyyaṁ parijānāti, abhiññeyyaṁ abhijānanto pariññeyyaṁ parijānanto diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro votī"ti.
(3) Evaṁ vutte aññataro bhikkhū there bikkhū etadavoca: " sukhā kho āvuso vedanā eko anto, dukkhā vedanā dutiyo anto, adukkhamasukhā vedanā majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṁ sibbati tassa tasseva bavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā ko āvuso bhikkhu abhiññeyyaṁ abhijānāti pariññeyyaṁ parijānāti, diṭṭheva dhamme dukkhassa antakaro hotī"ti.
(4) Evaṁ vutte aññataro bhikkhu there bhikkhū etadavoca: " nāmaṁ kho āvuso eko anto, rūpaṁ dutiyo anto, viññāṇaṁ majjhe, taṇhā sibbanī. Tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso bhikkhu abhiññeyyaṁ abhijānāti pariññeyyaṁ parijānāti, abhiññeyyaṁ abhijānanto pariññeyyaṁ parijānanto diṭṭheva dhamme dukkhassa antakaro hoti"ti.
1. Yo simu. Machasaṁ 2 ubhantamabhiññāya suttanipātapāḷi, yo ubho ante viditvāna machasaṁ [pts. 3.] Limpati machasaṁ, syā
[BJT Page. 188]
(5) Evaṁ vutte aññataro bhikkha) there bikku etavoca: " cha kho āvuso ajjhattikāni āyatanāni eko anto, bāhirāni āyatanāni dutiyo anto, viññāṇaṁ majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṁ sibbati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso bhikkhū [page 401] abhiññeyyaṁ abhijānāti pariññeyaṁ parijānāti, abhiññeyyaṁ abhijānanto pariññeyyaṁ parijānanto diṭṭheva dhamme dukkhassa antakaro hoti"ti.
(6) Evaṁ vutte aññataro bhikkhu there bhikkhū etadavoca:"sakkāyo kho āvuso eko anto, sakkāyasamudayo dutiyo anto, sakkāyanirodho majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṁ sibbati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso bhikkhu abhiññeyyaṁ abhijānāti, pariññeyyaṁ parijānāti. Abhiññeyyaṁ abhijānanto pariññeyyaṁ parijānanto diṭṭheva damme dukkhassa antakaro hotī"ti.
Evaṁ vutte aññataro bhikkhu there bhikkhū etadavoca: " byākataṁ kho āvuso amhehi sabbeheva yathāsakaṁ paṭihānaṁ. Āyāmāvuso, yena bhagavā tenupasaṅkamissāma, upasaṅkamitvā bhagavato etamatthaṁ ārocessāma, yathā no bhagavā vyākarissati, tathā naṁ dhāressāmā"ti. Evamāvuso, ti kho therā bhikkhū tassa bhikkhuno paccassosuṁ.
Atha kho therā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, ekamantaṁ nisinnā kho therā bhikkhū yāvatako ahosi sabbeheva saddhiṁ kathāsallāpo, taṁ sabbaṁ bhagavato ārocesuṁ: kassa nu kho bhante suhāsita, nti.
Sabbesaṁ vo bhikkhave subhāsitaṁ pariyāyena, api ca yaṁ mayā sandhāya bhāsitaṁ pārāyane mettayyapañhe:
"So1 ubhante viditvāna2 majjhe mantā na lippati, 3 taṁ brūmi mahā purisoti so, dha sibbanimaccagā"ti taṁ suṇātha sādhukaṁ manasikarotha, bhāsissāmiti.
Evaṁ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ, bhagavā etada voca:
Phasso kho bhikkhave eko [page 402] anto, phassasamudayo dutiyo anto. Phassanirodho majjhe. Taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṁ sibbati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho bhikkhave bhikkhu abhiññeyyaṁ abhijānāti, pariññeyyaṁ parijānāti. Abhiññeyyaṁ abhijānanto pariññeyyaṁ parijānanto diṭṭheva dhamme dukkhassa antakaro hotī, ti.
1. Yo simu machasaṁ syā 2. Ubhanta mahiññāya suttanipātapāḷi. Yo ubho ante viditvā machasaṁ, [pts 3.] Limpati machasa syā
[BJT Page 190.]
6. 2. 1. 8.
(Purisindriyañāna suttaṁ)
8. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā kosalesu cārikaṁ varamāno mavatā bikkhūsaṅghena saddhiṁ yena daṇḍakappakaṁ nāma kosalānaṁ nigamo tadavasari. Atha kho bhagavā maggā okkamma aññatarasmiṁ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi. Te ca bhikkhū daṇḍakappakaṁ pavisiṁsu āvasathaṁ pariyesituṁ
Atha kho āyasmā ānando sambahulehi bhikkhūhi saddhiṁ yena aciravatī. Nadī tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṁ. Aciravatiyā nadiyā gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno.
Atha kho aññataro bhikkū yanāyasmā ānando tenupasaṅkami. Upaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ etadavoca:
"Kiṁ nu ko āvuso ānanda sabbaṁ cetaso samannāharitvā nu kho devadatto bhagavatā byākato "āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho"ti, udāhu kenacideva pariyāyenā"ti.
"Evaṁ kho panetaṁ āvuso bhagavatā byākata, nti.
Atha ko āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca:
Idhāhaṁ bhante sambahulehi bhikkhūhī saddhiṁ yena aciravatī nadī tenupasaṅkamiṁ gattāni parisiñcituṁ. Aciravatiyā nadiyā gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacivaro aṭṭhāsiṁ gattāni [page 403] pubbāpayamāno. Atha kho bhante aññataro bhikkhū yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṁ etadavoca:
" Kiṁ nu kho āvuso ānanda sabbaṁ cetaso samannāharitvā nu kho devadatto bhagavatā byākato "apāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho, ti, udāhu kenacideva pariyāyenā"ti. Evaṁ vutte ahaṁ bhante taṁ bhikkhu etadavocaṁ: "evaṁ ko panetaṁ āvuso bhagavatā byākata"nti.
[BJT Page. 192]
So vā kho ānanda bhikkhu navo bhavissati acirapabbajito, thero vā pana bālo abyatto. Kathaṁ hi nāma yaṁ mayā ekaṁsena byākataṁ, tattha dvejjhaṁ āpajjissati? Nāhaṁ ānanda aññaṁ ekapuggalampi samanupassāmi, yo evaṁ mayā sabbaṁ cetaso samannāharitvā byākato yathayidaṁ devadatto. Yāvakīvañcāhaṁ ānanda devadattassa vālaggakoṭinittuddanamattampi sukkaṁ dhammaṁ addasaṁ, neva tāvāhaṁ devadattaṁ byākāsiṁ " āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho, ti. Yato ca ko ahaṁ ānanda devadattassa vālaggakoṭinittuddanamattampi sukkaṁ dammaṁ na addasaṁ, athāhaṁ devadattaṁ vyākāsiṁ "āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho, ti. Yato ca kho ahaṁ ānanda devadattassa vālaggakoṭi nittuddanamattampi sukkaṁ dhammaṁ na addasaṁ, athāhaṁ devadattaṁ vyākāsiṁ "āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho, ti.
Seyyathāpi ānanda guthakūpo sādhikaporiso pūro guthassa samatittiko, tattha puriso sasīsako nimuggo assa, tassa kovideva puriso uppajjeyya atthakāmo hitakāmo yogakkhemakāmo tamhā guthakūpā uddharitukāmo. So taṁ gūthakūpaṁ samantā anuparigaccha nto na passeyya tassa purisassa vālaggakoṭi nittuddanamattampi guthena amakkhitaṁ [page 404] yatthetaṁ gahetvā uddhareyya. Evameva kho ahaṁ ānanda yato devadattassa vālaggakoṭinittuddanamattampi sukkaṁ dhammaṁ na addasaṁ, athāhaṁ devadattaṁ byākāsiṁ " āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho"ti.
Sace tumhe ānanda suṇeyyātha tathāgatassa purisinadriyañāṇāni vibhajantassāti. Etassa bhagavā kālo, etassa sugata kālo, yaṁ bhagavā purisindriyañāṇāni vibhajeyya. Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī"ti. Tenahānanda, suṇāhi sādhukaṁ manasikarohi, bhāsissāmiti. Evaṁ bhanteti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca:
Bha (1) idhāhaṁ ānanda ekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi" isse kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammāti. " Tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khavāssa kusalamūlaṁ asamucchinnaṁ,
Tamhā tassa kusalamūla1 kusalaṁ pātubhavissati. Evamayaṁ puggalo āyatiṁ. Aparihānadhammo bhavissatī"ti.
Seyyatāpi ānanda, bījāni akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sāradāni sukhasayitāni sukhette suparikammakatā yabhūmiyā nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṁ ānanda imāni bījāni vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjissanti, ti. Evaṁ bhante.
1 Kusalā sīmū machasaṁ
[BJT Page. 194]
Evameva kho ahaṁ ānanda, idhekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi [page 405] dhammā akusalāpi dhammā"ti. Tamenaṁ aparena samane evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi. "Imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa kusalamūlaṁ asamucchinnaṁ, tambhā tassa kusalamūlā kusalaṁ pātubhavissati, evamayaṁ puggalo āyatiṁ aparihānadhammo bhavissatī"ti. Evampi kho ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.
Evampi kho ānanda tathāgatassa purisindriyañāṇaṁ cetasā ceto paricca viditaṁ hoti. Evamipi kho ānanda tathāgatassa āyatiṁ dhamma samuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
(2) Idha panāhaṁ ānanda, ekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi. " Imassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammāti"ti. Tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto pericca pajānāmi. " Imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā, kusalā dhammā sammukhībhūtā, atthi ca khvassa akusalamūlaṁ asamucchinnaṁ. Tamhā tassa akusalamūlā akusalaṁ pātubhavissati. Evamayaṁ puggalo āyatiṁ parihāna dhammo bhavissatī"ti.
Seyyathāpi ānanda khījāni akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sāradānī sukhasayitāni puthusīlāya nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṁ ānanda nayimāni khījāni vuddhi viruḷhiṁ vepullaṁ āpajjassantīti. Evaṁ bhante.
Evameva kho ahaṁ ānanda idhekaccaṁ puggalaṁ eva cetasā veto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti. Tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā, kusalā dhammā sammukhītā. Atthi ca khvāssa akusalamūlaṁ asamucchinnaṁ. Tamhā tassa akusalamūlā akusalaṁ pātubhavissati. Evamayaṁ puggalo [page 406] āyatiṁ parihānadhammo bhavissati, ti evampi ko ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.
Evampi kho ānanda tathāgatassa purisindriyañāṇaṁ cetasā veto paricca vidito hoti. Evampi kho ānanda tathāgatassa āyatiṁ dhammasamūppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
(3) Idha panāhaṁ ānanda ekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā" ti. Tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " natthi imassa puggalassa vālaggakoṭinittuddanamattopi sukko dhammo. Samannāgatoyaṁ puggalo ekantakāḷakehī akusalehi dhammehi, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjissatī"ti.
Seyyatāpi ānanda bījāni khaṇaḍāni pūtīni vātātapahatāni sukhette suparikammakatāya bhūmiyā nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṁ ānanda, nayimāni bījāni vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjisantī'ti. Evamhabhante.
[BJT Page 196]
Evameva kho ahaṁ ānanda idhekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti. Tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " natthi imassa puggalassa vālaggakoṭinittuddanamattopi sukko dhammo, samannāgatoyaṁ puggalo ekantakāḷakehi akusalehi dhammehi, kāyassa hedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjissati"ti. Evampi kho ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.
Evampi kho ānanda tathāgatassa purisinadriyañāṇaṁ cetasa ceto paricca viditaṁ hoti. Evamipi kho ānanda tathāgatassa āyatiṁ dhamma samūppādo cetasā ceto paricca vidito hotī, ti.
Evaṁ vutte āyasmā ānando bagavantaṁ etadace: [page 407] sakkānu kho bhante imesaṁ tiṇṇaṁ puggalānaṁ aparepi tayo puggalā sappaṭibhāgā paññāpetunti. Sakkā ānandāti bhagavā avoca
(4) Idhāhaṁ ānanda ekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammāti. Tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā akusalā dhammā sammukhībhūtā, atthi ca khvāssa kusalamūlaṁ asamucchinnaṁ, tampi sabbena sabbaṁ samugghātaṁ gacchati. Evamaya1 puggalo āyatiṁ parihānadhammo bhavissatī, ti.
Seyyāthāpi ānanda aṅgārāni ādittāni sampajjalitāni sajotibhūtāni puthusilāya nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṁ ānanda, nayimāni aṅgārāni vuddhi virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjissantīti. Evambhante.
Seyyathāpivā panānanda sāyanhasamayaṁ sūriye ogacchante jāneyyāsi tvaṁ ānanda āloko antaradhāyissati andhakāro pātubhavissati, ti. Evambhante.
Seyyathāpi vā panānanda abhido aḍḍharattaṁ1 bhattakālasamaye, jāneyyāsi tvaṁ ānanda āloko antarahito andhakāro pātubhūtoti. Evambhante.
Evameva kho ahaṁ ānanda idhekaccaṁ puggalaṁ eva cetasā ceto paricca jānāmi. : " Imassa ko puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalā, pi dhammāti" tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khavāssa kusalamūlaṁ asamucchinnaṁ, tampi sabbena sabbaṁ samugghātaṁ gacchati. Evamayaṁ puggalo āyatiṁ parihānadhammo bhavissati"ti. Evampi kho ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.
Evampi kho ānanda [page 408] tathāgatassa purisindriyañāṇaṁ cetasā ceto paricca viditaṁ hoti. Evamipi kho ānanda tathāgatassa āyatiṁ dhammasamuppādā cetasā ceto paricca vidito hoti.
1. Abhidoseḍḍharattaṁ sīmu.
[BJT Page. 198]
(5) Idha panāhaṁ ānanda ekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā kusalāpi dhammā"ti. Damenaṁ aparena samayena evaṁ vetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā kusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvāssa akusalamūlaṁ asamucchinnaṁ. Tampi sabbena sabbaṁ samugghātaṁ gacchati. Evamayaṁ puggalo āyatiṁ aparihāna dhammo bhavissatī"ti.
Seyyathāpi ānanda aṅgārāni ādittāni sampajjalitāni sajotibhūtāni sukkhe tiṇapuñje vā nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṁ ānanda imāni aṅgārāni vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjissantiti. Evambhante.
Seyyathāpi vā panānanda rattiyā paccūsasamayaṁ sūriye uggacchante jāneyyāsi tvaṁ ānanda andhakāro antaradhāyissati āloko pātubhavissatī"ti. Evambhante.
Seyyathāpi vā panānandaabhido majjhantike bhattakālasamaye, jāneyyāsi tvaṁ ānanda andhakāro antarahito āloko pātubhūtoti. Evambhante.
Evameva kho ahaṁ ānanda idhekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi imassa kho puggalassa vijjāmānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti, tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā kusalā dhammā sammukhībhūtā, atthi ca khvāssa akusalamūlaṁ asamucchinnaṁ. Tampi sabbena sabbaṁ samugghātaṁ gacchati. Evamayaṁ puggalo āyatiṁ aparihāna dhammo bhavissatīti. Evampi kho ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.
Evampi kho ānanda tathāgatassa purisindriyañāṇaṁ cetasā ceto [page 409] paricca viditaṁ hoti. Evampi kho ānanda tathāgatassa āyatiṁ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
(6) Idha panāhaṁ ānanda ekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " natti imassa puggalassa vālaggakoṭinittuddana mattāpi akusalo dhammo. Samannāgatoyaṁ puggalo ekantasukkehi anavajjehi dhammehi diṭṭheva dhamme parinibbāyissatī"ti.
Seyyathāpi ānanda aṅgārāni sitāni nibbutāni sukkhe tiṇapuñjevā kaṭṭhapuñje vā nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṁ ānanda nayimāni aṅgārāni vuddhiṁ viruḷhiṁ vepullaṁ āpajjissantīti. Evambhante.
Evameva kho ahaṁ ānanda idhekaccaṁ puggalaṁ evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti. Tamenaṁ aparena samayena evaṁ cetasā ceto paricca pajānāmi: " natti imassa puggalassa vālaggakoṭinittuddanamattopi akusalo dhammo. Samannāgatoyaṁ puggalo ekantasukkehi anavajjehi dhammehi diṭṭheva dhamme parinibbāyissati"ti. Empi kho ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.
[BJT Page 200]
Evampi kho ānanda tathāgatassa purindriyañāṇaṁ cetasā ceto paricca viditaṁ hoti. Evampi kho ānanda tathāgatassa āyatiṁ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.
Tatra ānanda ye te purimā tayo puggalā, tesaṁ tiṇṇaṁ puggalānaṁ eko aparihānadhammo, eko parihānadhammo, eko apāyiko nerayiko. Tatra ānanda ye me pacchimā tayo puggalā, imesaṁ tiṇṇaṁ puggalānaṁ eko parihānadhammo, eko aparihānadhammo, eko parinibbānadhammoti. [page 410]
6. 2. 1. 9
(Nibbedhika suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
9. Nibbedhikapariyāyaṁ vo bhikkhave dhammariyāyaṁ desissāmi. Taṁ suṇātha, sādhukaṁ manasi karotha. Bhāsissāmiti. Evambhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ bhagavā etadavoca:
Katamo ca so bhikkhave nibbedhikapariyāyo dhammapariyāyo
Kāmā bhikkhave veditabbā, kāmānaṁ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṁ vemattatā veditabbā, kāmānaṁ vipāko veditabbo, kāmanirodho veditabbo, kāmanirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.
Vedanā bhikkhave veditabbā, vedanānaṁ nidānasambhavo veditabbo, vedanānaṁ vemattatā veditabbā, vedanānaṁ vipāko veditabbo, vedanānirodho veditabbo, vedanānirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.
Saññā bhikkhave veditabbā, saññānaṁ nidānasambhavo veditabbo, saññānaṁ vemattatā veditabbā, saññānaṁ vipāko veditabbo, saññānirodho veditabbo, saññānirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.
Āsavā bhikkhave veditabbā, āsavānaṁ nidānasambhavo veditabbo, āsavānaṁ vemattatā veditabbā, āsavānaṁ vipāko veditabbo, āsavanirodho veditabbo, āsavanirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.
Kammaṁ bhikkhave veditabbā, kammānaṁ nidānasambhavo veditabbo, kammānaṁ vemattatā veditabbā, kammānaṁ vipāko veditabbo, kammanirodho veditabbo, kammanirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.
[BJT Page. 202]
Dukkhaṁ bhikkhave veditabbā, dukkhassa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa
Vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhanirodho veditabbo, dukkhanirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.
(1) "Kāmā bhikkhave veditabbā, kāmānaṁ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṁ [page 411] vemattatā veditabbā, kāmānaṁ vipāko veditabbo, kāmanirodho veditabbo, kāmanirodhagāmiṇī paṭipadā veditabbāti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Kiñcetaṁ paṭicca vuttanti.
Pañcime bhikkhave kāmaguṇā: cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantāmanāpā piyarūpā kāmūpasaṁhitā rajaniyā. Sotaviññeyyā saddāiṭṭhā kantāmanāpā piya saddā kāmupasaṁhitā rajanīyā. Ghānaviññeyyā gandhā iṭṭhā kantāmanāpā piya kandhā kāmūpasaṁhitā rajaniyā. Jivhāviññeyyā rasā iṭṭhā kantā manāpā piyarasā kāmupasaṁhitā rajaniyā. Kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantāmanāpā piyarūpā kāmupasaṁhitā rajaniyā. Apica kho bhikkhave nete kāmā, kāmaguṇā nāmete ariyassa vinaye vuccanti.
66. Saṅkapparāgo purisassa kāmo
Nete kāmā yāni citrāni loke,
Saṅkapparāgo purisassa kāmo
Tiṭṭhanti citrāni tatheva loke,
Athettha dhīrā vinayanti chandanti.
Katamo ca bhikkhave kāmānaṁ nidānasambhavo: phasso bhikkhave kāmānaṁ nidāna sambhavo.
Katamā ca bhikkhave kāmānaṁ vemattatā: añño bhikkhave kāmo rūpesu, añño kāmo saddesu, añño kāmo gandhesu, añño kāmo rasesu, añño kāmo phoṭṭhabbesu. Ayaṁ vuccati bhikkhave kāmānaṁ vemattatā.
Katamo ca bhikkhave kāmānaṁ vipāko: yaṁ kho bhikkhave kāmayamāno tajjaṁ tajjaṁ attabhāvaṁ abhinibbatteti puññabhāgiyaṁ vā apuññabhāgiyaṁ vā, ayaṁ vuccati bhikkhave kāmānaṁ vipāko.
Katamo ca bhikkhave kāmanirodho: phassanirodho bhikkhave kāmanirodho.
Ayameva ariyo āṭṭhaṅgiko: maggo kāmanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṁ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā [page 412] [\q /] sammākammanto sammā ājīvo sammāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṁ kāme pajānāti, evaṁ kāmānaṁ nidāna sambhavaṁ pajānāti, evaṁ kāmānaṁ vemattataṁ pajānāti, evaṁ kāmānaṁ vipāka pajānāti, evaṁ kāmānaṁ nirodhaṁ1 pājānāti, evaṁ kāmānaṁ nirodhagāminiṁ2 paṭipada pajānāti, so imaṁ nibbedhikaṁ brahmacariyaṁ pajānāti kāmanirodhaṁ.
"Kamā bhikkhave vedittabbā, kāmānaṁ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṁ vemattatā veditabbā, kāmānaṁ vipāko veditabbo, kāma nirodho veditabbo, kāmanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti iti yattaṁ vuttaṁ idametaṁ paṭicca vuttaṁ.
1. Nāma nirodhaṁ machasaṁ 2. Kāma nirodha gāminīṁ machasaṁ, kāmānaṁ nirodhagāmiṇi sīmu.
[BJT Page 204]
(2) " Vedanā bhikkhave veditabbā, vedanānaṁ nidānasambhavo veditabbo, vedanānaṁ vemattatā veditabbā, vedanānaṁ vipāko viditebbo, vedanānirodho veditabbo, vedanānirodhagāminī paṭipadā veditabbā, "ti iti kho panetaṁ vuttaṁ, kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ.
Tisso imā bhikkhave vedanā, sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā,
Katamo ca bhikkhave vedanānaṁ nidānasambhavo: phasso bhikkhave vedanānaṁ nidānasambhavo.
Katamā ca bhikkhave vedanānaṁ vemattatā: atthi bhikkhave sāmisā sukhā vedanā, atthi nirāmisā sukhā vedanā, atthi sāmisā dukkhā vedanā atthi nirāmisā dukkhā vedanā, atthi sāmisā adukkhamasukhā vedanā, atthi nirāmisā adukkhamasukhā vedanā, ayaṁ vuccati bhikkhave vedanānaṁ vemattatā.
Katamo ca bhikkhave vedanānaṁ vipāko: yaṁ bhikkhave vediyamāno tajjaṁ tajjaṁ attabhāvaṁ abhinibbatteti puññabhāgiyaṁ vā apuññabhāgiyaṁ vā, ayaṁ vuccati bhikkhave vedanānaṁ vipāko.
Katamo ca bhikkhave vedanānirodho. Phassanirodho bhikkhave vedanānirodho.
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanā nirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṁ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi
Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṁ vedanaṁ pajānāti, evaṁ vedanā nidānasambhavaṁ pajānāti, evaṁ [page 413] vedanānaṁ vemattataṁ pajānātiṁ, evaṁ vedanānaṁ vipākaṁ pajānāti, evaṁ vedanānaṁ nirodhaṁ1 pājānāti, evaṁ vedanānirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so imaṁ nibbedhikaṁ brahmacariyaṁ pajānāti vedanānirodhaṁ.
"Vedanā bhikkhave veditabbā vedanānaṁ nidānasambhavo veditabbo, vedanānaṁ vemattatā veditabbā, vedanānaṁ vipāko veditabbo vedanānirodho veditabbo, vedanānirodhagāmiṇī paṭipadā veditabbāti iti yantaṁ vuttaṁ, idametaṁ paṭicci vuttaṁ.
(3) "Saññā bhikkhave veditabbāsaññānaṁ nidānasambhavo veditabbo, saññānaṁ vemattatā veditabbā, saññānaṁ vipāko veditabbo, saññānirodho veditabbo, saññānirodhagāminī paṭipadā veditabbā"ti iti kho panetaṁ vuttaṁ, kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ:
Chayimā bhikkhave saññā: rūpasaññā saddasaññā gandhasaññā rasasaññā phoṭṭhabbasaññā dhammāsaññā.
Katamo ca bhikkhave saññānaṁ nidānasambhavo, phasso bhikkhave saññānaṁ nidānasambhavo.
Katamā ca bhikkhave saññānaṁ vemattatā: aññā bhikkhave saññā rūpesu, aññā saññā saddesu, aññā saññā gandhesu, aññā saññā rasesu, aññā saññā phoṭṭhabbesu, aññā saññā dhammesu. Ayaṁ vuccati bhikkhave saññānaṁ vemattatā.
1 Vedanānirodhaṁ machasaṁ
[BJT Page. 206]
Katamo ca bhikkhave saññānaṁ vipāko: vohāra cepakkāhaṁ bhikkhave saññaṁ vadāmi. Yathā yathā naṁ sañjānāti, tathā tathā voharati evaṁ saññi ahosinti. Ayaṁ vuccati bhikkhave saññānaṁ vipāko.
Katamo ca bhikkhave saññānirodho: phassanirodho bhikkhave saññānirodho.
Ayameva riyo aṭṭhaṅgiko maggo saññānirodhagāminī paṭipadā seyyathīdaṁ: sammā diṭṭhi sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Yato ca ko bhikkhave ariyasāvako evaṁ saññaṁ pajākāti, evaṁ saññānaṁ nidānasambhavaṁ pajānāti, evaṁ saññānaṁ [page 414] vemattataṁ pajānāti, evaṁ sañañonaṁ vipākaṁ pajānāti, evaṁ saññānīrodhaṁ pajānāti, evaṁ saññānirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so imaṁ nibbodhikaṁ brahmacariyaṁ pajānāti saññānirodhaṁ.
"Saññā bhikkhave veditabbā, saññānaṁ nidānasambhavo veditabbo, saññānaṁ vemattatā veditabbā, saññānaṁ vipāko veditabbo, saññānirodho veditabbo, saññānirodhagāminī paṭipadā veditabbā"ti. Iti yantaṁ vuttaṁ, idametaṁ paṭicca vuttaṁ.
(4) " Āsavā bhikkhave veditabbā āsavānaṁ nidānasambhavo veditabbo, āsavānaṁ vemattatā veditabbā, āsavānaṁ vipāko veditabbo, āsavanirodho veditabbo, āsavanirodhagāminī paṭipadā veditabbā"ti iti kho panetaṁ vuttaṁ, kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ:
Tayo me bhikkhave āsavā: kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo.
Katamo ca bhikkhave āsavānaṁ nidānasambhavo: avijjā bhikkhave āsavānaṁ nidānasambhavo.
Katamā ca bhikkhave āsavānaṁ vemattatā: atthi bhikkhave āsavā nirayagāminiyā, atthi bhikkhave āsavā tiracchānayonigāminiyā, atthi bhikkhave1 āsavā pettivisayagāminiyā, atthi bhikkhave1 āsavā manussalokagāminiyā, atthi bhikkhave1 āsavā devalokagāminiyā, ayaṁ vuccati bhikkhave āsavānaṁ vemattatā.
Katamo ca bhikkhave āsavānaṁ vipāko: yaṁ kho bhikkhave avijjāgato tajjaṁ tajjaṁ attabhāvaṁ abhinibbatteti puññabhāgiyaṁ vā apuññabhāgiyaṁ vā, ayaṁ vuccati bhikkhave āsavānaṁ vipāko.
Katamo ca bhikkhave āsavanirodho. Avijjānirodho bhikkhave āsavanirodho.
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo āsavanirodhagāmini paṭipadā. Seyyathīdaṁ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi
Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṁ āsave pajānāti, evaṁ āsavanidānasambhavaṁ2 pajānāti, evaṁ āsavānaṁ vemattataṁ pajānāti, (evaṁ evaṁ āsavānaṁ vemattataṁ pajānāti,) evaṁ āsavānaṁ vipākaṁ pajānāti, evaṁ āsavanirodhaṁ pajānāti, evaṁ āsavanirodhagāminiṁ3 paṭipadaṁ pajānāti, so imaṁ nibbedhikaṁ brahmacariyaṁ pajānāti āsavanirodhaṁ. [page 415]
"Āsavā bhikkhave veditabbā āsavānaṁ nidānasambhavo veditabbo, āsavānaṁ vemattatā veditabbā, āsavānaṁ vipāko veditabbo āsavanirodho veditabbo, āsavanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti iti yantaṁ vuttaṁ, idametaṁ paṭicca vuttaṁ.
1. Bhikkhave marammapotthake natthi 2. Āsavānaṁ nidānasambhavaṁ machasaṁ
3. Āsavānaṁ nirodhagāminiṁ machasaṁ.
[BJT Page. 208]
(5) " Kammaṁ bhikkhave veditabbaṁ kammānaṁ nidānasambhavo veditabbo, kammānaṁ vemattatā vedibbā, kammānaṁ vipāko veditabbo, kammanirodho veditabbo, kammanirodhagāminī paṭipadā veditabbā"ti iti kho panetaṁ vuttaṁ, kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ:
Cetanāhaṁ bhikkhave kammaṁ vadāmi, cetayitvā kammaṁ karoti kāyena vācāya manasā,
Katamo ca bhikkhave kammānaṁ nidānasambhavo: phasso bhikkhave kammānaṁ nidānambhavo.
Katamā ca bhikkhave kammānaṁ vemattatā: atthi bhikkhave kammaṁ nirayavedanīyaṁ, atthi kammaṁ tiracchānayonivedanīyā, atthi kammaṁ pettivisayavedanīyaṁ, atthi kammaṁ manussalokavedanīyaṁ, atthi kammaṁ devalokavedanīyaṁ. Ayaṁ vuccati bhikkhave kammānaṁ vemattatā.
Katamo ca bhikkhave kammānaṁ vipāko: tividhāhaṁ bhikkhave kammānaṁ vipākaṁ vadāmi: diṭṭhevā dhamme, upajje vā, apare vā pariyāye. Ayaṁ vuccati bhikkhave kammānaṁ vipāko.
Katamo ca bhikkhave kammanirodho: phassanirodho bhikkhave kammanirodho.
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kammanirodhagāmini paṭipadā. Seyyathī*daṁ: sammādiṭṭhi sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājī sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṁ kammaṁ pajānāti, evaṁ kammāna nidānasambhavaṁ pajānāti, evaṁ kammānaṁ vemattataṁ pajānāti, evaṁ kammānaṁ vipākaṁ pajānāti, evaṁ kammanirodhaṁ pajānāti, evaṁ kammanirodhagāmini paṭipadaṁ pajānāti. So imaṁ nibbodhikaṁ brahmacariyaṁ pajānāti kammanirodhaṁ.
"Kammaṁ bhikkhave veditabbaṁ [PTS Page416] kammānaṁ nidānasambhavo veditabbo, kammānaṁ vemattatā vedibbāvvv, kamvvvramānaṁ vipāko veditabbo, kammanirodho veditabbo, kammanirodhagāminī paṭipadā veditabbā"ti iti yantaṁ vuttaṁ, idametaṁ paṭicca vuttaṁ.
(6) " Dukkhaṁ bhikkhave veditabbaṁ, dukvvvssa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhassa nirodho1 veditabbo, dukkhassa nirodhagāminī2 paṭipadā veditabbā"ti iti kho panetaṁ vuttaṁ, kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ
Jātipi dukkhā jarāpi dukkhā vyādhipi dukkho maraṇampi dukkhaṁ soka paridevadukkhadomanassupayāsāpi dukkhā yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.
Katamo ca bhikkhave dukkhassa nidānasambhamo: taṇhā bhikkhave dukkhassa nidānasambhavo:
Katamā va bhikkhave dukkhassa vemattatā: atthi bhikkhave dukkhaṁ adhimattaṁ, atthi parittaṁ, atthi dandhavirāhī3 atthi khippavirāgī. Ayaṁ vuccati bhikkhave dukkhassa vemattatā.
1. Dukkhanirodho machasaṁ 2. Dukkhanirodhagāmini machasaṁ 3. Dandhavirāgaṁ katthaci. 4. Khippaviragaṁ katthaci.
[BJT Page. 210]
Katamo ca bhikkhave dukkhassa vipāko: idha bhikkhave ekacco yena dukkhena ahibhūto pariyādinnacitto socati, kilamati, paridecati, urattāḷiṁ kandati, sammohaṁāpajjati. Yena vā pana dukkhena abhibhūto pariyādinna citto bahiddhā pariyeṭṭhiṁ ājjati " ko ekapadaṁ dipadaṁ pajānāti imassa dukkhassa nirodhāyā"ti. Sammohavepakkaṁ vāhaṁ bhikve dukkhaṁ vadāmi pariyeṭṭhivepakkaṁ vā.
Katamo ca bhikkhave dukkhanirodho: taṇhānirodho bhikkhave dukkhanirodho.
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṁ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṁ dukkhaṁ pajānāti, [page 417] evaṁ dukkhassa nidāna
Sambhavaṁ pajānāti, evaṁ dukkhassa vemattataṁ pajānāti, evaṁ dukkhassa vipākaṁ pajānāti, evaṁ dukkhanirodhaṁ pajānāti, evaṁ dukkhanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so imaṁ nibbedhikaṁ brahmacariyaṁ pajānāti dukkhanirodhaṁ.
"Dukkhaṁ bhikkhave veditabbaṁ, dukkhassa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhanirodho veditabbo, dukkhanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti" iti yantaṁ vuttaṁ, idametaṁ paṭicca vuttaṁ.
Ayaṁ so kho bhikkhave nibbedhikapariyāyo dhammapariyāyoti.
6. 2. 1. 10.
(Sīhanāda suttaṁ)
(Sāvatti nidānaṁ)
10. Chayimāni bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭipānāti, parisāsu sihanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavanteti. Katamāni cha:
(1) Idha bhikkhave tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṁ pajānāti. Yampi bhikkhave tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṁ pajānāti, idampi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalaṁ he ti yaṁ balaṁ āgamma tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, pariyāsu sīhanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavatteti.
(2) Puna ca paraṁ bhikkhave tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṁ kammasamādānāna1 ṭhānaso hetuso vipākaṁ yathābhūtaṁ pajānāti. Yampi bhikkhave tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṁ kammasamādānānaṁ ṭhānaso hetuso vipākaṁ yathābhūtaṁ pajānāti, idimpi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabala hoti, yaṁ balaṁ āgamma tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṁ nadati, brahmacakvvvtaṁ pavatteti.
[BJT Page 212]
(3) Puna ca paraṁ bhikkhave tathāgato [page 418] jhānavimokkhasamādhisamāpattinaṁ saṅkilesaṁ vodānaṁ vuṭṭhānaṁ yathābhūtaṁ pajānāti. Yampi bhikkhave tathāgato jhānavimokkhasamādhiyamāpattinaṁ saṅkilesaṁ vodānaṁ vuṭṭhāna yathābhūtaṁ pajānāti, idampi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalaṁ hoti yaṁ balaṁ āgamma tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavatteti.
(4) Puna ca paraṁ bhikkhave tathāgato anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati. Seyyathīdaṁ: ekampi jātiṁ, dvepi jātiyo tissopi jātiyo vatassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo, vīsampi jātiyo tiṁsampi jātiyo cattārīsami jātiyo paññāsamipi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṁvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṁ evannāmo, evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato vuto amutra upapādiṁ, 1 tatrāpāsiṁ evannāmo evaṅgotto evaṁvaṇaṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato vuto idhūpapannoti. Iti sākāraṁ sauddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati. Yampi bhikkhave tathāgato anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati, seyyathīdaṁ: ekampi jātiṁ, dvepi jātiyo tissopi jātiyo vatassopi jātiyo
Pañcapi jātiyo dasapi jātiyo, vīsampi jātiyo tiṁsampi jātiyo cattārīsami jātiyo paññāsamipi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṁvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṁ
Evannāmo, evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato vuto amutra upapādiṁ, 1 tatrāpāsiṁ evannāmo evaṅgotto evaṁvaṇaṇo evamāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato vuto idhūpapannoti. Iti sākāraṁ sauddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati. Yampi bhikkhave tathāgato anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati, yyethidaṁ: ekampi jātiṁ dvepi jātiyo iti sākāraṁ sauddesaṁ anekavihitaṁ pubbe nivāsaṁ anussarati, idampi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalaṁ hoti yaṁ balaṁ āgamma tathāgato āsahaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavatteti.
(5) Puna ca paraṁ bhikkhave tathāgato dibbena cakkhūnā visuddhena atikkantamānusakena satate passati cavamāne, uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammupage satte pajānāti. Yampi bhikkhave tathāgato dibbena cakkhūnā visuddhena atikkantamānusakena satate passati cavamāne, uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti, idampi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalaṁ hoti yaṁ balaṁ āgamma tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavatteti.
(6) Puḍa ca paraṁ bhikkhave tathāgato āsavānaṁ khayā anāsavaṁ vetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme yaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati yampi bhikkhave tathāgato āsavānaṁ khayā anāsavaṁ vetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme yaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Idampi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalaṁ hoti yaṁ balaṁ āgamma tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, parisāsu sihanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavatteti. [page 419]
Imāni kho bhikkhave cha tathāgatassa tathāgatabalāni, yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṁ ṭhānaṁ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṁ nadati, brahmacakkaṁ pavatteti.
Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṁ ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṁ ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṁ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṁ ñāṇaṁ viditaṁ, tathā tathā tesaṁ tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṁ ñāṇena pañhaṁ puṭṭho byākaroti.
[BJT Page 214]
Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṁ atītānāgatapaccuppannānaṁ kammasamādānānaṁ ṭhānaso hetuso vipākaṁ yathābhūtaṁ ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṁ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa atītānāgatapaccuppannānaṁ kammasamādānānaṁ ṭhānaso hetuso vipākaṁ yathābhūtaṁ ñāṇaṁ viditaṁ, tathā tathā tesaṁ tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṁ kammasamādānānaṁ ṭhānaso hetuso vipākaṁ yathābhūtaṁ ñāṇena pañhaṁ puṭṭho byākaroti.
Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṁ jhānavimokkhasamādhisamāpattinaṁ saṅkilesā vodānaṁ vuṭṭhānaṁ yathābhūtaṁ ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṁ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṁ saṅkilesaṁ vodānaṁ vuṭṭhānaṁ yathābhūtaṁ ñāṇaṁ viditaṁ, tathā tathā tesaṁ tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṁ saṅkilesaṁ vodānaṁ vuṭṭhānaṁ yathābhūtaṁ ñāṇena pañhaṁ puṭṭho byākaroti.
Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṁ pubbenivāsānussatiṁ yathābhūtaṁ ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṁ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa pubbenivāsānussatiṁ yathābhūtaṁ ñāṇena viditaṁ, tathā tathā [page 420] tesaṁ tathāgato pubbenivāsānussatiṁ yathābhūtaṁ ñāṇena pañhaṁ puṭṭho vyākaroti.
Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṁ sattānaṁ cutupapātaṁ yathābhūtaṁ ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṁ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa sattānaṁ cūtupapapātaṁ yathābhūtaṁ ñāṇaṁ viditaṁ, tathā tathā tesaṁ tathāgato sattānaṁ cutupapātaṁ yathābhūtaṁ ñāṇena pañhaṁ puṭṭho byākaroti.
Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṁ āsavānaṁ khayā yathābhūtaṁ ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṁ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa āsavānaṁ khayā yathābhūtaṁ ñāṇaṁ viditaṁ, tathā tathā tesaṁ tathāgato āsavānaṁ khayaṁ yathābhūtaṁ ñāṇena pañhaṁ puṭṭo byākaroti.
Tatra bhikkhave yamidaṁ ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṁ ñāṇaṁ, tampi samāhitassa vadāmi, no asamāhitassa.
[BJT Page. 216]
Yampidaṁ atitānāgatapaccuppannānaṁ kammasamādānānaṁ ṭhānaso hetuso vipākaṁ yathābhūtaṁ ñāṇaṁ, tampi samāhitassa vadāmi. No asamāhitassa.
Yampidaṁ jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṁ saṅkilesaṁ vodānaṁ vuṭṭhānaṁ yathābhūtaṁ ñāṇaṁ, tampi samāhitassa vadāmi. No asamāhitassa,
Yampidaṁ pubbenivāsānussatiṁ yathābhūtaṁ ñāṇaṁ, tampi samāhitassa vadāmi. No asamāhitassa, tassa.
Yampidaṁ sattānaṁ cutupapātaṁ yathābhūtaṁ ñāṇaṁ, tampi samāhitassa vadāmi. No asamāhitassa, tassa.
. 3
Yampidaṁ āsavānaṁ khayā yathābhūtaṁ ñāṇaṁ, tampi samāhitassa vadāmi. No asamāhi tassa.
Iti kho bhikkhave samādhi maggo, asamādhi kummaggoti.
Mahāvaggo paṭhamo.[PTS Page 421 *]
Tassuddānaṁ:
Soṇo majjuṇaṁ chaḷābhijātiyo āsavā dārukammahatthimajjhaṁ
Passa cittaparāyanaṁ udakaṁ nibbedhikasīhanādena vaggoti sīmu.
Soṇo phagguṇobhijāti āsavā dāruhatthi ca
Majajhe ñāṇaṁ nibbedhikaṁ sīhanādoti te dasāti machasaṁ
* Mahāvaggo chaṭṭho pāḷiyaṁñca, aṭṭhakathāyañca, machasaṁ potthake ca dissate.
[BJT Page 218]
2. Anāgāmi vaggo
6. 2. 2. 1
(Anāgāmiphala suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
11. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ. Katame cha:
Assaddhiyaṁ, ahirikaṁ, anottappaṁ, kosajjaṁ, muṭṭhasaccaṁ, 1dappaññataṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātuṁ. Katame cha:
Assaddhiyaṁ, ahirikaṁ, anottappaṁ, kosajjaṁ, muṭṭhasaccaṁ, duppaññataṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṁ sacchikātunti.
6. 2. 2. 2.
(Arahattaphala suttaṁ)
(Sāvatthinadānaṁ)
12. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo arahattaṁ sacchikātuṁ, katame cha:
Thinaṁ, 2 middhaṁ, uddhaccaṁ, kukkuccaṁ, assaddhiyaṁ, pamādaṁ.
Ime kho cha dhamme appahāya abhabbo arahattaṁ sacchikātuṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo arahattaṁ sacchikātuṁ. Katame cha:
Thinaṁ2 middhaṁ, uddhaccaṁ, kukkuccaṁ, assaddhiyaṁ, pamādaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo arahattaṁ sacchikātunti. [page 422]
6. 2. 2. 3
(Mitta suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
13. So vata bhikkhave bhikkhū pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko, pāpamitte sevamāno bhajamāno payirupāsamāno, tesañca diṭṭhānugatiṁ āpajjamāno, ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripūressatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Ābhisamācārikaṁ dhammaṁ aparipūretvā sekhaṁ dhammā paripūressatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sekhaṁ dhammaṁ aparipūretvā sīlāni paripūressatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sīlāni aparipūretvā kāmarāgaṁ vā rūparāgaṁ vā arūparāgaṁ vā pajahissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
1. Muṭṭhassacchaṁ machasaṁ, 2 thinaṁ machasaṁ
[BJT Page 220]
So vata bhikkhave bhikkhū kalyāṇamitto kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko, kalyāṇamitte sevamano bhajamāno payirupāsamāno, tesañca diṭṭhānugatiṁ āpajjamāno, ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripūressatīti ṭhānametaṁ vijjati. Ābhisamācārikaṁ dhammaṁ paripūretvā sekhaṁ dhammaṁ paripūressatīti ṭhānametaṁ vijjati. Sekhaṁ dhammaṁ paripūretvā sīlāni paripūressatīti ṭhānametaṁ vijjati. Sīlāni paripūretvā kāmarāgaṁ vā rūparāgaṁ vā arūparāgaṁ vā pajahissatīti ṭhānametaṁ vijjati. *
6. 2. 2. 4.
(Saṅgaṇikārāma suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
14. So vata bhikkhave bhikkhū saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikārato1 saṅgaṇikārāmataṁ anuyutto, gaṇārāmo gaṇarato gaṇārāmataṁ anuyutto eko paviveke abhiramissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Eko paviveke anabhiramanto [page 423] cittassa nimittaṁ gaṇahissatīti2 netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Cittassa nimittaṁ agaṇhanto sammādiṭṭhiṁ paripūressatiti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sammādiṭṭiṁ aparipūretvā sammāsamādhiṁ paripūressatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sammāsamādhiṁ aparipūretvā saññojanāni3 pajahissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Saññojanāni appahāya nibbānaṁ sacchikarissatiti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
So vata bhikkhave bhikkhū na saṅgaṇikārāmo na saṅgaṇikārato na saṅgaṇikārāmataṁ anuyutto, na gaṇārāmo na gaṇarato na gaṇārāmataṁ anuyutto, eko paviveke ahiramissatīti. Ṭhānametaṁ vijjati. Eko paviveke abhiramanto cittassa nimittaṁ gaṇahissatīti2 ṭhānametaṁ vijjati. Cittassa nimittaṁ gaṇhanto sammādiṭṭhiṁ paripūressatīti ṭhānametaṁ vijjati. Sammādiṭṭhiṁ paripūretvā sammāsamādhiṁ paripūressatīti ṭhānametaṁ vijjati. Sammāsamādhiṁ paripūretvā saññojanāni3 pajahissatīti ṭhānametaṁ vijjati. Saññojanāni pahāya nibbānaṁ sacchikarissatīti ṭhānametaṁ vijjatī, ti.
6. 2. 2. 5
(Devatā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
15. Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ jetavanaṁ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho sā devatā bhagavantaṁ etadavoca:
*Imasmiṁ sutte "ṭhānametaṁ navijjati" "ṭhānametaṁ vijjati" vasena cattāri cattāri kāraṇāni dissanti.
1. Saṅgaṇikarato machasaṁ, 2. Gahessatiti machasaṁ, 3. Saṁyojanānimachasaṁ
[BJT Page. 222]
Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti. Katame cha.
Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, sovacassatā, kalyāṇamittatā.
Ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattantiti. Idamavoca sā devatā. Samanuñño satthā ahosi.
Atha kho sā devatā samanuñño me satthā, ti bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyi. [page 424]
Atha bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi: imaṁ bhikkhave rattiṁ aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ jetavanaṁ obhāsetvā yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave sā devatā maṁ etadavoca:
Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattantī. Katame cha:
Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, sovacassatā, kalyāṇamittatā.
Ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṁvattanti, ti.
Idamavoca bhikkhave sā devatā. Idaṁ vatvā maṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyīti.
Evaṁ vutte āyasmā sāriputto bhagavantaṁ etadavoca:
"Imassa kho ahaṁ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṁ vitthārena atthaṁ ājānāmi: idha bhante bhikkhū attanā ca satthugāravo hoti satthugāravatāya ca vaṇṇavādi, ye caññe bhikkhū na satthugāravā te ca satthugāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū satthugāravā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati1 bhūtaṁ tacchaṁ kālena. Attanā ca dhammagāravo hoti dhammagāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na dhammagāravā te ca dhammagāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū dhammagāravā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ tacchaṁ kālena. Attanā ca saṅghagāravo hoti saṅghagāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na saṅghagāravā te ca saṅghagāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū saṅghagāravā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ taccha kālena. Attanā ca sikkhāgāravo hoti sikkhāgāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na sikkhāgāravā te ca sikkhāgāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū sikkhāgāravā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ tacchaṁ kālena. Attanā ca suvaco hoti sovacassātāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na suvacā te ca sovacassatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū suvacā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ taccha kālena. Attanā ca kalyāṇamitto hoti kalyāṇamittatāya ca vaṇṇavādi, ye caññe bhikkhū na kalyāṇamittā te ca kalyāṇamittatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū kalyāṇamittā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati1 bhūtaṁ tacchaṁ kālena.
Imassa kho ahaṁ bhante bhagavatā saṅkhitte bhāsitassa evaṁ vitthārena attha ājānāmi"ti.
1 Bhaṇāti machasaṁ
[BJT Page. 224]
Sādhu sādhu sāriputta, sādhu kho tvaṁ sāriputta imassa mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṁ vitthārena atthaṁ ājānāsi.
Idha sāriputta bhikkhu attanā ca satthugāravo [page 425] hoti, satthugāravatāya ca vaṇṇavādi, ye caññe bhikkhū na satthugāravā, te ca satthugāravatāya samādapeti. Ye caññe bhikkhū satthugāravā, tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ tacchaṁ kālena. Attanā ca dhammagāravo hoti dhammagāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na dhammagāravā te ca dhammagāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū dhammagāravā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūta tacchaṁ kālena. Attanā ca saṅghagāravo hoti saṅghagāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na saṅghagāravā te ca saṅghagāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū saṅghagāravā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ taccha kālena. Attanā ca sikkhāgāravo hoti sikkhāgāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na sikkhāgāravā te ca sikkhāgāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū sikkhāgāravā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ tacchaṁ kālena. Attanā ca suvaco hoti sovacassatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na suvacā te ca sovacassatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū suvacā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ taccha kālena. Attanā ca kalyāṇamitto hoti kalyāṇamittatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na kalyāṇamittā, te ca kalyāṇamittatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū kalyāṇamittā tesañca vaṇṇaṁ bhāsati bhūtaṁ tacchaṁ kālena.
Imassa kho sāriputta mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṁ vitthārena attho daṭṭhabboti.
6. 2. 2. 6.
(Samādhisuttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
16. So vata bhikkhave bhikkhu na santena samādhinā na paṇītena na paṭippassaddhiladdhena na ekodībhāvādhigatena
Anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhavissati: ekopi hutvā bahudhā bhavissati, bahudhāpi hutvā eko bhavissati āvibhāvaṁ, tirobhāvaṁ tirokuḍḍaṁ tiropākāraṁ tiropabbataṁ asajjamānova gacchissati seyyathāpi ākāse, paṭhaviyāpi ummujjanimmujjaṁ karissati seyyathāpi udake, udakepi abhijjamāne gacchissati seyyathāpi paṭhaviyaṁ, ākāsepi pallaṅkena kamissati seyyathāpi pakkhī sakuṇo, imepi candimasuriye evaṁ mahiddhike evaṁ mahānubhāve pāṇinā parimasissati parimajjissati yāva brahmalokāpi kāyena vasaṁ vattessatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusakāya ubho sadde suṇissati, dibbe ca mānuse ca ye dūre santike cāti, netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
Parasattānaṁ parapuggalānaṁ cetasā ceto paricca pajānissati: sarāgaṁ vā cittaṁ sarāgaṁ cittanti pajānissati vītarāgaṁ vā cittaṁ vītarāgaṁ cittanti pajānissati, sadosaṁ vā cittaṁ sadosaṁ cittanti pajānissati. Vītadosaṁ vā cittaṁ vītadosaṁ cittanti pajānissati. Samohaṁ vā cittaṁ samohaṁ cittanti pajānissati. Vītamohaṁ vā cittaṁ vītamohaṁ cittanti pajānissati. Saṅkhittaṁ vā cittaṁ saṅkhittaṁ cittanti pajānissati.
Vikkhittaṁ vā cittaṁ vikkhittaṁ cittanti pajānissati. Mahaggataṁ vā cittaṁ mahaggataṁ cittanti pajānissati. Amahaggataṁ vā cittaṁ amahaggataṁ cittanti pajānissati sauttaraṁ vā cittaṁ sauttaraṁ cittanti pajānissati anuttaraṁ vā cittaṁ anuttaraṁ cittanti pajānissati samāhitaṁ vā cittaṁ samāhitaṁ cittanti pajānissati asamāhitaṁ vā cittaṁ asamāhitaṁ cittanti pajānissati. Vimuttaṁ vā cittaṁ vimuttaṁ cittanti pajānissati. Avimuttaṁ3 vā cittaṁ avimuttaṁ cittanti pajānissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
Anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarissati4 seyyathīdaṁ: ekampi jātiṁ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo, vīsampi jātiyo tiṁsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṁvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṁ evannāmo, evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁ sukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṁ1 tatrāpāsiṁ evannāmo evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁ sukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato cuto idhūpapannoti. Iti sākāraṁ sauddesaṁ [page 426] anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarissatīti. Netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passissati cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjatīti.
1. Vattissatiti simu. 2 Vimuttaṁvā cittaṁmachasaṁ 3. Vimuttaṁ machasaṁ 4. Anussarati sīmu.
[BJT Page 226]
So vata bhikkhave bhikkhu santena samādhinā paṇītena paṭippassaddhiladdhena ekodibhāvādhigatena
Anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhavissati, ekopi hutvā bahudhā bhavissati, bahudhāpi hutvā eko bhavissati, āvibhāvaṁ tirobhāvaṁ, tirokuḍḍaṁ tiropākāraṁ tiropabbataṁ asajjamāno gacchissati, seyyathāpi ākāse, paṭhaviyāpi ummujjanimmujjaṁ karissati seyyathāpi udake, udakepi abhijjamāne gacchissati seyyathāpi paṭhaviyaṁ, ākāsepi pallaṅkena kamissati seyyathāpi pakkhīsakuṇo , imepi candimasuriye evaṁ mahiddhike evaṁ mahānubhāve pāṇinā parimasissati parimajjissati, yāva brahmalokāpi kāyena vasaṁ vattessatīti1 ṭhāna metaṁ vijjati
Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusakāya ubho sadde suṇissati dibbe ca mānuse ca ye dūre santike cāti ṭhānametaṁ vijjati.
Parasattānaṁ parapuggalānaṁ cetasā ceto paricca pajānissati sarāgaṁ vā cittaṁ sarāgaṁ cittanti pajanissati, vītarāgaṁ vā cittaṁ vītarāgaṁ cittanti pajānissati. Sadosaṁ vā cittaṁ sadosaṁ cittanti pajānissati. Vītadosaṁ vā cittaṁ cittanti pajānissati. Samohaṁ vā cittaṁ samohaṁ cittanti pajānissati. Vītamohaṁ vā cittaṁ vītamohaṁ cittanti pajānissati. Saṅkhittaṁ vācittaṁ saṅkhittaṁ cittanti pajānissati. Vikkhittaṁ vā cittaṁ vikkhittaṁ cittanti pajānissati. Mahaggataṁ vā cittaṁ mahaggataṁ cittanti pajānissati. Amahaggataṁ vā cittaṁ amahaggataṁ cittanti pajānissati. Sauttaraṁ vā cittaṁ sauttaraṁ cittanti pajānissati. Anuttaraṁ vā cittaṁ anuttaraṁ cittanti pajānissati. Samāhitaṁ vā cittaṁ samāhitaṁ cittanti pajānissati. Asamāhitaṁ vā cittaṁ asamāhitaṁ cittanti pajānissati. Vimuttaṁ vā cittaṁ vimuttaṁ cittanti pajānissati, avimuttaṁ vā cittaṁ avimuttaṁ cittanti pajānissatīti ṭhānametaṁ vijjati.
Anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarissati seyyathīdaṁ: ekampi jātiṁ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṁsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṁvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṁ evannāmo, evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁ sukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṁ, 1 tatrāpāsiṁ evannāmo evaṅgotto evaṁvaṇṇo evamāhāro evaṁ sukhadukkhapaṭisaṁvedī evamāyupariyanto. So tato vuto idhūpapannoti. Iti sākāraṁ sauddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarissatīti ṭhānametaṁ vijjati.
Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passissati cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate. Yathākammūpage satte pajānistīti ṭhānametaṁ vijjati
Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ ceto vimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatīti ṭhānametaṁ vijjatīti.
6. 2. 2. 7
(Sakkhibhabba suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
17. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo, tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇītuṁ sati sati āyatane. Katamehi chahi:
[page 427]
Idha bhikkhave bhikkhu " ime hānabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṁ nappajānāti, ime ṭhitibhāgiyā dhammāti yathābhūtaṁ nappajānāti, ime visesabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṁ nappajānāti, ime nibbedhabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṁ nappajānāti" asakkaccakārī ca hoti asappāyakārī ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo tatra tatreva sakkhībhabbataṁ pāpuṇītuṁ sati sati āyatane.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇītuṁ sati sati āyatane. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhu ime hānabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṁ pajānāti, ime ṭhitibhāgiyā dhammāti yathābhūtaṁ pajānāti, ime visesabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṁ pajānāti, ime nibbedhabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṁ pajānāti", sakkaccakārī ca hoti sappāyakārī ca.
Imehi kho bhikkhave chabhi dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo tatra tatreva sakkhibhabbataṁ pāpuṇītuṁ sati sati āyataneti.
1. Vattissatīti sīmu. 2. Vimuttaṁ machasaṁ
[BJT Page 228]
6. 2. 2. 8.
(Bala suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
18. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo samādhismiṁ balataṁ pāpūṇītuṁ. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhū na samādhissa samāpattikusalo hoti, na samādhissa ṭhitikusalo hoti, na samādhissa vuṭṭhānakusalo hoti, asakkaccakārī ca hoti, asātaccakārī ca. Asappāyakārī ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo samādhismi. Balataṁ pāpuṇītuṁ.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo samādhismiṁ balataṁ pāpuṇītuṁ, katamehi chahi:
[page 428]
Idha bhikkhave bhikkhū samādhissa samāpattikusalo hoti, samādhissa ṭhitikusalo hoti, samādhissa vuṭṭhānakusalo hoti, sakkaccakārī ca hoti, sātaccakārī ca, sappāyakārī ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo samādhismiṁ balataṁ pāpuṇītunti.
6. 2. 2. 9.
(Paṭhamajjhāna suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
19. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ, katame cha:
Kāmacchanda, vyāpādaṁ, thīnamiddhaṁ, uddhaccakukkuccaṁ, vicikicchaṁ, kāmesu kho panassa ādīnavo na yathābhūtaṁ sammappaññāya sudiṭṭho hoti, ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame cha:
Kāmacchandaṁ, vyāpādaṁ, thīnamiddhaṁ, uddhaccakukkuccaṁ, vicikicchaṁ, kāmesu kho panassa ādinavo yathābhūtaṁ sammappaññāya sudiṭṭho hoti.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharitunti.
[BJT Page 230]
6. 2. 7. 10.
(Dutiya paṭhamajjhāna suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
20. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ. Katame cha:
Kāmavitakkaṁ, vyāpādavitakkaṁ, vihiṁsāvitakkaṁ, kāmasaññaṁ vyāpādasaññaṁ, vihiṁsāsaññaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharituṁ katame cha:
Kāmavitakkaṁ, vyāpādavitakkaṁ, vihiṁsāvitakkaṁ, kāmasaññaṁ vyāpādasaññaṁ, vihiṁsāsaññaṁ. [page 429]
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharitunti.
Anāgāmī vaggo dutiyo. *
Tassuddānaṁ:
Anāgāmi arahaṁ mittā saṅgaṇikārāmadevatā
Samādhisakkhibhabbaṁ balaṁ tajjhānā apare duveti. 1
*Devatāggo sattamo machasaṁ, sīmu, aṭṭhakathā 1. Anāgāmī arahaṁ ca mitta devatā so vata sakkhi balataṁ jhānaṁ ca apare duvepi cāti sīmu.
[BJT Page 232]
3. Arahatta vaggo.
6. 2. 3. 1.
(Dukkha suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
21. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhamme dukkhaṁ viharati savighātaṁ saupāyāsaṁ sapariḷāhaṁ. Kāyassa bhedā parammaraṇā duggati pāṭikaṅkhā. Katamehi chahi:
Kāmavitakkena, vyāpādavitakkena, vihiṁsāvitakkena, kāmasaññāya, vyāpādasaññāya, vihiṁsāsaññāya.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhamme dukkhaṁ viharati savighātaṁ saupāyāsaṁ sapariḷāhaṁ. Kāyassa bhedā parammaraṇā duggati pāṭikkhā.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhamme sukhaṁ viharati avighātaṁ anupāyāsaṁ apariḷāhaṁ. Kāyassa bhedā parammaraṇā sugati pāṭikaṅkhā, katamehi chahi:
Nekkhammavitakkena, avyāpādavitakkena, avihiṁsāvitakkena, nekkhammasaññāya, avyāpādasaññāya, avihiṁsāsaññāya.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhamme sukhaṁ viharati avighātaṁ anupāyāsaṁ apariḷāhaṁ, kāyassa bhedā parammaraṇā sugati pāṭikaṅkhāti. [page 430]
6. 2. 3. 2.
(Arahatta suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
22. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo arahattaṁ sacchikātuṁ katame cha:
Mānaṁ, omānaṁ, atimānaṁ, adhimānaṁ, thamhaṁ, atinipātaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo arahattaṁ sacchikātuṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo arahattaṁ sacchikātuṁ, katame cha.
Mānaṁ, omānaṁ, atimānaṁ, adhimānaṁ, thamhaṁ, atinipātaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo arahattaṁ sacchikātunti.
[BJT Page 234]
6. 2. 3. 3.
(Uttarīmanussadhamma suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
23. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo uttarīmanussadhammā1. Alamariyañāṇadassanavisesaṁ sacchikātuṁ. Katame cha:
Mūṭaṭhasaccaṁ, 2, asampajaññaṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ, kuhanaṁ, lapanaṁ
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo uttarīmanussadhammā1 alamariyañāṇadassanavisesaṁ sacchikātuṁ
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo uttarīmanussadhammā1 alamariya ñāṇādassanavisesaṁ sacchikātuṁ. Katame cha:
Mūṭṭhasaccaṁ, 2 asampajaññaṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ, kuhanaṁ, lapanaṁ
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo uttarīmanussadhammā1 alamariyañāṇadassanavisesaṁ sacchakātunti. [page 431]
6, 2, 3, 4.
(Sukhasomanassa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
24 Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṁ khayāya. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhū dhammārāmo hoti, bhāvanārāmo hoti, pahānārāmo hoti, pavivekārāmo hoti, avyāpajjhārāmo hoti, nippapañcārāmo hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhammo sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṁ khayāyā, ti.
6. 2. 3. 5
(Adhigama suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
25. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo anadhigataṁ vā kusalaṁ dhammaṁ adhigantuṁ, adhigataṁ vā kusalaṁ dhammaṁ phātikattuṁ. Katamehi chahi:
1. Uttarī manussa dhammaṁmachasaṁ. 2. Muṭṭhassaccaṁ machasaṁ
[BJT Page 236]
Idha bhikkhave bhikkhu na āyakusalo hoti, na apāyakusalo hoti, na upāyakusalo hoti, anadhigatānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ adhigamāya na chandaṁ janeti, adhigate kusale dhamme na sārakkhati, 1 sātaccakiriyāya na sampādeti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo anadhigataṁ vā kusalaṁ dhammaṁ adhigantuṁ adhigataṁ vā kusalaṁ dhammaṁ phātikattuṁ.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo anadhigataṁ vā kusalaṁ dhammaṁ adhigantuṁ, adhigataṁ vā kusalaṁ dhammaṁ phātikattuṁ. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhū āyakusalo ca hoti, apāyakusalo ca hoti, upāyakusalo ca hoti, anadhigatānaṁ kusalānaṁ [page 432] dhammānaṁ adhigamāya chandaṁ janeti, adhigate kusale dhamme sārakkhati2, sātaccakiriyāya sampādeti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo anadhigataṁ vā kusalaṁ dhammaṁ adhigantuṁ, adhigataṁ vā kusalaṁ dhammaṁ phātikattunti.
6. 2. 3. 6
(Mahantatta suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
26. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū na cirasseva mahantattaṁ vepullattaṁ pāpuṇāti dhammesu. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhū ālokabahulo ca hoti, yogabahulo ca hoti, vedabahulo ca hoti, asantuṭṭhibahulo ca hoti, anikkhittadhuro ca kusalesu dhammesu, uttariñca3 patāreti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu na cirasseva mahantattaṁ vepullattaṁ pāpuṇāti dhammesū, ti.
6. 2. 3. 7
(Paṭhamaniraya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
27. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi chahi:
Pāṇātipāti hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādi hoti, pāpiccho ca, micchādiṭṭhī ca.
1. Na ārakkhati machasaṁ 2 ārakkhati machasaṁ 3. Uttarīca machasaṁ
[BJT Page 238]
Imehi kho bhikkhave chahi dhammahi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. Katamehi chahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, appiccho ca sammādiṭṭhī ca
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge. [page 433]
6. 2. 3. 8
(Dutiyaniraya suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
28. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye. Katamehi chahi:
Musāvādi hoti, pisuṇāvāco hoti, pharusāvāco hoti, samphappalāpī hoti luddho ca pagabbho ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ niraye, ti.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge, katamehi chahi:
Musāvādā paṭivirato hoti pisuṇāvācā paṭivirato hoti, pharusāvācā paṭivirato hoti, samphappalāpā paṭivirato hoti, aluddho ca appagabbho ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato yathābhataṁ nikkhitto evaṁ sagge, ti.
6. 2. 3. 9
(Aggadhamma suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
29. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo aggaṁ dhammaṁ arahattaṁ sacchikātuṁ. Katamehi chahi
Idha bhikkhave bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottāpī1 hoti, kusīto hoti, duppañño hoti, kāye ca jīvite ca sāpekho hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo aggaṁ dhammaṁ arahattaṁ sacchikātuṁ.
1 Anottappi machasaṁ
[BJT Page 240]
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo aggaṁ dhammaṁ arahattaṁ sacchikātuṁ. Kamehi chahi:
[page 434]
Idha bhikkhave bhikkhū saddho hoti, hirimā hoti, ottāpī1 hoti, āraddhaviriyo hoti, paññavā hoti, kāye ca jīvite ca anapekho2 hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo aggaṁ dhammaṁ arahattaṁ1 sacchikātunti.
6. 2. 3. 10
(Ratatidivasa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
30. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgatassa bhikkhuno yā ratti vā divaso vā āgacchati, hāniyeva pāṭikaṅkhā kusalesu dhammesu novuddhi. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhu mahiccho hoti vighātavā asantuṭṭho itarītaracīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena, assaddho hoti, dussīlo hoti, kusīto hoti, mūṭṭhassati hoti, duppañño hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgatassa bhikkhuno yā rattīvā divaso vā āgacchati, hāniyeva pāṭikaṅkhā, kusalesu dhammesu no vuddhi.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgatassa bhikkhuno yā ratti vā divaso vā āgacchati, vuddhiyeva pāṭikaṅkhā kusalesu dhammesu no parihāni. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhu na mahiccho hoti na vighāta vā santuṭṭho itarītaracīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena, saddho, hoti, sīlavā hoti, āraddhaviriyo hoti, satimā hoti, paññavā hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgatassa bhikkhuno yā rattī vā divaso vā āgacchati, vuddhiyeva pāṭikaṅkhā kusalesu dhammesu no parihānī, ti.
Arahattavaggo tatiyo*
Tassuddānaṁ:
[page 435]
Dukkhaṁ arahattaṁ uttariñca sukhaṁ adhigamena ca
Mahantattaṁ dvayanīraye aggadhammañca rattiyo, ti1.
1. Ontappīmachasaṁ 2. Anapekkho machasaṁ
*Arahattavaggo aṭṭhamo pāḷi, aṭṭhakathā, machasaṁ
1Dukkhaṁ arahattaṁ uttarī ca sukhaṁ adhigamena ca
Mahantattaṁ dvayaṁ niraye aggadhammañca rattiyo, ti machasaṁ
[BJT Page 242]
4. Sīti vaggo
6. 2. 4. 1
(Sītibhāva suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
31. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo anuttaraṁ sītibhāvaṁ sacchikātuṁ. Katame chahi:
Idha bhikkhave bhikkhū yasmiṁ samaye cittaṁ niggahetabbaṁ, tasmiṁ samaye cittaṁ na niggaṇhāti. Yasmiṁ samaye cittaṁ paggahetabbaṁ, tasmiṁ samaye cittaṁ na paggaṇhāti, yasmiṁ samaye cittaṁ sampahaṁsitabbaṁ, tasmiṁ samaye cittaṁ na sampahaṁsati, yasmiṁ samaye cittaṁ ajjhupekkhitabbaṁ, tasmiṁ samaye cittaṁ na ajjhupekkhati. Hīnādhimuttiko ca hoti sakkāyādhirato ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo anuttaraṁ sītibhāvaṁ sacchikātuṁ.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo anuttaraṁ sītibhāvaṁ sacchikātuṁ. Katamehi chahi:
Idha bhikkhave bhikkhū yasmiṁ samaye cittaṁ niggahetabbaṁ, tasmiṁ samaye cittaṁ na niggaṇhāti. Yasmiṁ samaye cittaṁ paggahetabbaṁ, tasmiṁ samaye cittaṁ na paggaṇhāti, yasmiṁ samaye cittaṁ sampahaṁsitabbaṁ, tasmiṁ samaye cittaṁ na sampahaṁsati, yasmiṁ samaye cittaṁ ajjhupekkhitabbaṁ, tasmiṁ samaye cittaṁ na ajjhupekkhati. Paṇītādhimuttiko ca hoti nibbānādhirato ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo anuttaraṁ sītibhāvaṁ sacchikātunti.
6. 2. 4. 2
(Āvaraṇa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
32 Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi chahi
[page 436]
Kammāvaraṇatāya samannāgatā hoti, kilesāvaraṇatāya samannāgato hoti, vipākāvaraṇatāya samannāgato hoti, assaddho ca hoti acchandiko ca duppañño ca.
[BJT Page 244]
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi chahi:
Na kammāvaraṇatāya samannāgato hoti, na kilesāvaraṇatāya samannāgato hoti, na vipākāvaraṇatāya samannāgato hoti, saddho ca hoti, chandiko ca paññavā ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ.
6. 2. 4. 3.
(Voropita suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
33. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi chahi.
Mātā jīvitā voropitā hoti, pitā jīvitā voropito hoti arahaṁ jīvitā voropito hoti, tathāgatassa duṭṭhena cittena lohitaṁ uppāditaṁ hoti, saṅgho bhinno hoti, duppañño hoti jaḷo elamūgo.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi chahi:
[page 437]
Na mātā jīvitā voropitā hoti, na pitā jīvitā voropito hoti na arahaṁ jīvitā voropito hoti, na tathāgatassa duṭṭhena cittena lohitaṁ uppāditaṁ hoti, na saṅgho bhinno hoti, paññavā hoti ajaḷo anelamūgo.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattanti.
[BJT Page 246]
6. 2. 4. 4. (Sussūsati suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
34. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi chahi
Tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne na sūssūsati, na sotaṁ odahati, na aññā cittaṁ upaṭṭhapeti, 1 anatthaṁ gaṇhāti, atthaṁ riñcati, ananulomikāya khantiyā samannāgato hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ abhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattaṁ. Katamehi chahi:
Tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne sūssūsati, sotaṁ odahati, aññā cittaṁ upaṭṭhapeti, 1 atthaṁ gaṇhāti, anatthaṁ riñcati, anulomikāya khantiyā samannāgato hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṁ bhabbo niyāmaṁ okkamituṁ kusalesu dhammesu sammattanti. [page 438]
6. 2. 4. 5
(Appahāya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
35. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo diṭṭhisampadaṁ sacchikātuṁ. Katame cha:
Sakkāya diṭṭhiṁ, vicikicchaṁ, sīlabbataparāmāsaṁ, apāyagamanīyaṁ rāgaṁ, apāyagamanīyaṁ dosaṁ, apāyagamanīya mohaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo diṭṭhisampadaṁ sacchikātuṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo diṭṭhisampadaṁ sacchikātuṁ. Katame cha:
Sakkāyadiṭṭhiṁ, vicikicchaṁ, sīlabbataparāmāsaṁ, apāyagāmaniyaṁ rāgaṁ, apāyagamanīyaṁ dosaṁ, apāyagamanīyaṁ mohaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo diṭṭhisampadaṁ sacchikātunti.
1. Upaṭṭhāpeti machasaṁ
[BJT Page 248]
6. 2. 4. 6.
(Pahīṇa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
36. Chayime bhikkhave dhammā diṭṭhisampannassa puggalassa pahīṇā katame cha:
Sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso, apāyagamanīyo rāgo, apāyagamanīyo doso, apāyagamanīyo moho.
Ime kho bhikkhave cha dhammā diṭṭhisampannassa puggalassa pahīṇāti.
6. 2. 4. 7.
(Abhabba suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
37. Cha bhikkhave dhamme abhabbo diṭṭhisampanno puggalo uppādetuṁ. Katame cha:
Sakkāyadiṭṭhiṁ, vicikicchaṁ, sīlabbataparāmāsaṁ, apāyagamanīyaṁ rāgaṁ, apāyagamanīyaṁ dosaṁ, apāyagamanīyaṁ mohaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme abhabbo diṭṭhisampanno puggalo uppādetunti.
6. 2. 4. 8
(Abhabbaṭṭhāna suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
38. Chayimānī bhikkhave abhabbaṭṭhānāni, katamāni cha: [page 439]
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo satthari agāravo viharituṁ appatisso, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo dhamme agāravo viharituṁ appatisso, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo saṅghe agāravo viharituṁ appatisso, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo sikkhāya agāravo viharituṁ appatisso, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo anāgamanīyaṁ vatthuṁ paccāgantuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo aṭṭhamaṁ bhavaṁ nibbattetuṁ.
Imānī kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānīti.
6. 2. 4. 9.
(Dutiya abhabbaṭṭhāna suttaṁ)
Sāvatthinidānaṁ)
39. Chayimānī bhikkhave abhabbaṭṭhānānī. Katamāni cha:
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṁ niccato upagantuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṁ sukhato upagantuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo kañci dhammaṁ attato upagantuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo ānantariyakammaṁ kātuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo kotūhalamaṅgalena suddhiṁ paccāgantuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo ito bahiddhā dakkhiṇeyyaṁ gavesituṁ.
Imāni kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānīti.
[BJT Page 250]
6. 2. 4. 10
(Tatiya abhabbaṭṭhāna suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
40. Chayimāni bhikkhave abhabbaṭṭhānāni. Katamānī cha:
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo mātaraṁ jīvitā voropetuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo pītaraṁ jīvitā voropetuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo arahantaṁ jīvitā voropetuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo tathāgatassa duṭṭhena cittena lohitaṁ uppādetuṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṁ bhindituṁ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo aññaṁ satthāraṁ uddisituṁ,
Imāni kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānīti. [page 440]
6. 2. 4. 11
(Catuttha abhabbaṭṭhāna suttaṁ*)
(Sāvatthi nidānaṁ)
41. Chayimāni bhikkhave abhabbaṭṭhānāni. Katamāni cha:
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo sayaṅkataṁ sukhadukkhaṁ paccāgantuṁ. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo paraṅkataṁ sukhadukkhaṁ paccāgantuṁ. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo sayaṅkatañca paraṅkatañca sukhadukkhaṁ paccāgantu. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo asayaṅkāraṁ adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ paccāgantuṁ. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo aparaṅkāraṁ adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ paccāgantu. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo asayaṅkārañca aparaṅkārañca adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ paccāgantuṁ. Taṁ kissa hetu:
Tathā hissa bhikkhave diṭṭhisampannassa puggalassa hetu ca sudiṭṭho. Hetusamuppannā ca dhammā.
Imāni kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānīti. Abhabbaṭṭhāna suttaṁ*)
(Sāvatthinidānaṁ)
41. Chayimāni bhikkhave abhabbaṭṭhānāni. Katamānī cha:
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo sayaṅkataṁ sukhadukkhaṁ paccāgantuṁ. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo paraṅkataṁ sukhadukkhaṁ paccāgatantuṁ. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo sayaṅkatañca paraṅkatañca sukhadukkhaṁ paccāgantu. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo asayaṅkāraṁ adhicca samuppannaṁ sukhadukkhaṁ paccāgantuṁ. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo aparaṅkāraṁ adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ paccāgantu. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo asayaṅkārañca aparaṅkārañca adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ paccāgantuṁ. Taṁ kissa hetu:
Tathā bhissa bhikkhave diṭṭhisampannassa puggalassa hetu ca sudiṭṭho. Hetusamuppannā ca dhammā.
Imāni kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānī'ti.
Sītivaggo catuttho. 1
Tassuddānaṁ:
Sītibhāvaṁ āvaraṇaṁ voropitā sūsūsati
Appahāya pahīṇa, bhabbo tiṭhānā caturopicāti.
* Aṭṭhakathāyaṁ pana idaṁ dasamasuttavasena dissate
1 Sitivaggo navamo pāḷi, aṭṭhakathā, machasaṁ.
1. Sītibhabbo āvaraṇatā sussūsā pavuccati
Pahātabbaṁ pahīṇā me uppādetabbaṁ satthari
Kañcisaṅkhāraṁ mātari sayaṅkatena vaggoti. [page 441] sī mu.
[BJT Page 252]
5. Ānisaṁsa vaggo
6. 2. 5. 1.
(Pātubhāva suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
42. Channaṁ bhikkhave pātubhāvo dullabho lokasmiṁ. Katamesaṁ channaṁ:
Tathāgatassa arahato sammā sambuddhassa pātubhāvo dullabho lokasmiṁ, tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desetā puggalo dullabho lokasmiṁ, ariyāyatane paccājāti dullabhā1 lokasmiṁ, indriyānaṁ avekallatā dullabhā lokasmiṁ, ajaḷatā anelamūgatā dullabhā lokasmiṁ, kusaladhammacchando2 dullabho lokasmiṁ.
Imesaṁ kho bhikkhave channaṁ pātubhāvo dullabho lokasminti.
6. 2. 5. 2
(Ānisaṁsa suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
43. Chayime bhikkhave ānisaṁsā sotāpattiphalasacchikiriyāya. Katame cha:
Saddhammaniyato hoti, aparihānadhammo hoti, pariyantakatassa dukkhaṁ na hoti, 3 asādhāraṇena ñāṇena samannāgato hoti, hetucassa sudiṭṭho, hetusamuppannā ca dhammā.
Ime kho bhikkhave cha ānisaṁsā sotāpattiphalasacchikiriyāyā, ti.
6. 2. 5. 3.
(Anicca suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
44. So vata bhikkhave bhikkhu kañci saṅkhāraṁ niccato samanupassanto anulomikāya khantiyā samannāgato bhavissatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Anulomikāya khantiyā asamannāgato, sammattaniyāmaṁ okkamissatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sammattaniyāmaṁ anokkamamāno sotāpattiphalaṁ vā sakadāgāmiphalaṁ vā anāgāmiphalaṁ vā arahattaṁ vā sacchikarissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. [page 442]
So vata bhikkhave bhikkhū sabbasaṅkhāraṁ1 aniccato samanupassanto anulomikāya khantiyā samannāgato bhavissatī, ti ṭhānametaṁ vijjati. Anulomikāya khantiyā samannāgato sammattaniyāmaṁ okkamissatīti ṭhānametaṁ vijjati. Sammattaniyāmaṁ okkamamāno sotāpatti phalaṁ vā sakadāgāmiphalaṁ vā anāgāmiphalaṁ vā arahattaṁ vā sacchikarissatīti ṭhānametaṁ vijjatīti.
1. Paccājāto dullabho syā 2. Kusale dhamme chando machasaṁ
3. Pariyattakatassa dukkhaṁ hoti machasaṁ. 4. Sabbasakkhāre machasaṁ
[BJT Page 254]
6. 2. 5. 4
(Dukkha suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
45. So vata bhikkhave bhikkhu kañcisaṅkhāraṁ sukhato samanupassanto anulomikāya khantiyā samannāgato bhavissatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Anulomikāya khantiyā asamannāgato sammattaniyāmaṁ okkamissatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sammattaniyāmaṁ anokkamamāno sotāpattiphalaṁ vā sakadāgāmiphalaṁ vā anāgāmiphalaṁ vā arahattaṁ vā sacchikarissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
So vata bhikkhave bhikkhu sabbasaṅkhāraṁ dukkhato samanupassanto anulomikāya khantiyā samannāgato bhavissatī, ti ṭhānametaṁ vijjati. Anulomikāya khantiyā samannāgato sammattaniyāmaṁ okkamissatīti ṭhānametaṁ vijjati. Sammattaniyāmaṁ okkamamāno sotāpattiphalaṁ vā sakadāgāmiphalaṁ vā anāgāmiphalaṁ vā arahattaṁ vā sacchikarissatīti ṭhānaṁmetaṁ vijjatīti.
6. 2. 5. 5.
(Anatta suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
46. So vata bhikkhave bhikkhu kañcidhammaṁ attato samanupassanto anulomikāya khantiyā samannāgato bhavissatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Anulomikāya khantiyā asamannāgato sammattaniyāmaṁ okkamissatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sammattaniyāmaṁ anokkamamāno sotāpattiphalaṁ vā sakadāgāmiphalaṁ vā anāgāmiphalaṁ vā arahattaṁ vā sacchikarissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
So vata bhikkhave bhikkhu sabbadhammaṁ1 anattato samanupassanto anulomikāya khantiyā samannāgato bhavissatī, ti ṭhānametaṁ vijjati. Anulomikāya khantiyā samannāgato sammattaniyāmaṁ okkamissatīti ṭhānametaṁ vijjati. Sammattaniyāmaṁ okkamamāno sotāpattiphalaṁ vā sakadāgāmiphalaṁ vā anāgāmiphalaṁ vā arahattaṁ vā sacchikarissatīti ṭhānametaṁ vijjatīti.
6. 2. 10. 6.
(Nibbāna suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
47. So vata bhikkhave bhikkhū nibbānaṁ dukkhato samanupassanto anulomikāya khantiyā samannāgato bhavissatī, ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Anulomikāya khantiyā asamannāgato sammattaniyāmaṁ okkamissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sammattaniyāmaṁ anokkamamāno sotāpattiphalaṁ vā sakadāgāmiphalaṁ vā anāgāmiphalaṁ vā arahattaṁ vā sacchikarissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
So vata bhikkhave bhikkhū nibbānaṁ sukhato samanupassanto anulomikāya khantiyā samannāgato bhavissatī, [page 443] ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Anulomikāya khantiyā asamannāgato sammattaniyāmaṁ okkamissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Sammattaniyāmaṁ anokkamamāno sotāpattiphalaṁ vā sakadāgāmiphalaṁ vā anāgāmiphalaṁ vā arahattaṁ vā sacchikarissatīti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.
6. 2. 5. 7)
(Anavatthita suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
48. Cha bhikkhave ānisaṁse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu anodhiṁ karitvā aniccasaññaṁ upaṭṭhāpetuṁ. Katame cha:
Sabbasaṅkhārā ca me anavaṭṭhitato2 khāyissanti, sabbaloke ca me mano nābhiramissati, sabbalokā ca me mano vuṭṭhahissati. Nibbānapoṇaṁ ca me mānasaṁ bhavissati, saṁyojanā ca me pahāṇaṁ gacchanti3, paramena ca sāmaññena samannāgato bhavissatīti. 4
Ime kho bhikkhave cha ānisaṁse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu anodhiṁ karitvā aniccasaññaṁ upaṭṭhāpetunti.
1. Sabbadhamme machasaṁ. 2. Anavatthitā machasaṁ 3. Gacchissanti machasaṁ
4. Bhavissāmiti machasaṁ.
[BJT Page 256]
(Ukkhittāsika suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
49. Cha bhikkhave ānisaṁse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu anodhiṁ karitvā dukkhasaññaṁ upaṭṭhāpetuṁ. Katame cha.
Sabbasaṅkhāresu ca me nibbidasaññā1 paccupaṭṭhitā bhavissati seyyathāpi ukkhittāsike vadhake. Sabbalokā ca me mano vuṭṭhahissati. Nibbāne ca santadassāvī bhavissāmi. Anusayā ca me samugghātaṁ1 gacchanti. 5Kiccakārī ca bhavissāmi. Satthā ca me pariciṇṇo bhavissati mettāvatāyātī. [page 444]
Ime kho bhikkhave cha ānisaṁse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu anodhiṁ karitvā dukkhasaññaṁ upaṭṭhāpetunti.
6. 2. 5. 9
(Atammaya suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
50. Cha bhikkhave ānisaṁse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu2 anodhiṁ karitvā anattasaññaṁ upaṭṭhāpetuṁ katame cha:
Sabbaloke ca atammayo bhavissāmi. Ahaṅkārā3 ca me uparujjhissanti. Mamaṅkārā4ca me uparujjhissanti. Asādhāraṇena ca ñāṇena samannāgato bhavissāmi. Hetuca me sudiṭṭho bhavissati, hetusamuppannā ca dhammā.
Ime kho bhikkhave cha ānisaṁse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu anodhiṁ karitvā anattasaññaṁ upaṭṭhāpetunti.
6. 2. 5. 10.
(Bhava suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
51. Tayo me bhikkhave bhavā pahātabbā. Tīsu sikkhāsu sikkhitabbaṁ. Katame tayo bhavā pahātabbā:
Kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo, ime tayo bhavā pahātabbā. Katamāsu tīsu sikkhāsu sikkhitabbaṁ:
Adhisīlasikkhāya, adhicittasikkhāya, adhipaññāsikkhāya, imāsu tisu sikkhāsu sikkhitabbaṁ.
1. Nibbānasaññā sīmu 2. Sabbadhammesū machasaṁ 3. Abhiṅkārākatthaci
4. Mamiṅkārā katthaci.
[BJT Page: 258]
Yato ca kho bhikkhave bhikkhuno ime tayo bhavā pahīnā honti, imāsu ca tīsu sikkhāsu sikkhitasikkho hoti, ayaṁ vuccati bhikkhave bhikkhū acchecchi taṇhaṁ, vāvattayī1 saṁyojanaṁ, sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassāti. [page 445]
6. 2. 5. 11
(Taṇhā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
52. Tisso imā bhikkhave taṇhā pahātabbā, tayo ca mānā.
Katamā tisso tanhā pahātabbā:
Kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā, imā tisso taṇhā pahātabbā.
Katame tayo mānā pahātabbā:
Māno, omāno, atimāno. Ime tayo mānā pahātabbā,
Yato ca kho bhikkhave bhikkhuno imā tisso taṇhā pahīnā honti, ime ca tayo mānā, ayaṁ vuccati bhikkhave bhikkhū acchecchi taṇhaṁ, vāvattayī saṁyojanaṁ, sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassāti.
Ānisaṁsa vaggo pañcamo. *
Tassuddānaṁ:
Pātubhāvo ānisaṁso anicca dukkha anattato
Nibbānaṁ anavatthi ukkhittāsi atammayo
Bhavā taṇhāyekā dasāti. (Machasaṁ. )
Dutiyo paṇṇāsako samatto
1. Vivattayīmachasaṁ, sīmu,
* Ānisaṁsavaggo dasamo pāḷi, aṭṭhakathā, machasaṁ,
Paṇṇasakāsaṅgahito vaggo sīmu,
Pātubhāvo ānisaṁso aniccaṁ dukkhaṁ anattato
Nibbānaṁ tayo anodhisaṁvuttā bhavataṇhāya te dasāni sīmu.
[BJT Page 260]
Paṇṇāsakātireka vaggā
1. Tika vaggo
6. 1. 1.
(Rāga suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
1. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Rāgo, doso, moho. Ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
[page 446]
Rāgassa pahānāya asubhā bhāvetabbā. Dosassa pahānāya mettā bhāvetabbā. Mohassa pahānāya paññā bhāvetabbā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 2.
(Du-c-carita suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
2. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Kāyaduccaritaṁ, vacīduccaritaṁ, manoduccaritaṁ. Ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
Kāyaduccaritassa pahānāya kāyasucaritaṁ bhāvetabbaṁ. Vacīduccaritassa pahānāya vacīsucaritaṁ bhāvetabbaṁ. Manoduccaritassa pahānāya mano sucaritaṁ bhāvetabbaṁ.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 3.
(Vitakka suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
3. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Kāmavitakko, vyāpādavitakko, vihiṁsāvitakko. Ime kho bhikkhave tayo dhammā.
[BJT Page 262]
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
Kāmavitakkassa pahānāya nekkhammavitakko bhāvetabbo. Vyāpādavitakkassa pahānāya avyāpādavitakko bhāvetabbo vihiṁsāvitakkassa pahānāya avihiṁsāvitakko bhāvetabbo.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 4
(Saññā suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
4. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Kāmasaññā, vyāpādasaññā, vihiṁsāsaññā [page 447] ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
Kāmasaññāya pahānāya nekkhammasaññā bhāvetabbā vyāpādasaññāya pahānāya avyāpādasaññā bhāvetabbā vihiṁsāsaññāya pahānāya avihiṁsāsaññā bhāvetabbā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 5
(Dhātu suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
5. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Kāmadhātu, vyāpādadhātu, vihiṁsā dhātu. Ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
Kāmadhātuyā pahānāya nekkhammadhātu bhāvetabbā. Vyāpādadhātuyā pahānāya avyāpādadhātu bhāvetabbā. Vihiṁsādhātuyā pahānāya avihiṁsā dhātu bhāvetabbā
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
[BJT Page 264]
(Assāda suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
6. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Assādadiṭṭhi, attānudiṭṭhi, micchādiṭṭhi, ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
Assādadiṭṭhiyā pahānāya aniccasaññā bhāvetabbā. Attānudiṭṭhiyā pahānāya anattasaññā bhāvetabbā. Micchādiṭṭhiyā pahānāya sammādiṭṭhi bhāvetabbā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 7
(Arati suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
7. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Arati, vihiṁsā, adhammacariyā, ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
Aratiyā pahānāya muditā bhāvetabbā, vihiṁsāya1 pahānāya avihiṁsā bhāvetabbā. Adhammacariyāya pahānāya dhammacariyā bhāvetabbā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 8.
(Asantuṭṭhi suttaṁ)2
(Sāvatthinidānaṁ)
8. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Asantuṭṭhitā, asampajaññaṁ, mabhicchatā, ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
Asantuṭṭhitāya pahānāya santuṭṭhitā bhāvetabbā. Asampajaññassa pahānāya sampajaññaṁ bhāvetabbaṁ. Mabhicchatāya pahānāya appicchatā bhāvetabbā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
1Vihesāya machasaṁ 2. Santuṭṭhisuttaṁ machasaṁ
[BJT Page: 266]
6. 1. 9.
(Dovacassatā suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
9. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Dovacassatā, pāpamittatā, cetaso vikkhepo, ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
[page 449]
Dovacassatāya pahānāya sovacassatā bhāvetabbā pāpamittatāya pahānāya kalyāṇamittatā bhāvetabbā. Cetaso vikkhepassa pahānāya ānāpānasati bhāvetabbā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 10
(Uddhacca suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
10. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Uddhaccaṁ, asaṁvaro, pamādo, ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame tayo:
Uddhaccassa pahānāya samatho bhāvetabbo. Asaṁvarassa pahānāya saṁvaro bhāvetabbo. Pamādassa pahānāya appamādo bhāvetabbo
Imesaṁ kho bhikkhave tiṇṇaṁ dhammānaṁ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
Tika vaggo.
Tassuddānaṁ:
Rāgaduccarita vitakkasaññā dhātūti vuccati,
Assāda aratituṭṭhi dova ca uddhaccena vaggo, ti1
1. Draveca uddhacchena vaggoti machasaṁ
[BJT Page 268]
2 Sāmaññavaggo.
6. 2. 1.
(Kāyānupassī suttaṁ)
(Sāvatthi nidānaṁ)
1. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo kāye kāyānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññūtaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo kāye kāyānupassī viharituṁ. [page 450]
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo kāye kāyānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo kāye kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 2.
(Ajjhattakāyānupassī ādi pañcadasa suttānī)
(Sāvattinidānaṁ)
6. 2. 2
Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattaṁ kāye kāyānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṁ kāye kāyānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṁ kāye kāyānupassi viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo kāye kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 3
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo bahiddhā kāye kāyānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo bahiddhā kāye kāyānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo bahiddhā kāye kāyānupassi viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo bahiddhā kāye kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 4. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 5.
Cha bhikkhave dhamme appahāya vedanāsu vedanānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo vedanāsu vedanānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo vedanāsu vedanānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo vedanāsu vedanānupassī viharitunti.
6. 2. 6.
Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattaṁ vedanāsu vedanānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṁ vedanāsu vedanānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṁ vedanāsu vedanānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṁ vedanāsu vedanānupassī kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 7.
Cha bhikkhave dhamme appahāya bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharitunti.
6. 2. 8. Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 9.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo citte cittānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo citte cittānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo citte cittānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, hojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo citte cittānupassī viharituntī.
6. 2. 10.
Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattaṁ citte cittānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṁ citte cittānupassī viharituṁ. Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṁ citte cittānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṁ citte cittānupassī viharitunti.
6. 2. 11.
Cha bhikkhave dhamme appahāya bahiddhā citte cittānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo bahiddhā citte cittānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo bahiddhā citte cittānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo bahiddhā citte cittānupassī kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 12.
Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharitunti.
6. 2. 13.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo dhammesu dhammānupassī viharituṁ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo dhammesu dhammānupassī viharitunti.
6. 2. 14.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṁ dhammesu dhammānupassī kāye kāyānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṁ dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṁ dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṁ dhammesu dhammānupassī kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 15.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo bahiddhā dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo bahiddhā dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo bahiddhā dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo bahiddhā dhammesu dhammānupassī kāyānupassī viharitunti.
6. 2. 16.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī viharituṁ. Katame cha:
Kammārāmataṁ, bhassārāmataṁ, niddārāmataṁ, saṅgaṇikārāmataṁ, indriyesu aguttadvārataṁ, bhojane amattaññutaṁ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī viharitunti.
[BJT Page 270]
6. 2. 17
(Tapussa suttaṁ)
(Sāvatthinidānaṁ)
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato tapusso. 1 Gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
[page 451]
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅgheaveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato tapusso gahapati tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
(Bhallikādi visati suttāni)
(Sāvatthinidānaṁ)
6. 2. 18.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhalliko gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhalliko gahapati tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 19
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato sudatto gahapatianāthapiṇḍiko tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ
Sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato sudatto gahapati anāthapiṇḍiko tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 20
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato citto gahapati macchikāsaṇḍiko tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato citto gahapati macchikāsaṇḍiko gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 21.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato hatthako āḷavako gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato hatthako āḷavako
Gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 22
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato mahānāmo sakko gahapati tathāgate
Niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato mahānāmo sakko
Gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 23
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato uggo gahapati vesāliko tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato uggo gahapati vesāliko tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 24
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato uggato gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato uggato gahapati
Tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 25
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato sūro ambaṭṭho gahapati tathāgate
Niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato sūro ambaṭṭho gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 26
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato jīvako komārabhacco gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato jīvako komārabhacco gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 27
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato nakulapitā gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato nakulapitā
Gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 28
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato tavakaṇṇiko gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato tavakaṇṇiko gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 29
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato pūraṇo gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato pūraṇo gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 30
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato isidatto gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato isidatto gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 31.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato sandhāno gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato sandhāno gahapati tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 32. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato vijayo gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato vijayo gahapati tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 33.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato vajjiyamahito gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato vajjiyamahito gahapati tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 34.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato meṇḍako gahapati tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato meṇḍako gahapati tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 35.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato vāseṭṭho upāsako tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato vāseṭṭho upāsako tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 36.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato ariṭṭho upāsako tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato ariṭṭho upāsako tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 37.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato sāraggo upāsako tathāgate niṭṭhaṅgato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato sāraggo4 upāsako tathāgate niṭṭhaṁ gato amataddaso amataṁ sacchikatvā irīyatī.
Sāmañña vaggo.
1Tapasso [pts. 2.] Vicayo gahapati machasaṁ. 3. Vijayamāhiko machasaṁ
4. Sādatto syā.
[BJT Page: 272]
Chakkanipāte rāgādipeyyāla sūttāni.
(Sāvatthinidānaṁ)
1. Rāgassa bhikkhave abhiññāya cha dhammā bhāvetabbā. Katame cha: [page 452]
Dassanānuttariyaṁ, savanānuttariyaṁ, lābhānuttariyaṁ, sikkhānuttariyaṁ, pāricariyānuttariyaṁ, anussatānuttariyaṁ.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime cha dhammā bhāvetabbāti.
(Sāvatthinidānaṁ)
2. Rāgassa bhikkhave abhiññāya cha dhammā bhāvetabbā. Katame cha:
Buddhānussati, dhammānussati, saṅghānussati, sīlānussati, cāgānussati. Devatānussati.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime cha dhammā bhāvetabbāti.
(Sāvattinidānaṁ)
3. Rāgassa bhikkhave abhiññāya cha dhammā bhāvetabbā. Katame cha:
Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime cha dhammā bhāvetabbāti.
(Sāvatthinidānaṁ)
4 30
Rāgassa bhikkhave pariññāya (cha dhammā bhāvetabbā pe rāgassa bhikkhave ) pari-k-khayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya ime cha dhammā bhāvetabbā ' ti.
31 69
Dosassa ( bhikkhave abhiññāya cha dhammā bhāvetabbā pe dosassa bhikkhave )pariññāya pe pari-k-khayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya ime cha dhammā bhāvetabbā ' ti.
61 90. Mohassa bhikkhave pe
91 120. Kodhassa bhikkhave pe
121 150. Upanāhassa bhikkhave pe
151 180. Makkhassa bhikkhave pe
181 210. Palāsassa bhikkhave pe
211 240. Issāya bhikkhave pe
241 270. Macchariyassa bhikkhave pe
271 300. Māyāya bhikkhave pe
301 360. Thambhassa bhikkhave pe
361 390. Sārambhassa bhikkhave pe
391 420. Mānassa bhikkhave pe
421 450. Atimānassa bhikkhave pe
451 480. Madassa bhikkhave pe
481 510. Pamādassa bhikkhave abhiññāya pe pariññāya pe pari-k-khayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya pe cha dhammā bhāvetabbā katame cha: dassanānuttariyaṁ pe anussatānusasariyaṁ pe katame cha: buddhānussati pe katame cha : aniccasaññā pe pamādassa bhikkhave abhiññāya pe pariññāya pe pari-k-khayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya ime cha dhammā bhāvetabbā ' ti.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṁ abhinandunti.
Rāgādipeyyālo niṭṭhito
Chakkanipāto samatto.
* Rāgapadato paṭṭhāya pamādapariyanetasu sattarasasu peyyālesu ekamekaṁ abhiññāyādi dasahi padehi yojetvā " cha dhammā bhāvetabbā " ti niddiṭṭha anuttariya anussati saññāhi paccekaṁ ghaṭitāni sabbasuttāni dasādhika pañcasatāni honti.
