Dīghanikāya

Volume II

Suttas 14-23

The Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series Pali text

Public Domain

 

---

 

[BJT Page 002]

Suttantapiṭake

Dīghanikāyo
(Dutiyo bhāgo)
Mahāvaggo

1.
Mahāpadānasuttaṁ
1. Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme karerikuṭikāyaṁ. Atha kho sambahulānaṁ bhikkhūnaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṁ sannipatinānaṁ pubbenivāsapaṭisaṁyuttā dhammī kathā udapādi: 'itipi pubbe nivāso, itipi1 pubbe nivāso'ti.

2. Assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya2 tesaṁ bhikkhūnaṁ imaṁ kathāsallāpaṁ. Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi: "kāyanu'ttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā? Kā ca pana vo antarā kathā vippakatā?"Ti.

3. Evaṁ vutte te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: "idha bhante amhākaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ [page 002] karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ pubbenivāsapaṭisaṁyuttā dhammī kathā udapādi: 'itipi pubbenivāso, itipi pubbenivāso'ti. Ayaṁ kho no bhante antarā kathā vippakathā. Atha bhagavā anuppatto"ti.

1. Iti [PTS. 2.] Mānusakāya - sīmu

[BJT Page 004]

4. "Iccheyyātha no tumhe bhikkhave pubbenivāsapaṭisaṁyuttaṁ dhammiṁ kathaṁ sotu"nti.

"Etassa bhagavā kālo, etasusa sugata kālo, yaṁ bhagavā pubbenivāsapaṭisaṁyuttaṁ dhammiṁ kathaṁ kareyya. Bhagavato sutvā bhikkhu dhāressantī"ti. "Tena hi bhikkhave suṇātha, sādhukaṁ manasikarotha, bhāsissāmī"ti. "Evambhante"ti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ, bhagavā etadavoca:

5. Ito so bhikkhave ekanavutokappo1 yaṁ vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho loke udapādi. Ito so bhikkhave ekatiṁsokappo2 yaṁ sikhī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho loke udapādi. Tasmiññeva kho bhikkhave ekatiṁse kappe vessabhū bhagavā arahaṁ sammāsambuddho loke udapādi, imasmiññeva kho bhikkhave bhaddakappe kakusandho bhagavā arahaṁ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho bhikkhave bhaddakappe koṇāgamano bhagavā arahaṁ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho bhikkhave bhaddakappe kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho bhikkhave bhaddakappe ahaṁ etarahi arahaṁ sammāsambuddho loke uppanno.

6. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Sikhī bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho [page 003] khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vessabhū bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Kakusandho bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Koṇāgamano bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Kassapo bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Ahaṁ bhikkhave etarahi arahaṁ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosiṁ, khattiyakule uppanno.

7. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Sikhī bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vessabhū bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Kakusandho bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi.

1. Ekanavutikappe - ma cha saṁ, 2. Ekatiṁsekappe - ma cha saṁ,

[BJT Page 006]

Koṇāgamano bhikkhave, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Kassapo bhikkhave, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Ahaṁ bhikkhave, etarahi arahaṁ sammāsambuddho gotamo gottena1.

8. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa asīti 2 vassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammā sambuddhassa sattativassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Kakusandhassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa cattālīsa 3 vassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Koṇāgamanassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tiṁsavassasahassāni āyuppamāṇaṁ [page 004] ahosi. Kassapassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vīsati 4vassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Mayhaṁ bhikkhave, etarahi appakaṁ āyuppamāṇaṁ parittaṁ lahukaṁ yo ciraṁ jīvati so vassasataṁ appaṁ vā bhiyyo.

9. Vipassī bhikkhave, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Sikhī bhikkhave, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho puṇḍarīkassa mūle abhisambuddho. Vessabhū bhikkhave, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho sālassa mūle abhisambuddho. Kakusandho bhikkhave, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho sirīsassa mūle abhisambuddho. Koṇāgamano bhikkhave, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho udumbarassa mūle abhisambuddho. Kassapo bhikkhave, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho nigrodhassa mūle abhisambuddho. Ahaṁ bhikkhave, etarahi arahaṁ sammāsambuddho assatthassa mūle abhisambuddho.

10. Vipassissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Sikhissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa soṇuttaraṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Kakusandhassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vidhurasañjīvaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Koṇāgamanassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bhiyyosuttaraṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi [page 005] aggaṁ bhaddayugaṁ. Kassapassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tissabhāradvājaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Mayhaṁ bhikkhave, etarahi arahato sammāsambuddhassa sāriputtamoggallānaṁ nāma sāvakayugaṁ hoti aggaṁ bhaddayugaṁ.

1. Gotamo gottena ahosiṁ sī mu syā. 2. Asītiṁ, [PTS. 3.] Cattālīsaṁ ma cha saṁ, [PTS. 4.] Vīsatiṁ [PTS]

[BJT Page 008]

11. Vipassissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvākānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ. Sikhissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhu satasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asīti bhikkhusahassāni. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sattati bhikkhusahassāni. Sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ. Vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asīti bhikkhusahassāni. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sattati bhikkhusahassāni. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi saṭṭhi bhikkhusahassāni. Vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ. Kakusandhassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi cattālīsa bhikkhusahassāni. Kakusandhassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ. Koṇāgamanassa bhikkhave, bhagavato arahato [page 006] sammāsambuddhassa eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi tiṁsa bhikkhusahassāni koṇāgamanassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ kassapassa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi vīsati bhikkhusahassāni. Kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ. Mayhaṁ bhikkhave, etarahi arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Mayhaṁ bhikkhave ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ.

12. Vipassissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Sikhissa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khemaṅkaro nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko vessabhussa bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa upasanto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kakusandhassa bhikkhave, bhagavato arahato sammā sambuddhassa buddhijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.

[BJT Page 010]

Koṇāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa sotthijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa sabbamitto nāma bhikkhū upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Mayhaṁ bhikkhave etarahi arahato sammāsambuddhassa ānando bhikkhu upaṭṭhāko hoti aggupaṭṭhāko. 1

13. Vipassissa bhikkhatva bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī [page 007] nāma devī mātā ahosi janetti. 2 Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa aruṇo nāma rājā pitā ahosi. Pabhāvatī nāma devī mātā ahosi janetti. Aruṇassa rañño aruṇavatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Vessabhussa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa suppatīto3 nāma rājā pitā ahosi. Yasavatī nāma devī mātā ahosi janetti. Suppatītassa rañño anomaṁ nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Kakusandhassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa aggidatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Visākhā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana bhikkhave samayena khemo nāma rājā ahosi. Khemassa rañño khemavatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Koṇāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Uttarā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana bhikkhave samayena sobho nāma rājā ahosi. Sobhassa rañño sobhāvatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana bhikkhave samayena kikī nāma nāma 4 rājā ahosi. Kikissa rañño bārāṇasī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Mayhaṁ bhikkhave etarahi arahato sammāsambuddhassa suddhodano rājā pitā ahosi, māyādevī mātā janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṁ rājadhānī"ti.

Idamavoca bhagavā, idaṁ vatvā sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṁ pāvisi.

14. [page 008] atha kho tesaṁ bhikkhūnaṁ acirapakkantassa bhagavato ayamantarā kathā udapādi: "acchariyaṁ āvuso tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi anussarissati,

1. Upaṭṭhāko ahosi sīmu. 2. Janetatī - syā. 3. Suppati ko - ma cha saṁ. 4. Kiṅki nāma - syā.

[BJT Page 012]

Gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati, sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi anussarissati: 'evañjaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā evaṅgottā evaṁsīlā evaṁdhammā evaṁpaññā evaṁvihārī evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ itipīti. Kinnu kho āvuso tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkha vītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugato pi anussarati, sāvakasannipātato pi anussarati: 'evaṁ [page 010] jaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā evaṅgottā evaṁsīlā evaṁdhammā evaṁpaññā evaṁvihārī evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ itipīti', udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṁ ārocesuṁ yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati: 'evañjaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā evaṅgottā evaṁsīlā evaṁdhammā evaṁpaññā evaṁvihārī evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ itipīti" ayañca hidaṁ tesaṁ bhikkhūnaṁ antarā kathā vippakatā hoti.

15. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yena, karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi: "kāyanu'ttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā? Kā ca pana vo antarā kathā vippakathā?" Ti. Evaṁ vutte te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: "idha bhante amhākaṁ acirapakkantassa bhagavato ayamantarā kathā udapādi:

[BJT Page 014]

'Acchariyaṁ āvuso abbhutaṁ āvuso tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinna vaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmato pi anussarissati, gottato pi anussarissati, āyuppamāṇato pi anussarissati, sāvakayugato pi anussarissati, sāvakasannipātato pi anussarissati: 'evañjaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā, evaṅgottā, evaṁsīlā, evaṁdhammā, evaṁpaññā, evaṁvihārī, evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ itipīti. Kinnu kho āvuso tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātito pi anussarati, nāmato pi anussarati. Gottato pi anussarati, āyuppamāṇato pi anussarati, sāvakayugato pi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati: evañjaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā, evaṅgottā, evaṁsīlā, evaṁdhammā, evaṁpaññā, evaṁvihārī, evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ itipīti? Udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṁ ārocesuṁ yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātito pi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugato pi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati: 'evañjaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā, evaṅgottā, evaṁsīlā, evaṁdhammā, evaṁpaññā, evaṁvihārī, evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ iti'pīti? Ayaṁ kho no bhante antarā kathā vippakatā hoti. Atha bhagavā anuppatto"ti.

16. "Tathāgatassevesā bhikkhave dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati: evañjaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā, evaṅgottā, evaṁsīlā, evaṁdhammā, evaṁpaññā, evaṁvihārī, evaṁvimuttā te bhagavante ahesuṁ itipī'ti. Devatā pi tathāgatassa etamatthaṁ ārocesuṁ evañjaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā, evaṅgottā, evaṁsīlā, evaṁdhammā, evaṁpaññā, evaṁvihārī, evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ itipī'ti. Iccheyyātha no tumhe bhikkhave bhiyyosomattāya [page 011] pubbenivāsapaṭisaṁyuttaṁ dhammiṁ kathaṁ sotunti?"

[BJT Page 016]

17. "Etassa bhagavā kālo, etassa sugata kālo. Yaṁ bhagavā bhiyyosomattāya pubbenivāsappaṭisaṁyuttaṁ dhammiṁ kathaṁ kareyya bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī"ti. "Tena hi bhikkhave suṇātha, sādhukaṁ manasikarotha, bhāsissāmī"ti. 'Evaṁbhante'ti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:

18. "Ito so bhikkhave ekanavuto kappo1. Yaṁ vipassī bhagavā arahaṁsammāsambuddho loke udapādi. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṁ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asītibhikkhusatasahassāni. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī [page 012] nāma devī mātā ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi.

19. Atha kho bhikkhave vipassī bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṁ okkami. Ayamettha dhammatā.

20. Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātukucchiṁ okkamati, atha sadevake loke samārake sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo uḷāro2 obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṁ devānubhāvaṁ. Yā pitā lokantarikā aghā asaṁvutā andhakārā andhakāratimisā, yatthapime candimasuriyā evaṁmahiddhikā evaṁmahānubhāvā ābhāya nānuhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṁ devānubhāvā. -

1. Ekanavutikappe - ma cha saṁ, 2. Oḷāro - syā.

[BJT Page 018]

Ye pi tattha sattā uppannā, 1 te pi tenobhāsena aññamaññaṁ sañjānanti 'aññe pi kira bho santi sattā idhūpapannā'ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati. Appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṁ devānubhāvaṁ. Ayamettha dhammatā.

21. Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātukucchiṁ okkanto hoti, cattāro naṁ devaputtā catuddisaṁ 2 rakkhāya upagacchanti: 'mā naṁ bodhisattaṁ vā bodhisattamātaraṁ vā manusso vā amanusso vā koci vā viheṭhesī'ti. Ayamettha dhammatā.

22. Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṁ okkanto hoti, pakatiyā sīlavatī bodhisattamātā hoti viratā pāṇātipātā, viratā adinnādānā, viratā kāmesu [page 013] micchācārā, viratā musāvādā, viratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā. Ayamettha dhammatā.

23. Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṁ okkanto hoti, na bodhisattamātu purisesu mānasaṁ uppajjati kāmaguṇūpasaṁhitaṁ. Anatikkamaniyā ca bodhisattamātā hoti kenaci purisena rattacittena. Ayamettha dhammatā.

24. Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṁ okkanto hoti, lābhinī bodhisattamātā hoti pañcannaṁ kāmaguṇānaṁ. Sā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā parivāreti. Ayamettha dhammatā.

25. Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṁ okkanto hoti, na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati. Sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā. Bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṁ passati sabbaṅgapaccaṁ abhinindriyaṁ.

Seyyathāpi bhikkhave maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno, tatra yaṁ suttaṁ āvutaṁ nīlaṁ vā pītaṁ vā lohitaṁ vā odātaṁ vā paṇḍusuttaṁ vā, tamenaṁ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya: ayaṁ kho maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno, tatiradaṁ suttaṁ āvutaṁ nīlaṁ vā pītaṁ vā lohitaṁ vā odātaṁ vā paṇḍusuttaṁ vā'ti. Evameva kho bhikkhave yadā bodhisatto mātukucchiṁ okkanto hoti, na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati. Sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā. Bodhisattañca [page 014] bodhisattamātā tirokucchigataṁ passati sabbaṅgapaccaṅgiṁ abhīnindriyaṁ ayamettha dhammatā:

1. Upapannā - ma cha saṁ, syā [PTS. 2.] Catuddisaṁ ma cha saṁ. Cātuddisaṁ - syā.

[BJT Page 020]

26. Dhammatā esā bhikkhave, sattāhajāte bodhisatte bodhisattamātā kālaṁ karoti, tusitaṁ, kāyaṁ upapajjati. Ayamettha dhammatā.

27. Dhammatā esā bhikkhave. Yathā aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṁ kucchinā pariharitvā vijāyanti, na hevaṁ bodhisattaṁ bodhisattamātā vijāyati. Daseva māsāni bodhisattaṁ bodhisattamātā kucchinā pariharitvā vijāyati. Ayamettha dhammatā.

28. Dhammatā esā bhikkhave. Yathā aññā itthikā nisinnā vā nipannā vā vijāyanti, na hevaṁ bodhisattaṁ bodhisattamātā vijāyati. Ṭhitā'va bodhisattaṁ bodhisattamātā vijāyati. Ayamettha dhammatā.

29. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, devā paṭhamaṁ patigaṇhanti, pacchā manussā. Ayamettha dhammatā.

30. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, appatto'va bodhisatto paṭhaviṁ hoti. Cattāro naṁ devaputtā paṭiggahetvā mātu purato ṭhapenti. 'Attamanā devi hohi mahesakkho. Te putto uppanno'ti. Ayamettha dhammatā.

31. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visado'va nikkhamati amakkhito uddena1 amakkhito semhena amakkhito ruhirena, amakkhito kenaci asucinā, suddho visado.

Seyyathāpi bhikkhave maṇiratanaṁ kāsike vatthe nikkhittaṁ neva maṇiratanaṁ kāsikaṁ vatthaṁ makkheti, nāpi kāsikaṁ vatthaṁ maṇiratanaṁ makkheti - taṁ kissa hetu: ubhinnaṁ suddhattā. Evameva kho bhikkhave yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visado'va nikkhamati, amakkhito uddena amakkhito [page 015] semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinā, suddho visado. Ayamettha dhammatā.

32. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, dve udakassa dhārā2 antaḷikkhā pātubhavanti: ekā sītassa ekā uṇhassa, yena bodhisattassa udakakiccaṁ karonti mātucca 3. Ayamettha dhammatā.

1. Udena - ma cha saṁ. 2. Udakadhārā - sīmu. 3. Mātu ca - sīmu. Ma cha saṁ, syā.

[BJT Page 022]

33. Dhammatā esā bhikkhave. Sampatijāto bodhisatto samehi pādehi patiṭṭhahitvā uttarābhimukho1 satta padavītihāre 2 gacchati setamhi chatte anuhīramāne 3, sabbā ca disā anuviloketi 4, āsahiñca vācambhāsati: "aggo'hamasmi lokassa, jeṭṭho'hasmi lokassa, seṭṭho'hamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthi'dāni punabbhavo"ti. Ayamettha dhammatā.

34. Dhammatā esā bhikkhave. Yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, atha sadevake loke samārake sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṁ devānubhāvaṁ. Yā'pi tā lokantarikā aghā asaṁvutā andhakārā andhakāratimisā, yatthapime candimasuriyā evammahānubhāvā ābhāya nānuhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso pātu bhavati atikkammeva devānaṁ devānubhāvaṁ. Ye'pi tattha sattā uppannā, te'pi tenobhāsena aññamaññaṁ sañjānanti: "aññe'pi kira bho santi sattā idhūpapannā"ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati. Appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṁ devānubhāvaṁ. Ayamettha dhammatā.

35. [page 016] jāte kho pana bhikkhave vipassamhi kumāre bandhumato rañño paṭivedesuṁ: 'putto te deva jāto: taṁ devo passatu'ti. Addasā kho bhikkhave bandhumā rājā vipassiṁ kumāraṁ, disvā nemitte brāhmaṇe āmantāpetvā etadavoca:
'Passantu bhonto nemittā brāhmaṇā kumāranti. ' Addasaṁsu 5 kho bhikkhave nemittā brāhmaṇā vipassiṁ kumāraṁ disvā bandhumaṁ6 rājānaṁ etadavocuṁ: 'attamano deva hohi. Mahesakkho te deva putto uppanno. Lābhā te mahārāja, suladdhaṁ te mahārāja, yassa te kule evarūpo putto uppanno. '

36. "Ayaṁ hi deva kumāro dvattiṁsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi samannāgatassa mahāpurisassa dve va gatiyo bhavanti anaññā - save agāraṁ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti: seyyathīdaṁ -

1. Uttarenābhimukho, syā. 2. Padavītihārena, ma cha saṁ. 3. Anudhāriyamāne, ma cha saṁ. 4. Viloketi, [PTS. 5.]Adadasāsu, ma cha saṁ. 6. Bandhumantaṁ, ma cha saṁ.

[BJT Page 024]

Cakkaratanaṁ hatthiratanaṁ assaratanaṁ maṇiratanaṁ itthiratanaṁ gahapatiratanaṁ parināyakaratanameva sattamaṁ. Parosahassaṁ kho panassa puttā bhavanti sūrā viraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṁ paṭhaviṁ sāgarapariyantaṁ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijīya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṁ pabbajati, arahaṁ hoti sammāsambuddho loke vivattacchado.

37. Katamehi cāyaṁ dve kumāro dvattiṁsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā - sace agāraṁ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratana samannāgato, tassimāni satta ratanāni [page 017] bhavanti: seyyathīdaṁ - cakkaratanaṁ hatthiratanaṁ assaratanaṁ maṇiratanaṁ itthiratanaṁ gahapatiratanaṁ parināyakaratanameva sattamaṁ. Parosahassaṁ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṁ paṭhaviṁ sāgarapariyantaṁ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṁ pabbajati, arahaṁ hoti sammāsambuddho loke vivattacchado.

Ayaṁ hi deva kumāro suppatiṭṭhitapādo. Yampāyaṁ deva kumāro suppatiṭṭhitapādo, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Imassa deva kumārassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāṇi. Yampi deva imassa kumārassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāṇi, idampi'ssa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro āyatapaṇhi. (Yampāyaṁ deva kumāro āyatapaṇhī idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati. *)

Ayaṁ hi deva kumāro dīghaṅgulī. Yampāyaṁ deva kumāro dīghaṅgulī, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro mudutaḷuṇahatthapādo. Yampāyaṁ deva kumāro mudutaḷuṇahatthapādo, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro jālahatthapādo. Yampāyaṁ deva kumāro jālahatthapādo, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro ussaṅkhapādo. Yampāyaṁ deva kumāro ussaṅkhapādo, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro eṇijaṅgho. Yampāyaṁ deva kumāro eṇijaṅgho, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

* Pāṭhoyaṁ potthakesu na dissati. Etthāpi aññesupi ṭhānesu "po" iti ca sīhala potthakesu na dissati.

[BJT Page 026]

Ayaṁ hi deva kumāro ṭhitako'va anonamanto ubhohi pāṇitalehi channukāni parimasati1 parimajjati. Yampāyaṁ deva kumāro ṭhitako'va anonamanto ubhohi pāṇitalehi jannukāni parimasati parimajjati, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro kosohitavatthaguyho2. Yampāyaṁ deva kumāro kosohitavatthaguyho, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco. Yampāyaṁ deva kumāro suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro sukhumacchavi. Sukhumattā [page 018] chaviyā rajojallaṁ kāye na upalippati 3. Yampāyaṁ deva kumāro sukhumacchavi, sukhumattā chaviyā rajojallaṁ kāye na upalippati, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro ekekalomo. Ekekāni lomāni loma kūpesu jātāni. Yampāyaṁ deva kumāro ekekalomo. Ekekāni lomāni loma kūpesu jātāni, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro uddhaggalomo. Uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvattāni dakkhiṇāvattakajātāni. Yampāyaṁ deva kumāro uddhaggalomo. Uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvattāni dakkhiṇāvattakajātāni, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro brahmujjugatto. Yampāyaṁ deva kumāro brahmujjugatto, idampimassa mahāpurisassa mahā purisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro sattussado. Yampāyaṁ deva kumāro sattussado, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro sīhapubbaddhakāyo. Yampāyaṁ deva kumāro sīhapubbaddhakāyo, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro citantaraṁso. Yampāyaṁ deva kumāro citantaraṁso, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro nigrodhaparimaṇḍalo yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo, yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo. Yampāyaṁ deva kumāro nigrodhaparimaṇḍalo yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo, yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro samavattakkhandho. Yampāyaṁ deva kumāro samavattakkhandho, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro rasaggasaggī. Yampāyaṁ deva kumāro rasaggasaggī, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro sīhahanu. Yampāyaṁ deva kumāro sīhahanu, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro cattāḷīsadanto. Yampāyaṁ deva kumāro cattāḷīsadanto, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro samadanto. Yampāyaṁ deva kumāro samadanto, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro avivara 4danto. Yampāyaṁ deva kumāro avivaradanto, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro susukkadāṭho. Yampāyaṁ deva kumāro susukkadāṭho, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1. Parāmasati, ma cha saṁ. 2. Kośopagatavastiguhya - mahāvyutpatti, - kośagatavastiguhya - mahāyānapāṭha, 3. Upalimpati, ma cha saṁ. 4. Aviraḷa (sī mu. )

[BJT Page 028]

Ayaṁ hi deva kumāro pahūtajivho. Yampāyaṁ deva kumāro pahūtajivho, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro brahmassaro karavīkabhāṇī. Yampāyaṁ deva kumāro brahmassaro karavīkabhāṇī, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro abhinīlanetto. Yampāyaṁ deva kumāro abhinīlanetto, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro gopakhumo. (Yampāyaṁ deva kumāro gopakhumo, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati. )

Imassa deva kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannihā. Yampimassa deva kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā, [page 019] idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

Ayaṁ hi deva kumāro uṇhīsasīso. Yampāyaṁ deva kumāro uṇhīsasīso, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati.

38. Imehi kho ayaṁ deva kumāro dvattiṁsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā, sace agāraṁ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavatti dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni bhavanti: seyyathīdaṁ - cakkaratanaṁ hatthiratanaṁ assaratanaṁ maṇiratanaṁ itthiratanaṁ gahapatiratanaṁ parināyakaratanameva sattamaṁ. Parosahassaṁ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṁ paṭhaviṁ sāgarapariyantaṁ adaṇḍena asatthena dhammena 1 abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṁ pabbajati, arahaṁ hoti sammāsambuddho loke vīvattacchado"ti.

39. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā nemitte brāhmaṇe ahatehi vatthehi acchādāpetvā sabbakāmehi santappesi. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa dhātiyo upaṭṭhāpesi. Aññā sudaṁ pāyenti. 2 Aññā nahāpenti. Aññā dhārenti. Aññā aṅkena pariharanti. Jātassa kho pana bhikkhave vipassissa kumārassa setacchattaṁ dhārīyittha divā ceva rattiñca 'mā naṁ sītaṁ vā uṇhaṁ vā tiṇaṁ vā rajo vā ussāvo vā bādhayitthā'ti. Jāto kho pana bhikkhave vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Seyyathāpi bhikkhave uppalaṁ vā [page 020] padumaṁ vā puṇḍarīkaṁ vā bahuno janassa piyaṁ manāpaṁ, evameva kho bhikkhave vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Svāssudaṁ aṅkeneva aṅkaṁ pariharīyati.

1. Dhammena samena, syā. 2. Khīraṁ pāyenti, sīmu.

[BJT Page 030]

40. Jāto kho pana bhikkhave vipassī kumāro mañjussaro ca1 ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca 2 seyyathāpi bhikkhave himavante pabbate karavīkā nāma sakuṇajāti mañjussarā ca vaggussarā ca madhurassarā ca pemanīyassarā ca, evameva kho bhikkhave vipassī kumāro mañjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemanīyassaro ca. Jātassa kho pana bhikkhave vipassissa kumārassa kammavipākajaṁ dibbaṁ cakkhu pāturahosi, yena sudaṁ3 samantā yojanaṁ passati divā ceva rattiñca. Jāto kho pana bhikkhave vipassī kumāro animisanto pekkhati, seyyathāpi devā tāvatiṁsā. 'Animisanto kumāro pekkhatī'ti kho bhikkhave vipassissa kumārassa 'vipassī, vipassī' tveva samaññā udapādi.

41. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā atthakaraṇe 4 nisinno vipassiṁ kumāraṁ aṅke nisīdāpetvā atthe [page 021] anusāsati. Tatra sudaṁ bhikkhave vipassī kumāro pitu aṅke nisinno viceyya viceyya atthe panayati ñāyena. 'Viceyya viceyya kumāro atthe panayati ñāyenā'ti kho bhikkhave vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya 'vipassī, vipassī' tveva samaññā udapādi.

42. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa tayo pāsāde kārāpesi, ekaṁ vassikaṁ ekaṁ hemantikaṁ ekaṁ gimhikaṁ. Pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpesi. Tatra sudaṁ bhikkhave vipassī kumāro vassike pāsāde vassike cattāro māse 5 nippurisehi turiyehi paricāriyamāno na heṭṭhāpāsādaṁ orohati.
(Paṭhamakabhāṇavāraṁ*)

1. Brahmassaro mañjussaroca, ma cha saṁ. 2. Vaggumadhurassarā ca, [PTS. 3.] Yena dura, syā. 4. Aṭṭakaraṇe, syā. 5. Vassike pāsāde cattāro māse, machasaṁ. * Jātikakhaṇḍaṁ niṭṭhitaṁ, [PTS]

[BJT Page 032]

43. Atha kho bhikkhave vipassī kumāro bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena sārathiṁ āmantesi: 'yojehi samma sārathi bhaddāni bhaddāni yānāni. Uyyānabhūmiṁ gacchāma subhūmiṁ dassanāyā'ti. 'Evaṁ devā'ti kho bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā1 vipassissa kumārassa paṭivedesi: yuttāni kho te deva bhaddāni bhaddāni yānāni. Yassa'dāni kālaṁ maññasī'ti.

44. Atha kho bhikkhave vipassī kumāro bhaddaṁ2 yānaṁ abhirūhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṁ niyyāsi. Addasā kho bhikkhave vipassī kumāro uyyānabhūmiṁ [page 022] niyyanto3 purisaṁ jiṇṇaṁ gopānasivaṅkaṁ bhoggaṁ4 daṇḍaparāyaṇaṁ pavedhamānaṁ gacchantaṁ āturaṁ gatayobbanaṁ disvā sārathiṁ āmantesi: ayampana samma sārathi puriso kiṅkato? Kesā'pi ssa na yathā aññesaṁ, kāyo'pi'ssa na yathā aññesanti". "Eso kho deva jiṇṇo nāmā"ti. "Kimpaneso samma sārathi jiṇṇo nāmā?"Ti. "Eso kho deva jiṇṇo nāma: na'dāni tena ciraṁ jīvitabbaṁ bhavissatī"ti. "Kimpana samma sārathi ahampi jarādhammo jaraṁ anatīto?'Ti. "Tvañca deva mayañcamhā sabbe jarādhammā jaraṁ anatītā"ti. "Tena hi samma sārathī alandānajja uyyānabhūmiyā. Ito'ca antepuraṁ paccaniyyāhī"ti. Evaṁ devā'ti kho bhikkhave sārathī vipassissa kumārassa paṭissutvā tato'ca antepuraṁ paccaniyyāsi. Tatra sudaṁ bhikkhave vipassī kumāro antepuragato5 dukkhī dummano pajjhāyati: "dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī"ti.

45. Atha kho bhikkhave bandhumā rājā sārathiṁ āmantāpetvā etadavoca: "kacci samma sārathi kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha ? Kaccī samma sārathi kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī ?"Ti. "Na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha. Na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī"ti. "Kimpana samma sārathi addasa kumāro uyyānabhūmiṁ niyyanto?"Ti.

1. Yojāpetvā [PTS. 2.] Bhaddaṁ bhaddaṁ, machasaṁ. Sīmu. 3. Niyanto [PTS. 4.] Bhaggaṁ, syā. 5. Antepuraṁ gato, machasaṁ.

[BJT Page 034]
[page 023]

"Addasā kho deva, kumāro uyyānabhūmiṁ niyyanto purisaṁ jiṇṇaṁ gopānasivaṅkaṁ bhoggaṁ daṇḍaparāyaṇaṁ pavedhamānaṁ gacchantaṁ āturaṁ gatayobbanaṁ. Disvā maṁ etadavoca: ayampana samma sārathi, puriso kiṅkato? Kesāpissa na yathā aññesaṁ, kāyo'pi'ssa na yathā aññesanti. " 'Eso kho deva, jiṇṇo nāmā ti. "Kimpana so samma sārathi, jiṇṇo nāmā?"Ti. 'Eso kho deva, jiṇṇo nāma. Na'dāti tena ciraṁ jīvitabbaṁ bhavissatī'ti. "Kimpana samma sārathi, ahampi jarādhammo jaraṁ anatīto?"Ti. 'Tvañca deva mayañcamhā sabbe jarādhammā jaraṁ anatītāti. "Tena hi samma sārathi, alandānajja uyyānabhūmiyā. Ito'va antepuraṁ paccaniyyāhī"ti. 'Evaṁ devā'ti kho ahaṁ deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tato'ca antepuraṁ paccanīyyāsiṁ. So kho kumāro antepuragato dukkhī dummano pajjhāyati: 'dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī'ti.
46. Atha kho bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi: māheva kho vipassī kumāro na rajjaṁ kāresi. Māheva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. Māheva nemittānaṁ brāhmaṇānaṁ saccaṁ assa vacanantī. Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpesi yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyya, yathā nemittānaṁ brāhmaṇānaṁ micchā assa vacananti. Tatra sudaṁ bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto parivāreti.

47. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena sārathiṁ āmantesi: yojehi samma sārathi, bhaddāni bhaddāni yānāni uyyānabhūmiṁ gacchāma subhūmiṁ dassanāyā'ti. 'Evaṁ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi: yuttāni kho te deva, bhaddāni bhaddāni yānāni, yassa dānikālaṁ maññasī'ti.

48. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṁ yānaṁ abhirūhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṁ niyyāsi. [page 024] addasā kho bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṁ niyyanto purisaṁ ābādhikaṁ dukkhitaṁ bāḷhagilānaṁ sake muttakarīse paḷipannaṁ semānaṁ aññehi vuṭṭhāpiyamānaṁ aññehi saṁvesiyamānaṁ. Disvā sārathiṁ āmantesi: ayampana, samma sārathi, puriso kiṅkate? Akkhīnipi'ssa na yathā aññesaṁ, saropi'ssa na yathā aññesanti. Eso kho deva, byādhito nāmā'ti. "Kimpana so samma sārathi, byādhito nāmā?"Ti. 'Eso kho deva, byādhito nāma, appevanāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā'ti: -

[BJT Page 036]

"Kimpana samma sārathi, ahampi byādhidhammo byādhiṁ anatīto?"Ti. "Tvañca deva mayañcamhā sabbe byādhidhammā byādhiṁ anatītā"ti. "Tena hi samma sārathī, alandānajja uyyānabhūmiyā. Ito'va antepuraṁ paccaniyyāhī"ti. 'Evaṁ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tato'va antepuraṁ paccaniyyāsi. Tatra sudaṁ bhikkhave vipassī kumāro antepuragato dukkhī dummano pajjhāyati: "dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissatī"ti.

49. Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṁ āmantāpetvā etadavoca: "kacci samma sārathī, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha? Kacci samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī?"Ti. "Na kho deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī"ti. Kimpana samma sārathī, addasa kumāro uyyānabhūmiṁ, niyyanto?"Ti.

50. "Addasā kho deva, kumāro uyyānabhūmiṁ niyyanto purisaṁ ābādhitaṁ dukkhitaṁ bāḷhagilānaṁ sake muttakarīse [page 025] paḷipannaṁ semānaṁ aññehi vuṭṭhāpiyamānaṁ aññehi saṁvesiyamānaṁ, disvā maṁ etadavoca: ayampana samma sārathi, puriso kiṅkato? Akkhīnipi'ssa na yathā aññesaṁ, saropi'ssa na yathā aññesanti. "Eso kho deva, byādhito nāmā"ti. "Kimpanesa samma sārathī byādhito nāmā?"Ti "eso kho deva, byādhito nāma appevanāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā"ti. "Kimpana samma sārathī, ahampi vyādhidhammo vyādhiṁ anatīto?"Ti. "Tvañca deva, mayañcamhā sabbe vyādhidhammā vyādhiṁ anatītā"ti. "Tena hi samma sārathī, alandānajja uyyānabhūmiyā ito'va antepuraṁ paccaniyyāhī'ti. 'Evaṁ devā'ti kho ahaṁ deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tato'va antepuraṁ paccaniyyāsiṁ. So kho deva, kumāro antepuragato dukkhī dummano pajjhāyati: "dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, vyādhi paññāyissatī"ti.

51. Atha kho bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi: mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṁ kāresi. Mā heva kho vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. Mā heva nemittānaṁ brāhmaṇānaṁ saccaṁ assa vacananti.

[BJT Page 038]

52. Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhapesi, yathā vipassī kumāro rajjaṁ kāreyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyya, yathā nemittānaṁ brāhmaṇānaṁ micchā assa vacananti. Tatra sudaṁ bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto parivāreti.

53. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena sārathiṁ āmantesi: "yojehi samma sārathi, bhaddāni bhaddāni yānāni, uyyānabhūmiṁ gacchāma subhūmiṁ dassanāyā"ti. 'Evaṁ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi: "yuttāni kho te deva, bhaddāni bhaddāni yānāni yassa'dāni kālaṁ maññasī"ti. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṁ yānaṁ abhirūhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṁ niyyāsi.

54. Addasā kho bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṁ niyyanto mahājanakāyaṁ sannipatitaṁ nānārattānañca dussānaṁ vilātaṁ kayiramānaṁ, disvā sārathiṁ āmantesi: "kinnu kho so samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito, nānārattānañca dussānaṁ vilātaṁ kayiratī?"Ti. [page 026] "eso kho deva, kālakato nāmā'ti. "Tena hi samma sārathi, yena so kālakato tena rathaṁ pesehī"ti. 'Evaṁ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālakato tena rathaṁ pesesi.

55. Addasā kho bhikkhave, vipassī kumāro petaṁ kālakataṁ disvā sārathiṁ āmantesi: "kimpanāyaṁ samma sārathi, kālakato nāmā?"Ti. "Eso kho deva kālakato nāma. Na'dāni taṁ dakkhinti mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohitā. So'pi na dakkhissati mātaraṁ vā pitaraṁ vā aññe vā ñātisālohite"ti. Kimpana samma sārathi, ahampi maraṇa dhammo maraṇaṁ anatīto? Mampi na dakkhinti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā? Ahampi na dakkhissāmi devaṁ vā deviṁ vā aññe vā ñātisālohite?"Ti.

[BJT Page 040]

"Tvañca deva, mayañcamhā sabbe maraṇadhammā maraṇaṁ anatītā. Tampi na dakkhinti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā. Tvampi na dakkhissasi devaṁ vā deviṁ vā aññe vā ñātisālohite"ti. "Tenahi samma sārathi, alandānajja uyyānabhūmiyā, ito'va antepuraṁ paccanīyyāhī"ti. 'Evaṁ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā, tato'va antepuraṁ paccanīyyāsi. Tatra sudaṁ bhikkhave, vipassī kumāro antepuragato dukkhī dummano pajjhāyati "dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṁ paññāyissatī"ti.

56. Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṁ āmantāpetvā etadavoca: "kacci samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha? Kacci sammasārathī, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī?Ti" [page 027] "na kho deva kumāro uyyāyanabhūmiyā abhiramittha, na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī"ti. "Kimpana samma sārathī, addasa kumāro uyyānabhūmiṁ niyyanto?"Ti.

57. Addasā kho deva, kumāro uyyānabhūmiṁ niyyanto mahājanakāyaṁ sannipatitaṁ nānārattānañca dussānaṁ vilātaṁ kayiramānaṁ, disvā maṁ etadavoca: 'kinnū kho so samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito, nānārattānañca dussānaṁ vilātaṁ kayiratī?Ti 'eso kho deva, kālakato nāmā'ti. 'Tena hi samma sārathi, yena so kālakato tena rathaṁ pesehī'ti. 'Evaṁ devā'ti kho ahaṁ deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālakato tena rathaṁ pesesiṁ. Addasā kho deva, kumāro petaṁ kālakataṁ. Disvā maṁ etadavoca; 'kimpanāyaṁ samma sārathi, kālakato nāmā?'Ti. 'Eso kho deva, kālakato nāma, na'dāni taṁ dakkhinti mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohito'ti. 'Kimpana samma sārathi, ahampi maraṇadhammo maraṇaṁ anatīto? Mampi na dakkhinti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā? Ahampi na dakkhissāmī devaṁ vā deviṁ vā aññe vā ñātisālohite?'Ti. 'Tvañca deva, mayañcamhā sabbe maraṇadhammā maraṇaṁ anatītā. Tampi na dakkhinti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā. Tvampi na dakkhissasi devaṁ vā deviṁ vā aññe vā ñātisālohite'ti.

[BJT Page 042]

'Tena hi samma sārathi alandānajja uyyānabhūmiyā. Ito'va antepuraṁ paccaniyyāhī'ti. 'Evaṁ devā'ti kho ahaṁ deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tato'va antepuraṁ paccaniyyāsiṁ. So kho deva, kumāro antepuragato dukkhī dummano pajjhāyati: 'dhiratthu kira bho jāti nāma yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṁ paññāyissatī"ti.

58. Atha kho bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi: "māheva kho vipasasī kumāro na rajjaṁ kāresi. Māheva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. [page 028] māheva kho nemittānaṁ brāhmaṇānaṁ saccaṁ assa vacananti. " Atha kho bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhapesi, yathā vipassī kumāro rajjaṁ kāreyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyya, yathā nemittānaṁ brāhmaṇānaṁ micchā assa vacananti. Tatra sudaṁ bhikkhave vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti.

59. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena sārathiṁ āmantesi: "yojehi samma sārathi, bhaddāni bhaddāni yānāni, uyyānabhūmiṁ gacchāma subhūmiṁ dassanāyā"ti. "Evaṁ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi: "yuttāni kho te deva, bhaddāni bhaddāni yānāni, yassa'dāni kālaṁ maññasī"ti. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṁ yānaṁ abhirūhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṁ niyyāsi.

60. Addasā kho bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṁ niyyanno purisaṁ bhaṇḍuṁ pabbajitaṁ kāsāvavasanaṁ disvā sārathiṁ āmantesi: "ayampana samma sārathi, puriso kiṅkato? Sīsampi'ssa na yathā aññesaṁ, vatthāni pi'ssa na yathā aññesa"nti. "Eso kho deva, pabbajito nāmā'ti. Kimpaneso samma sārathi, pabbajito nāmā?"Ti. "Eso kho deva pabbajito nāma: 'sādhu dhammacariyā, sādhu samacariyā, sādhu kusalakiriyā, sādhu puññakiriyā, sādhu avihiṁsā, sādhu bhūtānukampā"ti. "Sādhu kho so samma sārathi, pabbajito nāma. Sādhu [page 029] samma sārathi, dhammacariyā, sādhu samacariyā, sādhu kusalakiriyā, sādhu puññakiriyā, sādhu avihiṁsā, sādhu bhūtānukampā. Tena hi samma sārathi, yena so pabbajito tena rathaṁ pesehī"ti.

[BJT Page 044]

'Evaṁ devā'ti kho bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so pabbajito tena rathaṁ pesesi. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro taṁ pabbajitaṁ etadavoca: "tvampana samma, kiṅkato? Sīsampi tena na yathā aññesaṁ, vatthāni'pi te na yathā aññesanti?" "Ahaṁ kho deva, pabbajito nāmā"ti, "kiṁ pana tvaṁ samma, pabbajito nāmā?"Ti. "Ahaṁ kho deva pabbajito nāma, 'sādhu dhammacariyā, sādhu samacariyā, sādhu kusalakiriyā, sādhu puññakiriyā, sādhu avihiṁsā, sādhu bhūtānukampā'ti. "Sādhu kho tvaṁ samma, pabbajito nāma, sādhu dhammacariyā, sādhu samacariyā, sādhu kusalakiriyā, sādhu puññakiriyā, sādhu avihiṁsā, sādhu bhūtānukampāti"

61. Atha kho bhikkhave, vipassī kumāro sārathiṁ āmantesi: "tena hi samma sārathi, rathaṁ ādāya ito'va antepuraṁ paccaniyyāhi. Ahaṁ pana idheva kesamassuṁ obhāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāmī"ti. 'Evaṁ devā'ti kho bhikkhave sārathī, vipassissa kumārassa paṭissutvā rathaṁ ādāya tato'ca antepuraṁ paccaniyyāsi.

62. Vipassī pana bhikkhave, kumāro tattheva kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. Assosi kho bhikkhave, bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni "vipassī kira kumāro kemassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni [page 030] acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito"ti. Sutvāna tesaṁ etadahosi "na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā1 pabbajjā, yattha vipassī kumāro kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito. Vipassī'pi 2 nāma kumāro kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajissati kimaṅgapana mayanti ?" Atha kho so bhikkhave mahajanakāyo caturāsītipāṇasahassāni kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā vipassiṁ bodhisattaṁ agārasmā anagāriyaṁ pabbajitaṁ anupabbajiṁsu. Tāya sudaṁ bhikkhave, parisāya parivuto vipassi bodhisatto gāmanigamajanapadarājadhānīsu cārikaṁ carati.

63. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: 'na kho metaṁ patirūpaṁ yo'haṁ ākiṇṇo viharāmi, yannūnāhaṁ eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihareyyanti'. Atha kho bhikkhave vipassī bodhisatto aparena samayena eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihāsi. Aññeneva tāni caturāsītipabbajitasahassāni agamaṁsu, aññena vipassī bodhisatto.

1. Orikā - [PTS. 2.] Vipassi hi - machasaṁ.

[BJT Page 046]

64. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa vāsūpagatassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: "kicchaṁ vatāyaṁ loko āpanno, jāyati ca jīyati mīyati ca cavati ca upapajjati ca. Atha ca panimassa dukkhassa [page 031] nissaraṇaṁ nappajānāti jarāmaraṇassa. Kudassu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṁ paññāyissati jarāmaraṇassā?Ti.

65. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṁ hoti, kimpaccayā jarāmaraṇa'nti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo "jātiyā kho sati jarāmaraṇaṁ hoti, jātipaccayā jarāmaraṇa"nti.

66. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati jāti hoti kimpaccayā jātī" ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "bhave kho sati jāti hoti, bhava paccayā jātī"ti.

67. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati bhavo hoti kimpaccayā bhavo"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "upādāne kho sati bhavo hoti, upādānapaccayā bhavo"ti. 68. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati upādānaṁ hoti kimpaccayā upādānanti. " Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "taṇhāya kho sati upādānaṁ hoti, taṇhāpaccayā upādānanti. "
69. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati taṇhā hoti kimpaccayā taṇhā"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "vedanāya kho sati taṇhā hoti, vedanāpaccayā taṇhā"ti.

70. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati vedanā hoti, kimpaccayā vedanā"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa [page 032] yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo. "Phasse kho sati vedanā hoti, phassapaccayā vedanā"ti.

71. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati phasso hoti, kimpaccayā phasso"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "saḷāyatane kho sati phasso hoti, saḷāyatanapaccayā phasso"ti.

[BJT Page 048]

72. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati saḷāyatanaṁ hoti, kimpaccayā saḷāyatananti" atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "nāmarūpe kho sati saḷāyatanaṁ hoti, nāmarūpapaccayā saḷāyatananti."

73. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati nāmarūpaṁ hoti, kimpaccayā nāmarūpanti" atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "viññāṇe kho sati nāmarūpaṁ hoti, viññāṇapaccayā nāmarūpanti. "

74. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: kimhi nu kho sati viññāṇaṁ hoti, kimpaccayā viññāṇanti" atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "nāmarūpe kho sati viññāṇaṁ hoti, nāmarūpapaccayā viññāṇanti. "

75. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "paccudāvattati kho idaṁ viññāṇaṁ, nāmarūpamhā nāparaṁ gacchati. Ettāvatā jāyetha vā jīyetha vā cavetha vā upapajjetha vā, yadidaṁ nāmarūpapaccayā viññāṇaṁ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṁ, nāmarūpaccayā saḷāyatanaṁ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā [page 033] taṇhā, taṇhā paccayā upādānaṁ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṁ sokaparidevadukkhadomanassūpāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī"ti.

76. "Samudayo, samudayo'ti kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṁ udapādi, ñāṇaṁ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.

77. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṁ na hoti, kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "jātiyā kho asati jarāmaraṇaṁ na hoti, jāti nirodho jarāmaraṇanirodho"ti.

78. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati jāti na hoti, kissa nirodhā jātinirodho"ti. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "bhave kho asati jāti na hoti, bhavanirodhā jātinirodho"ti.

[BJT Page 050]

79. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati bhavo na hoti, kissa nirodhā bhavanirodho"ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattatassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "upādāne kho asati bhavo na hoti, upādānanirodhā bhavanirodho"ti.

80. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati upādānaṁ na hoti, kissa nirodhā upādānanirodho"ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: taṇhāya kho asati upādānaṁ na hoti, taṇhānirodhā upādānanirodho"ti.

81. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati taṇhā na hoti, kissa nirodhā taṇhānirodho"ti. Atha kho bhikkhatva vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: [page 034] "vedanāya kho asati taṇhā na hoti, vedanā nirodhā taṇhānirodho"ti.

82. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: 'kimhi nu kho asati vedanā na hoti, kissa nirodhā vedanānirodho"ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhīsamayo: "phasso kho asati vedanā na hoti, phassanirodhā vedanānirodho"ti.

83. Atha kho bhikkhave, vipassisasa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati phasso na hoti, kissa nirodhā phassanirodho"ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "saḷāyatane kho asati phasso na hoti, saḷāyatana nirodhā phassanirodho"ti.

84. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati saḷāyatanaṁ na hoti, kissa nirodhā saḷāyatana nirodho?"Ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "nāmarūpe kho asati saḷāyatanaṁ na hoti, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho"ti.

[BJT Page 052]

85. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "kimhi nu kho asati nāmarūpaṁ na hoti, kissa nirodhā nāmarūpanirodho?"Ti. Atha kho bhikkhave vipassassa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo: "viññāṇe kho asati nāmarūpaṁ na hoti, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho"ti.

86. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: 'kimhi nu kho asati viññāṇaṁ na hoti, kissa nirodhā viññāṇanirodho?"Ti. Atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo: "nāmarūpe kho asati viññāṇaṁ na hoti. Nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho"ti.

87. Atha kho bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi: "adhigato kho myāyaṁ1 maggo sambodhāya 2: [page 035] yadidaṁ nāmarūpanirodhāya viññāṇanirodho' viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho. Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī"ti. "Nirodho, nirodho"ti kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṁ udapādi, ñāṇaṁ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi:

88. Atha kho bhikkhave, vipassī bodhisatto aparena samayena pañcasūpādānakkhandhesu udayabbayānupassī vihāsi: "iti rūpaṁ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo. Iti vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo. Iti saññā, iti saññāya samudayo, iti saññāya atthaṅgamo. Iti saṅkhārā, iti saṅkhārānaṁ samudayo, iti saṅkhārānaṁ atthaṅgamo. Iti viññāṇaṁ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo"ti. Tassa pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato na cirasseva anupādāya āsavehi cittaṁ vimucci"ti.

Dutiyaṁ bhāṇavāraṁ niṭṭhitaṁ

1. Me ayaṁ vipassanāmaggo, [PTS. 2.] Bodhāya, syā.
[BJT Page 054]

89. Atha kho bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi: "yannūnāhaṁ dhammaṁ deseyya"nti. Atha kho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato [page 036] sammāsambuddhassa etadahosi: "adhigato kho myāyaṁ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayārāmā kho panāyaṁ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayārāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṁ idaṁ ṭhānaṁ yadidaṁ idappaccayatāyapaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṁ duddasaṁ yadidaṁ sabba saṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṁ ahañce ca kho pana dhammaṁ deseyyaṁ, pare ca me na ājāneyyuṁ so mamassa kilamatho, sā mamassa vīhesā'ti, apissudaṁ1 bhikkhave vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṁsu pubbe assutapubbā:
"Kicchena me adhigataṁ halaṁ'dāni pakāsituṁ,

Rāgadosaparetehi nāyaṁ dhammo susambudho.
Paṭisogatāmiṁ nipuṇaṁ gambhīraṁ duddasaṁ aṇuṁ,
Rāgarattā na dakkhinti tamokkhandhena āvutā"ti.
Itiha bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṁ nami, no dhammadesanāya.

90. Atha kho bhikkhave aññaratassa mahābrahmuno vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya [page 037] etadahosi: "nassati vata bho loko, vinassati vata bholoko, yatra hi nāma vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa appossukkatāya cittaṁ namati no dhammadesanāyā"ti. Atha kho so bhikkhave mahā brahmā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi.

91. Atha kho bhikkhave mahābrahmā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā dakkhīṇaṁ jānumaṇḍalaṁ puthuviyaṁ nihantvā, 2 yena vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho tenañjaliṁ panāmetvā vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etadavoca: "desetu bhante bhagavā dhammaṁ, desetu sugato dhammaṁ. Santi 3 sattā apparajakkhajātikā. Assavanatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro"ti.

1. Apissu [PTS] Machasaṁ. 2. Nīdahanto - syā. 3. Santīdha - syā.

[BJT Page 056]

92. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho taṁ mahābrahmānaṁ etadavoca: "mayhampi kho brahme, etadahosi: "yannunāhaṁ dhammaṁ deseyya'nti. Tassa mayhaṁ brahme, etadahosi: 'adhigato kho myāyaṁ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto akattāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayārāmā kho panāyaṁ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayārāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṁ idaṁ ṭhānaṁ yadidaṁ idappaccayatā paṭiccasamuppādo idampi kho ṭhānaṁ duddasaṁ yadidaṁ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṁ ahañceva kho pana dhammaṁ deseyyaṁ, pare ca me na ājāneyyuṁ, so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā"ti. Apissudaṁ maṁ [page 038] brahme imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṁsu pubbe assutapubbā:

"Kicchena me adhigataṁ halandāni pakāsituṁ,
Rāgadosaparetehi nāyaṁ dhammo susambudho. Paṭisotagāmiṁ nipuṇaṁ gambhīraṁ duddasaṁ aṇuṁ
Rāgarattā na dakkhintī tamokkhandhena āvutā1"ti.

Itiha me brahme paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṁ namī, no dhammadesanāyā"ti.

Dutyampi kho bhikkhave so mahābrahmā vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etadavoca: "desetu bhante bhagavā dhammaṁ, desetu sugato dhammaṁ, santi sattā apparajakkhajātikā. Assavaṇatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro"ti. Tatiyampi kho bhikkhave so mahābrahmā vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etadavoca: "desetu bhante bhagavā dhammaṁ, desate sugato dhammaṁ, santi sattā apparajakkhajātikā. Assavaṇatā dhammassa paribhāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro"ti.

93. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho brahmuno ca ajjhesanaṁ viditvā sattesu ca kāruññataṁ paṭicca buddhacakkhunā lokaṁ volokesi. Addasā kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṁ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvino viharante.

1. Namokkhajhane āvuṭā - ma cha saṁ.

[BJT Page 058]

Seyyathāpi nāma uppaliniyaṁ vā paduminiyaṁ vā puṇḍarīkiniyaṁ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṁvaddhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarikāni vā udakena janāni udake saṁvaddhāni samodakaṁ ṭhitāni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṁvaddhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti anupalittāni udakena, [page 039] evameva kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho buddhacakkhūnā lokaṁ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindiye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye, appekacce paralokavajjabhayadasnāvino viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvino viharante.

94. Atha kho so bhikkhave mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ gāthāhi ajjhabhāsi:
"Sele yathā pabbatamuddhaniṭaṭhito
Yathāpi passe janataṁ samantato, tathūpamaṁ dhammamayaṁ sumedha
Pāsādamāruyha samantacakkhu,
Sokāvatiṇṇaṁ janatamapetasoko
Avekkhassu jātijarābhibhūtaṁ.
Uṭṭhehi vīra vijitasaṅgāma satthavāha aṇana vicara loke desassu1 bhagavā dhammaṁ aññātāro bhavissantī"ti.

95. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho taṁ mahābrahmānaṁ gāthāya ajjhabhāsi:
"Apārutā tesaṁ amatassa dvārā ye sotavanto pamuñcantu saddhaṁ vihiṁsasaññī paguṇaṁ na bhāsiṁ
Dhammaṁ paṇītaṁ manujesu brahme"ti.

Atha kho so bhikkhave mahābrahmā "katāvakāso kho'mhi vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammadesanāyā"ti vipassiṁ bhagavantaṁ [page 040] arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyi.

1. Desetu [PTS]

[BJT Page 060]

96. Atha kho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi: "kassa nu kho ahaṁ paṭhamaṁ dhammaṁ deseyyaṁ, ko imaṁ dhammaṁ khippameva ājānissati"tī. Atha kho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi: "ayaṁ kho khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasanti paṇḍitā viyattā medhāvino dīgharattaṁ apparajakkhajātikā. Yannūnāhaṁ khaṇḍassa ca rājaputtassa tissassa ca purohitaputtassa paṭhamaṁ dhammaṁ deseyyaṁ. Te imaṁ dhammaṁ khippameva ājānissanti"ti.

97. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho, seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evameva bodhirukkhamūle antarahito bandhumatiyā rājadhāniyā kheme migadāye pāturahosi. Atha kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho dāyapālaṁ āmantesi, "ehi tvaṁ samma dāyapāla bandhumatiṁ rājadhāniṁ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṁ tissañca purohitaputtaṁ evaṁ vadehi: "vipassī bhante bhagavā arahaṁ sammāsambuddho bandhumatiṁ rājadhāniṁ anuppatto kheme migadāye viharati. So tumhākaṁ dassanakāmo"ti. Evaṁ bhante'ti kho bhikkhave dāyapālo vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissutvā bandhumatiṁ rājadhāniṁ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṁ tissañca purohitaputtaṁ etadavoca; "vipassī bhante bhagavā arahaṁ sammāsambuddho bandhumatiṁ rājadhāniṁ anuppatto kheme migadāye viharati, so tumhākaṁ dassanakāmo"ti.

98. Atha kho bhikkhave khaṇḍo ca rājaputto tisso [page 041] vā purohitaputto bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā bhaddaṁ yānaṁ abhirūhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi bandhumatiyā rājadhāniyā niyyaṁsu, yena khemo migadāyo tena pāyaṁsu. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccerohitvā pattikā'ca yena vipassī bhagavā arahaṁ samamāsambuddho tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Tesaṁ vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho ānupubbiṁ kathaṁ kathesi, seyyathīdaṁ: dānakathaṁ sīlakathaṁ saggakathaṁ kāmānaṁ ādīnavaṁ okāraṁ saṅkilesaṁ nekkhamme ca ānisaṁsaṁ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṁ sāmukkaṁsikā dhammadesanā taṁ pakāsesi: dukkhaṁ samudayaṁ nirodhaṁ maggaṁ. Seyyathāpi nāma suddhaṁ vatthaṁ apagatakāḷakaṁ sammadeva rajanaṁ patigaṇheyya, evameva khaṇḍassa ca rājaputtassa ca tissassa ca purohitaputtassa tasmiṁ yeva āsane virajaṁ vītamalaṁ dhammacakkhuṁ udapādi "yaṁ kiñci samudayadhammaṁ, sabbantaṁ nirodhadhammanti".

[BJT Page 062]

99. Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṅkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etadavocuṁ. "Abhikkantaṁ bhante, abhikkantaṁ bhante. Seyyathāpi bhante nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchantaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī'ti, evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito, ete mayaṁ bhante bhagavantaṁ [page 042] saraṇaṁ gacchāma dhammañca. Labheyyāma mayaṁ bhante bhagavato santike pabbajjaṁ, labheyyāma upasampadanti".

100. Alatthuṁ kho bhikkhave khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṁ, alatthuṁ upasampadaṁ. Te vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi. Saṅkhārānaṁ ādīnavaṁ okāraṁ saṅkilesaṁ nibbāne ca ānisaṁsaṁ pakāsesi. Tesaṁ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṁ samādapiyamānānaṁ samuttejiyamānānaṁ sampahaṁsiyamānānaṁ na cirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṁsu.

101. Assosi kho bhikkhave bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni "vipassī kira bhagavā arahaṁ sammā sambuddho bandhumatiṁ rājadhāniṁ anuppatto kheme migadāye viharati. Khaṇḍo ca kira rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā"ti. Sutvāna nesaṁ etadahosi: "na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā pabbajjā, yattha kho khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā. Khaṇḍoca nāma rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajissanti, kimaṅgapana mayanti."

[BJT Page 064]

102. Atha kho so bhikkhave mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni bandhumatiyā rājadhāniyā nikkhamitvā yena khemo migadāyo, yena vipassī bhagavā arahaṁ [page 043] sammāsambuddho, tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Tesaṁ vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho ānupubbiṁ kathā kathesi. Seyyathīdaṁ - dānakathaṁ sīlakathaṁ saggakathaṁ, kāmānaṁ ādīnavaṁ okāraṁ saṅkilesaṁ, nekkhamme ca ānisaṁsaṁ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññasi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṁ sāmukkaṁsikā dhammadesanā taṁ pakāsesi: dukkhaṁ samudayaṁ nirodhaṁ maggaṁ. Seyyathāpi nāma suddhaṁ vatthaṁ apagatakāḷakaṁ sammadeva rajanaṁ paṭiggaṇheyya. Evameva tesaṁ caturāsītipāṇasahassānaṁ tasmiṁ yeva āsane virajaṁ vītamalaṁ dhammacakkhuṁ udapādi. "Yaṁ kiñci samudayadhammaṁ sabbantaṁ nirodhadhammanti."

103. Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṅkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etadavocuṁ: "abhikkantaṁ bhante, abhikkantaṁ bhante. Seyyathāpi bhante nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī'ti evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṁ bhante bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāma mayaṁ bhante bhagavato santike pabbajjaṁ labheyyāma upasampadanti. Alatthuṁ kho bhikkhave tāni caturāsītipāṇa sahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṁ, alatthuṁ upasampadaṁ.

104. Te vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi, [page 044] saṅkhārānaṁ ādīnavaṁ okāraṁ saṅkilesaṁ nibbāne ca ānisaṁsaṁ pakāsesi: tesaṁ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṁ samādāpiyamānānaṁ samuttejīyamānānaṁ sampahaṁsiyamānānaṁ na cirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṁsu.

[BJT Page 066]

105. Assosuṁ kho bhikkhave, tāni purimāni caturāsīti pabbajitasahassāni: 'vipassī kira bhagavā arahaṁ sammāsambuddho bandhumatiṁ rājadhāniṁ anuppatto kheme migadāye viharati, dhammañca kira desetī'ti. Atha kho bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni yena bandhumatī rājadhāni yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho, tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu.

106. Tesaṁ vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho ānupubbiṁ kathaṁ kathesi - seyyathīdaṁ: dānakathaṁ, sīlakathaṁ, saggakathaṁ, kāmānaṁ ādīnavaṁ okāraṁ saṅkilesaṁ, nekkhamme ca ānisaṁsaṁ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṁ samukkaṁsikā dhammadesanā, taṁ pakāsesi dukkhaṁ samudayaṁ nirodhaṁ maggaṁ. Seyyathāpi nāma suddhaṁ vatthaṁ apagatakāḷakaṁ sammadeva rajanaṁ paṭiggaṇheyya, evameva tesaṁ caturāsītipabbajitasahassānaṁ tasmiñceva āsane virajaṁ vītamalaṁ. Dhammacakkhuṁ udapādi "yaṁ kiñci samudayadhammaṁ sabbantaṁ nirodhadhammanti. "

107. Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṅkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etadavocuṁ: [page 045] "abhikkantaṁ bhante, abhikkantaṁ bhante. . . , Seyyathāpi nāma bhante, nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī'ti, evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṁ bhante, bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāma mayaṁ bhante, bhagavato santike pabbajjaṁ, labheyyāma upasampadanti. " Alatthuṁ kho bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṁ, alatthuṁ upasampadaṁ.

108. Te vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi. Saṅkhārānaṁ ādīnavaṁ okāraṁ saṅkilesaṁ nibbāne ca ānisaṁsaṁ pakāsesi. Tesaṁ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandasyiyamānānaṁ samādāpiyamānānaṁ samuttejiyamānānaṁ sampahaṁsiyamānānaṁ na cirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṁsu.

[BJT Page 068]

109. Tena kho pana bhikkhave samayena bandhumatiyā rājadhāniyā mahābhikkhusaṅgho paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ atha kho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: "mahā kho etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Yannūnāhaṁ bhikkhu anujāneyyaṁ 'caratha bhikkhave cārikaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya, atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ. Mā ekena dve agamittha. Desetha bhikkhave [page 046] dhammaṁ ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ sabyañjanaṁ, kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavaṇatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca channaṁ channaṁ vassāna accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā'ti."

110. Atha kho bhikkhave, aññataro mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi. Atha kho so bhikkhave, mahābrahmā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā yena vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho tenañjalimpanāmetvā vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etadavoca: "evametaṁ bhagavā, evameta, sugata, mahā kho bhante etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Anujānātu bhante bhagavā bhikkhū 'caratha bhikkhave, cārikaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya, atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ. Mā ekena dve agamittha. Desetha bhikkhave dhammaṁ ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ sabyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavaṇatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro'ti. Api ca bhante, mayaṁ tathā karissāma yathā bhikkhu channaṁ channaṁ vassānaṁ accayena bandhumatiṁ rājadhāniṁ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā"ti. Idamavoca bhikkhave, so mahābrahmā, idaṁ vatvā [page 047] vipassiṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyi.

[BJT Page 070]

111. Atha kho bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho sāyaṇhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito bhikkhu āmantesi: idha mayhaṁ bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: "mahā kho etarahi bhikkhusaṅghā bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Yannūnāhaṁ bhikkhu anujāneyyaṁ "caratha bhikkhave cārikaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya, atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ. Mā ekena dve agamittha. Desetha bhikkhave dhammaṁ ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ sabyañjanaṁ kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā. Assavanatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca channaṁ channaṁ vassānaṁ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti.

112. Atha kho bhikkhave, aññataro mahābrahmā mama cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito mama purato pāturahosi. Atha kho so bhikkhave, mahābrahmā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā yenāhaṁ tenañjalimpanāmetvā maṁ etadavoca "evametaṁ bhagavā, evametaṁ sugata, mahā kho bhante, etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Anujānātu bhante, bhagavā bhikkhū "caratha bhikkhave, cārikaṁ bahujanahitāya bahujana sukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ. Mā ekena dve agamittha. Desetha bhikkhave, dhammaṁ ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ sabyañjanaṁ, kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ pakāsetha santi sattā apparajakkhajātikā assavaṇatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro. [page 048] api ca bhante, mayaṁ tathā karissāma, yathā bhikkhū channaṁ channaṁ vassānaṁ accayena bandhumatiṁ rājadhāniṁ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā"ti. Idamavoca so bhikkhave mahābrahmā, idaṁ vatvā maṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyi.

113. "Anujānāmi bhikkhave, caratha cārikaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya, atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ. Mā ekena dve agamittha, desetha bhikkhave, dhammaṁ ādikalyāṇaṁ majjhekalyāṇaṁ, pariyosāna kalyāṇaṁ sātthaṁ sabyañjanaṁ. Kevaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā. Assavaṇatā dhammassa parihāyanti. Bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca bhikkhave, channaṁ channaṁ vassānaṁ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti.

[BJT Page 072]

114. Atha kho bhikkhave, bhikkhū yebhuyyena ekāheneva janapadacārikaṁ pakkamiṁsu. Tena kho pana bhikkhave, samayena jambudīpe caturāsīti āvāsasahassāni honti. Ekamhi vasse nikkhante devatā saddamanussāvesuṁ: "nikkhantaṁ kho mārisā ekaṁ vassaṁ pañca'dāni vassāni sesāni. Pañcannaṁ vassānaṁ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti. Dvīsu vassesu nikkhantesu devatā saddamasussāvesuṁ: "nikkhantāni kho mārisā dve vassāni, cattāridāni vassāni sesāni. Catunnaṁ vassānaṁ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti. Tīsu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṁ: 'nikkhantāni kho mārisā tīṇi vassāni. Tīṇi'dāni vassāni [page 049] sesāni. Tiṇṇaṁ vassānaṁ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti. Catusu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṁ: "nikkhantāni kho mārisā cattāri vassāni. Dve'dāni vassāni sesāni. Dvinnaṁ vassānaṁ accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti. Pañcasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṁ: "nikkhantāni kho mārisā pañca vassāni. Ekaṁ'dāni vassaṁ sesaṁ. Ekassa vassassa accayena bandhumatī rājadhāni upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā"ti. Chasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṁ: "nikkhantāni kho mārisā chabbassāni. Samayo'dāni bandhumatiṁ rājadhāniṁ upasaṅkamituṁ pātimokkhuddesāyā"ti.

115. Atha kho te bhikkhave bhikkhu, appekacce sakena iddhānubhāvena, appekacce devatānaṁ iddhānubhāvena, ekāheneva bandhumatiṁ rājadhāniṁ upasaṅkamiṁsu pātimokkhuddesāya. Tatra sudaṁ bhikkhave vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho bhikkhusaṅghe evaṁ pātimokkhaṁ uddisati:

"Khantī paramaṁ tapo titikkhā,
Nibbānaṁ paramaṁ vadanti buddhā.
Na hi pabbajito parūpaghātī
Samaṇo hoti paraṁ viheṭhayanto.

Sabbapāpassa akaraṇaṁ kusalassa upasampadā,
Sacittapariyodapanaṁ etaṁ buddhānasāsanaṁ.

Anūpavādo anūpaghāto pātimokkhe ca saṁvaro,
[page 050] mattaññutā ca bhattasmiṁ pantañca sayanāsanaṁ,
Adhicitte ca āyogo etaṁ buddhāna sāsanaṁ"ti.

[BJT Page 074]

116. Ekamidāhaṁ bhikkhave samayaṁ ukkaṭṭhāyaṁ viharāmi subhagavane sālarājamūle. Tassa mayhaṁ bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṁ cetaso parivikko udapādi: 'na kho so sattāvāso sulabharūpo yo mayā anajjhāvutthapubbo1 iminā dīghena addhunā aññatra suddhāvāsehi devehi. Yannūnāhaṁ yena suddhāvāsā devā tenupasaṅkameyyanti". Atha kho ahaṁ2 bhikkhave seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ samiñjeyya, evameva ukkaṭṭhāyaṁ subhagavane sālarājamūle antarahito avihesu devesu pāturahosiṁ.

117. Tasmiṁ bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni yenāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu, ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṁ etadavocuṁ: "ito so mārisa 3, ekanavuto kappe 4 yaṁ vipassī bhagavā arahaṁ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiya kule udapādi vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Vipassissa mārisa, [page 051] bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā"ti.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Anāvutthapubbo - machasaṁ. 2. Atha, khvāhaṁ - machasaṁ. 3.'Mārisā' - machasaṁ. 4. Ekanavutikappe - machasaṁ.

[BJT Page 076]

118. Tasmiṁyeva kho bhikkhave devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṁ etadavocuṁ:
"Imasmiṁ yeva kho mārisa1, bhaddakappe etarahi arahaṁ sammāsambuddho loke uppanno. Bhagavā mārisa, khattiyo jātiyā, khattiyakule uppanno. Bhagavā mārisa gotamo gottena. Bhagavato mārisa, [page 052] appakaṁ āyuppamāṇaṁ parittaṁ lahukaṁ, 2 yo ciraṁ jīvati so vassasataṁ, appaṁ vā bhiyyo. Bhagavā mārisa assatthassa mūle abhisambuddho. Bhagavato mārisa, sāriputtamoggallānaṁ3 nāma sāvakayugaṁ aggaṁ bhaddayugaṁ. Bhagavato mārisa, eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni bhagavato mārisa, ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Bhagavato mārisa, ānando bhikkhu upaṭṭhāko4 aggupaṭṭhāko. Bhagavato mārisa, suddhodano nāma rājāpitā, 4 māyā nāma devī mātā4 janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṁ rājadhāni. Bhagavato mārisa, evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi' evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ, evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā"ti. 119. Atha khvāhaṁ bhikkhave, avihehi devehi saddhiṁ yena atappā devā tenupasaṅkamiṁ tasmiṁ bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni yenāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā"ti.

Atha khvāhaṁ bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi saddhiṁ yena sudassā devā tenupasaṅkamiṁ tasmiṁ bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni yenāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. [page 053] ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṁ etadavocuṁ: "ito so mārisa, ekanavuto kappo yaṁ vipassī bhagavā arahaṁ sammā sambuddho loke udapādi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā"ti.
Atha khvāhaṁ bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi saddhiṁ yena sudassī devā tenupasaṅkamiṁ tasmiṁ bhikkhave, devanikāye anekāni
Devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni yenāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṁ etadavocuṁ: "ito so mārisa, ekanavuto kappo yaṁ vipassī bhagavā arahaṁ sammā sambuddho loke udapādi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā"ti.
Atha khvāhaṁ bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi sudassīhi ca devehi saddhiṁ yena akaniṭṭhā devā tenupasaṅkamiṁ tasmiṁ bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatā satasahassāni yenāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṁ etadavocuṁ: "ito so mārisa, ekanavuto kappo yaṁ vipassī bhagavā arahaṁ sammā sambuddho loke udapādi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍaññā gottena ahosi. Vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Vipassī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janenti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Vipassissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, vipassimhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā"ti.

1. Mārisā, - machasaṁ. 2. Lahusaṁ, - [PTS. 3.] Sāriputtamoggallānā, - [PTS. 4.] Ahosi - machasaṁ. *

[BJT Page 078]

120. Tasmiṁ yeva kho bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṁ etadavocuṁ: ito kho mārisa, ekatiṁse kappe yaṁ sikhī bhagavā loke udapādi sikhī mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi sikhī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Sikhī mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa sattativassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Sikhī mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho puṇḍarīkassa mūle abhisambuddho. Sikhī mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Sikhī mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṁ. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Sikhissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Sikhissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khemaṅkaro nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Sikhissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa aruṇo nāma rājā pitā ahosi. Pabhāvatī nāma devī mātā ahosi janenti. Aruṇassa rañño aruṇavatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Sikhissa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, sikhīmhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā.
So yeva kho mārisa, ekatiṁso kappo yaṁ vessabhū bhagavā loke udapādi. Vessabhū mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi. Vessabhū mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vessabhū mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Vessabhū mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho sālassa mūle abhisambuddho. Vessabhūssa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa soṇuttaraṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Vessabhūssa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ: eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi asīti bhikkhusahassāni. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sattati bhikkhusahassāni. Eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi saṭṭhi bhikkhusahassāni. Vessabhussa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṁ sannipātā ahesuṁ sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Vessabhussa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa upasanto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vessabhussa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa suppatīto nāma rājā pitā ahosi. Yasavatī nāma devī mātā ahosi janenti. Suppatītassa rañño anomaṁ nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Vessabhūssa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, vessabhūmhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā.
Imasmiṁ yeva kho mārisa, bhadda kappe kakusandho bhagavā loke udapādi. Kakusandho mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇa kule udapādi. Kakusandho mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Kakusandho mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cattālīsavassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Kakusandho mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho sirīsassa mūle abhisambuddho. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vidhurasañjīvaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi cattāḷīsa bhikkhusahassāni. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁ yeva khīṇāsavānaṁ. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa buddhijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa aggidatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Visākhā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janenti. Tena kho pana mārisa samayena khemo nāma rājā ahosi. Khemassa rañño khemavatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Kakusandhassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, kakusandhamhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā. Imasmiṁ yeva mārisa, bhadda kappe koṇāgamano bhagavā loke udapādi. Koṇāgamano mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇakule udapādi koṇāgamano mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Koṇāgamano mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa tiṁsavassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Koṇāgamano mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho udumbarassa mūle abhisambuddho. Koṇāgamano mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bhiyyosuttaraṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ bhaddayugaṁ. Koṇāgamano mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi tiṁsabhikkhusahassāni. Koṇāgamanassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Koṇāgamanassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sotthijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Koṇāgamanassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Uttarā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janenti. Tena kho pana mārisa samayena sobho nāma rājā ahosi. Sobhassa rañño sobhāvatī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Koṇāgamanassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, koṇāgamanamhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā.

Imasmiṁ yeva mārisa, bhadda kappe kassapo bhagavā loke udapādi. Kassapo mārisa, bhagavā arahaṁ sammā sambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇakule udapādi kassapo mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Kassapo mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa vīsati4vassasahassāni āyuppamāṇaṁ ahosi. Kassapo mārisa, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho nigrodhassa mūle abhisambuddho. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tissabhāradvājaṁ nāma sāvakayugaṁ ahosi aggaṁ
Bhaddayugaṁ. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi vīsatibhikkhusahassāni. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sabbamitto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā ahosi janenti. Tena kho pana mārisa samayena kikī nāma4 rājā ahosi. Kikissa rañño bārāṇasī nāma nagaraṁ rājadhāni ahosi. Kassapassa mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi, evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, kassapamhi bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā"ti.

121. Tasmiṁ yeva kho bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Ekamantaṁ ṭhitā kho bhikkhave, tā devatā maṁ etadavocuṁ: "imasmiṁ yeva kho mārisa1, bhaddakappe etarahi arahaṁ sammāsambuddho loke uppanno. Bhagavā mārisa, khattiyo jātiyā, khattiyakule uppanno. Bhagavā mārisa gotamo gottena. Bhagavato mārisa, appakaṁ āyuppamāṇaṁ parittaṁ lahukaṁ, 2 yo ciraṁ jīvati so vassasataṁ, appaṁ vā bhiyyo. Bhagavā mārisa assatthassa mūle abhisambuddho. Bhagavato mārisa, sāriputtamoggallānaṁ3 nāma sāvakayugaṁ aggaṁ bhaddayugaṁ. Bhagavato mārisa, eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni bhagavato mārisa, ayaṁ eko sāvakānaṁ sannipāto ahosi sabbesaṁyeva khīṇāsavānaṁ. Bhagavato mārisa, ānando bhikkhu upaṭṭhāko4 aggupaṭṭhāko. Bhagavato mārisa, suddhodano nāma rājāpitā, 4 māyā nāma devī mātā4 janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṁ rājadhāni. Bhagavato mārisa, evaṁ abhinikkhamanaṁ ahosi' evaṁ pabbajjā, evaṁ padhānaṁ, evaṁ abhisambodhi, evaṁ dhammacakkappavattanaṁ. Te mayaṁ mārisa, bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā kāmesu kāmacchandaṁ virājetvā idhūpapannā"ti.
122. Iti kho bhikkhave, tathāgatassevesā dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhamma dhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce 'chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe, sabbadukkhavītivante jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati, "evañjaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā, evaṅgottā, evaṁsīlā, evaṁdhammā, evaṁpaññā, evaṁvihārī, evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ itipī"ti. Devatā'pi tathāgatassa etamatthaṁ ārocesuṁ yena tathāgato atīte buddhe parinibbuto chinnapapañce 'chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe, sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi [page 054] anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati, "evaṁ jaccā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁnāmā, evaṅgottā, evaṁsīlā, evaṁdhammā, evaṁpaññā, evaṁvihārī, evaṁvimuttā te bhagavanto ahesuṁ itipī"ti.

Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṁ abhinandunti.

Mahāpadānasuttaṁ niṭṭhitaṁ paṭhamaṁ.
[BJT Page 080]

2 Mahānidānasuttaṁ

1. Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kurūsu viharati kammāsadammaṁ1 nāma kurūnaṁ nigamo. Atha kho āyasmā ānando. Yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "acchariyaṁ bhante, abbhutaṁ bhante, yāvagambhīro cāyaṁ bhante, paṭiccasamuppādo gambhīravabhāso ca. Atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyatī"ti.

2. Mā hevaṁ ānanda avaca, mā hevaṁ ānanda avaca, gambhīro cāyaṁ ānanda paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca. Etassa ānanda, dhammassa ananubodhā appaṭivedhā evamayaṁ pajā tantākulakajātā guḷāguṇḍikajātā2 muñjababbajabhūtā3 apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ saṁsāraṁ nātivattati.

3. Atthi idappaccayā jarāmaraṇanti iti puṭṭhena satā ānanda, atthīti'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā jarāmaraṇanti iti ce. Vadeyya, jātipaccayā jarāmaraṇanti iccassa vacanīyaṁ.

Atthi idappaccayā jātīti iti puṭṭhena satā ānanda, [page 056] atthīti'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā jātīti iti ce vadeyya, bhavapaccayā jātīti iccassa vacanīyaṁ.

Atthi idappaccayā bhavo'ti iti puṭṭhena satā ānanda, atthīti'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā bhavo'ti iti ce vadeyya, upādānapaccayā bhavo'ti iccassa vacanīyaṁ.

Atthi idappaccayā upādānanti iti puṭṭhena satā ānanda, atthīti'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā upādānanti iti ce vadeyya, taṇhāpaccayā upādānanti iccassa vacanīyaṁ.

1. Kammāsadhammaṁ - machasaṁ. 2. Guḷāguṇḍhikajāta - sīmu gulagaṇḍhikajātā - di aṭṭhakathā kulagaṇḍhikajātā - guṇagaṇḍhikajātā - syā. 3. Muñjapabbajabhūtā - machasaṁ, syā.

[BJT Page 082]

Atthi idappaccayā taṇhā'ti iti puṭṭhena satā ānanda atthīti'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā taṇhā'ti iti ce vadeyya, vedanāpaccayā taṇhā'ti iccassa vacanīyaṁ.

Atthi idappaccayā vedanā'ti iti puṭṭhena satā ānanda atthīti'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā vedanā'ti iti ce vadeyya, phassapaccayā vedanā'ti iccassa vacanīyaṁ.

Atthi idappaccayā phasso'ti iti puṭṭhena satā ānanda atthīti'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā phasso'ti iti ce vadeyya, nāmarūpaccayā phasso'ti iccassa vacanīyaṁ.

Atthi idappaccayā nāmarūpanti iti puṭṭhena satā ānanda atthi'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā nāmarūpanti iti ce vadeyya, viññāṇapaccayā nāmarūpanti iccassa vacanīyaṁ.

Atthi idappaccayā viññāṇanti iti puṭṭhena satā ānanda atthīti'ssa vacanīyaṁ. Kimpaccayā viññāṇanti iti ce vadeyya, nāmarūpapaccayā viññāṇanti iccassa vacanīyaṁ.

Iti kho ānanda nāmarūpapaccayā viññāṇaṁ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṁ, nāmarūpapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṁ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṁ sokaparidevadukkhadomanassūpāyāsā [page 057] sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
4. "Jātipaccayā jarāmaraṇanti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ yathā jātipaccayā jarāmaraṇaṁ: jāti ca hi ānanda nābhavissa sabbena sababaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhivi seyyathīdaṁ: devānaṁ vā devattāya, gandhabbānaṁ vā gandhabbattāya, yakkhānaṁ vā yakkhattāya, bhūtānaṁ vā bhūtattāya, manussānaṁ vā manussattāya, catuppadānaṁ vā catuppadattāya. Pakkhinaṁ vā pakkhittāya, siriṁsapānaṁ vā siriṁsapattāya1, tesaṁ tesañca ānanda sattānaṁ tathattāya 2 jāti nābhavissa, sabbaso jātiyā asati jātinirodhā api nu kho jarāmaraṇaṁ paññāyethā?"Ti.

"No hetaṁ bhante".

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo jarāmaraṇassa yadidaṁ jāti".

1. Sarīsapānaṁ vā machasaṁ. 2. Tadatadattāya - machasaṁ.

[BJT Page 084]

5. "Bhavapaccayā jātīti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ yathā bhavapaccayā jāti: bhavo ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassavi kimhivi seyyathīdaṁ: kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo, sabbaso bhave asati bhavanirodhā api nu kho jāti paññāyethā?"Ti.

"Nohetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo jātiyā yadidaṁ bhavo. "
6. "Upādānapaccayā bhavo'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ: yathā upādānapaccayā bhavo: upādānaṁ ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassavi [page 058] kimhivi seyyathīdaṁ: kāmūpadānaṁ vā diṭṭhūpadānaṁ vā sīlabbatūpādānaṁ vā attavādūpādānaṁ vā - sabbaso upādāne asati upādānanirodhā api nu kho bhavo papaññāyethā?Ti.

"Nohetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo bhavassa yadidaṁ upādānaṁ. "

7. Taṇhāpaccayā upādānanti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ: yathā taṇhāpaccayā upādānaṁ: taṇhā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici - seyyathīdaṁ: rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā - sabbaso taṇhāya asati taṇhānirodhā api nu kho upādānaṁ paññāyethā?"Ti.

"Nohetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo upādānassa yadidaṁ taṇhā. "

8. "Vedanāpaccayā taṇhā'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda iminā petaṁ pariyāyena veditabbaṁ yathā vedanāpaccayā taṇhā: vedanā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici - seyyathīdaṁ: cakkhusamphassajā vedanā sotasamphassajā vedanā ghānasampassajā vedanā kāyasamphassajā vedanā manosamphassajā vedanā, - sabbaso vedanāya asati vedanānirodhā api nu kho taṇhā paññāyethā?"Ti.

"No hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo taṇhāya yadidaṁ vedanā. "

[BJT Page 086]

9. Iti kho panetaṁ ānanda vedanaṁ paṭicca taṇhā, taṇhaṁ paṭicca pariyesanā, pariyesanaṁ paṭicca lābho, lābhaṁ paṭicca vinicchayo, vinicchayaṁ paṭiccachandarāgo, chandarāgaṁ paṭicca ajjhosānaṁ, ajjhosānaṁ paṭicca pariggaho, pariggahaṁ paṭicca macchariyaṁ, macchariyaṁ [page 059] paṭicca ārakkho, ārakkhādhikaraṇaṁ1 paṭicca daṇḍādāna satthādānakalahaviggahavivādatuvaṁtuvaṁ pesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti.
10. Ārakkhādhikaraṇaṁ daṇaḍādānasatthādānakalaha - viggaha - vivādatuvantuvaṁ - pesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantīti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ yathā ārakkhādhikaraṇaṁ daṇḍādāna - satthādāna - kalaha - viggaha - vivāda - tuvantuvaṁ - pesuñña - musā - vādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti: ārakkho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, sabbaso ārakkhe asati ārakkhanirodhā api nu kho daṇḍādāna - satthādāna - kalaha - viggaha - vivāda - tuvantuvaṁ - pesuñña - musā - vādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhaveyyunti?.

"No hetaṁ bhante. "

Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo daṇḍadānasatthādānakalahaviggahavivādatuvantuvaṁpesuññamusāvādānaṁ anekesaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ sambhavāya yadidaṁ ārakkho.

11. Macchariyaṁ paṭicca ārakkho'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ yathā macchariyaṁ paṭicca ārakkho: macchariyaṁ ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, sabbaso macchariye asati macchariyanirodhā api nu kho ārakkho paññāyethāti?

"No hetaṁ bhante."

Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo ārakkhassa yadidaṁ macchariyaṁ.

12. Pariggahaṁ paṭicca macchariyanti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ. Yathā pariggahaṁ paṭicca macchariyaṁ: [page 060] pariggaho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, sabbaso pariggahe asati pariggahanirodhā api nu kho macchariyaṁ paññāyethā ti?

"No hetaṁ bhante. "

Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo macchariyassa yadidaṁ pariggaho.

1. Ārakkhaṁ paṭicca ārakkhādhikaraṇaṁ - syā.

[BJT Page 088]

13. "Ajjhosānaṁ paṭicca pariggaho'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ. Yathā ajjhosānaṁ paṭicca paṭiggaho: ajjhosānaṁ ca hi ānanda nābhavissa sabbesa sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici. Sabbaso ajjhosāne asati ajjhosānanirodhā nirodhā api nu kho pariggaho paññāyethā?"Ti.

"No hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo pariggahassa yadidiṁ ajjhosānaṁ."

14. "Chandarāgaṁ paṭicca ajjhosānanti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ. Yathā chandarāgaṁ paṭicca ajjhosānaṁ: chandarāgo ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, sabbaso chandarāge asati chandarāganirodhā api nu kho ajjhosānaṁ paññāyethā?Ti."

"No hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo ajjhosānassa yadidaṁ chandarāgo. "

15. "Vinicchayaṁ paṭicca chandarāgo'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ yathā vinicchayaṁ paṭicca chandarāgo: vinicchayo ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, sabbaso vinicchaye asati vinicchayanirodhā api nu kho chandarāgo paññāyethā?"Ti.

[page 061] "no hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo chandarāgassa, yadidaṁ vinicchayo. "

16. "Lābhaṁ paṭicca vinicchayo'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ. Yathā lābhaṁ paṭicca vinicchayo: lābho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, sabbaso lābhe asati lābhanirodhā api nu kho vinicchayo paññāyethā?Ti.

"No hetaṁ bhante"

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo vinicchayassa yadidaṁ lābho. "

17. "Pariyesanaṁ paṭicca lābho'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ. Yathā pariyesanaṁ paṭicca lābho: pariyesanā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, sabbaso pariyesanāya asati pariyesanānirodhā api nu kho lābho paññāyethā?"Ti.

"No hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo lābhassa yadidaṁ pariyesanā. "

[BJT Page 090]

18. Taṇhaṁ paṭicca pariyesanā'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ. Yathā taṇhaṁ paṭicca pariyesanā: taṇhā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, seyyathīdaṁ kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā, sabbaso taṇhā nirodhā api nu kho pariyesanā paññāyethā?Ti.

"No hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo pariyesanāya yadidaṁ taṇhā.

Iti kho ānanda ime dve dhammā dvayena vedanāya ekasamosaraṇā bhavanti. "

19. [page 062] "phassapaccayā vedanā'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda iminā petaṁ pariyāyena veditabbaṁ yathā phassapaccayā vedanā: phasso ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ kassaci kimhici, seyyathīdaṁ - cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso, sabbaso phasse asati phassanirodhā api nu kho vedanā paññāyethā?"Ti.

"No hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo vedanāya yadidaṁ phasso. "

20. "Nāmarūpapaccayā phasso'ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ yathā nāmarūpapaccayā phasso: yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmakāyassa paññatti hoti, tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho rūpakāye adhivacanasamphasso paññāyethāti

"No hetaṁ bhante. "

"Yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi rūpakāyassa paññatti hoti, tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho nāmakāye paṭighasamphasso paññāyethā?"Ti.

"No hetaṁ bhante."

[BJT Page 092]

"Yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmakāyassa ca rūpakāyassa ca paññatti hoti, tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho adhivacanasamphasso vā paṭighasamphasso vā paññāyethā?"Ti.
"No hetaṁ bhante. "

"Yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmarūpassa paññatti hoti, tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho phasso paññāyethā?"Ti.

"No hetaṁ bhante."

"Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo phassassa yadidaṁ nāmarūpaṁ.

21. "Viññāṇapaccayā nāmarūpanti iti kho panetaṁ [page 063] vuttaṁ. Tadānanda iminā petaṁ pariyāyena veditabbaṁ. Yathā viññāṇapaccayā nāmarūpaṁ. Viññāṇaṁ ca hi ānanda mātukucchismiṁ na okkamissatha, api nu kho nāmarūpaṁ mātukucchismiṁ samuccissathāti"?

"No hetaṁ bhante. "

"Viññāṇaṁ ca hi ānanda mātukucchiṁ okkamitvā vokkamissatha, api nu kho nāmarūpaṁ itthattāya abhinibbattissathāti"?

"No hetaṁ bhante".

"Viññāṇaṁ ca hi ānanda daharasseva sato vocchijjissatha kumārakassa vā kumārikāya vā, api nu kho nāmarūpaṁ vuddhiṁ virūḷhiṁ vepullaṁ āpajjissathāti'?

"No hetaṁ bhante. "

'Tasmātihānanda eseva hetu etaṁ nidānaṁ. Esa samudayo esa paccayo nāmarūpassa yadidaṁ viññāṇaṁ. "

22. "Nāmarūpapaccayā viññāṇanti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tadānanda imināpetaṁ pariyāyena veditabbaṁ. Yathā nāmarūpapaccayā viññāṇaṁ: viññāṇaṁ ca hi ānanda nāmarūpe patiṭṭhaṁ na labhissatha, api nu kho āyatiṁ jātijarāmaraṇaṁ dukkhasamudayasambhavo paññāyethāti"?

"No hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda, eseva hetu etaṁ nidānaṁ esa samudayo esa paccayo viññāṇassa yadidaṁ nāmarūpaṁ."

[BJT Page 094]

"Ettāvatā kho ānanda jāyetha vā jīyetha vā mīyetha vā cavetha vā upapajjetha vā, ettāvatā adhivacanapatho, ettāvatā niruttipatho, ettāvatā viññattipatho, ettāvatā paññāvacaraṁ ettāvatā vaṭṭaṁ vattati, (ettāvatā) [page 064] itthattaṁ paññapanāya, yadidaṁ nāmarūpaṁ saha viññāṇena aññamaññapaccayatāya pavattati. "

23. "Kittāvatā ca ānanda attānaṁ paññapento paññapeti: rūpiṁ vā hi ānanda parittaṁ attānaṁ paññapento paññapeti 'rūpī me paritto attāti'ti, rūpiṁ vā hi ānanda anantaṁ attānaṁ paññapento paññapeti 'rūpī me ananto attā'ti, 'arūpiṁ vā hi ānanda parittaṁ attānaṁ paññapento paññapeti 'arūpī me paritto attā'ti, arūpiṁ vā hi ānanda anantaṁ attānaṁ paññapento paññapeti 'arūpī me ananto attā'ti.

24. "Tatrānanda yo so rūpiṁ parittaṁ attānaṁ paññapento paññapeti1, etarahi vā so rūpiṁ parittaṁ attānaṁ paññapento paññapeti. Tattha bhāviṁ vā so rūpiṁ parittaṁ attānaṁ paññapento paññapeti. Atathaṁ vā pana santaṁ tathattāya upakappessāmī ti iti vā panassa hoti. Evaṁ santaṁ kho ānanda rūpiṁ parittattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṁ vacanāya.

25. "Tatrānanda yo so rūpiṁ anantaṁ attānaṁ paññapento paññapeti, etarahi vā so rūpiṁ anantaṁ attānaṁ paññapento paññapeti, tattha bhāviṁ vā so rūpiṁ anantaṁ attānaṁ paññapento paññapeti. Atathaṁ vā pana santaṁ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa hoti. Evaṁ santaṁ kho ānanda rūpiṁ anattattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṁ vacanāya.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Paññāpetto paññāpeti, katthaci.

[BJT Page 096]

26. "Tatrānanda yo so arūpiṁ parittaṁ attānaṁ paññapento paññapeti, etarahi vā so arūpiṁ parittaṁ attānaṁ paññapento paññapeti, tattha bhāviṁ vā so arūpiṁ parittaṁ attānaṁ paññapento paññapeti. Atathaṁ vā pana santaṁ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa hoti. Evaṁ santaṁ kho ānanda arūpiṁ parittattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṁ vacanāya.

27. "Tatrānanda yo so arūpiṁ anantaṁ attānaṁ paññapento paññapeti, etarahi vā so arūpiṁ anantaṁ attānaṁ paññapento paññapeti. Tattha bhāviṁ vā so arūpiṁ anantaṁ attānaṁ paññapento paññapeti. Atathaṁ vā pana santaṁ tathattāya upakappessāmīti iti vā [page 065] panassa hoti. Evaṁ santaṁ kho ānanda arūpiṁ anattattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṁ vacanāya. Ettāvatā kho ānanda attānaṁ paññapento paññapeti.
28. "Kittāvatā cānanda attānaṁ na paññapento na paññapeti:

Rūpiṁ vā hi ānanda parittaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti 'rūpī me paritto attā'ti. Rūpiṁ vā hi ānanda anantaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. 'Rūpī me ananto attā'ti. Arūpiṁ vā hi ānanda parittaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti 'arūpī me paritto attā'ti. Arūpiṁ vā hi ānanda anantaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti 'arūpī me ananto attā'ti.

29. "Tatrānanda yo so rūpiṁ parittaṁ attānaṁ na paññapento, na paññapeti, etarahi vā so rūpiṁ parittaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. Tattha bhāviṁ vā so rūpiṁ parittaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. Atathaṁ vā pana santaṁ tathattāya upakappessāmī ti iti vā panassa na hoti, evaṁ santaṁ kho ānanda rūpiṁ parittattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṁ vacanāya.

[BJT Page 098]

30. "Tatrānanda, yo so rūpiṁ anantaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti, etarahi vā so rūpiṁ anantaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. Tattha bhāviṁ vā so rūpiṁ anantaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. 'Atathaṁ vā pana santaṁ tathattāya upakappessāmī'ti iti vā panassa na hoti. Evaṁ santaṁ kho ānanda rūpiṁ anattattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṁ vacanāya.
31. "Tatrānanda, yo so arūpiṁ parittaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti, etarahi vā so arūpiṁ parittaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. Tattha bhāviṁ vā so arūpiṁ parittaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. 'Atathaṁ vā pana santaṁ tathattāya upakappessāmī'ti iti vā panassa na hoti. Evaṁ santaṁ kho ānanda arūpiṁ parittattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṁ vacanāya.

32. "Tatrānanda, yo so arūpiṁ anantaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti, etarahi mā so arūpiṁ anantaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. Tattha bhāviṁ vā so arūpiṁ anantaṁ attānaṁ na paññapento na paññapeti. 'Atathaṁ vā pana santaṁ tathattāya upakappessāmī'ti iti vā panassa [page 066] na hoti. Evaṁ santaṁ kho ānanda, arūpiṁ anattattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṁ vacanāya. Ettāvatā kho ānanda attānaṁ na paññapento na paññapeti.

33. "Kittāvatā ca ānanda attānaṁ samanupassamāno samanupassati.

Vedanaṁ vāhi ānanda, attānaṁ samanupassamāno samanupassati: 'vedanā me attā'ti. 'Na heva kho me vedanā attā, appaṭisaṁvedano me attā'ti iti vā hi ānanda, attānaṁ samanupassamāno samanupassati. 'Na heva kho me vedanā attā, no'pi appaṭisaṁvedano me attā, attā me vedayati vedanādhammo hi me attā'ti iti vā hi ānanda, attānaṁ samanupassamāno samanupassati.

[BJT Page 100]

34. Tatrānanda, yo so evamāha: 'vedanā, me attā'ti, so evamassa vacanīyo: 'tisso kho imā āvuso vedanā: sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā. Imāsaṁ kho tvaṁ tissannaṁ vedanānaṁ katamaṁ attato samanupassasī ti'. Yasmiṁ ānanda, samaye sukhaṁ vedanaṁ vedeti, neva tasmiṁ samaye dukkhaṁ vedanaṁ vedeti, na adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vedeti, sukhaṁ yeva tasmiṁ samaye vedanaṁ vedeti. Yasmiṁ ānanda, samaye dukkhaṁ vedanaṁ vedeti, neva tasmiṁ samaye sukhaṁ vedanaṁ vedeti, na adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vedeti, dukkhaṁ yeva tasmiṁ samaye vedanaṁ vedeti. Yasmiṁ ānanda, samaye adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vedeti, neva tasmiṁ samaye sukhaṁ vedanaṁ vedeti, na dukkhaṁ vedanaṁ vedeti, adukkhamasukhaṁ yeva tasmiṁ samaye vedanaṁ vedeti.

35. "Sukhā pi kho ānanda, vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Dukkhāpi kho ānanda vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā [page 067] vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Adukkhamasukhā pi kho ānanda vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā. Tassa sukhaṁ vedanaṁ vedayamānassa1 'eso me attā'ti hoti. Tassā yeva sukhāya vedanāya nirodhā 'vyaggo me attā'ti hoti. Dukkhaṁ vedanaṁ vedayamānassa 'eso me attā'ti hoti. Tassā yeva dukkhāya vedanāya nirodhā 'vyaggo me attā'ti hoti. Adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vedayamānassa 'eso me attā'ti hoti. Tassā yeva adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā 'vyaggo me attā'ti hoti. Iti so diṭṭheva dhamme aniccaṁ sukhaṁ dukkhaṁ vokiṇṇaṁ2 uppādavayadhammaṁ attānaṁ samanupassamāno samanupassati. Yo so evamāha 'vedanā me attā'ti. Tasmātihānanda, etenapetaṁ nakkhamati 'vedanā me attā'ti samanupassituṁ.

36. "Tatrānanda, yo so evamāha 'naheva kho me vedanā attā, appaṭisaṁvedano me attā'ti, so evamassa vacanīyo 'yattha panāvuso sabbaso vedayitaṁ natthi, api nu kho tattha ayamahamasmī'ti 3 siyā?"Ti.

"No hetaṁ bhante. "

"Tasmātihānanda, etenapetaṁ nakkhamati 'naheva kho me vedanā attā, appaṭisaṁvedano me attā'ti samanupassituṁ.

1. Vediyamānassa - katthaci. 2. Aniccasukhadukkhavokiṇṇaṁ - katthaci 3. Ahamasmīti, sīmu.

[BJT Page 102]

37. Tatrānanda, yo so evamāha 'naheva kho me vedanā attā, no'pi appaṭisaṁvedano me attā, attā me vedeti, vedanādhammo hi me attā'ti, so evamassa vacanīyo: 'vedanā ca hi āvuso sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ aparisesā nirujjheyyuṁ, sabbaso vedanāya asati vedanānirodhā api nu kho tattha ayamahamasmiti siyā?"Ti.

"No hetaṁ bhante."

"Tasmātihānanda, etenapetaṁ nakkhamati ' naheva [page 068] kho me vedanā attā, no pi appaṭisaṁvedano me attā, attā me vedayati, vedanādhammo hi me attā'ti samanupassituṁ."

38. "Yato kho panānanda, bhikkhu neva vedanaṁ attānaṁ samanupassati, no pi appaṭisaṁvedanaṁ attānaṁ samanupassati, no pi 'attā me vedayati vedanādhammo hi me attā'ti samanupassati, so evaṁ asamanupassanto na ca kiñci loke upādiyati, anupādiyaṁ na paritassati, aparitassaṁ paccattaṁ yeva parinibbāyissati. Khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā'ti pajānāti.

39. "Evaṁ vimuttacittaṁ kho ānanda, bhikkhuṁ yo evaṁ vadeyya" hoti tathāgato parammaraṇā iti'ssa diṭṭhi"ti tadakallaṁ. "Na hoti tathāgato parammaraṇā iti'ssa diṭṭhiti tadakallaṁ. "Hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇā iti'ssa diṭṭhi"ti tadakallaṁ. "Neva hoti, na na hoti tathāgato parammaraṇā iti'ssa diṭṭhi"ti tadakallaṁ. Taṁ kissa hetu: yāvatā ānanda adhivacanaṁ, yāvataṁ adhivacanapatho, yāvatā nirutti, yāvatā niruttipatho, yāvatā paññatti, yāvatā paññattipatho, yāvatā paññā, yāvatā paññāvacaraṁ yāvatā vaṭṭaṁ vaṭṭati, 1 tadabhiññā vimutto bhikkhu "tadabhiññā vimutto bhikkhu 2 na jānāti na passati iti'ssa diṭṭhi"ti tadakallaṁ.

40. "Satta kho imā ānanda, viññāṇaṭṭhitiyo, dve āyatanāni, katamā satta:

Santānanda sattā nānāttakāyā [page 069] nānattasaññino seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṁ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.

1. Yācanā vaṭṭaṁ yācanā vaṭṭati - machasaṁ. 2. Vimuttaṁ bhikkhuṁ - machasaṁ.

[BJT Page 104]

"Santānanda, sattā nānattakāyā ekattasaññino seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṁ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.

Santānanda, sattā ekattakāyā nānattasaññino seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṁ catutthā1 viññāṇaṭṭhiti.

"Santānanda, sattā sabbaso rūpasaññānaṁ samatikkamā paṭighasaññānaṁ atthaṅgamā nānattasaññānaṁ amanasikārā 'ananto ākāso'ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṁ pañcamā2 viññāṇaṭṭhiti.

"Sattānanda, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṁ samatikkamma 'anantaṁ viññāṇa'nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṁ chaṭṭhā3 viññāṇaṭṭhiti.

"Sattānanda, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṁ samatikkamma 'natthi kiñcī'ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṁ sattamā4 viññāṇaṭṭhiti.

Asaññasattāyatanaṁ, nevasaññānāsaññāyatanameva dutiyaṁ.

41. Tatrānanda, yāyaṁ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti nānattakāyā nānattasaññino seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṁ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassā ca assādaṁ pajānāti, tassā ca ādīnavaṁ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?"

[page 070] "no hetaṁ bhante. "

"Tatrānanda, yāyaṁ dutiyā viññāṇaṭṭhiti nānattakāyā ekattasaññino seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṁ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassā ca assādaṁ pajānāti, tassā ca ādīnavaṁ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?"

"Tatrānanda, yāyaṁ tatiyā viññāṇaṭṭhiti ekattakāyā nānattasaññino seyyathāpi devā ābhassarā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṁ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassā ca assādaṁ pajānāti, tassā ca ādīnavaṁ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?"
"Tatrānanda, yāyaṁ catutthā viññāṇaṭṭhiti ekattakāyā ekattasaññino seyyathāpi devā subhakiṇṇā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṁ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassā ca assādaṁ pajānāti, tassā ca ādīnavaṁ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?" "Tatrānanda, yāyaṁ pañcamā viññāṇaṭṭhiti sabbaso rūpasaññānaṁ samatikkamā paṭighasaññānaṁ atthaṅgamā nānattasaññānaṁ amanasikārā 'ananto ākāso'ti ākāsānañcāyatanūpagā. Yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṁ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassā ca assādaṁ pajānāti, tassā ca ādīnavaṁ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?"
"Tatrānanda, yāyaṁ chaṭṭhā viññāṇaṭṭhiti sabbaso ākāsānañcāyatanaṁ samatikkamma anantaṁ viññāṇa'nti viññāṇañcāyatanūpagā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṁ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassā ca assādaṁ pajānāti, tassā ca ādīnavaṁ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?"

"Tatrānanda, yāyaṁ sattamā viññāṇaṭṭhiti sabbaso viññāṇañcāyatanaṁ samatikkamma 'natthi kiñci'ti ākiñcaññāyatanūpagā, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassā ca samudayaṁ pajānāti, tassā ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassā ca assādaṁ pajānāti, tassā ca ādīnavaṁ pajānāti, tassā ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?"

"No hetaṁ bhante. "

1. Catutthi - sīmu, machasaṁ, syā, [PTS. 2.] Pañcamī - sīmu, machasaṁ, syā. [PTS]
3. Chaṭṭhī, sīmu - machasaṁ, syā, [PTS. 4.] Sattamī - sīmu, machasaṁ, syā, [PTS]

[BJT Page 106]

"Tatrānanda, yadidaṁ asaññasattāyatanaṁ, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassa ca samudayaṁ pajānāti, tassa ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassa ca assādaṁ pajānāti, tassa ca ādīnavaṁ pajānāti, tassa ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?"

"No hetaṁ bhante. "

"Tatrānanda, yadidaṁ nevasaññānāsaññāyatanaṁ, yo nu kho ānanda, tañca pajānāti, tassa ca samudayaṁ pajānāti, tassa ca atthaṅgamaṁ pajānāti, tassa ca assādaṁ pajānāti, tassa ca ādīnavaṁ pajānāti. Tassa ca nissaraṇaṁ pajānāti, kallaṁ nu tena tadabhinanditunti?"

"No hetaṁ bhante. "

"Yato kho ānanda, bhikkhu imāsañca sattannaṁ viññāṇaṭṭhitinaṁ, imesañca dvinnaṁ āyatanānaṁ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṁ viditvā anupādā vimutto hoti. Ayaṁ vuccatānanda, bhikkhu paññāvimutto.

42. "Aṭṭha kho ime ānanda vimokkhā. Katame aṭṭha:

Rūpī rūpāni passati. Ayaṁ paṭhamo vimokkho.

Ajjhattaṁ arūpasaññībahiddhā rūpāni passati. Ayaṁ dutiyo vimokkho.

[page 071] subhanteva adhimutto hoti. Ayaṁ tatiyo vimokkho.

Sabbaso rūpasaññānaṁ samatikkamā paṭighasaññānaṁ atthaṅgamā nānattasaññānaṁ amanasikārā 'ananto ākāso'ti ākāsānañcāyatanaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ catuttho vimokkho.

Sabbaso ākāsānañcāyatanaṁ samatikkamma 'anantaṁ viññāṇa'nti viññāṇañcāyatanaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ pañcamo vimokkho.

Sabbaso viññāṇañcāyatanaṁ samatikkamma 'natthi kiñcī'ti ākiñcaññāyatanaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ chaṭṭho vimokkho,

Sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ sattamo vimokkho.

Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṁ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ aṭṭhamo vimokkho.

Ime kho ānanda, aṭṭha vimokkhā.

[BJT Page 108]

"Yato kho ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe anulomampi samāpajjati, paṭilomampi samāpajjati, anulomapaṭilomampi samāpajjati, yatthicchakaṁ yadicchakaṁ yāvadicchakaṁ samāpajjati pi vuṭṭhāti pi, āsavānañca khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, ayaṁ vuccatānanda, bhikkhu ubhatobhāgavimutto. Imāya ca ānanda ubhatobhāgavimuttiyā aññā ubhatobhāgavimutti uttarītarā vā paṇītatarā vā natthi"ti.

Idamavoca bhagavā attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṁ abhinandīti.

Mahānidānasuttaṁ niṭṭhitaṁ dutiyaṁ.

[BJT Page 110]

3 [page 072] mahāparinibbānasuttaṁ

Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samaṁ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana samayena rājā māgadho ajātasattu vedehīputto vajjī abhiyātukāmo hoti. So evamāha: 'ahaṁ hi ime vajjī evaṁmahiddhike evaṁmahānubhāve ucchecchāmi, 1 vināsessāmi vajjī, anayabyasanaṁ āpādessāmi vajjī'ti.

2. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto vassakāraṁ brāhmaṇaṁ magadhamahāmattaṁ āmantesi:

"Ehi tvaṁ brāhmaṇa, yena bhagavā tenupasaṅkama. Upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi. Appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ puccha: 'rājā bhante, māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavato pāde sirasā vandati. Appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchatī'ti.

Evaṁ ca vadehi: 'rājā bhante, māgadho ajātasattu vedehiputto vajjī abhiyātukāmo hoti. So evamāha: ahaṁ hi ime vajjī evaṁmahiddhike evaṁmahānubhāve ucchecchāmi, vināsessāmī vajjī, [page 073] anayabyasanaṁ āpādessāmī vajjī'ti. Yathā ca te bhagavā byākaroti, taṁ sādhunaṁ uggahetvā mama āroceyyāsi. Na hi tathāgatā vitathaṁ bhaṇantī"ti.

3. 'Evaṁ ho'ti kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassa paṭissutvā, bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā, 2 bhaddaṁ yānaṁ abhirūhitvā, bhaddehi bhaddehi yānehi rājagahamhā niyyāsi. Yena gijjhakūṭo pabbato tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattiko'va yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārānīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavantaṁ etadavoca:

1. Ucchejjāmi - aṭṭhakathā, syā, [PTS. 2.] Yojetvā - ma cha saṁ,

[BJT Page 112]

"Rājā bho gotama, māgadho ajātasattu vedehiputto bhoto gotamassa pāde sirasā vandati. Appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchati. Rājā bho gotama, māgadho ajātasattu vedehiputto vajjī abhiyātukāmo. So evamāha: ahaṁ hi ime vajjī evaṁmahiddhike evaṁmahānubhāve ucchecchāmi, vināsessāmi vajjī anayabyasanaṁ āpādessāmi vajjī"ti.

(Vajjīnaṁ satta aparihāniyā dhammā:)

4. Tena kho pana samayena āyasmā ānando bhagavato piṭṭhito ṭhito hoti. Bhagavantaṁ vījayamāno1. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi:
"Kinti te ānanda, sutaṁ: vajjī abhiṇhasannipātā sannipātabahulāti?

"Sutammetaṁ bhante, vajjī abhiṇhasannipātā sannipātabahulā"ti.

"Yāvakīvañca ānanda, vajjī abhiṇhasannipātā sannipātabahulā bhavissanti vuddhiyeva 2 ānanda, vajjīnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni."(1)

"Kinti te ānanda, [page 074] sutaṁ: vajjī samaggā sannipātanti, samaggā vuṭṭhahanti, samaggā vajjīkarakaṇīyāni karontīti?"
"Sutammetaṁ bhante,vajjī samaggā sannipatanti,samaggā vuṭṭhahanti,samaggā vajjīkaraṇīyāni karontī"ti.
"Yāvakīvañca ānanda, vajjī samaggā sannipatissanti, samaggā vuṭṭhahissanti, samaggā vajjikaraṇīyāni karissanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. " (2)

"Kinti te ānanda sutaṁ: vajjī apaññattaṁ na paññapenti, paññattaṁ na samucchindanti, yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattantīti?"

"Sutammetaṁ bhante, vajjī apaññattaṁ na paññapenti, paññattaṁ na samucchindanti, yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattanti"ti.
1. Vijīyamāno, syā. 2. Vuḍḍhiyepha - syā. Vijayamāno - ma cha saṁ.

[BJT Page 114]

"Yāvakīvañca ānanda vajjī apaññattaṁ na paññapessanti, paññattaṁ na samucchindissanti, yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattissanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. (3)

Kinti te ānanda sutaṁ: vajjī ye te vajjīnaṁ vajjimahallakā, te sakkaronti garukaronti1 mānenti pūjenti, tesañca sotabbaṁ maññantīti?"

"Sutammetaṁ bhante, vajjī ye te vajjīnaṁ vajjimahallakā, te sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tesañca sotabbaṁ maññantī"ti.

"Yāvakīvañca ānanda vajji ye te vajjīnaṁ vajjimahallakā, te sakkarissanti garukarissanti mānessanti pūjessanti, tesañca sotabbaṁ maññissanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. " (4)

"Kinti te ānanda sutaṁ: vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo tā na okkassa pasayha vāsentī?"Ti.

"Sutammetaṁ bhante, vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo, tā na okkassa pasayha vāsenti" ti.

"Yāvakīvañca ānanda vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo, tā na okkassa pasayha vāsessanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. " (5)

"Kinti te ānanda sutaṁ: vajjī yāni tāni vajjīnaṁ vajjicetiyāni abbhantarāni ceva bāhirāni ca, tāni sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tesañca dinnapubbaṁ katapubbaṁ dhammikaṁ baliṁ no parihāpentīti?. "

[page 075] "sutammetaṁ bhante, vajjī yāni tāni vajjīnaṁ vajjicetiyāni abbhantarāni ceva bāhirāni ca, tāni sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti, tesañca dinnapubbaṁ katapubbaṁ dhammikaṁ baliṁ no parihāpenti"ti.

1. Garuṁ karonti, - ma cha saṁ.

[BJT Page 116]

"Yāvakīvañca ānanda vajjī yāni tāni vajjīnaṁ vajjicetiyāni abbhantarāni ceva bāhirānica, tāni sakkarissanti garukarussanti mānessanti pūjessanti, tesañca dinnapubbaṁ katapubbaṁ dhammikaṁ baliṁ no parihāpessanti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. " (6)

"Kinti te ānanda sutaṁ: vajjīnaṁ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇagutti susaṁvihitā: kinni anāgatā ca arahanto vijitaṁ āgaccheyyuṁ, āgatā ca arahanto vijite phāsuṁ1 vihareyyunti?"
"Sutammetaṁ bhante vajjīnaṁ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇagutti susaṁvihitā: kinti anāgatā ca arahanto vijitaṁ āgaccheyyuṁ, āgatā ca arahanto vijite phāsuṁ vihareyyunti. "

"Yāvakīvañca ānanda vajjīnaṁ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇatutti susaṁvihitā bhavissanti: kinti anāgatā ca arahanto vijitaṁ āgaccheyyuṁ, āgatā ca arahanto vijite phāsuṁ vihareyyunti, vuddhiyeva ānanda vajjīnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihānī'ti. " (7)

5. Atha kho bhagavā vassakāraṁ brāhmaṇaṁ magadhamahāmattaṁ āmantesi: "ekamidāhaṁ brāhmaṇa samayaṁ vesāliyaṁ viharāmi sārandade cetiye. Tatrāhaṁ vajjīnaṁ ime satta aparihāniye dhamme desesiṁ. Yāvakīvañca brāhmaṇa ime satta aparihāniyā dhammā vajjīsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu vajjī sandississanti, vuddhiyeva brāhmaṇa vajjīnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihānī"ti.

(Iti vajjīnaṁ satta aparihāniyā dhammā. )

6. Evaṁ vutte vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavantaṁ etadavoca: ekamekenāpi bho gotama aparihāniyena dhammena samannāgatānaṁ vajjīnaṁ vuddhiyeva pāṭikaṅkhā no [page 076] parihāni, ko pana vādo sattahi aparihāniyehi dhammehi, akaraṇīyā'ca, bho gotama vajjī raññā māgadhena ajātasattunā vedehiputtena yadidaṁ yuddhassa, aññatra upalāpanāya aññatra mithubhedā2.

"Bhanda ca'dāni mayaṁ bho gotama gacchāma, bahukiccā mayaṁ bahukaraṇīyā"ti.

"Yassa'dāni tvaṁ brāhmaṇa kālaṁ maññasī"ti.

1. Phāsu vihareyyuṁ, - ma cha saṁ. 2. Mithubhedāya, - ma cha saṁ.

[BJT Page 118]
Atha kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

7. Atha kho bhagavā acirapakkante vassakāre brāhmaṇe magadhamahāmatte āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "gaccha tvaṁ ānanda, yāvatikā bhikkhū rājagahaṁ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṁ sannipātehī"ti.

'Evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā yāvatikā bhikkhū rājagahaṁ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṁ sannipātetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "sannipātito1 bhante bhikkhusaṅgho. Yassa'dāni bhante bhagavā kālaṁ maññatī"ti.

(1. Bhikkhūnaṁ satta aparihāniyā dhammā:)

8. Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena upaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi "satta vo bhikkhave aparihāniye dhamme desessāmi. Taṁ suṇātha, sādhukaṁ manasikarotha, bhāsissāmī"ti. 'Evaṁ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:

"Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhu abhiṇhasannipātā sannipātabahulā bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (1)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū samaggā sannipatissanti samaggā vuṭṭhahissanti samaggā saṅghakaraṇīyāni [page 077] karissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (2)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhu apaññattaṁ na paññapessanti 2, paññattaṁ na samucchindissanti, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vattissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (3)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghaparināyakā3, te sakkarissanti garukarissanti 4 mānessanti pūjessanti, tesañca sotabbaṁ maññissanti, vuddhiyeva bhikkhu bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (4)

1. Sannipātito, sīmu. 2. Paññāpessanti, [PTS. 3.] Saṅghapariṇāyakā, machasaṁ.
4. Garuṅkarissanti, machasaṁ.

[BJT Page 120]

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū uppannāya taṇhāya ponobhavikāya na vasaṁ gacchanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (5)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū āraññakesu senāsanesu sāpekkhā bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (6)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū paccattaññeva satiṁ upaṭṭhapessanti1, 'kinti anāgatā ca pesalā sabrahmacārī āgaccheyyuṁ, āgatā ca pesalā sabrahmacārī phāsuṁ vihareyyunti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (7)
Yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni.

(2. Aparepi bhikkhūnaṁ sattaaparihāniyā dhammā:)

19. Apare pi vo bhikkhave satta aparihāniye dhamme desessāmi. Taṁ suṇātha, sādhukaṁ manasikarotha, bhāsissāmīti. Evaṁ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na kammārāmā [page 078] bhavissanti na kammaratā na kammārāmataṁ anuyuttā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (1)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na bhassārāmā bhavissanti na bhassaratā na bhassārāmataṁ anuyuttā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (2)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na niddārāmā bhavissanti na niddāratā10 na niddārāmataṁ anuyuttā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (3)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na saṅgaṇikārāmā bhavissanti na saṅgaṇikāratā na saṅgaṇikārāmataṁ anuyuttā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (4)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na pāpicchā bhavissanti na pāpikānaṁ icchānaṁ vasaṁ gatā, vuddhiyeva bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (5)

1. Upaṭṭhāpessanti, [PTS]
10 [BJT] niraddātā [PTS] niddā - ratā
[BJT Page 122]

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na pāpamittā bhavissanti na pāpasahāyā na pāsampavaṅkā, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (6)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū na oramattakena visesādhigamena antarā vosānaṁ āpajjissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. (7)

Yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhu sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni.

3. Aparepi satta aparihāniyā dhammā

10. Apare pi vo bhikkhave satta aparihāniye dhamme desessāmi. Taṁ suṇātha, sādhukaṁ manasi karotha, bhāsissāmī ti. 'Evaṁ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū saddhā bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū hirimā bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū ottappī bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū bahussutā [page 079] bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū āraddhaviriyā bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū upaṭṭhitasatī bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū paññavanto bhavissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni.

Yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni.

4. Apare pi satta aparihāniyā dhammā

11. Apare pi vo bhikkhave satta aparihāniye dhamme desessāmi. Taṁ suṇātha, sādhukaṁ manasikarotha, bhāsissāmīti. 'Evaṁ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū satisambojjhaṅgaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū dhammavicayasambojjhaṅgaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū viriyasambojjhaṅgaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū pītisambojjhaṅgaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū passaddhisambojjhaṅgaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhūsamādhisambojjhaṅgaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū upekkhāsambojjhaṅgaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni.

[BJT Page 124]

Yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni.

(5. Apare pi satta aparihāniyā dhammā:)

12. Apare pi vo bhikkhave satta aparihāniye dhamme desessāmi. Taṁ suṇātha, sādhukaṁ manasikarotha, bhāsissāmī ti. 'Evaṁ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū aniccasaññaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū anattasaññaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū asubhasaññaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū ādīnavasaññaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū pahānasaññaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū virāgasaññaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū nirodhasaññaṁ bhāvessanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni.

[page 080] yāvakīvañca bhikkhave ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā no parihāni.

(6. Apare cha aparihāniyā dhammā:)

13. Apare bhikkhave cha aparihāniye dhamme desessāmi. Taṁ suṇātha, sādhukaṁ manasikarotha, bhāsissāmī'ti. 'Evaṁ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū metataṁ kāyakammaṁ paccupaṭṭhāpessanti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. (1)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū mettaṁ vacīkammaṁ paccupaṭṭhāpessanti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. (2)
Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū mettaṁ manokammaṁ paccupaṭṭhāpessanti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. (3)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi, tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī1 bhavissanti sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. (4)

1. Na appaṭivibhattabhogi, syā.

[BJT Page 126]

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhū yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññūppasatthāni1 aparāmaṭṭhāni samādhisaṁvattanikāni, tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagatā viharissanti sabrahmacārīhi āvī ceva raho ca, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni, (5)

Yāvakīvañca bhikkhave bhikkhūnaṁ yāyaṁ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammādukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagatā viharissanti sabrahmacārīhi āvī ceva raho ca bhikkhave vuddhiyeva bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihāni. (6)

[page 081] yāvakīvañca bhikkhave ime cha aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca chasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandissanti, vuddhiyeva bhikkhave bhikkhūnaṁ pāṭikaṅkhā, no parihānīti.

(Bhikkhūnaṁ dhammīkathā:)

14. Tatra sudaṁ bhagavā rājagahe viharanto gijjhakūṭe pabbate etadeva bahulaṁ bhikkhūnaṁ dhammiṁ kathaṁ karoti: "iti sīlaṁ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṁso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṁsā. Paññāparibhāvitaṁ cittaṁ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathīdaṁ2: kāmāsavā bhavāsavā3 avijjāsavā"ti.

15. Atha kho bhagavā rājagahe yathābhirattaṁ viharitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: āyāmānanda yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamissāmāti. 'Evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena ambalaṭṭhikā tadavasari tatra sudaṁ bhagavā ambalaṭṭhikāyaṁ viharati rājāgārake. Tatrapi sudaṁ4 bhagavā ambalaṭṭhikāyaṁ viharanto rājāgārake etadeva bahulaṁ bhikkhūnaṁ dhammiṁ kathaṁ karoti: "iti sīlaṁ, iti samādhi, iti paññā sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṁso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṁsā. Paññāparibhāvitaṁ cittaṁ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathīdaṁ: kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā"ti.

1. Viññapasatthāni, ma cha saṁ. 2. Seyyathīdaṁ, ma cha saṁ. 3.Bhavāsavā diṭṭhāsavā, sīmu. 4. Tatrāpi sudaṁ, machasaṁ.

[BJT Page 128]

16. Atha kho bhagavā ambalaṭṭhikāyaṁ yathābhirattaṁ viharitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi 'āyamānanda, yena nālandā tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena nālandā tadavasari. Tatra sudaṁ bhagavā nālandāyaṁ viharati pāvārikambavane.

(Sāriputta sīhanādo. )

17. Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenusapasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā [page 082] ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṁ etadavoca: 'evaṁ pasanno ahaṁ bhante bhagavatī: na cāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo bhagavatā bhiyyo'bhiññataro1 yadidaṁ sambodhiyanti. " Uḷārā kho te ayaṁ sāriputta āsabhī vācā2 bhāsitā, ekaṁso gahito, sīhanādo nadito: "evaṁ pasanno ahambhante bhagavati: na cāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyo'bhiññataro yadidaṁ sambodhiyanti. "

Ninte 3 sāriputta ye te ahesuṁ. Atītamaddhānaṁ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā: evaṁsīlā te bhagavanto ahesuṁ itipi, evaṁdhammā - evaṁpaññā - evaṁ vihārī - evaṁ vimuttā te bhagavanto ahesuṁ iti pī ti?

"No hetaṁ bhante. "

Kimpana te sāriputta ye te bhavissanti anāgatamaddhānaṁ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā: evaṁsīlā te bhagavanto bhavissanti itipi, evaṁdhammā - evaṁpaññā - evaṁvihārī - evaṁvimuttā te bhagavanto bhavissanti iti pī ti?

"No hetaṁ bhante".

1. Bhiyyobhiññātaro, syā. 2. Āsabhivācā, syā. 3. Kinnū, syā, [PTS]

[BJT Page 130]

Kimpana te1 sāriputta ahaṁ etarahi arahaṁ sammāsambuddho cetasā ceto paricca vidito: evaṁsīlo bhagavā iti pi, evaṁdhammo - evaṁpañño - evaṁvihārī - evaṁvimutto bhagavā iti pī ti?

"No hetaṁ bhante".

Ettha hi 2 te sāriputta atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṁ3 natthi. Atha kiñcarahi te ayaṁ sāriputta uḷārā [page 083] āsahī vācā bhāsitā, ekaṁso gahito, sīhanādo nadito: 'evaṁ pasanno ahaṁ bhante bhagavati na cāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā4 bhiyye'bhiññataro yadidaṁ sambodhiyanti?"

18. Na kho panetaṁ bhante atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṁ atthi. Api ca kho me bhante dhammanvayo vidito:

Seyyathāpi bhante rañño paccantimaṁ nagaraṁ daḷhuddāpaṁ5 daḷhapākāratoraṇaṁ ekadvāraṁ, tatrassa dovāriko paṇḍito byatto medhāvī aññātānaṁ6 nivāretā ñātānaṁ pavesetā, so tassa sāmantā7 anupariyāyapathaṁ8 anukkamamāno na passeyya pākārasandhiṁ vā pākāravivaraṁ vā antamaso biḷāranissakkanamattampi, 9 tassa evamassa: ye keci oḷārikā pāṇā imaṁ nagaraṁ pavisanti vā nikkhamanti vā sabbe te iminā'va dvārena pavisanti vā nikkhamanti vā'ti, evameva kho me bhante dhammanvayo vidito: ye te bhante ahesuṁ atītamaddhānaṁ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto pañcanīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catusu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, sattasambojjhaṅge10 yathābhūtaṁ bhāvetvā anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abhisambujjhiṁsu, ye pi te bhante bhavissanti anāgatamaddhānaṁ arahanto sammāsambuddho, sabbe te bhagavanto pañcanīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, sattasambojjhaṅge yathābhūtaṁ bhāvetvā anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abhisambujjhissanti, bhagavā'pi bhante etarahi arahaṁ sammāsambuddho pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catusu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacitto, sattasambojjhaṅge yathābhūtaṁ
Bhāvetvā anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abhisambuddho'ti,
1. Kiṁ pana, syā, [PTS. 2.] Ettha ca hi machasaṁ. 3.Cetopariññāyañāṇaṁ, syā. 4. Bhagavato, syā. 5.Daḷhuddhāpaṁ machasaṁ daḷhadvāraṁ, syā. 6. Añātānaṁ, syā. 7. Samantā, syā. 8. Anucariyāyapathaṁ, syā. 9.Biḷāranikkhamatanamattaṁ, sīmu. 10. Bojjhaṅge, machasaṁ.

[BJT Page 132]

19.Tatra pi sudaṁ bhagavā nālandāyaṁ viharanto [page 084] pāvārikambavane etadeva bahulaṁ bhikkhunaṁ dhammiṁ kathaṁ karoti: "iti sīlaṁ, iti samādhi, iti paññā, sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṁso: samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṁsā. Paññāparibhāvitaṁ cittaṁ sammadeva āsavehi vimuccati seyyathīdaṁ: kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā"ti,

20. Atha kho bhagavā nālandāyaṁ yathābhirattaṁ viharitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: āyāmānanda yena pāṭaligāmo tenupasaṅkamissāmāti. 'Evaṁ bhanteti' kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena pāṭaligāmo tadavasari. Assosuṁ kho pāṭaligāmiyā upāsakā 'bhagavā kira pāṭaligāmaṁ anuppatto ti, atha kho pāṭaligāmiyā upāsakā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinnā kho pāṭaligāmiyā upāsakā bhagavantaṁ etadavocuṁ: adhivāsetu no bhante bhagavā āvasathāgāranti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena,

21. Atha kho pāṭaligāmiyā upāsakā bhagavato adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhīṇaṁ katvā yena āvasathāgāraṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā sabbasanthariṁ āvasathāgāraṁ santharitvā āsanāni paññāpetvā udakamaṇikaṁ patiṭṭhapetvā telappadīpaṁ āropetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Ekamantaṁ ṭhitā kho pāṭaligāmiyā upāsakā bhagavantaṁ etadavocuṁ: sabbasattharisanthataṁ bhante āvasathāgāraṁ, āsanāni paññattāni, udakamaṇiko patiṭṭhāpito, telappadīpo āropito, yassa'dāni bhante bhagavā kālaṁ maññatī ti.

22. [page 085] atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṁ bhikkhusaṅghena yena āvasathāgāraṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṁ pavisitvā majjhimaṁ thambhaṁ nissāya puratthābhimukho nisīdi. Bhikkhusaṅgho pi kho pāde pakkhāletvā - āvasathāgāraṁ pavisitvā pacchimaṁ bhittiṁ nissāya puratthābhimukho nisīdi bhagavantaṁ yeva purakkhatvā. 2 Pāṭaligāmiyā pi kho upāsakā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṁ pivisitvā puratthimaṁ bhittiṁ nissāya pacchimābhimukhā nisīdiṁsu bhagavantaṁ yeva purakkhatvā2.

1. Sabbasantharitaṁ santhataṁ, syā. Sabbasanthariṁ santhataṁ, sīmu. 2. Purekkhitvā, sīmu.

[BJT Page 134]

(Pāṭaligāmiyānaṁ upāsakānaṁ ovādo:)

23. Atha kho bhagavā pāṭaligāmiye upāsake āmantesi. Pañcime gahapatayo ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā. Katame pañca:

Idha gahapatayo dussīlo sīlavipanno pamādādhikaraṇaṁ mahatiṁ bhogajāniṁ nigacchati. Ayaṁ paṭhamo ādīnavo dussīlassa sīlaṁ vipattiyā.

Puna ca paraṁ gahapatayo dussīlassa sīlavipannassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati. Ayaṁ dutiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Puna ca paraṁ gahapatayo dussīlo sīlavipanno yaññadeva parisaṁ upasaṅkamati yadi khattiyaparisaṁ yadi brāhmaṇaparisaṁ yadi gahapatiparisaṁ yadi samaṇaparisaṁ, avisārado upasaṅkamati maṅkubhūto. Ayaṁ tatiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Puna ca paraṁ gahapatayo dussīlo sīlavipanno sammūḷho kālaṁ karoti. Ayaṁ catuttho ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Puna ca paraṁ gahapatayo dussīlo sīlavipanno kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati. Ayaṁ pañcamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Ime kho gahapatayo pañca ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā.

24. [page 086] pañcime gahapatayo ānisaṁsā sīlavato sīlasampadāya. Katame pañca?

Idha gahapatayo sīlavā sīlasampanno appamādādhikaraṇaṁ mahantaṁ bhogakkhandhaṁ adhigacchati. Ayaṁ paṭhamo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

Puna ca paraṁ gahapatayo sīlavato sīlasampannassa kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati. Ayaṁ dutiyo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

Puna ca paraṁ gahapatayo sīlavā sīlasampannā yaññadeva parisaṁ upasaṅkamati yadi khattiyaparisaṁ yadi brāhmaṇaparisaṁ yadi gahapatiparisaṁ yadi samaṇaparisaṁ, visārado upasaṅkamati amaṅkubhūto. Ayaṁ tatiyo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

Puna ca paraṁ gahapatayo sīlasampanno asammuḷho kālaṁ karoti. Ayaṁ catuttho ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

[BJT Page 136]

Puna ca paraṁ gahapatayo sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. Ayaṁ pañcamo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

"Ime kho gahapatayo pañca ānisaṁso sīlavato sīlasampadāyā"ti.

25. Atha kho bhagavā pāṭaligāmiye upāsake bahudeva rattiṁ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā uyyojesi "abhikkantā kho gahapatayo ratti yassa'dāni tumhe kālaṁ maññathā"ti. 'Evaṁ bhante'ti kho pāṭaligāmiyā upāsakā bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkamiṁsu. Atha kho bhagavā acirapakkantesu pāṭaligāmiyesu upāsakesu suññāgāraṁ pāvisi.

(Pāṭalīnagaramāpanaṁ)

26. Tena kho pana samayena sunīdhavassakārā1 magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṁ māpenti vajjīnaṁ paṭibāhāya. Tena kho pana samayena sambahulā [page 087] devatāyo sahassasahasseva pāṭaligāme vatthūni parigaṇhanti. Yasmiṁ padese mahesakkhā devatā vatthūni parigaṇhanti, mahesakkhānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. Yasmiṁ padese majjhimā devatā vatthūni parigaṇhanti, majjhimānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. Yasmiṁ padese nīcā devatā vatthūni parigaṇhanti, nīcānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ.

27. Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tā devatāye sahassasahasseva 2 pāṭaligāme vatthūni parigaṇhantiyo. Atha kho bhagavā rattiyā paccūsasamayaṁ paccuṭṭhāya āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: konu kho3 ānanda pāṭaligāme nagaraṁ māpentī? Ti 4. "Sunīdhavassakārā bhante magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṁ māpenti vajjīnaṁ paṭibāhāyā"ti.

1. Sunīdha vassakārā, machasaṁ. 2. Sahasasasseva, sīmu. [PTS] Sahasseva, machasaṁ. 3. Konukho, sīmu. 4. Māpetī, sīmu.

[BJT Page 138]

28. Seyyathāpi ānanda devehi tāvatiṁsehi saddhiṁ mantetvā evameva kho ānanda sunīdhavassakārā magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṁ māpenti vajjīnaṁ paṭibāhāya. Idhāhaṁ ānanda addasaṁ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sambahulā devatāyo sahassasahasseva pāṭaligāme vatthūni parigaṇhantiyo. Yasmiṁ ānanda padese mahesakkhā devatā vatthūni parigaṇhanti, mahesakkhānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. Yasmiṁ padese majjhimā devatā vatthūni parigaṇhanti, majjhimānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. Yasmiṁ padesā nīcā devatā vatthūni parigaṇhanti, nīcānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. Yāvatā ānanda ariyaṁ āyatanaṁ yāvatā vaṇippatho1 idaṁ agganagaraṁ bhavissati pāṭaliputtaṁ puṭabhedanaṁ. [page 088] pāṭaliputtassa kho ānanda tayo antarāyā bhavissanti: aggito vā udakato vā mithubhedā vāti.

29. Atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodiṁsu. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārānīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Ekamantaṁ ṭhitā kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṁ etadavocuṁ: "adhivāsetu no bhavaṁ gotamo ajjatanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenā"ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.

30. Atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavato adhivāsanaṁ viditvā yena sako āvasatho tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā sake āvasathe paṇītaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṁ ārocāpesuṁ. 'Kālo bho gotama niṭṭhitaṁ bhattanti'.

31. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṁ bhikkhusaṅghena yena sunīdhavassakārānaṁ magadhamahāmattānaṁ āvasatho tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā buddhapamukhaṁ bhikkhusaṅghaṁ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesuṁ sampavāresuṁ.

32. Atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṁ bhuttāviṁ onītapattapāṇiṁ aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā ekamantaṁ nisidiṁsu. Ekamantaṁ nisinne kho sunīdhavassakāre magadhamahāmatte bhagavā imāhi gāthāhi anumodi:

1. Vaṇipapātho, syā.

[BJT Page 140]

Yasmiṁ padese kappeti vāsaṁ paṇḍitajātiyo, 1 sīlavantettha bhojetvā saññate brahmacārayo, 2
Yā tattha devatā āsuṁ3 tāsaṁ dakkhiṇamādise.
Tā pūjitā pūjayanti mānitā mānayanti naṁ,
[page 089] tato naṁ anukampanti 4 mātā puttaṁ'ca orasaṁ
Devatānukampito poso sadā bhadrāni passatī'ti.

Atha kho bhagavā sunīdhavassakāre magadhamahāmatte imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

33. Tena kho pana samayena sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṁ piṭṭhīto piṭṭhito anubandhā honti. 'Yenajja samaṇo gotamo dvārena nikkhamissati, taṁ gotamadvāraṁ nāma bhavissati. Yena titthena gaṅgaṁ nadiṁ5 tarissati, taṁ gotamatitthaṁ nāma bhavissatī'ti.

Atha kho bhagavā yena dvārena nikkhakami, taṁ gotamadvāraṁ nāma ahosi. Atha kho bhagavā yena gaṅgā nadī tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena gaṅgā nadī pūrā hoti samātittikā kākapeyyā. Appekacce manussā nāvaṁ pariyesanti, appekacce uḷumpaṁ pariyesanti, appekacce kullaṁ bandhanti orā pāraṁ6 gantukāmā atha kho bhagavā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ7 vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, 8 evameva gaṅgāya nadiyā orimatīre antarahito pārimatīre paccuṭṭhāsi saddhiṁ bhikkhusaṅghena.

Addasā kho bhagavā te manusse appekacce nāvaṁ pariyesante appekacce uḷumpaṁ pariyesante, appekacce kullaṁ bandhante orā pāraṁ gantukāme. Atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānāṁ udānesi:

"Ye taranti aṇṇavaṁ saraṁ
Setuṁ katvāna visajja pallalāni,
Kullaṁ hi jano pabandhati 9
Tiṇṇā medhāvino janā'ti. "

Paṭhamabhāṇavāraṁ

1. Paṇḍitajātiko, [PTS. 2.] Brahmacārino, machasaṁ. 3.Asasu, [PTS 4.] Anukampenti, sīmu. 5. Gaṅgānadiṁ, syā. 6.Pārāpāraṁ, sīmu. Apārāpāraṁ, ma cha saṁ, [PTS. 7.]Samiñjitaṁ, machasaṁ. 8. Samiñjeyya, machasaṁ. 9. Kullaṁ jano cabandhati, syā. * "Gotamatitthaṁ nāma ahosī"ti pāḷiyaṁ na dissati. Tathāpa "gotamatitthāvidure" iti mahābodhivaṁsādisu dissate.

[BJT Page 142]

(Ariyasacca paṭivedhakathā)

34. [page 090] atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'āyamānanda yena koṭigāmo tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evaṁ bhante'ti. Kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena koṭigāmo tadavasari. Tatrasudaṁ bhagavā koṭigāme viharati. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi:

Catunnaṁ bhikkhave ariyasaccānaṁ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca. Katamesaṁ catunnaṁ:

Dukkhassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca. Dukkhasamudayassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca. Dukkhanirodhassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca. Dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya bhikkhave ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca.

Tayidaṁ bhikkhave dukkhaṁ ariyasaccaṁ anubuddhaṁ paṭividdhaṁ dukkhasamudayo1 ariyasaccaṁ anubuddhaṁ paṭividdhaṁ. Dukkhanirodho2 ariyasaccaṁ anubuddhaṁ paṭividdhaṁ. Dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṁ anubuddhaṁ paṭividdhaṁ. Ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti. Natthidāni punabbhavo'ti.

Idamavoca bhagavā. Idaṁ vatthā sugato athāparaṁ etadavoca satthā:

[page 091] catunnaṁ ariyasaccānaṁ yathābhūtaṁ adassanā
Saṁsitaṁ3 dīghamaddhānaṁ tāsu tāsveva 4 jātisu
Tāni etāni diṭṭhāni bhavanetti samūhatā,
Ucchinnaṁ mūlaṁ dukkhassa natthidāni punabbhavo'ti.

35. Tatra pi sudaṁ bhagavā koṭigāme viharanto etadeva bahulaṁ bhikkhūnaṁ dhammiṁ kathaṁ karoti: "iti sīlaṁ, iti samādhi, iti paññā sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṁso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalāhoti mahānisaṁsā. Paññāparibhāvitaṁ cittaṁ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathīdaṁ: kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā"ti

1. Dukkhasamudayaṁ sīmu. Machasaṁ, [PTS. 2.] Dukkhanirodhaṁ, sīmu, machasaṁ, [PTS. 3.] Saṁsaritaṁ sīmu. 4. Tāyeva, [PTS. 5.]Kāmāsavā bhavāsavā diṭṭhāsavā avijjāsavā, [PTS]

[BJT Page 144]

Dhammādāsa dhammapariyāyo

36. Atha kho bhagavā koṭigāme yathābhirattaṁ viharitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi "āyāmānanda yena nādikā1 tenupasaṅkamissāmā"ti. 'Evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena nādikā tadavasari. Tatrapi sudaṁ bhagavā nādike viharati giñjakāvasathe. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca:

Sāḷho nāma bhante bhikkhu nādike kālakato. 2 Tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Nandā nāma bhante bhikkhunī nādike kālakatā. Tassā kā gati, ko abhisamparāyo? [page 092] sudatto nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Sujātā nāma bhante upāsikā nādike kālakatā. Tassā kā gati, ko abhisamparāyo? Kakudho3 nāma bhante upāsako nādike kālakato, tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Kāliṅgo4 nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko abhisamparāyo. Nikaṭo nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Kaṭissabho nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati. Ko abhisamparāyo? Tuṭṭho nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati. Ko abhisamparāyo? Santuṭṭho nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati. Ko abhisamparāyo? Bhaddo nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Subhaddo nāma bhante upāsako nādike kālakato. Tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Ti.

37. Sāḷho ānanda bhikkhu āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cotovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭhevadhammesayaṁabhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. Nandā ānanda bhikkhunī pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātikā tattha parinibbāyinī anāvattidhammā tasmā lokā. Sudatto ānanda upāsako tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā rāgadosamohānaṁ tanuttā sakadāgāmi sakideva imaṁ lokaṁ āganatvā dukkhassantaṁ karissati. Sujātā ānanda upāsikā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā.
1. Nātika, ma cha saṁ. 2. Kālakato, machasaṁ. 3. Kukkuṭo machasaṁ. 4. Kāḷimbe, machasaṁ kāraḷimbo, syā.

[BJT Page 146]

Kakudho nāma ānanda upāsako pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Kāliṅgo ānanda upāsako pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Nikaṭo ānanda upāsako pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Kaṭissabho ānanda upāsako pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Tuṭṭho ānanda upāsako pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Santuṭṭho ānanda upāsako pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Bhaddo ānanda upāsako pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Subhaddo ānanda upāsako pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā [page 093] lokā.

Paropaññāsaṁ ānanda nādike upāsakā kālakatā pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā.

Sādhikā navuti ānanda nādike upāsakā kālakatā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā rāgadosamohānaṁ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṁ lokaṁ āgantvā dukkhassantaṁ karissanti.

Sātirekāni ānanda pañca satāni nādike upāsakā kālakatā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā.

38. Anacchariyaṁ kho panetaṁ ānanda yaṁ manussabhūto kālaṁ kareyya, tasmiñce kālakate tathāgataṁ upasaṅkamitvā etamatthaṁ pucchissatha, vihesā cesā ānanda tathāgatassa. Tasmātihānanda dhammādāsaṁ nāma dhammapariyāyaṁ desessāmi yena samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanā'va attānaṁ byākareyya: 'khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo'ti.

Katamo ca so ānanda dhammādāso dhammapariyāyo yena samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanā va attānaṁ byākareyya: khīṇanireyomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpanno'hamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo'ti:

[BJT Page 148]

Idhānanda ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti: "itipi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā"ti.

Dhamme aveccappasādena samannāgato hoti: "svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko1 paccattaṁ veditabbo viññūhī"ti.

Saṅghe aveccappasādena samannāgato hoti: "supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ujupaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyapaṭipanno [page 094] bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho. Yadidaṁ cattāri purisayugāni, aṭṭha purisapuggalā. Esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo, pāhuneyyo, dakkhiṇeyyo, añjalikaranīyo, anuttaraṁ puññakkhettaṁ lokassā"ti.

Ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññūppasatthehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṁvattanikehi.

Ayaṁ kho so ānanda dhammādāso dhammapariyāyo yena samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanā'va attānaṁ byākareyya 'khīṇanirayo'mbhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto. Sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo'ti.

39. Tatra pi sudaṁ bhagavā nādike viharanto giñjakāvasathe etadeva bahulaṁ bhikkhūnaṁ dhammiṁ kathaṁ karoti: "iti sīlaṁ, iti samādhi, iti paññā sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṁso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṁsā. Paññāparibhāvitaṁ cittaṁ sammadeva āsavehi vimuccati - seyyathīdaṁ: kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā"ti.
1. Opaneyyako, machasaṁ.

[BJT Page 150]

(Ambapālivane satipaṭṭhāna desanā)
40. Atha kho bhagavā nādike yathābhirattaṁ viharitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'āyāmānanda, yena vesāli tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena vesālī tadavasari. Tatra sudaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati ambapālivane. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi:

"Sato bhikkhave bhikkhū vihareyya sampajāno. Ayaṁ vo amhākaṁ anusāsanī.

Kathañca bhikkhave, bhikkhu sato hoti: idha bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpīsampajāno [page 095] satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ, vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ, citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ. Evaṁ kho bhikkhave, bhikkhu sato hoti.

Kathañca bhikkhave, bhikkhu sampajāno hoti: idha bhikkhave, bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti. Ālokite vilokite sampajānakārī hoti. Sammiñjite pasārite sampajānakārī hoti. Saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti. Asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti. Uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti. Gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti. Evaṁ kho bhikkhave, bhikkhu sampajāno hoti.
Sato bhikkhave, bhikkhu vihareyya sampajāno. Ayaṁ vo amhākaṁ anusāsanī"ti.

[BJT Page 152]

(Ambapālī ārāmapaṭiggahanaṁ)

41. Assosi kho ambapālī gaṇikā 'bhagavā kira vesāliṁ anuppatto vesāliyaṁ viharati mayhaṁ ambavane'ti. Atha kho ambapālī gaṇikā bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā, bhaddaṁ yānaṁ abhirūhitvā, bhaddehi bhaddehi yānehi vesāliyā niyyāsi. Yena sako ārāmo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikā'va yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho ambapāliṁ gaṇikaṁ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi. Atha kho ambapālī gaṇikā bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṁsitā bhagavantaṁ etadavoca: 'adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenā'ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho ambapālī gaṇikā bhagavato adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.

42. Assosuṁ kho vesālikā licchavī 'bhagavā kira [page 096] vesāliṁ anuppatto vesāliyaṁ viharati ambapālivane'ti. Atha kho te licchavī bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā, bhaddaṁ bhaddaṁ yānaṁ abhirūhitvā, bhaddehi bhaddehi yānehi vesāliyā nīyaṁsu. 1 Tatra ekacce licchavī nīlā honti nīlavaṇṇā nīlavatthā nīlālaṅkārā, ekacce licchavī pītā honti pītavaṇṇā pītavatthā pītālaṅkārā, ekacce licchavī lohitā2 honti lohitavaṇṇā lohitavatthā lohitālaṅkārā, ekacce licchavī odātā honti odātavaṇṇā odātavatthā odātālaṅkārā.

43. Atha kho ambapālī gaṇikā daharānaṁ daharānaṁ licchavīnaṁ akkhena akkhaṁ cakkena cakkaṁ yugena yugaṁ pativaṭṭesi. 3 Atha kho te licchavī ambapāliṁ gaṇikaṁ etadavocuṁ: 'kiñje, ambapāli, daharānaṁ daharānaṁ licchavīnaṁ akkhena akkhaṁ cakkena cakkaṁ yugena yugaṁ pativaṭṭesī?Ti. 'Tathā hi pana me ayyaputtā, bhagavā nimantino svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenā'ti. 'Dehi je, ambapāli, etaṁ bhattaṁ satasahassenā'ti. 'Sace'pi me ayyaputtā vesāliṁ sāhāraṁ dassatha, evamahaṁ taṁ bhattaṁ 4 na dassāmī'ti. Atha kho te licchavī aṅguliṁ5 poṭhesuṁ. 'Jitamhā vata bho ambakāya, 6 jitamhā7 vata bho ambakāyā'ti.

1. Nīyāyiṁsu - [PTS] Nīyyaṁsu, machasaṁ, syā. 2.Lohitakā - [PTS. 3.] Paṭivaṭṭesi, machasaṁ - [PTS,] syā. 4.Esīmpi mahattaṁ - syā. 5. Aṅgulī sīmu. [PTS. 6.] Ambapālikāya - syā. 7. Vañcitamhā - [PTS]
[BJT Page 154]

44. Atha kho te licchavī yena ambapālivanaṁ tena pāyiṁsu. Addasā kho bhagavā te licchavī dūrato'va āgacchante. Disvā bhikkhū āmantesi: 'yesaṁ bhikkhave bhikkhūnaṁ devā tāvatiṁsā adiṭṭhā, 1 oloketha bhikkhave, licchavīparisaṁ, avaloketha 2 [page 097] bhikkhave, licchavīparisaṁ, upasaṁharatha bhikkhave licchavīparisaṁ tāvatiṁsasadisanti 3.

45. Atha kho te licchavī yāvatikā yānassa bhūmi yānena ganatvā yānā paccorohitvā, pattikā'va yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinne kho te licchavī bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi. Atha kho te licchavī bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṁsitā bhagavantaṁ etadavocuṁ: 'adhivāsetu no bhagavā svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenā'ti. Atha kho bhagavā te licchavī etadavoca. 'Adhivutthaṁ kho me licchavī svātanāya ambapāliyā gaṇikāya 4 bhattanti. ' Atha kho te licchavī aṅguliṁ poṭhesuṁ: 'jitambhā vata bho ambakāya. Jitambhā vata bho ambakāyā'ti. Atha kho te licchavī bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkamiṁsu.

46. Atha kho ambapālī gaṇikā tassā ettiyā accayena sake ārāme paṇītaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṁ ārocāpesi: 'kālo bhante, niṭṭhitaṁ bhattanti'. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṁ bhikkhusaṅghena yena ambapāliyā gaṇikāya nivesanaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho ambapālī gaṇikā buddhapamukhaṁ bhikkhusaṅghaṁ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho ambapālī gaṇikā bhagavantaṁ bhuttāviṁ onītapattapāṇiṁ aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā [page 098] ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnā kho ambapālī gaṇikā bhagavantaṁ etadavoca: "imāhaṁ bhante, ārāmaṁ buddhapamukhassa bhikkhusaṅghassa dammī"ti. Paṭiggahesi bhagavā ārāmaṁ. Atha kho bhagavā ambapāliṁ gaṇikaṁ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

47. Tatra pi sudaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharanto ambapālivane etadeva bahulaṁ bhikkhūnaṁ dhammiṁ kathaṁ karoti: 'iti sīlaṁ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṁso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṁsā paññāparibhāvitaṁ cittaṁ sammadeva āsavehi vimuccati - seyyathīdaṁ: kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā"ti.

1. Adiṭṭhapubbā - katthavi. 2. Apaloketha - sīmu. 3. Tāvatiṁsā sadisaṁ - sīmu tāvatiṁsaparisaṁ - [PTS. 4.] Ambapāligaṇikāya - sīmu - [PTS]

[BJT Page 156]

(Beluvagāme jīvitasaṅkhāra - adhiṭṭhānaṁ)

48. Atha kho bhagavā ambapālivane yathābhirattaṁ viharitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'āyāmānanda, yena beluvagāmako2 tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena beluvagāmako tadavasari. Tatra sudaṁ bhagavā beluvagāmake viharati. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi: 'etha tumhe bhikkhave samantā vesāliṁ yathāmittaṁ yathāsandiṭṭhaṁ yathāsambhattaṁ vassaṁ upetha. 3 Ahaṁ pana idheva beluvagāmake vassaṁ upagacchāmī'ti. 'Evaṁ bhante'ti kho te bhikkhū bhagavato paṭissutvā samantā vesāliṁ yathāmittaṁ yathāsandiṭṭhaṁ [page 099] yathāsambhattaṁ vassaṁ upagacchiṁsu. 4 Bhagavā pana tatve beluvagāmake vassaṁ upagañchi. 5

49. Atha kho bhagavato vassūpagatassa kharo ābādho uppajji. Bāḷhā6 vedanā vattanti māraṇantikā. Tā sudaṁ7 bhagavā sato sampajāno adhivāseti 8 avihaññamāno. Atha kho bhagavato etadahosi: 'na kho metaṁ patirūpaṁ yo'haṁ9 anāmantetvā upaṭṭhāke anapaloketvā bhikkhusaṅghaṁ parinibbāyeyyaṁ. Yannūnāhaṁ imaṁ ābādhaṁ viriyena10 paṭippanāmetvā jīvitasaṅkhāraṁ adhiṭṭhāya vihareyya'nti. Atha kho bhagavā taṁ ābādhaṁ viriyena paṭippanāmetvā jīvitasaṅkhāraṁ adhiṭṭhāya vihāsi. Atha kho bhagavato so ābādho paṭippassamhi. Atha kho bhagavā gilānā vuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā vihārā nikkhamma vihārapacchāyāyaṁ11 paññatte āsane nisīdi.

50. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "diṭṭho12 me bhante bhagavato phāsu. Diṭaṭhaṁ me bhante bhagavato khamanīyaṁ. Api ca me bhante madhurakajāto viya kāyo. Disā'pi me na pakkhāyanti, dhammā'pi maṁ nappaṭibhanti bhagavato gelaññena. Api ca me bhante ahosi kāci deva assāsamattā 'na tāva bhagavā parinibbāyissati na yāva bhagavā bhikkhusaṅghaṁ ārabbha kiñcideva udāharatī"ti.

1. Parivesanā. [PTS. 2.] Veḷuvagāmako - machasaṁ, 3.Upagacchatha - syā. 4. Upagañjuṁ - [PTS. 5.] Upagacchi - machasaṁ. 6.Pabāḷabhā - katthaci. 7. Tatra sudaṁ - machasaṁ. 8. Adhivāsesi - machasaṁ. 9. Yavāhaṁ - machasaṁ. 10. Viriyena - machasaṁ. 11.Vihārapapacachāyāyaṁ - syā. 12. Diṭṭhā - katthaci.

[BJT Page 158]

51. [page 100] kimpanānanda bhikkhusaṅgho mayi paccāsiṁsati:1 desito ānanda, mayā dhammo anantaraṁ abāhiraṁ karitvā natthānanda 2 tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhi. Yassa nūna ānanda evamassa: 'ahaṁ bhikkhusaṅghaṁ pariharissāmī'ti vā, mamuddesiko bhikkhusaṅgho'ti vā, so nūna ānanda, bhikkhusaṅghaṁ ārabbha kiñcideva udāhareyya. Tathāgatassa kho ānanda na evaṁ hoti: 'ahaṁ bhikkhusaṅghaṁ pariharissāmī'ti vā mamuddesiko bhikkhusaṅgho'ti vā. Sa kiṁ3 ānanda tathāgato bhikkhusaṅghaṁ ārabbha kiñcideva udāharissati?

52. Ahaṁ kho panānanda, etarahi jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto. Āsītiko me vayo vattati. Seyyathāpi ānanda, jajjarasakaṭaṁ vekkhamissakena 4 yāpeti, evameva kho ānanda vekkhamissakena maññe tathāgatassa kāyo yāpeti. Yasmiṁ ānanda, samaye tathāgato sabbanimittānaṁ amanasikārā ekaccānaṁ vedanānaṁ nirodhā animittaṁ cetosamādhiṁ upasampajja viharati, phāsutaro5 ānanda, tasmiṁ samaye tathāgatassa kāyo hoti. Tasmātihānanda, attadīpā viharatha attasaraṇā anaññasaraṇā, dhammadīpā dhammasaraṇā anaññasaraṇā.

53. Kathañca ānanda, bhikkhu attadīpo viharati attasaraṇo anaññasaraṇo, dhammadīpo dhammasaraṇo anaññasaraṇo: idhānanda bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ, vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ, citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ, dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ.

54. Evaṁ kho ānanda, bhikkhu attadīpo viharati attasaraṇo anaññasaraṇo, dhammadīpo dhammasaraṇo anaññasaraṇo. [page 101] ye hi keci ānanda, etarahi vā mamaṁ vā accayena attadīpā viharissanti attasaraṇā anaññasaraṇā. Dhammadīpā dhammasaraṇā anaññasaraṇā, tamatagge me te ānanda, bhikkhu bhavissanti ye keci sikkhākāmā'ti.

Dutiyabhāṇavāraṁ.

1. Paccāsīsati, machasaṁ. 2. Na natthānanda, [PTS. 3.] Kiṁ, [PTS. 4.] Vedhamissakena, sīmu: nā: veṭhamisasakena, katthaci. Veḷumissakena, syā. Veghamissakena, [PTS,] vekhamissakena, di a; machasaṁ. 5. Phāsukato, [PTS]

[BJT Page 160]

(Cāpālacetiye āyusaṅkhārossajanaṁ)

55. [page 102] atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṁ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "gaṇhāhi ānanda nisīdanaṁ, yena cāpālaṁ cetiyaṁ1 tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā"ti. 'Evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā nisīdanaṁ ādāya bhagavantaṁ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho bhagavā yena cāpālaṁ cetiyaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Āyasmā pi kho ānando bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ ānandaṁ bhagavā etadavoca:
56. "Ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ udenaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ gotamakaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ sattamba 2 cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ bahuputtaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ sārandadaṁ cetiyaṁ3 ramaṇīyaṁ cāpālaṁ cetiyaṁ. [page 103] yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā. Tathāgatassa kho pana ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā"ti.

57. Evaṁ kho4 āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na bhagavantaṁ yāci "tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ, tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti" yathā taṁ mārena pariyuṭṭhitacitto.
58. Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ udenaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ gotamakaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ sattamba 2 cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ bahuputtaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ sārandadaṁ cetiyaṁ3 ramaṇīyaṁ cāpālaṁ cetiyaṁ.
1. Cāpālacetiyaṁ, sīmu pāvalaṁ cetiyaṁ, syā. 2. Sattambakaṁ cetiya. [PTS. 3.] Ānandacetiyaṁ, sīmu. 4. Evampi. Sata

[BJT Page 162]

Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā. Tathāgatassa kho pana ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā"ti.

Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ udenaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ gotamakaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ sattamba 2 cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ bahuputtaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ sārandadaṁ cetiyaṁ3 ramaṇīyaṁ cāpālaṁ cetiyaṁ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā. Tathāgatassa kho pana ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā"ti.
59. Evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. [page 104] na bhagavantaṁ yāci "tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ, tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti" yathā taṁ mārena pariyuṭṭhitacitto.

60. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "gaccha tvaṁ ānanda, yassa'dāni kālaṁ maññasī" ti. 'Evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā avidūre aññatarasmiṁ rukkhamūle nisīdi. Atha kho māro pāpimā acirapakkante āyasmante ānande yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho māro pāpimā bhagavantaṁ etadavoca:

61. "Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato. "Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhū na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahītaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessantī ti. Etarahi kho pana bhante bhikkhu bhagavato sāvakaṁ viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā [page 105] sāmīcipaṭipannā anudhammacārino sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahītaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desenti. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato. Parinibbānakālo' dāni bhante bhagavato. "

[BJT Page 164]
62. "Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttāni karissanti, uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahītaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti'ti. Etarahi kho pana bhante bhikkhuniyo bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahītaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desenti. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato. 63."Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttāni karissanti, uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahītaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti'ti. Etarahi kho pana bhante upāsakā bhagavato sāvakā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhinti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahītaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desenti. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato. "
64. "Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttāni karissanti, uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahītaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti'ti.

[BJT Page 166] etarahi kho pana bhante upāsikā bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṁ [page 106] ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahītaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desenti. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato.

65. Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: 'na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi yāva me idaṁ brahmacariyaṁ na iddhaṁ ceva bhavissati phitañca vitthārikaṁ1 bāhujaññaṁ puthubhūtaṁ, yāva devamanussehi suppakāsitanti', etarahi kho pana bhante bhagavato brahmacariyaṁ iddhañceva phitañca vitthārikaṁ bāhujaññaṁ puthubhūtaṁ yāva demamanussehi suppakāsitaṁ. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā. Parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato"ti.

66. Evaṁ vutte bhagavā māraṁ pāpimantaṁ etadavoca: appossukke tvaṁ pāpima hohi. Na ciraṁ tathāgatassa parinibbānaṁ bhavissati. Ite tiṇṇaṁ māsānaṁ accayena tathāgato parinibbāyissatī"ti.

67. Atha kho bhagavā cāpāle cetiye sato sampajāno āyusaṅkhāraṁ ossaji. Ossaṭṭhe ca bhagavatā āyusaṅkhāre mahābhūmicālo ahosi hiṁsanako salomahaṁso2. Devadundubhiyo3 ca phaliṁsu. Atha kho bhagavā [page 107] etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

Tulamatulañca sambhavaṁ
Bhavasaṅkhāramavassajī muni,
Ajjhattarato samāhito
Abhindi kavacamivattasambhavanti.

(Bhūmicālassa aṭṭha hetu)

68. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho. Mahā vatāyaṁ bhūmicālo, sumahā vatāyaṁ bhūmicālo, hiṁsanako salomahaṁso. Devadundubhiyo ca eliṁsu. Ko nu kho hetu ko paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā ti. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: acchariyaṁ bhante, abbhutaṁ bhante. Mahā vatāyaṁ bhante bhūmicālo, sumahā vatāyaṁ bhante bhūmicālo hiṁsanako salomahaṁso. Devadundubhiyo ca eliṁsu. Ko nu kho bhante hetu ko paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā?"Ti.

1. Vitthāritaṁ, sīmu. 2. Lomahaṁso, machasaṁ. 3. Devaduhiyo, sīmu

[BJT Page 168]

69. Aṭṭha kho ime ānanda hetu aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. Katame aṭṭha?

Ayaṁ ānanda mahāpaṭhavi udake patiṭṭhitā. Udakaṁ vāte patiṭṭhitaṁ. Vāto ākāsaṭṭho hoti. Hoti kho so ānanda samayo yaṁ mahāvātā vāyanti, mahāvātā vāyantā udakaṁ kampenti, udakaṁ kampitaṁ paṭhaviṁ kampeti. Ayaṁ [page 108] paṭhamo hetu paṭhamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (1)

Puna ca paraṁ ānanda samaṇo vā hoti brāhmaṇo vā ididhimā cetovasippatto, devo vā mahiddhiko mahānubhāvo, tassa parittā paṭhavisaññā bhāvitā hoti, appamāṇā āposaññā. So imaṁ paṭhaviṁ kampeti saṅkampeti sampakampeti sampavedheti. Ayaṁ dutiyo hetu dutiyo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (2)

Puna ca paraṁ ānanda yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṁ okkamati, tadā'yaṁ paṭhavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṁ tatiyo hetu tatiyo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (3)

Puna ca paraṁ ānanda yadā bodhisatto sato sampajāno mātukucchismiṁ nikkhamati, tadāyaṁ paṭhavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṁ catuttho hetu catuttho paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (4)

Puna ca paraṁ ānanda yadā tathāgato anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abhisambujjhati, tadāyaṁ paṭhavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṁ pañcamo hetu pañcamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (5)

Puna ca paraṁ ānanda yadā tathāgato anuttaraṁ dhammacakkaṁ pavatteti, tadāyaṁ paṭhavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṁ chaṭṭho hetu chaṭṭho paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (6)

Puna ca paraṁ ānanda yadā tathāgato sato sampajāno āyusaṅkhāraṁ ossajati, tadāyaṁ paṭhavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṁ sattamo hetu sattamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (7)

1. Mahāpathavi machasaṁ.

[BJT Page 170]

Puna ca paraṁ ānanda yadā tathāgato anupādisesāya [page 109] nibbānadhātuyā parinibbāyati, tadā'yaṁ paṭhavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṁ aṭṭhamo hetu aṭṭhamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. (8)

Ime kho ānanda aṭṭha hetu aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā ti.

(Aṭṭhaparisā)

70. Aṭṭha kho imā ānanda parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā brāhmaṇaparisā gahapatiparisā samaṇaparisā cātummahārājikaparisā tāvatiṁsaparisā māraparisā brahmaparisā.

Abhijānāmi kho panāhaṁ ānanda anekasataṁ khattiyarisaṁ upasaṅkamitā1. Tatrāpi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṁ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṁ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṁ saro hoti, tādisako mayhaṁ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṁsemi. Bhāsamānañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ antarahito devo vā manusso vā'ti.
Abhijānāmi kho panāhaṁ ānanda anekasataṁ brāhmaṇaparisaṁ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṁ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṁ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṁ saro hoti, tādisako mayhaṁ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṁsemi. Bhāsamānañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ antarahito devo vā manusso vā'ti. Abhijānāmi kho panāhaṁ ānanda anekasataṁ gahapatiparisaṁ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṁ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṁ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṁ saro hoti, tādisako mayhaṁ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṁsemi. Bhāsamānañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ antarahito devo vā manusso vā'ti.
Abhijānāmi kho panāhaṁ ānanda anekasataṁ samaṇaparisaṁ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṁ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṁ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṁ saro hoti, tādisako mayhaṁ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṁsemi. Bhāsamānañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ antarahito devo vā manusso vā'ti.
Abhijānāmi kho panāhaṁ ānanda anekasataṁ cātummahārājikaparisaṁ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṁ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṁ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṁ saro hoti, tādisako mayhaṁ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṁsemi. Bhāsamānañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ antarahito devo vā manusso vā'ti.

Abhijānāmi kho panāhaṁ ānanda anekasataṁ tāvatiṁsaparisaṁ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṁ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṁ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṁ saro hoti, tādisako mayhaṁ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṁsemi. Bhāsamānañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ antarahito devo vā manusso vā'ti.

Abhijānāmi kho panāhaṁ ānanda anekasataṁ māraparisaṁ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṁ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṁ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṁ saro hoti, tādisako mayhaṁ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṁsemi. Bhāsamānañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ bhāsati devo vā manusso vā'ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ antarahito devo vā manusso vā'ti.

Abhijānāmi kho panāhaṁ ānanda anekasataṁ brahmaparisaṁ upasaṅkamitā. Tatrāpi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṁ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṁ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṁ saro hoti, tādisako mayhaṁ saro hoti. Dhammiyā ca 2 kathāya sandassemi. Samādapemi samuttejemi. Sampahaṁsemi. Bhāsamānañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ bhāsati devo vā manusso vā'ti. [page 110] dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṁ na jānanti 'ko nu kho ayaṁ antarahito devo vā manusso vā'ti.

Imā kho ānanda aṭṭha parisā.

1. Upasaṅkamitvā, syā [PTS. 2.] Dhammiyā, machasaṁ.

[BJT Page 172]

(Aṭṭha abhibhāyatanāni)

71. Aṭṭha kho imāni ānanda abhibhāyatanāni. Katamāni aṭṭha?

Ajjhattaṁ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṁsaññī hoti. Idaṁ paṭhamaṁ abhibhāyatanaṁ. (1)

Ajjhattaṁ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṁsaññī hoti. Idaṁ dutiyaṁ abhibhāyatanaṁ. (2)

Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṁsaññī hoti. Idaṁ tatiyaṁ abhibhāyatanaṁ. (3)

Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṁsaññī hoti, idaṁ catutthaṁ abhibhāyatanaṁ. (4)

Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīladassanāni nīlanibhāsāni. Seyyathāpi nāma ummāpupphaṁ1 nīlaṁ nīlavaṇṇaṁ nīlanidassanaṁ nīlanibhāsaṁ, seyyathāpi vā pana taṁ vatthaṁ bārāṇaseyyakaṁ ubhatobhāgavimaṭṭhaṁ nīlaṁ nīlavaṇṇaṁ nīlanidassanaṁ nīlanibhāsaṁ, evameva ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī'ti evaṁsaññī hoti. Idaṁ pañcamaṁ abhibhāyatanaṁ. (5)

[page 111] ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. Seyyathāpi nāma kaṇikārapupphaṁ pītaṁ pītavaṇṇaṁ pītanidassanaṁ pītanibhāsaṁ, seyyathāpi vā pana taṁ vatthaṁ bārāṇaseyyakaṁ ubhatobhāgavimaṭṭhaṁ pītaṁ pītavaṇṇaṁ pītanidassanaṁ pītanibhāsaṁ, evameva ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. Tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṁsaññī hoti. Idaṁ chaṭṭhaṁ abhibhāyatanaṁ. (6)

1. Umāpupaphaṁ machasaṁ

[BJT Page 174]

Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakānidassanāni lohitakanibhāsāni. Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṁ lohitakaṁ lohitakavaṇṇaṁ lohitakanidassanaṁ lohitakanibhāsaṁ, seyyathāpi vā pana naṁ vatthaṁ bārāṇaseyyakaṁ ubhatobhāgavimaṭṭhaṁ lohitakaṁ lohitakavaṇṇaṁ lohitakanidassanaṁ lohitakanibhāsaṁ, evameva ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. Tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṁ saññī hoti idaṁ sattamaṁ abhibhāyatanaṁ. (7)
Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Seyyathāpi nāma osadhī tārakā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā seyyathāpi vā pana taṁ vatthaṁ bārāṇaseyyakaṁ ubhatobhāgavimaṭṭhaṁ odātaṁ odātavaṇṇaṁ odātanidassanaṁ odātanibhāsaṁ, evameva ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Tāni abhibhuyya 'jānāmi passāmī'ti evaṁsaññī hoti. Idaṁ aṭṭhamaṁ abhibhāyatanaṁ.

Imāni kho aṭṭha ānanda abhibhāyatanāni.

(Aṭṭha vimokkhā)

72. Aṭṭha kho ime ānanda vimokkho. Katame aṭṭha?

Rūpī rūpāni passati. Ayaṁ paṭhamo vimokkho (1)

[page 112] ajjhattaṁ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati. Ayaṁ dutiyo vimokkho. (2)

Subhanteva adhimutto hoti. Ayaṁ tatiyo vimokkho. (3)

Sabbaso rūpasaññānaṁ samatikkamā paṭighasaññānaṁ atthaṅgamā nānattasaññānaṁ amanasikārā 'ananto ākāso'ti ākāsānañcāyatanaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ catuttho vimokkho. (4)

Sabbaso ākāsānañcāyatanaṁ samatikkamma 'anantaṁ viññāṇanti' viññāṇañcāyatanaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ pañcamo vimokkho. (5)

[BJT Page 176]

Sabbaso viññāṇañcāyatanaṁ samatikkamma 'natthi kiñcī'ti ākiñcaññāyatanaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ chaṭṭho vimokkho. (6)

Sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ sattamo vimokkho. (7)

Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṁ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ aṭṭhamo vimokkho. (8)

Ime kho ānanda aṭṭha vimokkhā.

(Mārāyācanā)

73. Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ uruvelāyaṁ viharāmi najjā nerañjarāya tīre ajapālanigrodhamūle paṭhamābhisambuddho. Atha kho ānanda māro pāpimā yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho ānanda māro pāpimā maṁ etadavoca: parinibbātu'dāni bhante bhagavā, parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato'ti.
Evaṁ vutto'haṁ ānanda māraṁ pāpimantaṁ etadavocaṁ: "na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhu na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti [page 113] vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, 2 uppannaṁ parappavādaṁ saha dhammena suniggahitaṁ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti.
"Na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṁ parappavādaṁ saha dhammena suniggahitaṁ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti.

1. Paññapessanti machasaṁ. 2. Uttāniṁ karissanti, sī katthavi uttānikarissanti, [PTS. 3.] Suniggahītaṁ, [PTS]

[BJT Page 178]

"Na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṁ parappavādaṁ saha dhammena suniggahitaṁ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti.

"Na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṁ parappavādaṁ saha dhammena suniggahitaṁ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti.

Na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me idaṁ brahmacariyaṁ na iddhañceva bhavissati phitañca vitthārikaṁ bāhujaññaṁ1 puthubhūtaṁ yāva devamanussehi suppakāsitanti. '

74. Idāneva kho ānanda ajja cāpāle 2 cetiye māro pāpimā yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho ānanda māro pāpimā maṁ etadavoca: "parinibbātu'dāni bhante bhagavā, parinibbātu sugato. Parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato. Bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: "na tāvāhaṁ [page 114] pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhu na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, 2 uppannaṁ parappavādaṁ saha dhammena suniggahitaṁ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti.
"Na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṁ parappavādaṁ saha dhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti.

"Na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṁ parappavādaṁ saha dhammena suniggahitaṁ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti.

"Na tāvāhaṁ pāpima parinibbāyissāmi - yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññāpessanti1 paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṁ parappavādaṁ saha dhammena suniggahitaṁ3 niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessanti.
Yāva me idaṁ brahmacariyaṁ na iddhañceva bhavissati phitañca vitthārikaṁ bāhujaññaṁ puthubhūtaṁ yāva devamanussehi suppakāsitanti.
Etarahi kho pana bhante bhagavato brahmacariyaṁ iddhañceva phītañca vitthārikaṁ bāhujaññaṁ puthubhūtaṁ yāva devamanussehi suppakāsitaṁ. Parinibbātu'dāni bhante bhagavā, parinibbātu sugato parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato"ti.

1. Bahujaññaṁ, syā. 2. Pāvāle, syā.

[BJT Page 180]

Evaṁ vutte ahaṁ ānanda māraṁ pāpimantaṁ etadavocaṁ: 'appossukko tvaṁ pāpima hohi. Na ciraṁ tathāgatassa parinibbānaṁ bhavissati. Ito tiṇṇaṁ māsānaṁ accayena tathāgato parinibbāyissatī"ti. Idāneva kho ānanda ajja cāpāle cetiye tathāgatena satena sampajānena āyusaṅkhāro ossaṭṭho"ti.

(Ānandāyācanā)

75. [page 115] evaṁ vutte āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ, tiṭṭhatu sugato kappaṁ, bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna"nti.

Alaṁ ānanda, mā tathāgataṁ yāci. Akālo'dāni ānanda tathāgataṁ yācanāyā'ti.

Dutiyampi kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ, tiṭṭhatu sugato kappaṁ, bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna"nti. Tatiyampi kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ, tiṭṭhatu sugato kappaṁ, bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna"nti.

Saddahasi tvaṁ ānanda tathāgatassa bodhinti? "Evambhante". Atha kiñcarahi tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāvatatiyakaṁ abhinippīḷesī? Ti.

Sammukhā metaṁ bhante bhagavato sutaṁ sammukhā paṭiggahitaṁ: "yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kakappāvasesaṁ vā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgatokappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā"ti.
Saddahasi tvaṁ ānandā?Ti. "Evambhante".

[BJT Page 182]

Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ, yaṁ tvaṁ tathāgatena evaṁ oḷārike nimitte kayiramāne, 1 oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ, tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dve va te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

76. Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ rājagahe viharāmi gijjhakūṭe pabbate. Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: [page 116] ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyo gijjhakūṭo pabbato yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi gotama nigrodhe. Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyo gotamanigrodho. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi corapapāte. Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyo corapapāto. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi vebhārapasse sattapaṇṇiguhāyaṁ. Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyā vebhārapasse sattapaṇṇiguhā. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi isigilipasse kāḷasilāyaṁ. Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyā isigilipasse kāḷasilā. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi sītavane sappasoṇḍikapabbhāre. Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyo sītavane sappasoṇḍikapabbhāro. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi tapodārāme. Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ [page 117] ramaṇīyo tapodārāmo. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi veḷuvane kalandakanivāpe. Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyo veḷuvane kalandaka nivāpo. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi jīvakambavane . Tatra pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyaṁ jīvakambavanaṁ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ tattheva rājagahe viharāmi maddakucchismiṁ migadāye. Tatrā pi kho tāhaṁ ānanda āmantesiṁ: ramaṇīyaṁ ānanda rājagahaṁ ramaṇīyo gotamanigrodho. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁvā. Tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti.

1. Kariyamāne, sīmu. 2. Nigrodhārāme, [PTS. 3.] Tatra, [PTS]

[BJT Page 184]

Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena, oḷārikena nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivaseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

77. Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ idheva vesāliyaṁ viharāmi udenacetiye. Tatrapi kho tāhaṁ ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ udenaṁ cetiyaṁ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

[page 118] ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ idheva vesāliyaṁ viharāmi gotamakecetiye. Tatrapi kho tāhaṁ ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ gotamatecetiyaṁ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.
Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ idheva vesāliyaṁ viharāmi sattambecetiye. Tatrapi kho tāhaṁ ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ sattambecetiyaṁ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.
Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ idheva vesāliyaṁ viharāmi bahuputtecetiye. Tatrapi kho tāhaṁ ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ bahuputtecetiyaṁ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.
Ekamidāhaṁ ānanda samayaṁ idheva vesāliyaṁ viharāmi sārandadecetiye. Tatrapi kho tāhaṁ ānanda āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ sārandadecetiyaṁ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

Idāneva kho tāhaṁ ānanda ajja cāpāle cetiye āmantesi: ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇīyaṁ cāpālaṁ cetiyaṁ. Yassa kassaci ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā tathāgatassa kho ānanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno ānanda tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. Evampi kho tvaṁ ānanda tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. Na tathāgataṁ yāci: 'tiṭṭhatu bhante bhagavā kappaṁ tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya, bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna'nti. Sace tvaṁ ānanda tathāgataṁ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṁ adhivāseyya. Tasmātihānanda tuyhevetaṁ dukkaṭaṁ, tuyhevetaṁ aparaddhaṁ.

[BJT Page 186]

78. Nanvetaṁ ānanda mayā paṭigacceva akkhātaṁ: sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Taṁ kutettha ānanda labbhā yaṁ taṁ jātaṁ bhūtaṁ saṅkhataṁ palokadhammaṁ. Taṁ vata mā palujjitī. Netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Yaṁ kho panetaṁ ānanda tathāgatena cattaṁ vantaṁ muttaṁ pahīṇaṁ paṭinissaṭṭhaṁ, ossaṭṭho āyusaṅkhāro, ekaṁsena vācā tathāgatena bhāsitā 'na ciraṁ tathāgatassa parinibbānaṁ [page 119] bhavissati. Ito tiṇṇaṁ māsānaṁ accayena tathāgato parinibbāyissatī'ti. Tañcenaṁ1 kathāgato jīvitahetu puna paccāmissatī'ti netaṁ ṭhānaṁ vijjati.

79. Āyāmānanda yena mahāvanaṁ kūṭāgārasālā tenupasaṅkamissāmā'ti. "Evaṁ bhante"ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṁ yena mahāvanaṁ kūṭāgārasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi; gaccha tvaṁ ānanda, yāvatikā bhikkhu vesāliṁ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṁ sannipātehī"ti. "Evaṁ bhante' ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā, yāvatikā bhikkhu vesāliṁ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṁ sannipātetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca; "sannipātito bhante bhikkhusaṅgho, yassa'dāni bhante bhagavā kālaṁ maññatī"ti.

(Brahmacariyaciraṭṭhitika - dhammadesanā)

80. Atha kho bhagavā yena upaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhu āmantesi: "tasmātiha bhikkhave ye te 2 mayā dhammā abhiññā desitā, te vo sādhukaṁ uggahetvā āsevitabbā bhāvetabbā bahulīkātabbā yathayidaṁ [page 120] brahmacariyaṁ addhaniyaṁ assa ciraṭṭhitikaṁ. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ katame ca te bhikkhave dhammā mayā abhiññā3 desitā, ye vo4 sādhukaṁ uggahetvā āsevitabbā bhāvetabbā bahulīkātabbā yathayidaṁ brahmacariyaṁ addhaniyaṁ assa ciraṭṭhitikaṁ. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ. Seyyathīdaṁ, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā pañcindriyāni, pañcabalāni. Satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.

1. Taṁvenaṁ, syā taṁ vacanaṁ, [PTS] sīmu. 2. Ye co, [PTS. 3.] Abhiññāya, [PTS. 4.] Te vo, sīmu.

[BJT Page 188]

Ime kho bhikkhave dhammā mayā abhiññā desitā. Te vo sādhukaṁ uggahetvā āsevitabbā bahulīkātabbā yathāyidaṁ brahmacariyaṁ addhaniyaṁ assa ciraṭṭhitikaṁ, tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti."

81. Atha kho bhagavā bhikkhu āmantesi: "bhanda'dāni bhikkhave āmantayāmi vo. Vayadhammā saṅkhārā. Appamādena sampādetha. Naciraṁ tathāgatassa parinibbānaṁ bhavissati. Ito tiṇṇaṁ māsānaṁ accayena tathāgato parinibbāyissatī"ti. Idamavoca bhagavā. Idaṁ vatvā sugato athāparaṁ etadavoca satthā1;

Paripakko vayo mayhaṁ parittaṁ mama jīvitaṁ
Pahāya vo gamissāmi katamme saraṇamattano.
Appamattā satimanto susīlā hotha bhikkhavo, *
Susamāhitasaṅkappā sacittamanurakkhatha.
[page 121] yo imasmiṁ dhammavinaye appamatto vihassati 2,
Pahāya jātisaṁsāraṁ dukkhassantaṁ karissatī ti.

Tatiyabhāṇavāro.

1. Ito paraṁ syāmapotthake ayaṁ adhito pāṭho'pi dissate;
"Daharā pi ca ye vuḍḍhā ye bālā ye ca paṇḍitā
Aḍḍhā ceva daḷiddā ca sabbe maccuparāyaṇā
Yathā pi kumbhakārassa kataṁ mattikabhājataṁ
Khuddakaṁ ca mahantaṁ vayañca pakkañcaāmakaṁ
Sabbaṁ bhedanapariyantaṁ evaṁ maccāna jīvitaṁ
Athāparaṁ etadavoca" satthā

2. Viharissati syā, vihessati sīmu. Saddanītiyaṁ 1038 - "viharassa ha - vipubbassa hara dhātussa 'ha' iccādeso hoti vā sasatimbhi vibhattiyaṁ - appamatto vihassati"

[BJT Page 190]

(Cattāro ariyadhammā)
82. [page 122] atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṁ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṁ caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto nāgāpalokitaṁ1 vesāliṁ apaloketvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: idaṁ pacchimakaṁ ānanda tathāgatassa vesāliyā dassanaṁ bhavissati. Āyāmānanda yena bhaṇḍagāmo2 tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena bhaṇḍagāmo tadavasari. Tatra sudaṁ bhagavā bhaṇḍagāme viharati.

Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi: "catunnaṁ bhikkhave dhammānaṁ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca. Katamesaṁ catunnaṁ? Ariyassa bhikkhave sīlassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca. Ariyassa bhikkhave samādhissa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca - ariyāya bhikkhave paññāya ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca. Ariyāya bhikkhave vimuttiyā ananubodhā appaṭivedhā evamidaṁ dīghamaddhānaṁ sandhāvitaṁ saṁsaritaṁ mamañceva tumhākañca.

Tayidaṁ bhikkhave ariyaṁ sīlaṁ anubuddhaṁ. [page 123] paṭividdhaṁ. Ariyo samādhi anubuddho paṭividdho. Ariyā paññā anubuddhā paṭividdhā. Ucchinnā bhavataṇhā khīṇā bhavanetti. Natthidāni punabbhavo"ti. Idamavoca bhagavā idaṁ vatvā sugato athāparaṁ etadavoca satthā:

"Sīlaṁ samādhi paññā ca vimutti ca anuttarā
Anubuddhā ime dhammā gotamena yasassinā,

Iti buddho abhiññāya dhammamakkhāsi bhikkhūnaṁ
Dukkhassantakaro satthā cakkhumā parinibbuto"ti.

1. Nāgāvalokitaṁ, syā. 2. Bhaṇḍugāmo, machasaṁ.

[BJT Page 192]

Tatrāpi sudaṁ bhagavā bhaṇḍagāme viharanto etadeva bahulaṁ bhikkhūnaṁ dhammiṁ kathaṁ karoti: "iti sīlaṁ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṁso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṁsā. Paññāparibhāvitaṁ cittaṁ sammadeva āsavehi vimuccati seyyathīdaṁ kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā'ti.

(Cattāro mahāpadesā)

83. Atha kho bhagavā bhaṇḍagāme yathābhirattaṁ viharitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: āyāmānanda yena hatthigāmo, yena ambagāmo, yena jambugāmo. Yena bhoganagaraṁ tenupasaṅkamissāmā"ti. "Evambhante"ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena bhoganagaraṁ tadavasari. Tatrasudaṁ bhagavā bhoganagare viharati ānande cetiye.

Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi: "cattāro' me bhikkhave mahāpadese desissāmi. Taṁ suṇātha sādhukaṁ manasi karotha, bhāsissāmī"ti. [page 124] "evambhante"ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etadavoca:

Idha bhikkhave bhikkhū evaṁ vadeyya: "sammukhā metaṁ āvuso bhagavato sutaṁ, sammukhā paṭiggahitaṁ, ayaṁ dhammo ayaṁ vinayo idaṁ satthusāsananti" tassa bhikkhave bhikkhuno bhāsitaṁ neva abhinanditabbaṁ na paṭikkositabbaṁ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhunaṁ uggahetvā sutte otāretabbāni1 vinaye sandassetabbāni. Tāni ce sutte otāriyamānāni 2 vinaye sandassiyamānāni na ceva sutte otaranti 3 na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṁ: addhā idaṁ na ceva tassa bhagavato vacanaṁ. Imassa ca bhikkhuno duggahitanti. Iti hetaṁ bhikkhave chaḍḍeyyātha. Tāni ce sutte otāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni sutte ceva otaranti vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṁ: 'addhā idaṁ tassa bhagavato vacanaṁ. Imassa ca bhikkhuno suggahita'nti. Imaṁ bhikkhave paṭhamaṁ mahāpadesaṁ dhāreyyātha. (1)

1. Osāretabbāhi, machasaṁ. 2. Osāriyāmānāni. 3. Osaranti,

[BJT Page 194]

Idha pana bhikkhave bhikkhu evaṁ vadeyya: amukasmiṁ nāma āvāse saṅgho viharati sathero sapāmokkho. Tassa me saṅghassa sammukhā sutaṁ sammukhā paṭiggahitaṁ 'ayaṁ dhammo ayaṁ vinayo idaṁ satthusāsana'nti tassa bhikkhave bhikkhuno bhāsitaṁ neva abhinanditabbaṁ nappaṭikkositabbaṁ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhukaṁ uggahetvā sutte otāretabbāni 1 vinaye sandassetabbāni tāni ce sutte otāriyamānāni 2 vinaye sandassiyamānāni na ceva sutte otaranti 3 na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṁ: 'addhā idaṁ na ceva tassa bhagavato vacanaṁ, tassa ca saṅghassa duggahita'nti. Iti hetaṁ bhikkhave chaḍḍeyyātha. Tāni ce sutte otāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni sutte ceva otaranti vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṁ: [PTS Page 125 ']addhā idaṁ tassa bhagavato vacanaṁ, tassa ca saṅghassa suggahita'nti. Idaṁ bhikkhave dutiyaṁ mahāpadesaṁ dhāreyyātha. (2)

Idha pana bhikkhave bhikkhu evaṁ vadeya: amukasmiṁ nāma āvāse sambahulā therā bhikkhu viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā. Tesaṁ me therānaṁ sammukhā sutaṁ sammukhā paṭiggahitaṁ 'ayaṁ dhammo ayaṁ vinayo idaṁ satthusāsana'nti. Tassa bhikkhave bhikkhuno bhāsitaṁ neva abhinanditabbaṁ nappaṭikkositabbaṁ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhukaṁ uggahetvā sutte otāretabbāni vinaye sandassetabbāni. Tāni ce sutte otāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni na ceva sutte otaranti na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṁ: "addhā idaṁ na ceva tassa bhagavato vacanaṁ, tesañca therānaṁ duggahita'nti. Iti hetaṁ bhikkhave chaḍḍeyyātha tāni ce sutte otārīyamānāni vinaye sandassiyamānāni sutte ceva otaranti vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṁ: 'addhā idaṁ tassa bhagavato vacanaṁ, tesañca therānaṁ suggahita'nti. Idaṁ bhikkhave tatiyaṁ mahāpadesaṁ dhāreyyātha. (3)

1. Osāretabbāni machasaṁ. 2. Osāriyamānāti, machasaṁ. 3. Osaranati, machasaṁ.

[BJT Page 196]

Idha pana bhikkhave bhikkhu evaṁ vadeyya: 'amukasmiṁ nāma āvāse eko thero bhikkhu viharati bahussuto āgatāgamo dhammadharo vinayadharo mātikādharo. Tassa me therassa sammukhā sutaṁ sammukhā paṭiggahitaṁ 'ayaṁ dhammo ayaṁ vinayo idaṁ satthusāsana'nti. Tassa bhikkhave bhikkhuno bhāsitaṁ neva abhinanditabbaṁ nappaṭikkositabbaṁ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhukaṁ uggahetvā sutte otāretabbāni. Vinaye sandassetabbāni. Tāni ce sutte otārīyamānāni vinaye sandassīyamānāni na ceva sutte otaranti na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṁ: 'addhā idaṁ na ceva tassa bhagavato vacanaṁ, tassa ca therassa duggahita'nti. Iti hetaṁ bhikkhave chaḍḍeyyātha. Tāni ce sutte otārīyamānāni vinaye sandassīyamānāni sutte ceva otaranti vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṁ: [PTS Page 126 ']addhā idaṁ tassa bhagavato vacanaṁ, tassa ca therassa suggahita'nti. Idaṁ bhikkhave catutthaṁ mahāpadesaṁ dhāreyyātha. (4) Ime kho bhikkhave cattāro mahāpadese dhāreyyāthā"ti.

Tatrapi sudaṁ bhagavā bhoganagare viharanto ānande cetiye etadeva bahulaṁ bhikkhunaṁ dhammiṁ kathaṁ karoti: 'iti sīlaṁ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṁso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṁsā. Paññāparibhāvitaṁ cittaṁ sammadeva āsavehi vimuccati. Seyyathīdaṁ kāmāsavā bhavāsavā avijjāsavā'ti.

(Cunda - kammāraputtakathā)

84. Atha kho bhagavā bhoganagare yathābhirattaṁ viharitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "āyāmānanda yena pāvā, tenupasaṅkamissāmā"ti. "Evambhante"ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena pāvā tadavasari. Tatra sudaṁ bhagavā pāvāyaṁ viharati cundassa kammāraputtassa ambavane. Assosi kho cundo kammāraputto 'bhagavā kira pāvaṁ anuppatto pāvāyaṁ viharati mayhaṁ ambavane'ti. Atha kho cundo kammāraputto yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho cundaṁ kammāraputtaṁ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi. Atha kho cundo kammāraputto bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṁsito bhagavantaṁ etadavoca: 'adhivāsetu me bhante bhagavā cātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhu saṅghenā'ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho cundo kammāraputto bhagavato adhivāsanaṁ [page 127] viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhīṇaṁ katvā pakkāmi.

[BJT Page 198]

Atha kho cundo kammāraputto tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādāpetvā pahūtañca sūkaramaddavaṁ, bhagavato kālaṁ ārocāpesi: kālo bhante, niṭṭhitaṁ bhattanti. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṁ bhikkhusaṅghena yena cundassa kammāraputtassa nivesanaṁ tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā cundaṁ kammāraputtaṁ āmantesi: 'yante cunda sūkaramaddavaṁ paṭiyattaṁ, tena maṁ parivisa. Yaṁ panaññaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ yaṭiyattaṁ, tena bhikkhusaṅghaṁ parivisā'ti. 'Evambhante'ti kho cundo kammāraputto bhagavato paṭissutvā yaṁ ahosi sūkaramaddavaṁ paṭiyattaṁ, tena bhagavantaṁ parivisi. Yaṁ panaññaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyattaṁ, tena bhikkhusaṅghaṁ parivisi.

Atha kho bhagavā cundaṁ kammāraputtaṁ āmantesi: yante cunda sūkaramaddavaṁ avasiṭṭhaṁ, taṁ sobbhe nikhanāhi. Nāhaṁ taṁ cunda passāmi sadevake loke samārake, sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yassa taṁ paribhuttaṁ sammā pariṇāmaṁ gaccheyya aññatra tathāgatassā'ti. 'Evambhante'ti kho cundo kammāraputto bhagavato paṭissutvā, yaṁ ahosi sūkaramaddavaṁ avasiṭṭhaṁ taṁ sobbhe nikhaṇitvā, yena bhagavā tenupasaṅkami: upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho cundaṁ kammāraputtaṁ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

(Lohitapakkhandikā ābādho)

85. Atha kho bhagavato cundasasa kammāraputtassa bhattaṁ bhuttāvissa kharo ābādho uppajji lohitapakkhandikā. Pabāḷhā vedanā vattanti māraṇantikā. Tā [page 128] sudaṁ bhagavā sato sampajāno adhivāsesi avihaññamāno.

Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "āyāmānanda yena kusinārā tenupasaṅkamissāmā"ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.

[BJT Page 200]

"Cundassa bhattaṁ bhuñjitvā kammārassāti me sutaṁ,
Ābādhaṁ samphusī dhīro pabāḷhaṁ1 māraṇantikaṁ.

Bhuttassa ca sūkaramaddavena
Byādhippabāḷho udapādi satthuno
Viriñcamāno2 bhagavā avoca
Gacchāmahaṁ kusināraṁ nagaranti. "

(Ānandena pānīyāharaṇaṁ)
86. Atha kho bhagavā maggā okkamma yenaññataraṁ rukkhamūlaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "iṅgha me tvaṁ ānanda catugguṇaṁ saṅghāṭi paññapehi. Kilanto'smi ānanda, nisīdissāmī"ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā catugguṇaṁ saṅghāṭiṁ paññapesi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "iṅgha me tvaṁ ānanda pānīyaṁ āhara, pipāsito'mhi ānanda pivissāmī'ti evaṁ vutte āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "idāni bhante pañcamattāni sakaṭasatāni atikkantāni. Taṁ cakkacchinnaṁ udakaṁ parittaṁ luḷitaṁ āvilaṁ sandati. Ayaṁ bhante kakutthā nadī avidūre acchodakā3 [page 129] sātodakā sītodakā setakā4 supatitthā ramaṇīyā. Ettha bhagavā pānīyañca pivissati, gattāni ca sītikarissatīti". Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'iṅgha me tvaṁ ānanda pānīyaṁ āhara, pipāsito'smi ānanda pivissāmī'ti dutiyampi kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "idāni bhante pañcamattāni sakaṭasatāni atikkantāni. Taṁ cakkacchinnaṁ udakaṁ parittaṁ luḷitaṁ āvilaṁ sandati. Ayaṁ bhante kakutthā nadī avidūre acchodakā sātodakā sītodakā setakā4 suppatitthā ramaṇīyā. Ettha bhagavā pānīyañca pivissati, gattāni ca sītikarissatī" ti.

Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'iṅgha me tvaṁ ānanda pānīyaṁ āhara, pipāsito'smi ānanda pivissāmī"ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā pattaṁ gahetvā yena sā nadikā tenupasaṅkami.

1. Sabāḷhaṁ, syā. 2. Virecamāno machasaṁ, sīmu. Viricavamāno, dī a. 3. Acchodikā - machasaṁ. 4. Setodakā, machasaṁ. 5. Supappatitthā, machasaṁ.

[BJT Page 202]

Atha kho sā nadikā cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā āyasmante ānande upasaṅkamante acchā vippasantā anāvilā sandittha. Atha kho āyasmate, ānandassa etadahosi: 'acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. Ayaṁ hi sā nadikā cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā mayi upasaṅkamante acchā vippasannā anāvilā sandatī"ti. Pattena pānīyaṁ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ etadavoca: "acchariyaṁ bhante, abbhutaṁ bhante, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. Idāni sā bhante nadikā cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā mayi upasaṅkamante acchā vippasannā anāvilā sandittha. Pivatu bhagavā pānīyaṁ, pivatu sugato pānīyanti". Atha kho bhagavā pānīyaṁ apāsi.

(Pukkusamallaputtakathā)

87. [page 130] tena kho pana samayena pukkuso mallaputto āḷārassa kālāmassa sāvako kusinārāya pāvaṁ addhānamaggapaṭipanno hoti. Addasā kho pukkuso mallaputto bhagavantaṁ aññatarasmiṁ rukkhamūle nisinnaṁ. Disvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁ. Ekamantaṁ nisinno kho pukkuso mallaputto bhagavantaṁ etadavoca: "acchariyaṁ bhante, abbhutaṁ bhante, santena vata bhante pabbajitā vihārena viharanti. Bhūtapubbaṁ bhante, āḷāro kālāmo addhānamaggapaṭipanno maggā okkamma avidūre aññatarasmiṁ rukkhamūle divāvihāraṁ nisīdi. Atha kho bhante pañcamattāni sakaṭasatāni āḷāraṁ kālāmaṁ nissāya nissāya atikkamiṁsu. Atha kho bhante aññataro puriso tassa sakaṭasatthassa piṭṭhito piṭṭhito āgacchanto yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āḷāraṁ kālāmaṁ etadavoca: "api bhante pañcamattāni sakaṭasatāni atikkamantāni addasā?'Ti 'na kho ahaṁ āvuso addasanti. ' 'Kimpana bhante saddaṁ assosi?'Ti. 'Na kho ahaṁ āvuso saddaṁ assosi'nti. 'Kimpana bhante sutto ahosī?'Ti. Na kho ahaṁ āvuso sutto ahosi'nti 'kimpana bhante saññī ahosī ?'Ti 'evamāvuso'ti. 'So tvaṁ bhante saññī samāno jāgaro mañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya atikkamantāni neva addasa na pana saddaṁ assosi apissu te bhante saṅghāṭi rajena okiṇṇā?Ti. 'Evamāvuso'ti. Atha kho bhante tassa purisassa etadahosi: acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho, santena vata bho pabbajitā vihārena viharanti, yatra hi nāma saññī [page 131] samāno jāgaro pañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya atikkamantāni neva dakkhiti, na pana saddaṁ sossatī'ti āḷāre kālāme uḷāraṁ pasādaṁ paveditvā pakkāmī"ti.

[BJT Page 204]

Taṁ kimmaññasi pukkusa, katamannu kho dukkarataraṁ vā durabhisambhavataraṁ vā yo saññī samāno jāgaro pañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya atikkamantāni neva passeyya, na pana saddaṁ suṇeyya, yo vā saññī samāno jāgaro deve vassante deve galagalāyante vijjutāsu1 niccharantisu asaṇiyā phalantiyā neva passeyya na pana saddaṁ suṇeyyā?Ti.

"Kiñhi bhante karissanti pañca vā sakaṭasatāni cha vā sakaṭasatāni satta vā sataṭasatāni aṭṭha vā sakaṭasatāni nava vā sakaṭasatāni sakaṭasahassaṁ vā sakaṭasatasahassaṁ vā. Atha kho etadeva dukkarataraṁ ceva durabhisambhavatarañca yo saññī samāno jāgaro deve vassante deve galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā neva passeyya na pana saddaṁ suṇeyyā"ti.

Ekamidāhaṁ pukkusa samayaṁ ātumāyaṁ viharāmi bhūsāgāre. Tena kho pana samayena deve vassante deve galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā avidūre. Bhūsāgārassa dve kassakā bhātaro hatā cattāro ca balivaddā. Atha kho pukkusa ātumāya mahājanakāyo nikkhamitvā yena te dve kassakā bhātaro hatā cattārā ca balivaddā, tenupasaṅkami. Tena kho panāhaṁ pukkusa samayena bhusāgārā nikkhamitvā bhusāgāradvāre abbhokāse caṅkamāmi. Atha kho pukkusa aññataro puriso tamhā mahājanakāyā yenāhaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitaṁ kho ahaṁ pukkusa taṁ purisaṁ etadavocaṁ 'kinnukho so āvuso mahājanakāyo sannipatito?Ti. [page 132] idāni bhante deve vassante deve galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā dve kassakā bhātaro hatā cattāro ca balivaddā. Ettheso mahājanakāyo sannipatito. Tvampana bhante kuhiṁ ahosī?Ti. 'Idheva kho ahaṁ āvuso ahosi'nti. 'Kimpana bhante na addasā?Ti. 'Na kho ahaṁ āvuso addasanti'. 'Kimpana bhante saddaṁ assosī?'Ti. 'Na kho ahaṁ āvuso saddaṁ assosinti'. 'Kimpana bhante sutto ahosī?Ti. 'Na kho ahaṁ āvuso sutto ahosinti'. 'Kimpana bhante saññī ahosī?Ti. 'Evamāvuso'ti. 'So tvaṁ bhante saññī samāno jāgaro deve vassante deve galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā neva addasa, na pana saddaṁ assosī?'Ti. 'Evamāvuso'ti.

1. Vijjullatāsu, machasaṁ.

[BJT Page 206]

Atha kho pukkusa, tassa purisassa etadahosi. 'Acchariyaṁ vata bho abbhutaṁ vata bho, santena vata bho pabbajitā vihārena viharanti. Yatra hi nāma saññī samāno jāgaro deve vassante deve galagalāyante vijjutāsu niccharantīsu asaṇiyā phalantiyā neva dakkhīti na pana saddaṁ sossatī'ti mayi uḷāraṁ pasādaṁ pavedetvā maṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmīti.
Evaṁ vutte pukkuso mallaputto bhagavantaṁ etadavoca: 'esāhaṁ bhante yo me āḷāre kālame pasādo, taṁ mahāvāte vā opunāmi, sīghasotāya vā nadiyā pavāhemi. Abhikkantaṁ bhante, abhikkantaṁ bhante. Seyyathāpi bhante nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhantīti, evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhante bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi [page 133] dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṁ maṁ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatanti. Atha kho pukkuso mallaputto aññataraṁ purisaṁ āmantesi. 'Iṅgha me tvaṁ bhaṇe siṅgivaṇṇaṁ yugaṁ maṭṭhaṁ dhāraṇiyaṁ āhāra'ti.Evaṁ bhante'ti so puriso pukkusassa mallaputtassa paṭissutvā taṁ siṅgīvaṇṇaṁ yugaṁ maṭṭhaṁ dhāraṇiyaṁ āhari. Atha kho pukkuso mallaputto taṁ siṅgivaṇṇaṁ yugaṁ maṭṭhaṁ dhāraṇīyaṁ bhagavato upanāmesi 'idambhante siṅgivaṇṇaṁ yugaṁ maṭṭhaṁ dhāraṇīyaṁ. Tamme bhante bhagavā patigaṇhātu anukampaṁ upādāyā'ti. 'Tena hi pukkusa ekena maṁ acchādehi ekena ānandanti'. 'Evambhante'ti kho pukkuso mallaputto bhagavato paṭissutvā ekena bhagavantaṁ acchādesi ekena āyasmantaṁ ānandaṁ. Atha kho bhagavā pukkusaṁ mallaputtaṁ dhammiyā kathāya sandassesi, samādapesi, samuttejesi, sampahaṁsesi. Atha kho pukkuso mallaputto bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṁsito uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.

88. Atha kho āyasmā ānando acirapakkante pukkuse mallaputte taṁ siṅgivaṇṇaṁ yugaṁ maṭṭhaṁ dhāraṇīyaṁ bhagavato kāyaṁ upanāmesi taṁ bhagavato kāyaṁ upanāmitaṁ vītaccikaṁ viya khāyati.

[BJT Page 208]

Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: 'acchariyambhante, abbhutambhante, yāvaparisuddho bhante tathāgatassa chavivaṇṇo pariyodāto. Idambhante siṅgivaṇṇaṁ yugaṁ maṭṭhaṁ dhāraṇīyaṁ bhagavato [page 134] upanāmitaṁ vītaccikaṁ ciya khāyatī'ti.

"Evametaṁ ānanda, dvīsu kho ānanda kālesu ativiya tathāgatassa kāyo parisuddho hoti chavivaṇṇo pariyodāto. Katamesu dvīsu? Yañca ānanda rattiṁ tathāgato anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abhisambujjhati, yañca rattiṁ tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati imesu kho ānanda dvīsu kālesu ativiya tathāgatassa kāyo parisuddho hoti chavivaṇṇo pariyodāto. Ajja kho panānanda rattiyā pacchime yāme kusinārāyaṁ upavattane mallānaṁ sālavane antarena yamakasālānaṁ tathāgatassa parinibbānaṁ bhavissati. Āyāmānanda yena kakutthā nadī tenupasaṅkamissāmā"ti. "Evambhante"ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.

"Siṅgivaṇṇaṁ yugaṁ maṭṭhaṁ pukkuso abhihārayi,
Tena acchādito satthā hemavaṇṇo asobhathā"ti.
(Ambavanūpagamanaṁ)

89. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena kakutthā nadī tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā kakutthaṁ nadiṁ ajjhogāhetvā nahātvā ca pivitvā ca paccuttaritvā yena ambavanaṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ cundakaṁ āmantesi. 'Iṅgha me cundaka catugguṇaṁ saṅghāṭiṁ paññāpehi. Kilanto'smi cundaka nipajjissāmī'ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā cundako bhagavato paṭissutvā catugguṇaṁ saṅghāṭiṁ paññāpesi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena passena sīhaseyyaṁ kappesi pāde pādaṁ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṁ [page 135] manasikaritvā. Āyasmā pana cundako tattheva bhagavato purato nisīdi.

[BJT Page 210]

"Ganatvāna buddho nadiyaṁ kakutthaṁ acchodakaṁ sātodakaṁ vippasannaṁ, 1
Ogāhi satthā sukilantarūpo tathāgato appaṭimo'dha loke.

Nahātvā ca pītvā cudatāri satthā purakkhato bhikkhugaṇassa majjhe.
Satthā pavattā bhagavā'dha dhamme upāgamī ambavanaṁ mahesī.

Āmantayī vundakaṁ nāma bhikkhuṁ catugguṇaṁ patthara me nipacchaṁ2
So vodito3 bhāvitattena vundo catugguṇaṁ patthari khippameva
Nipajji satthā sukilantarūpo cundo'pi tattha pamukhe nisīdī"ti.

(Dve piṇḍapātā samaphalā)
90. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi. "Siyā kho panānanda cundassa kammāraputtassa koci vippaṭisāraṁ upadaheyya" 'tassa te āvuso cunda, alābhā, tassa te dulladdhaṁ, yassa te tathāgato pacchimaṁ piṇḍapātaṁ bhuñjitvā parinibbuto'ti. Cundassānanda kammāraputtassa evaṁ vippaṭisāro vinetabbo.

Tassa te āvuso lābhā, tassa te suladdhaṁ, yassa te tathāgato pacchimaṁ piṇḍapātaṁ bhuñjitvā parinibbuto. Sammukhā metaṁ āvuso cunda bhagavato sutaṁ sammukhā paṭiggahītaṁ 'dve' me piṇḍapātā samaphalā [page 136] samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṁsatarā ca. Katame dve? Yañca piṇḍapātaṁ bhuñjitvā tathāgato anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abhisambujjhati, yañca piṇḍapātaṁ bhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyaṁ parinibbāyati, ime dve piṇḍapātā samaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṁsatarā ca.

1. Acchodakaṁ, sātudakā, vippasannaṁ machasaṁ. 2. Nipajjaṁ (bahusu).
3. Modito (machasaṁ)

[BJT Page 212]

Āyusaṁvattanikaṁ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitaṁ sukhasaṁvattanikaṁ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitaṁ. Vaṇṇasaṁvattanikaṁ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitaṁ. Yasasaṁvattanikaṁ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitaṁ. Ādhipateyyasaṁvattanikaṁ panāyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitanti'. Cundassa ānanda kammāraputtassa evaṁ vippaṭisāro paṭivinetabbo"ti.

Atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"Dadato puññaṁ pavaḍḍhati saññamato veraṁ na vīyati,
Kusalo ca jahāti pāpakaṁ rāgadosamohakkhayā sa nibbuto'ti.

Aḷārāvedallabhāṇavāro catuttho.

[BJT Page 214]

(Kusinārā gamanaṁ)
[page 137]

91. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi āyāmānanda yena hiraññavatiyā nadiyā pārimaṁ tīraṁ, yena kusinārā, yena upavattanaṁ mallānaṁ sālavanaṁ, tenupasaṅkamissāmā'ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena hiraññavatiyā nadiyā pārimaṁ tīraṁ, yena kusinārā, yena upavattanaṁ mallānaṁ sālavanaṁ, tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi. "Iṅgha me tvaṁ ānanda antarena yamakasālānaṁ uttarasīsakaṁ mañcakaṁ paññāpehi. Kilanto'smi ānanda nipajjissāmī'ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā antarena yamakasālānaṁ uttarasīsakaṁ mañcakaṁ paññāpesi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena passena sīhaseyyaṁ kappesi pāde pādaṁ accādhāya sato sampajāno.

92. Tena kho pana samayena yamakasālā sabbaphāliphullā honti akālapupphehi. Te tathāgatassa sarīraṁ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbāni pi mandāravapupphāni antaḷikkhā papatanti, yāni tathāgatassa sarīraṁ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya dibbāni pi candanacuṇṇāni antaḷikkhā papatanti. Tāni tathāgatassa sarīraṁ [page 138] okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbāni pi turiyāni antaḷikkhe vajjanti. Tathāgatassa pūjāya.Dibbāni pi saṅgītāni antaḷikkhe vattanti tathāgatassa pūjāya. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: sabbaphāliphullā kho ānanda yamakasālā akālapupphehi te tathāgatassa sarīraṁ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi mandāravapupphāni antaḷikkhā papatanti, tāni tathāgatassa sarīraṁ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi candanacuṇṇāni antaḷikkhā papatanti, tāni tathāgatassa sarīraṁ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbāni pi turiyāni antaḷikkhe vajjanti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi saṅgitāni antaḷikkhe vattanti tathāgatassa pūjāya. Na kho ānanda ettāvatā tathāgato sakkato vā hoti garukato vā mānito vā pūjito vā apacito vā, yo kho ānanda bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā dhammānudhammapaṭipanno viharati sāmīcipaṭipanno anudhammacārī, so tathāgataṁ sakkaroti garukaroti māneti pūjeti apaciyati paramāya pūjāya. Tasmātihānanda dhammānudhammapaṭipannā viharissāma sāmīcipaṭipannā anudhammacārino ti, evaṁ hi vo ānanda sikkhitabbanti.

[BJT Page 216]

Upavāṇa thero

93. Tena kho pana samayena āyasmā upavāṇo bhagavato purato ṭhito hoti bhagavantaṁ vījamāno. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ upavāṇaṁ apasādesi: 'apehi bhikkhu. Mā me purato aṭṭhāsī'ti. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: 'ayaṁ kho [page 139] āyasmā upavāṇo dīgharattaṁ bhagavato upaṭṭhāko santikāvacaro samīpacārī. Atha ca pana bhagavā pacchime kāle āyasmantaṁ upavāṇaṁ apasādesi: apehi bhikkhu, mā me purato aṭṭhāsīti. Ko nu kho hetu ko paccayo yaṁ bhagavā āyasmantaṁ upavāṇaṁ apasāresi. 1 Apehi bhikkhu mā me purato aṭhāsī'ti. Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: ayaṁ bhante āyasmā upavāṇo dīgharattaṁ bhagavato upaṭṭhāko santikāvacaro samīpacārī, atha ca pana bhagavā pacchime kāle āyasmantaṁ upavāṇaṁ apasādeti: apehi bhikkhu, mā me purato aṭṭhāsīti. Ko nu kho bhante hetu ko paccayo yaṁ bhagavā āyasmantaṁ upavāṇaṁ apasādeti apehi bhikkhu mā me purato aṭṭhāsī'ti? Yebhuyyena ānanda dasasu sahassīsu lokadhātusu devatā sannipatitā tathāgataṁ dassanāya, yāvatā ānanda kusinārā upavattanaṁ mallānaṁ sālavanaṁ samannato dvādasayojanāni natthi so padeso vāḷagga koṭinittudana mattopi mahesakkhāhi devatāhi apathuṭo. Devatā ānanda ujjhāyanti dūrā ca vata mahā āgatā tathāgataṁ dassanāya. Kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā ajjeva rattiyā pacchime yāme tathāgatassa parinibbānaṁ bhavissati, ayañca mahesakkho bhikkhu bhagavato purato ṭhito ovārento, na mayaṁ labhāma pacchime kāle tathāgataṁ dassanāyā'ti.

94. Kathaṁ bhūtā pana bhante bhagavā devatā manasi karotī'ti.

"Santānanda devatā ākāse pathavisaññiniyo, kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṁ [page 140] papatanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti atikhippaṁ bhagavā parinibbāyissati, atikhippaṁ sugato parinibbāyissati, atikhippaṁ cakkhu loke antaradhāyissatī'ti santānanda devatā paṭhaviyaṁ paṭhavisaññiniyo, kesepakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṁ papatanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti:

1. Apasāresi. Kesuci.

[BJT Page 218]

Atikhippaṁ bhagavā parinibbāyissati, atikhippaṁ sugato parinibbāyissati, atikhippaṁ cakkhu1 loke antaradhāyissatīti!

Yā pana tā devatā vītarāgā, tā satā sampajānadā adhivāsenti: aniccā saṅkhārā taṁ kutettha labbhā?Ti,

95. "Pubbe bhante disāsu vassaṁ vutthā bhikkhū āgacchanti tathāgataṁ dassanāya. Te mayaṁ labhāma manobhāvanīye bhikkhū dassanāya labhāma payirupāsānāya, bhagavato pana mayaṁ bhante accayena na labhissāma manobhāvanīye bhikkhu dassanāya na labhissāma payirupāsanāyā"ti.

"Cattārimāni ānanda saddhassa kulaputtassa dassanīyāni saṁvejanīyāni ṭhānāni. Katamāni cattāri:

'Idha tathāgato jāto'ti ānanda saddhassa kulaputtassa dassanīyaṁ saṁvejanīyaṁ ṭhānaṁ.

'Idha tathāgato anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abhisambuddho'ti ānanda saddhassa kulaputtassa dassanīyaṁ saṁvejanīyaṁ ṭhānaṁ.

'Idha tathāgatena anuttaraṁ dhammacakkaṁ pavattitanti' ānanda saddhassa kulaputtassa dassanīyaṁ saṁvejanīyaṁ ṭhānaṁ.

'Idha tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā' parinibbutoti ānanda saddhassa kulaputtassa dassanīyaṁ saṁvejanīyaṁ ṭhānaṁ.

[page 141] imāni kho ānanda cattāri saddhassa kulaputtassa dassanīyāni saṁvejanīyāni ṭhānāni.

Āgamissanti kho ānanda saddhā bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo idha tathāgato jāto ti pi, idha tathāgato anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abhisambuddhoti pi, idha tathāgatena anuttaraṁ dhammacakkaṁ pavattitantipi, idha tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto ti pi. Ye hi keci ānanda cetiyacārikaṁ āhiṇḍantā pasannacittā kālaṁ karissanti, sabbe te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjissantiti.

1. Cakkhumaṁ - sī. Mu. Cakkhuṁ - i.

[BJT Page 220]

Ānanda pucchā kathā

96. "Kathaṁ mayaṁ bhante mātugāme paṭipajjāmā?" Ti.

"Adassanaṁ ānandā"ti.

"Dassane bhagavā sati kathaṁ paṭipajjitabbanti?"

"Anālāpo ānandā"ti.

"Alapattena pana bhante kathaṁ paṭipajjitabbanti?"

"Sati ānanda upaṭṭhapetabbā"ti.

Kathaṁ mayaṁ bhante tathāgatassa sarīre paṭipajjāmā?"Ti.

"Abyāvaṭā tumhe ānanda hotha tathāgatassa sarīrapūjāya. Iṅgha tumhe ānanda sadatthe, ghaṭatha1 sadatthamanuyujjatha, sadatthe 2 appamattā ātāpino pahitattā viharatha, santānanda khattiyapaṇḍitā pi brāhmaṇapaṇḍitā pi gahapatipaṇḍitā pi tathāgate ahippasannā te tathāgatassa sarīrapūjaṁ karissantī"ti.

"Kathaṁ pana bhante tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbantī?"

"Yathā kho ānanda rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṁ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbanti" "kathaṁ pana bhante rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti?"Ti "rañño ānanda cakkavattissa sarīraṁ ahatena vatthena veṭhenti. Ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhenti. Vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena vatthena [page 142] veṭhenti.

1. Cakkhumā, (machasaṁ) cakṣurantardhayati (sabbatthivādīnaṁ mahāparinibbānasutte).
2. Sāratthe ghaṭhatha anuyuñapatha (machasaṁ. ) 3. Sāratthe (machasaṁ)

[BJT Page 222]

Etenūpāyena pañcahi yugasatehi rañño cakkavattissa sarīraṁ1 veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjitvā sabbagandhānaṁ citakaṁ karitvā rañño cakkavattissa sarīraṁ jhāpenti. Cātummahāpathe 2 rañño cakakavattissa thūpaṁ karonti. Evaṁ kho ānanda rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti. Yathā kho ānanda rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti evaṁ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbaṁ cātummahāpathe tathāgatassa thūpo kātabbo. Tattha ye mālaṁ vā gandhaṁ vā cuṇṇakaṁ3 vā āropessanti vā abhivādessanti vā, cittaṁ vā pasādessanti, tesantaṁ bhavissati dīgharattaṁ hitāya sukhāyā"ti.

Thūpārahā puggalā.

97. "Cattāro'me ānanda thūpārahā. Katame cattāro? Tathāgato arahaṁ sammāsambuddho thūpāraho. Paccekasambuddho thūpāraho, tathāgatassa sāvako thūpāraho, rājā cakkavattī thūpāraho'ti.

Kiñcānanda atthavasaṁ paṭicca tathāgato arahaṁ sammāsambuddho thūpāraho? Ayaṁ tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa thūpo ti ānanda bahū janā cittaṁ pasādenti, te tatthacittaṁ pasādetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjanti. Idaṁ kho ānanda atthavasaṁ paṭicca tathāgato arahaṁ sammāsambuddho thūpāraho.

Kiñcānanda atthavasaṁ paṭicca paccekasambuddho thūpāraho? Ayaṁ tassa bhagavato paccekasambuddhassa [page 143] thūpo ti ānanda bahūjanā cittaṁ pasādenti. Te tattha cittaṁ pasādetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjanti. Idaṁ kho ānanda atthavasaṁ paṭicca paccekasambuddho thūpāraho.

1. Sarīre (syā, kaṁ). 2. Cātumahāpattha (machasaṁ). 3. Vaṇṇakaṁ [PTS]

[BJT Page 224]

Kiñcānanda atthavasaṁ paṭicca tathāgatassa sāvako thūpāraho? Ayaṁ tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa sāvakassa thūpo ti ānanda bahū janā cittaṁ pasādenti. 1 Te tattha cittaṁ pasādetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjanti. Idaṁ kho ānanda atthavasaṁ paṭicca tathāgatassa sāvako thūpāraho, 2

Kiñcānanda atthavasaṁ paṭicca rājā cakkavattī thūpāraho? Ayaṁ dhammikassa dhammarañño thūpo ti ānanda bahū janā cittaṁ pasādenti, te tattha cittaṁ pasādetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjanti.

Idaṁ kho ānanda atthavasaṁ paṭicca rājā cakkavatti thūpāraho. Ime kho ānanda cattāro thūpārahā"ti.

Ānandattherassa acchariyadhammā.

98. Atha kho āyasmā ānando vihāraṁ pavisitvā kapisīsaṁ ālambitvā rodamāno aṭṭhāsi: "ahañca vatamhi sekho sakaraṇīyo, satthu ca me parinibbānaṁ bhavissati yo mamaṁ3 ānukampako"ti, atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: "kahannu kho bhikkhave ānando"ti "eso bhante āyasmā ānando vihāraṁ pavisitvā kapisīsaṁ ālambitvā rodamāno ṭhito: 'ahañca vatamhi sekho sakaraṇīyo satthu ca me parinibbānaṁ bhavissati yo mamaṁ ānukampako"ti. Atha kho bhagavā aññataraṁ bhikkhuṁ āmantesi: "ehi tvaṁ bhikkhu, mama vacanena ānandaṁ āmantehi: satthā taṁ āvuso ānanda āmanteti"ti [page 144] "evambhante'ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ etadavoca: satthā taṁ āvuso ānanda āmantetī"ti. 'Evamāvuso'ti kho āyasmā ānando tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi, ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ ānandaṁ bhagavā etadavoca:

1. Bahujano cittaṁ pasādeti [PTS]. 2. Sāvakathūpo. [PTS]. 3. Mama (machasaṁ).

[BJT Page 226]

"Alaṁ ānanda mā soci, mā paridevi - nanu etaṁ ānanda mayā paṭikacceva akkhātaṁ sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Taṁ kutettha ānanda labbhā 'yantaṁ jātaṁ bhūtaṁ saṅkhataṁ palokadhammaṁ, taṁ vata tathāgatassāpi sarīraṁ' māpalujjiti. Netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Dīgharattaṁ kho te ānanda tathāgato paccupaṭṭhito mettena kāyakammena hitena sukhena advayena appamāṇena, mettena vacīkammena hitena sukhena advayena appamāṇena, mettena manokammena hitena sukhena advayena appamāṇena. Katapuñño'si tvaṁ ānanda padhānamanuyuñja , khippaṁ hehisi1 anāsavo"ti.

99. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: " ye pi te bhikkhave ahesuṁ atītamaddhānaṁ arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantaṁ etaparamāyeva upaṭṭhākā ahesuṁ seyyathāpi mayhaṁ ānando. Ye pi te bhikkhave bhavissanti anāgatamaddhānaṁ arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantānaṁ etaparamāyeva upaṭṭhākā bhavissanti seyyathāpi mayhaṁ ānando, paṇḍito bhikkhave ānando, medhāvī bhikkhave ānando, jānāti 'ayaṁ kālo tathāgataṁ dassanāya upasaṅkamituṁ bhikkhūnaṁ, ayaṁ kālo bhikkhunīnaṁ ayaṁ kālo upāsakānaṁ, [page 145] ayaṁ kālo upāsikānaṁ, ayaṁ kālo rañño rājamahāmattānaṁ titthiyānaṁ titthiyasāvakānanti. '

100. Cattāro'me bhikkhave acchariyā abbhutā dhammā ānande katame cattāro? Sace bhikkhave bhikkhuparisā ānandaṁ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce ānando dhammaṁ bhāsati, bhāsitena pi sā attamanā hoti, atittā'va bhikkhave bhikkhuparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Sace bhikkhave bhikkhunīparisā, upāsakaparisā, upāsikāparisā ānandaṁ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce ānando dhammaṁ bhāsati bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittā'va bhikkhave upāsikāparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Ime kho bhikkhave cattāro acchariyā abbhutā dhammā ānande.

1. Hohisi (machasaṁ)

[BJT Page 228]

Cattāro'me bhikkhave acchariyā abbhutā dhammā raññe cakkavattimhi. Katame cattāro? Sace bhikkhave khattiyaparisā rājānaṁ cakkavattiṁ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce rājā cakkavattī bhāsati bhāsitenapi sā attamanā hoti atittā'va bhikkhave khattiyaparisā hoti. Atha kho rājā cakkavattī tuṇhī hoti. Sace bhikkhave brāhmaṇaparisā, gahapatiparisā, samaṇaparisā rājānaṁ cakkavattiṁ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce rājā cakkavattī bhāsati śāsitena pi sā attamanā hoti, atittā'va bhikkhave samaṇaparisā hoti. Atha kho rājā cakkavatti tuṇhī hoti. [page 146] evameva kho bhikkhave cattāro 'me acchariyā abbhutā dhammā ānande. Sace bhikkhave bhikkhuparisā ānandaṁ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti, tatra ce ānando dhammaṁ bhāsati, bhāsitena pi sā attamanā hoti, tatu ce ānando dhammaṁ bhāsati, bhāsitena pi sā attamanā hoti, atittā'va bhikkhave bhikkhuparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Sace bhikkhunīparisā, upāsakaparisā, upāsikāparisā ānandaṁ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti, tatra ce ānando dhammaṁ bhāsati bhāsitenapi sā attamanā hoti atittā'va bhikkhave upāsikāparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Ime kho bhikkhave cattāro acchariyā abbhutā dhammā ānande'ti.

(Mahāsudassana sutta desanā. )
101. Evaṁ vutte āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "mā bhante bhagavā imasmiṁ kuḍḍanagarake1 ujjaṅgalanagarake sākhānagarake parinibbāyī. 2 Santi bhante aññāni mahānagarāni, seyyathīdaṁ campā rājagahaṁ sāvatthi sāketaṁ kosambī bārāṇasī. Ettha bhagavā parinibbātu. Ettha bahū khattiyamahāsālā brāhmaṇamahāsālā gahapatimahāsālā tathāgate abhippasannā. Te tathāgatassa sarīrapūjaṁ karissanti"ti. "Māhevaṁ ānanda avaca, māhevaṁ ānanda avaca kuḍḍanagarakaṁ ujjaṅgalanagarakaṁ sākhānagarakanti. "

'Bhūtapubbaṁ ānanda rājā mahāsudassano nāma ahosi cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthācariyappatto sattaratanasamannāgato.

1. Khuddanagarake (machasaṁ). 2. Kusinārāyaṁ (machasaṁ).

[BJT Page 230]

Rañño ānanda mahāsudassanassa ayaṁ kusinārā kusāvatī nāma rājadhānī ahosi. Puratthimena ca pacchimena ca dvādasayojanāni āyāmena, uttarena ca dakkhiṇena ca sattayojanāni vitthārena, kusāvatī ānanda rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā [page 147] ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā va. Seyyathāpi ānanda devānaṁ āḷakamandā nāma rājadhāni iddhā ceva phitā ca bahujanā ca ākiṇṇayakkhā ca subhikkhā ca, evameva kho ānanda kusāvatī rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca. Kusāvatī ānanda rājadhānī dasahi saddehi avīvittā ahosi divā ceva rattiñca: seyyathīdaṁ hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena saṅkhasaddena, sammasaddena tālasaddena asnātha pivatha khādathāti dasamena saddena. Gaccha tvaṁ ānanda, kusināraṁ pavisitvā kosinārakānaṁ mallānaṁ ārocehi: ajja kho vāseṭṭhā rattiyā pacchime yāme tathāgatassa parinibbānaṁ bhavissati. Abhikkamatha vāseṭṭhā abhikkamatha vāseṭṭhā, mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha: amhākañca no gāmakkhette tathāgatassa parinibbānaṁ ahosi, na mayaṁ labhimhā pacchime kāle tathāgataṁ dassanāyā"ti.

"Evambhante" ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā nivāsetvā pattacīvaramādāya attadutiyo kusināraṁ pāvisi.

Mallānaṁ vandanā

102. Tena kho pana samayena kosinārakā mallā santhāgāre sannipatitā honti kenacideva karaṇīyena. Atha kho āyasmā ānando yena kosinārakānaṁ mallānaṁ santhāgāraṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā kosinārakānaṁ mallānaṁ ārocesi "ajja kho vāseṭṭhā rattiyā pacchime yāme tathāgatassa parinibbānaṁ bhavissati. Abhikkamatha vāseṭṭhā, abhikkamatha vāseṭṭhā. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha! 'Amhākañca no gāmakkhette tathāgatassa [page 148] parinibbānaṁ ahosi, naṁ mayaṁ labhimhā pacchime kāle tathāgataṁ dassanāyā"ti.

[BJT Page 232]

Idamāyasmato ānandassa sutvā mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā cetodukkhasamappitā appekacce kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṁ patanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti "atikhippaṁ bhagavā parinibbāyissati, atikhippaṁ sugato parinibbāyissati, atikhippaṁ cakkhu 1 loke antaradhāyissatī"ti.

Atha kho mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā cetodukkhasamappitā yena upavattaṁ mallānaṁ sālavanaṁ yenāyasmā ānando tenupasaṅkamiṁsu. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: sace kho ahaṁ kosinārake malle ekamekaṁ bhagavantaṁ vandāpessamiṁ, avandito'va bhagavā kosinārakehi mallehi bhavissati. Athāyaṁ ratti vibhāyissati. Yannūnāhaṁ kosinārake malle kulaparivattaso kulaparivattaso ṭhapetvā bhagavantaṁ vandāpeyyaṁ 'itthannāmo bhante mallo saputto sahariyo sapariso sāmacco bhagavato pāde sirasā vandatī'ti.

Atha kho āyasmā ānando kosinārake malle kulaparivattaso kulaparivattaso ṭhapetvā bhagavantaṁ vandāpesi: 'itthannāmo bhante mallo saputto sabhariyo sapariso sāmacco bhagavato pāde sirasā vandatī'ti. Atha kho āyasmā ānando etena upāyena paṭhameneva yāmena kosinārake malle bhagavantaṁ vandāpesi.

Subhadda paribbājaka vatthu

103. Subhadda paribbājaka vatthu

103. Tena kho pana samayena subhaddo nāma paribbājako kusinārāyaṁ paṭivasati. Assosi kho subhaddo paribbājako: 'ajja kira rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṁ bhavissatī'ti. [page 149] atha kho subhaddassa paribbājakassa etadahosi: "sutaṁ kho pana me'taṁ paribbājakānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhāti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṁ bhavissati.

1. Cakkhumā (machasaṁ)

[BJT Page 234]

Atthi ca me ayaṁ kaṅkhādhammo uppanno. Evaṁ pasanno ahaṁ samaṇe gotame 'pahoti me samaṇo gotamo tathā dhammaṁ desetuṁ yathāhaṁ imaṁ kaṅkhādhammaṁ pajaheyyanti'. Atha kho subhaddo paribbājako yena upavattanaṁ mallānaṁ sālavanaṁ yena āyasmā ānando tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ etadavoca: sutaṁ metaṁ bho ānandaparibbājakānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: "kadāvi karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā"ti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṁ bhavissati. Atthi ca me ayaṁ kaṅkhādhammo uppanno, "evaṁ pasanno ahaṁ samaṇe gotame, pahoti me samaṇo gotamo tathā dhamaṁ desetuṁ yathāhaṁ imaṁ kaṅkhādhammaṁ pajaheyyaṁ. Sādhāhaṁ bho ānanda labheyyaṁ samaṇaṁ gotamaṁ dassanāyā"ti.

Evaṁ vutte āyasmā ānando subhaddaṁ paribbājakaṁ etadavoca: 'alaṁ āvuso subhadda, mā tathāgataṁ viheṭhesi. Kilanto bhagavā"ti. Dutiyampi kho subhaddo paribbājako āyasmantaṁ ānandaṁ etadavoca: "sutaṁ metaṁ bho ānanda paribbājakānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhāti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme [page 150] samaṇassa gotamassa parinibbānaṁ bhavissati. Atthi ca me ayaṁ kaṅkhādhammo uppanno, evaṁ pasanno ahaṁ samaṇe gotame, 'pahoti me samaṇo gotamo tathā dhammā desetuṁ yathāhaṁ imaṁ kaṅkhā dhammaṁ pajaheyyaṁ'. Sādhāhaṁ bho ānanda labheyyaṁ samaṇaṁ gotamaṁ dassanāyā"ti. Dutiyampi kho āyasmā ānando subhaddaṁ paribbājakaṁ etadavoca: "alaṁ āvuso subhadda, mā tathāgataṁ viheṭhesi kilanto bhagavā"ti. Tatiyampi kho subhaddo paribbājako āyasmantaṁ ānandaṁ etadavoca: "sutaṁ metaṁ bho ānanda paribbājakānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhāti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṁ bhavissati. Atthi ca me ayaṁ kaṅkhādhammo uppanno, evaṁ pasanno ahaṁ samaṇe gotame, 'pahoti me samaṇo gotamo tathā dhammā desetuṁ yathāhaṁ imaṁ kaṅkhā dhammaṁ pajaheyyaṁ'. Sādhāhaṁ bho ānanda labheyyaṁ samaṇaṁ gotamaṁ dassanāyā"ti. Tatiyampi kho āyasmā ānando subhaddaṁ paribbājakaṁ etadavoca: "alaṁ āvuso subhadda, mā tathāgataṁ viheṭhesi kilanto bhagavā"ti.

104. Assosi kho bhagavā āyasmato ānandassa subhaddena paribbājakena saddhiṁ imaṁ kathāsallāpaṁ. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "alaṁ ānanda mā subhaddaṁ vāresi, labhataṁ ānanda subhaddo tathāgataṁ dassanāya. Yaṁ kiñci maṁ subhaddo pucchissati, sabbantaṁ aññāpekkho'va pucchissati no vihesāpekkho. Yañcassāhaṁ puṭṭho byākarissāmi, taṁ khippameva ājānissatī"ti.

[BJT Page 236]

Atha kho āyasmā ānando subhaddaṁ paribbājakaṁ etadavoca: gacchāvuso subhadda, karoti te bhagavā okāsanti. Atha kho subhaddo paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho subhaddo paribbājako bhagavantaṁ etadavoca: 'ye' me bho gotama samaṇabrāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahujanassa, seyyathīdaṁ pūraṇo kassapo, makkhali gosālo, ajito kesakambalo, pakudho kaccāyano, sañjayo belaṭṭhaputto. Nigaṇṭhonātaputto, sabbe te sakāya paṭiññāya abbhaññiṁsu. Sabbeva na [page 151] abbhaññiṁsu, udāhu ekacce abbhaññiṁsu ekacce nābbhaññiṁsū ?"Ti.

"Alaṁ subhaddaṁ tiṭhatetaṁ sabbe te sakāya paṭiññāya abbhaññiṁsu, sabbeva na abbhaññiṁsu, udāhu ekacce abbhaññiṁsu ekacce nābbhaññiṁsū"ti. Dhammaṁ te subhadda desissāmi. Taṁ suṇāhi, sādhukaṁ manasi karohi, bhāsissāmī"ti. 'Evaṁ bhante'ti kho subhaddo paribbājako bhagavato paccassosi, bhagavā etadavoca:

105. "Yasmiṁ kho subhadda dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo na upalabbhati, samaṇo pi na upalabbhati, dutiyo pi tattha samaṇo na upalabbhati, tatiyo pi tattha samaṇo na upalabbhati, catuttho pi tattha samaṇo na upalabbhati. Yasmiñca kho subhadda dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhati, samaṇo pi tattha upalabbhati, dutiyo pi tattha samaṇo upalabbhati, tatiyo pi tattha samaṇo upalabbhati, catuttho pi tattha samaṇo upalabbhati. Imasmiṁ kho subhadda dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhati. Idhe va subhadda samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo idha catuttho samaṇo. Suññā parappavādā samaṇehi aññe. Ime ca1 subhadda bhikkhū sammā vihareyyuṁ asuñño loko arahantehi assā"ti.

1. Ime (kaṁ)

[BJT Page 238]

"Ekūnatiṁso vayasā subhadda
Yaṁ pabbajiṁ kiṁ kusalānuesī
Vassāni paññāsa samādhikāni
Yato ahaṁ pabbajito subhadda
Ñāyassa dhammassa padesavatti
Ito bahiddhā samaṇo pi natthi. 4
[page 152]
Dutiyo pi samaṇo natthi,
Tatiyo pi samaṇo natthi,
Catuttho pi samaṇo natthi.
Suññā parappavādā samaṇehi aññe
Ime ca subhadda bhikkhū sammā vihareyyuṁ
Asuñño loko arahantehī"ti 3

106. Evaṁ vutte subhaddo paribbājako bhagavantaṁ etadavoca: abhikkantaṁ bhante, abhikkantaṁ bhante seyyathā pi bhante nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhintī ti. Evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhante bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāhaṁ bhante bhagavato santike pabbajjaṁ, labheyyaṁ upasampadanti.

"Yo kho subhadda aññatitthiyapubbo imasmiṁ dhammavinaye ākaṅkhati, pabbajjaṁ, ākaṅkhati upasampadaṁ, so cattāro māse parivasati. Catunnaṁ māsānaṁ accayena āraddhacittā bhikkhū pabbājenti upasampādenti bhikkhubhāvāya. Api ca mettha puggalavemattatā viditā"ti. "Sace bhante aññatitthiyapubbā imasmiṁ dhammavinaye, ākaṅkhantā pabbajjaṁ, ākaṅkhantā upasampadaṁ, cattāro māse parivasanti, catunnaṁ māsānaṁ accayena āraddhacittā bhikkhū pabbājenti upasampādenti bhikkhubhāvāya, ahaṁ cattāri vassāni parivasissāmi, catunnaṁ vassānaṁ accayena āraddhacittā bhikkhū pabbājentu upasampādentu bhikkhubhāvāyā"ti.

3. Asuñño loko, arahantehi assāti ( [PTS] machasaṁ)
4. Ekūnatriṁśo vayasānuprāpto (mahāvastu) ekona triṁśatko vasayā subhadra yat prāvrajaṁ kiṁ kuśalaṁ gaveṣī, pañcāśad varṣāṇi samādhikāni, yasmādahaṁ pravrajitaḥ subhadra, āryasya dharmasya, pradeśavartatī ito bahir vai śramaṇo'sti nānyaḥ (avadānaśataka)

[BJT Page 240]

Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: tena hānanda subhaddaṁ pabbājethā ti. 'Evambhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho subhaddo paribbājako āyasmantaṁ ānandaṁ etadavoca: "lābhā vo āvuso ānanda, suladdhaṁ vo āvuso ānanda, ye1 ettha satthu sammukhā antevāsābhisekena abhisittā ti. 2

[page 153] alattha kho subhaddo paribbājako bhagavato santike pabbajjaṁ, alattha upasampadaṁ. Acirūpasampanno kho panāyasmā subhaddo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto, nacirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti, tadanuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi, 'khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā'ti abbhaññāsi. Aññataro kho panāyasmā subhaddo arahataṁ ahosi. So ca 3 bhagavato pacchime sakkhisāvako ahosī ti.

Pañcamo bhāṇavāro.

1. Yo, [PTS] 2. Abhisitte [PTS] 3. So (machasaṁ)

[BJT Page 242]
[page 154]

Tathāgatassa pacchimā vācā

107. Atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi.

"Siyā kho panānanda tumhākaṁ evamassa, atītasatthukaṁ pāvacanaṁ, natthi no satthāti. Na kho panetaṁ ānanda evaṁ daṭṭhabbaṁ. Yo kho ānanda mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto so vo mamaccayena satthā ti. Yathā kho panānanda etarahi bhikkhū aññamaññaṁ āvusovādena samudācaranti, na kho mamaccayena evaṁ samudācaritabbaṁ. Theratarena ānanda bhikkhunā navakataro bhikkhu nāmena vā gottena vā āvusovādena vā samudācaritabbo, navakatarena bhikkhunā therataro bhikkhu bhanteti vā āyasmāti vā samudācaritabbo.

Ākaṅkhamāno ānanda saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatu. 1 Channassa ānanda bhikkhuno mamaccayena brahmadaṇḍo dātabbo"ti. "Katamo pana bhante brahmadaṇḍo?"Ti. "Channo ānanda bhikkhu yaṁ iccheyya taṁ vadeyya, so bhikkhūhi neva vattabbo na ovaditabbo na anusāsitabbo"ti.

108. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: siyā kho pana bhikkhave ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā, pucchatha bhikkhave, mā pacchā [page 155] vippaṭisārino ahuvattha: sammukhībhūto no satthā ahosi, na mayaṁ sakkhīmha bhagavantaṁ sammukhā paṭipucchitunti. Evaṁ vutte te bhikkhu tuṇhī ahesuṁ. Dutiyampi kho bhagavā bhikkhū āmantesi: siyā kho pana bhikkhave ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā, pucchatha bhikkhave, mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha: sammukhībhūto no satthā ahosi, na mayaṁ sakkhīmha bhagavantaṁ sammukhā paṭipucchitunti. Dutiyampi kho te bhikkhū tuṇhī ahesuṁ. Tatiyampi kho bhagavā bhikkhū āmantesi: siyā kho pana bhikkhave ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhammevā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā pucchatha bhikkhave mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha, sammukhībhūto no satthā ahosi, na mayaṁ sakkhimha bhagavantaṁ sammukhā paṭipucchitunti. Tatiyampi kho te bhikkhū tuṇhī ahesuṁ. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi 'siyā kho pana bhikkhave satthugāravenāpi na puccheyyātha. Sahāyako pi bhikkhave sahāyakassa ārocetū'ti. Evaṁ vutte te bhikkhū tuṇhī ahesuṁ.

1. Samūhanatu [PTS]

[BJT Page 244]

108. Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "acchariyaṁ bhante, abbhutaṁ bhante, evaṁ pasanno ahaṁ bhante imasmiṁ bhikkhusaṅghe 'natthi ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā'ti. "Pasādā kho tvaṁ ānanda vadesi. Ñāṇameva hettha ānanda tathāgatassa natthi imasmiṁ bhikkhu saṅghe ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā. Imesaṁ hi ānanda pañcannaṁ bhikkhusatānaṁ yo pacchimako bhikkhu so sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo'ti.

Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi: [page 156] "handa'dāni bhikkhave āmantayāmi vo, vayadhammā saṅkhārā appamādena sampādethā"ti.

Ayaṁ tathāgatassa pacchimā vācā2.

Bhagavato parinibbānaṁ.

109. Atha kho bhagavā paṭhamaṁ jhānaṁ samāpajji. Paṭhamajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṁ jhānaṁ samāpajji. Dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṁ jhānaṁ samāpajji. Tatiyajjhānā vuṭṭhahitvayā catutthaṁ jhānaṁ samāpajji. Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṁ samāpajji. Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṁ samāpajji. Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṁ samāpajji. Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṁ samāpajji. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā saññāvedayitanirodhaṁ samāpajji.

Atha kho āyasmā ānando āyasmantaṁ anuruddhaṁ etadavoca, "parinibbuto bhante anuruddha bhagavā'ti. "Na āvuso ānanda bhagavā parinibbuto saññāvedayitanirodhaṁ samāpanno"ti.

2. Sabbatthikavādīnaṁ, mahāparinibbānasutte, evaṁ dissate:
Atha bhagavānutatarāsaṅgataḥ suvarṇavarṇaṁ bāhuṁ nissāryya tān bhikṣūnavocat: tathāgatasya darśanaṁ loke kadācideva bhavati yathā udumbarapuṣpaṁ kadācideva prādurbhavati aruṇavarṇa - bāhuṁ nīssāryya buddhaḥ prādurakarot adbhūtaṁ nimittam āgantukā saṁskārāḥ anityā utpadya vinaśyanti mā pramādethāḥ iti. Tasmād bhikṣavaḥ apramādena sampādayata. Nāhaṁ prāmadam tena samyaksambuddhaḥ asaṅkhyeyaguṇo jātaḥ vyayadharmāḥ saṁskārāḥ apramādena sampādethāḥ. Iyamasti tathāgatasya paścimā vāk.

[BJT Page 246]

Atha kho bhagavā saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahitvā nesavasaññānāsaññāyatanaṁ samāpajji. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṁ samāpajji. Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṁ samāpajji. Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṁ samāpajji. Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā catutthaṁ jhānaṁ samāpajji. Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṁ jhānaṁ samāpajji. Tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṁ jhānaṁ samāpajji. Dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā paṭhamañjjhānaṁ samāpajji. Paṭhamajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyañjjhānaṁ samāpajji. Dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyajjhānaṁ samāpajji. Tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā catutthajjhānaṁ samāpajji. Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā taṁ samanantarā bhagavā parinibbāyi.

110. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā mahābhūmicālo ahosi, mahiṁsanako salomahaṁso devadundubhiyo ca phaliṁsu. [page 157] parinibbute bhagavati saha parinibbānā brahmā sahampati imaṁ gāthaṁ abhāsi:

"Sabbeva nikkhipissanti bhūtā loke samussayaṁ1
Yathā etādiso satthā loke appaṭipuggalo
Tathāgato balappatto sambuddho parinibbuto"ti.

Parinibbute bhagavati saha parinibbānā sakko devānamindo imaṁ gāthaṁ abhāsi:

"Aniccā vata saṅkhārā uppādavayadhammino,
Uppajjitvā nirujjhanti tesaṁ vūpasamo sukho"ti.

Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā anuruddho imā gāthāyo abhāsi:

"Nāhu assāsapassāso ṭhitacittassa tādino,
Anejo santimārabbha yaṁ kālamakarī muni.
Asallīnena cittena vedanaṁ ajjhavāsayī,
Pajjotasseva nibbānaṁ vimokkho cetaso ahū"ti. 2

1. Cakkhumā loke antarahito ti (machasaṁ). 2. Asaṁlīnena kāyena vedanāmadhivāsayan pradyotasyeva vimokṣas tasya cetasaḥ (madhyamikāvānti)

[BJT Page 248]

Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā ānando imaṁ gāthaṁ abhāsi:

"Tadāsi yaṁ bhiṁsanakaṁ tadāsi lomahaṁsanaṁ
Sabbākāravarūpete sambuddhe parinibbute"ti.

111. "Parinibbute bhagavati ye te tattha bhikkhū avītarāgā appekacce bāhā paggayha kandanti chinnapātaṁ patanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti:' atikhippaṁ bhagavā [page 158] parinibbuto, atikhippaṁ sugato parinibbuto atikhippaṁ cakkhu loke antarahitanti. Ye pana te bhikkhū vītarāgā te satā sampajānā 'adhivāsenti aniccā saṅkhārā, taṁ kutettha labbhā'ti.

112. Atha kho āyasmā anuruddho bhikkhū āmantesi; alaṁ āvuso mā sovittha mā paridevittha. Nanu etaṁ āvuso bhagavatā paṭigacceva akkhātaṁ, sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo, taṁ kutettha āvuso labbhā yantaṁ jātaṁ bhūtaṁ saṅkhataṁ palokadhammaṁ taṁ vata mā palujjiti netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Devatā āvuso ujjhāyantī"ti.

"Kathambhūtā pana bhante anuruddha devatā manasikaroti? Santāvuso ānanda devatā ākāse paṭhavisaññiniyo kese pakiriya kandanti bāhā paggayha kandanti chinnapātaṁ patanti, āvaṭṭanti: vivaṭṭanti atikhippaṁ bhagavā parinibbuto, atikhippaṁ sugato parinibbuto, atikhippaṁ cakkhu loke antarahitanti. Santāvuso ānanda devatā paṭhaviyā paṭhavisaññiniyo kese pakiriya kandanti bāhā paggayha kandanti chinnapātaṁ patanti, āvaṭṭanti: vivaṭṭanti atikhippaṁ bhagavā parinibbuto, atikhippaṁ sugato parinibbuto, atikhippaṁ cakkhu loke antarahito ti. Yā pana devatā vītarāgā tā satā sampajānā adhivāsenti 'aniccā saṅkhārā taṁ kutettha labbhā'ti.

[BJT Page 250]

113. Atha kho āyasmā ca anuruddho āyasmā ca ānando taṁ rattāvasesaṁ dhammiyā kathāya vītināmesuṁ. Atha kho āyasmā anuruddho āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: gacchāvuso ānanda kusināraṁ. Kusināraṁ pavisitvā kosinārakānaṁ mallānaṁ ārocehi: 'parinibbuto vāsiṭṭhā bhagavā, yassa'dāni kālaṁ maññathā'ti. Evambhante ti kho āyasmā ānando āyasmato anuruddhassa paṭissutvā pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya attadutiyo kusināraṁ pāvisi. [page 159] tena kho pana samayena kosinārakā mallā santhāgāre sannipatitā honti teneva karaṇīyena. Atha kho āyasmā ānando yena kosinārakānaṁ mallānaṁ santhāgāraṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā kosinārakānaṁ mallānaṁ ārocesi: "parinibbuto vāsiṭṭhā bhagavā, yassa'dāni kālaṁ maññathā"ti. Idamāyasmato ānandassa vacanaṁ sutvā mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā ceto dukkhasamappitā appekacce kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṁ patanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti atikhippaṁ bhagavā parinibbuto, atikhippaṁ sugato parinibbuto, atikhippaṁ cakkhu loke antarahitanti. "

114. Atha kho kosinārakā mallā purise āṇāpesuṁ "tenahi bhaṇe kusinārāyaṁ gandhamālañca sabbañca tāḷāvacaraṁ sannipātethā"ti. Atha kho kosinārakā mallā gandhamālañca sabbañca tāḷāvacaraṁ pañca ca dussayugasatāni ādāya yena upavattanaṁ mallānaṁ sālavanaṁ yena bhagavato sarīraṁ tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā bhagavato sarīraṁ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā celavitānāni karontā maṇḍalamāḷe paṭiyādentā 'ekadivasaṁ vītināmesuṁ. Atha kho kosinārakānaṁ mallānaṁ etadahosi. 'Ativikālo kho ajja bhagavato sarīraṁ jhāpetuṁ, svedāni mayaṁ bhagavato sarīraṁ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā celavitānāni karontā maṇḍalamāḷe paṭiyādentā dutiyampi divasaṁ vītināmesuṁ, tatiyampi divasaṁ vītināmesuṁ, catutthampi divasaṁ vītināmesu, pañcamampi divasaṁ vītināmesu, chaṭṭhampi divasaṁ vītināmesuṁ atha kho sattamaṁ divasaṁ kosinārakānaṁ mallānaṁ [page 160] etadahosi: mayaṁ bhagavato sarīraṁ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā, dakkhiṇena dakkhiṇaṁ nagarassa haritvā bāhirena bāhiraṁ dakkhiṇato nagarassa bhagavato sarīraṁ jhāpessāmā'ti.

[BJT Page 252]

Tena kho pana samayena aṭṭha mallapāmokkhā sīsaṁ nahātā ahatāni vatthāni nivatthā 'mayaṁ bhagavato sarīraṁ uccāressāmā'ti nasakkonti uccāretuṁ. Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṁ anuruddhaṁ etadavocuṁ: ko nu kho bhante anuruddha hetu ko paccayo yenime aṭṭha mallapāmokkhā sīsaṁ nahātā ahatāni vatthāni nivatthā 'mayaṁ bhagavato sarīraṁ uccāressāmā'ti na sakkonti uccāretunti ?" "Aññathā kho vāsiṭṭhā tumhākaṁ adhippāyo, aññathā devatānaṁ adhippāyo"ti. "Kathā pana bhante devatānaṁ adhippāyo"ti. "Tumhākaṁ kho vāsiṭṭhā adhippāyo: "mayaṁ bhagavato sarīraṁ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā dakkhiṇena dakkhiṇaṁ nagarassa haritvā, bāhirena bāhiraṁ dakkhiṇato nagarassa bhagavato sarīraṁ jhāpessāmā"ti. Devatānaṁ kho vāsiṭṭhā adhippāyo "mayaṁ bhagavato sarīraṁ dibbehi naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā, uttarena uttaraṁ nagarassa haritvā, uttarena dvārena nagaraṁ pavesetvā, majjhena majjhaṁ nagarassa haritvā, puratthimena dvārena nikkhāmetvā, puratthimato nagarassa makuṭabandhanaṁ nāma mallānaṁ cetiyaṁ, ettha bhagavato sarīraṁ jhāpessāmā"ti. "Yathā bhante devatānaṁ adhippāyo, tathā hotu"ti.

116. Tena kho pana samayena kusinārā yāva sandhisamalasaṅkaṭīrā jaṇṇumattena odhinā mandāravapupphehi satthatā hoti atha kho devatā ca kosinārakā ca mallā bhagavato sarīraṁ dibbehi ca mānusakehi ca [page 161] naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garukarontā mānentā pūjentā, uttarena uttaraṁ nagarassa haritvā uttarena dvārena nagaraṁ pavesetvā, majjhena majjhaṁ nagarassa haritvā, puratthimena dvārena nikkhamitvā, puratthimato nagarassa makuṭabandhanaṁ nāma mallānaṁ cetiyaṁ, 1 tattha bhagavato sarīraṁ nikkhipiṁsu.

1. Uttareṇa dvāreṇa nagarāt niṣakramya nadīṁ hiraṇyavatīṁ upasaṅkramya mukuṭabandhane caitye(sabbatthivāditaṁ mahāparinibbāṇasutta)

[BJT Page 254]

117. Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṁ ānandaṁ etadavocuṁ: "kathaṁ mayaṁ bhante ānanda tathāgatassa sarīre paṭipajjāmā?"Ti. "Yathā kho vāsiṭṭhā rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjatti, evaṁ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbanti. " "Kathaṁ pana bhante ānanda rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjintī"ti. "Raññe vāsiṭṭhā cakkavattissa sarīraṁ ahatena vatthena veṭhenti, ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhenti. Vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena vatthena veṭhenti. Etena upāyena pañcahi yugasatehi rañño cakkavattissa sarīraṁ veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjetvā, sabbagandhānaṁ citakaṁ karitvā rañño cakkavattissa sarīraṁ jhāpenti. Cātummahāpathe rañño cakkavattissa thūpaṁ karonti. Evaṁ kho vāsiṭṭhā rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti. Yathā kho vāsiṭṭhā rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṁ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbaṁ. Cātummahāpathe tathāgatassa thūpo kātabbo. Tattha ye mālaṁ vā gandhaṁ vā cuṇṇakaṁ vā āropessanti vā abhivādessanti vā cittaṁ vā pasādessanti, tesantaṁ bhavissati dīgharattaṁ hitāya sukhāyā"ti.

Atha kho kosinārakā mallā purise āṇāpesuṁ "tena hi bhaṇe mallānaṁ vihataṁ kappāsaṁ sannipātethā"ti. Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sarīraṁ ahatena vatthena veṭhesuṁ. Ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhesuṁ. Vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena [page 162] vatthena veṭhesuṁ. Etena upāyena pañcahi yugasatehi bhagavato sarīraṁ veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā1 aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjetvā sabbagandhānaṁ citakaṁ karitvā bhagavato sarīraṁ citakaṁ āropesuṁ.

Mahākassapāgamanaṁ.

118. Tena kho pana samayena āyasmā mahākassapo pāvāya kusināraṁ addhānamaggapaṭipanno hoti mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi. Atha kho āyasmā mahākassapo maggā okkamma aññatarasmiṁ rukkhamūle nisīdi. Tena kho pana samayena aññataro ājīvako2 kusinārāya mandāravapupphaṁ gahetvā pāvaṁ addhānamaggapaṭipanno hoti. Addasā kho āyasmā mahākassapo taṁ ājīvakaṁ dūrato'va āgacchantaṁ. Disvā taṁ ājīvakaṁ etadavoca: 'apāvuso amhākaṁ satthāraṁ jānāsī ?Ti. Āma āvuso jānāmi.

1. Suvarṇadroṇyāṁ nidhāya telena pūrayitvā tāṁ suvarṇadroṇīṁ utthāpya dvitīyasyāṁ mahādroṇyāṁ prakṣipya (sabbatthivāditaṁ mahāparinibbānasutte)

[BJT Page 256]

Ajja sattāhaparinibbuto samaṇo gotamo. Tato me idaṁ mandāravapupphaṁ gahitanti". Tattha ye te bhikkhu avītarāgā appekacce bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṁ patanti, āvaṭṭanti vivaṭṭanti: atikhippaṁ bhagavā parinibbuto, atikhippaṁ sugato parinibbuto, atikhippaṁ cakkhu loke 3 antarahitanti, ye pana te bhikkhu vītarāgā, te satā sampajānā adhivāsenti: aniccā saṅkhārā, taṁ kutettha labbhā'ti.

119. Tena kho pana samayena subhaddo nāma buḍḍhapabbajito' tassaṁ parisāyaṁ nisinno hoti. Atha kho subhaddo, buḍḍhapabbajito te bhikkhu etadavoca:" alaṁ āvuso mā sovittha, mā paridevittha. Sumuttā mayaṁ tena mahāsamaṇena. Upaddutā ca homa idaṁ vo kappati, idaṁ vo na kappatī ti. Idāni pana mayaṁ yaṁ icchissāma taṁ karissāma, yaṁ na icchissāma na taṁ karissāmā"ti. Atha kho āyasmā mahākassapo bhikkhū āmantesi: 'alaṁ āvuso mā sovittha, mā paridevittha. Nanu [page 163] etaṁ āvuso bhagavatā paṭigacce va akkhātaṁ: sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Taṁ kutettha āvuso labbhā yantaṁ jātaṁ bhūtaṁ saṅkhataṁ palokadhammaṁ, taṁ tathāgatassāpi sarīraṁ mā palujjīti netaṁ ṭhānaṁ vijjatī"ti.

120. Tena kho pana samayena cattāro mallapāmokkhā sīsaṁ nahātā ahatāni vatthāni nivatthā mayaṁ bhagavato citakaṁ ālimpessāmāti na sakkonti ālimpetuṁ. Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṁ anuruddhaṁ etadavocuṁ: ko nu kho bhante anuruddha hetu, ko paccayo, yenime cattāro mallapāmokkhā sīsaṁ nahātā ahatāni vatthāni nivatthā mayaṁ bhagavato citakaṁ ālimpessāmāti na sakkonti ālimpetunti"? "Aññathā kho vāsiṭṭhā devatānaṁ adhippāyo"ti. "Kathaṁ pana bhante devatānaṁ adhippāyo?"Ti. "Devatānaṁ kho vāsiṭṭhā adhippāyo: ayaṁ āyasmā mahākassapo pāvāya kusināraṁ addhānamaggapaṭipanno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi. Na tāva bhagavato citako pajjalissati yāvāyasmā mahākassapo bhagavato pāde sirasā na vandissatī"ti. "Yathā bhante devatānaṁ adhippāyo tathā hotu"ti.

2. Atha khalu mārge nyataro nirgrantha śrāvakaḥ mandāra puṣpaṁādāya (sabbatthivādīnaṁ mahāparinibbānasutte). 4. Cakkhumā loke antarahito (machasaṁ) loke cakṣurantarhitam (sabbatthivādīnaṁ mahāparinibbānasutte) 1. Buddhapabbajito(machasaṁ)

[BJT Page 258]
121. Atha kho āyasmā mahākassapo yena kusinārā makuṭabandhanaṁ nāma mallānaṁ cetiyaṁ yena bhagavato citako tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā ekaṁ saṁ cīvaraṁ katvā añjalimpaṇāmetvā tikkhattuṁ citakaṁ padakkhiṇaṁ katvā, pādato vivaritvā bhagavato pāde sirasā vandi. Tāni pi kho pañca bhikkhusatāni ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā añjalimpaṇāmetvā tikkhattuṁ citakaṁ padakkhiṇaṁ katvā bhagavato pāde sirasā vandiṁsu. [page 164] vanditesu1 ca panāyasmatā mahākassapena tehi pi pañcahi bhikkhusatehi, sayameva bhagavato citako pajjali.

122. Jhāyamānassa kho pana bhagavato sarīrassa, yaṁ ahosi chavīti vā cammanti mā maṁsanti vā naharū ti vā lasikā ti vā tassa neva chārikā paññāyittha, na masi. Sārīrāneca avasissiṁsu. Seyyathāpi nāma sapissa vā telassa vā jhāyamānassa neva chārikā paññāyati na masi, evameva bhagavato sarirassa jhāyamānassa yaṁ ahosi chavīti vā cammanti vā maṁsanti vā nahārūti vā lasikāti vā tassa neva chārikā paññāyittha'na masi, sārīrāneva avasissiṁsu. Tesañca pañcannaṁ dussayugasatānaṁ dveva dussāni na ḍayhiṁsu yañca sabbabbhantarimaṁ2 yañca bāhiraṁ. Daḍḍhe ca kho pana bhagavato sarīre antaḷikkhā udakadhārā pātubhavitvā bhagavato citakaṁ nibbāpesi. Udakaṁ sālato pi abbhunnamitvā bhagavato citakaṁ nibbāpesi. Kosinārakā pi mallā sabbagandhodakena bhagavato citakaṁ nibbāpesuṁ.

Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sārīrāni sattāhaṁ santhāgāre sattipañjaraṁ karitvā dhanupākāraṁ parikkhipāpetvā naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkariṁsu garukariṁsu mānesuṁ pūjesuṁ.

Sārīrikadhātuvibhajanā
122. Assosi kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto: "bhagavā kira kusinārāyaṁ parinibbuto"ti. Atha kho rājā māgadho: ajātasattu vedehiputto kosinārakānaṁ mallānaṁ dūtaṁ pāhesi "bhagavā pi khattiyo ahampi khattiyo. Ahampi arahāmi bhagavato sārīrānaṁ bhāgaṁ, ahampi bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca karissāmī"ti.

1. Vandite va (machasaṁ [PTS] 2. Sabbabbhantarimaṁ (machasaṁ) sabbaṁ abbhantarimaṁ [PTS]

[BJT Page 260]

Assosuṁ kho vesālikā licchavī: 'bhagavā kira kusinārāyaṁ parinibbuto'ti. Atha kho vesālikā licchavī kosinārakānaṁ mallānaṁ dūtaṁ pāhesuṁ: "bhagavā pi khattiyo mayampi khattiyā. Mayampi arahāma bhagavato [page 165] sārīrānaṁ bhāgaṁ. Mayampi bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca karissāmā"ti.

Assosuṁ kho kāpilavatthavā sakyā: "bhagavā kira kusinārāyaṁ parinibbuto"ti. Atha kho kāpilavatthavā sakyā kosinārakānaṁ mallānaṁ dūtaṁ pāhesuṁ: "bhagavā amhākaṁ ñātiseṭṭho. Mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṁ bhāgaṁ. Mayampi bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca karissāmā"ti.

Assosuṁ kho allakappakā bulayo "bhagavā kira kusinārāyaṁ parinibbuto"ti. Atha kho allakappakā bulayo kosinārakānaṁ mallānaṁ dūtaṁ pāhesuṁ: "bhagavā pi khattiyo mayampi khattiyā mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṁ bhāgaṁ. Mayampi bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca karissāmā"ti.

Assosuṁ kho rāmagāmakā koliyā "bhagavā kira kusinārāyaṁ parinibbuto"ti. Atha kho rāmagāmakā koliyā kosinārakānaṁ mallānaṁ dūtaṁ pāhesuṁ: "bhagavā pi khattiyo, mayampi khattiyā. Mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṁ bhāgaṁ. Mayampi bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca karissāmā"ti.

Assosi kho veṭhadīpako brāhmaṇo: "bhagavā kira kusinārāyaṁ parinibbuto"ti. Atha kho veṭhadīpako brāhmaṇo kosinārakānaṁ mallānaṁ dūtaṁ pāhesi: "bhagavā tu1 khattiyo. Ahamasmi brāhmaṇo, ahampi arahāmi bhagavato sārīrānaṁ bhāgaṁ. Ahampi bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca karissāmī"ti.

1. Bhagavāpi (machasaṁ)

[BJT Page 262]

Assosuṁ kho pāveyyakā mallā "bhagavā kira kusinārāyaṁ parinibbuto"ti. Atha kho pāveyyakā mallā kosinārakānaṁ mallānaṁ dūtaṁ pāhesuṁ. Bhagavā pi khattiyo mayampi khattiyā. Mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṁ bhāgaṁ, mayampi bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca karissāmāti.

Evaṁ vutte kosinārakā mallā te saṅghe gaṇe etadavocuṁ, [page 166] bhagavā amhākaṁ gāmakkhette parinibbuto, na mayaṁ dassāma bhagavato sārīrānaṁ bhāganti.

123. Evaṁ vutte doṇo brāhmaṇo te saṅghe gaṇe etadavoca:

Suṇantu bhonto mama ekavākyaṁ1
Amhākaṁ buddho ahu khantivādo.
Na hi sādhu'yaṁ uttamapuggalassa
Sarīrabhāge siyā sampahāro.

Sabbeva bhonto sahitā samaggā
Sammodamānā karomaṭṭhabhāge.
Vitthārikā hontu disāsu thūpā
Bahū janā cakkhumato pasannā"ti.

124. "Tena hi brāhmaṇa tvaññeva bhagavato sārīrāni aṭṭhadhā samaṁ suvibhattaṁ vibhajāhī"ti. "Evaṁ ho'ti kho doṇo brāhmaṇo tesaṁ saṅghānaṁ gaṇānaṁ paṭissutvā bhagavato sārīrāni aṭṭhadhā samaṁ suvibhattaṁ vibhajitvā te saṅghe gaṇe etadavoca: "imaṁ me bhonto tumbaṁ dadantu, ahampi tumbassa thūpañca mahañca karissāmī"ti. Adaṁsu kho te doṇassa brāhmaṇassa tumbaṁ.

Assosuṁ kho pippalivaniyā2 moriyā: "bhagavā kira kusinārāyaṁ parinibbuto'ti. Atha kho pippalivaniyā moriyā kosinārakānaṁ mallānaṁ dūtaṁ pāhesuṁ: bhagavā pi khattiyo mayampi khattiyā. Mayampi arahāma bhagavato sārīrānaṁ bhāgaṁ, mayampi bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca karissāmā'ti. "Natthi bhagavato sārīrānaṁ bhāgo, vibhattāna bhagavato sārīrāni, ito aṅgāraṁ harathā"ti. Te tato aṅgāraṁ hariṁsu:2

1. Vācaṁ. Machasaṁ. 2. Pipphalīvaniyā. Syā. 3. Āhariṁsu syā. Kā

[BJT Page 264]

Dhātucetiya pūjā

124. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto rājagahe bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca akāsi. [page 167] vesālikā pi licchavī vesāliyaṁ bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca akaṁsu. Kāpilavatthavā pi sakyā kapilavatthusmiṁ bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca akaṁsu. Allakappakā pi bulayo allakappe bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca akaṁsu. Rāmagāmakā pi koliyā rāmagāme bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca akaṁsu. Veṭhadīpako pi brāhmaṇo veṭhadīpe bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca akāsi. Pāveyyakā pi mallā pāvāyaṁ bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca akaṁsu. Kosinārakā pi mallā kusinārāyaṁ bhagavato sārīrānaṁ thūpañca mahañca akaṁsu. Doṇo pi brāhmaṇo tumbassa thūpañca mahañca akāsi. Pippalivaniyā pi moriyā pippalivane aṅgārānaṁ thūpañca mahañca akaṁsu. Iti aṭṭha sarīrathūpā navamo tumbathūpo dasamo aṅgārathūpo. Evametaṁ bhūtapubbanti.
125. "Aṭṭha doṇā1 cakkhumato sarīrā,
Sattadoṇaṁ jambudīpe mahenti,
Ekañca doṇaṁ purisavaruttamassa
Rāmagāme nāgarājā mahenti.

Ekā hi dāṭhā tidivehi pūjitā ekā pana gandhārapure mahīyati,
Kāliṅgarañño vijite punekaṁ ekaṁ puna nāgarājā mahenti.

Tasseva tejena ayaṁ vasundharā
Āyāgaseṭṭhehi mahī alaṅkatā
Evaṁ imaṁ cakkhumato sarīraṁ
Susakkataṁ sakkatasakkatehi.

[page 168] devindanāgindanarinda pūjito
Manussaseṭṭhehi tatheva pūjito,
Taṁ2 vandatha pañjalikā bhavitvā
Buddho bhave kappasatehi dullabho'ti.

Cattāḷīsa samā dantā kesā lomā ca sabbaso,
Devā hariṁsu ekekaṁ cakkavālaparamparā"ti.

Mahāparinibbānasuttaṁ tatiyaṁ.

1. Aṭṭhadoṇaṁ cakkhumato sarīraṁ (machasaṁ). 2. Taṁ taṁ (syā)

[BJT Page 266]

4.
[page 169] mahāsudassanasuttaṁ.

1. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā kusinārāyaṁ viharati upa vattane mallānaṁ sālavane antarena yamakasālānaṁ parinibbānasamaye.

Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca. "Mā bhante bhagavā imasmiṁ kuḍḍanagarake ujjaṅgalanagarake sākhānagarake parinibbāyi. Santi bhante aññāni mahānagarāni, seyyathīdaṁ, campā rājagahaṁ sāvatthi sāketaṁ kosambī bārāṇasī, ettha bhagavā parinibbāyatu. Ettha bahū khattiyamahāsālā brāhmaṇamahāsālā gahapatimahāsālā tathāgate abhippasannā, te tathāgatassa sarīrapūraṁ karisantī"ti.

2. "Mā hevaṁ ānanda avaca mā hevaṁ ānanda avaca kuḍḍanagarakaṁ ujjaṅgalanagarakaṁ sākhā nagarakanti.

Kusāvati rājadhāni
Bhūtapubbaṁ ānanda rājā mahāsudassano nāma ahosi khantiyo muddhāvasitto1 cāturanto vijitāvī janapadatthācariyappatto. [page 170] rañño ānanda mahāsudassanassa ayaṁ kusinārā kusāvatī nāma rājadhānī ahosi. Sā kho ānanda kusāvatī puratthimena ca pacchimena ca dvādasayojanāni ahosi āyāmena, uttarena ca dakkhiṇena ca sattayojanāni vitthārena. Kusāvatī ānanda rājadhāni iddhā ceva ahosi vītā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca.

1. Muddhāhisītto (kaṁ). 2. Iddhā ceva ahosi phītā ca (syā)

[BJT Page 268]

Seyyathāpi ānanda devānaṁ āḷakamandā nāma rājadhāni iddhā ceva phītā ca bahujanā ca ākiṇṇayakkhā ca subhikkhā ca, evameva kho ānanda kusāvatī rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca. Kusāvatī ānanda rājadhāni dasahi saddehi avicittā ahosi divā ceva rattiṁ ca. Seyyathīdaṁ, hatthisaddena assaddena rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena sammasaddena tālasaddena (saṅkhasaddena) asnātha pivatha khādathāti dasamena saddena.

3. Kusāvatī ānanda rājadhānī sattahi pākārehi parikkhittā ahosi. Eko pākāro sovaṇṇamayo, eko rūpiyamayo, eko veḷuriyamayo, eko phaḷikamayo, eko lohitaṅkamayo1 eko masāragallamayo, eko sabbaratanamayo. Kusāvatiyā ānanda rājadhāniyā catunnaṁ vaṇṇānaṁ dvārāni ahesuṁ. Ekaṁ dvāraṁ sovaṇṇamayaṁ, ekaṁ rūpiyamayaṁ, ekaṁ veḷuriya mayaṁ, ekaṁ phaḷikamayaṁ. [page 171] ekekasmiṁ dvāre satta satta esikā nikhātā ahesuṁ. Tiporisaṅgā tiporisanikhātā dvādasaporisā ubbedhena, ekā esikā sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā, ekā phaḷikamayā, ekā lohitaṅkamayā, ekā masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā.

Kusāvatī ānanda rājadhāni sattahi tālapantihi parikkhittā ahosi. Ekā tālapanti sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā ekā phaḷikamayā, ekā lohitaṅkamayā, ekā masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā. Sovaṇṇamayassa tālassa sovaṇṇamayo khandho ahosi, rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca rūpiyamayassa tālassa rūpiyamayo khandho ahosi sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca. Veḷuriyamayassa tālassa veḷuriyamayo khandho ahosi phaḷikamayāni pattāni ca phalāni ca. Phaḷikamayassa tālassa phaḷikamayo khandho ahosi. Veḷuriyamayāni pattāni ca phalāni ca. Lohitaṅkamayassa tālassa lohitaṅkamayo khandho ahosi masāragallamayāni pattāni ca phalāni ca. Masāragallamayassa tālassa masāragallamayo khandho ahosi lohitaṅkamayāni pattāni ca phalāni ca sabbaratanamayassa tālassa sabbaratanamayo khandho ahosi sabbaratanamayāni pattāni ca phalāni ca. Tāsaṁ kho panānanda tālapantīnaṁ vāteritānaṁ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca 2 madanīyo ca. Seyyathāpi ānanda pañcaṅgikassa turiyassa suvinītassa suppaṭitāḷitassa kusalehi samannāgatassa saddo hoti vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo [page 172] ca. Evameva kho ānanda tāsaṁ tālapantīnaṁ vāteritānaṁ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca. Ye kho panānanda tena samayena kusāvatiyā rājadhāniyā dhuttā ahesuṁ soṇḍā pipāsā, te tāsaṁ tālapantinaṁ vāteritānaṁ saddena parivāresuṁ.

1. Lohitaṅkamayo (kaṁ). 2. Khamanīyo (machasaṁ)

[BJT Page 270]

Cakkaratanaṁ

4. Rājā ānanda mahāsudassano sattahi ratanehi samannāgato ahosi catūhi ca iddhihi. Katamehi sattahi? Idhānanda rañño mahāsudassanassa tadahuposathe paṇṇarase sīsaṁ nahātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṁ cakkaratanaṁ pāturahosi sahassāraṁ sanemikaṁ sanāhikaṁ sabbākāraparipūraṁ, disvā rañño mahāsudassanassa etadahosi: "sutaṁ kho panetaṁ: yassa rañño khattiyassa muddhābhisittassa tadahuposathe paṇṇarase sīsaṁ nahātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṁ cakkaratanaṁ pātu bhavati sahassāraṁ sanemikaṁ sanābhikaṁ sabbākāraparipūraṁ, so hoti rājā cakkavattīti. Assaṁ nu kho ahaṁ rājā cakkavatti"ti.

5. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano uṭṭhāyāsanā, ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā, vāmena hatthena suvaṇṇa bhiṅkāraṁ gahetvā dakkhiṇena hatthena cakkaratanaṁ abbhukkiri: pavattatu bhavaṁ cakkaratanaṁ, abhivijinātu bhavaṁ cakkaratananti. Atha kho taṁ ānanda cakkaratanaṁ puratthimaṁ disaṁ pavatti'?1 Anvadeva 2 rājā mahāsudassano saddhiṁ caturaṅginiyā senāya. Yasmiṁ kho panānanda padese [page 173] cakkaratanaṁ patiṭṭhāsi tattha rājā mahāsudassano vāsaṁ upagañchi saddhiṁ caturaṅginiyā senāya. Ye kho panānanda puratthimāya disāya paṭirājāno te rājānaṁ mahāsudassanaṁ upasaṅkamitvā evamāhaṁhu: ehi kho mahārāja, svāgataṁ, te mahārāja, sakante mahārāja, anusāsa mahārājāti. Rājā mahāsudassano evamāha pāṇo na hantabbo adinnaṁ nādātabbaṁ kāmesu micchā na caritabbā. Musā na bhāsitabbā. Majjaṁ na pātabbaṁ. Yathā bhuttañca bhuñjathāti. Ye kho panānanda puratthimāya disāya paṭirājāno te rañño mahāsudassanassa anuyantā ahesuṁ. Atha kho taṁ ānanda cakkaratanaṁ puratthimaṁ samuddaṁ ajjhogāhetvā4 paccuttaritvā dakkhiṇaṁ disaṁ pavatti, dakkhiṇaṁ samuddaṁ ajjhogāhetvā paccuttaritvā pacchimaṁ disaṁ pavatti, pacchimaṁ samuddaṁ ajjhogāhetvā paccuttaritvā uttaraṁ disaṁ pavatti anvadeva rājā mahāsudassano saddhiṁ caturaṅginiyā senāya yasmiṁ kho panānanda padese cakkaratanaṁ patiṭṭhāsi, tattha rājā mahāsudassano vāsaṁ upagañji saddhiṁ caturaṅginiyā senāya. Ye kho panānanda uttarāya disāya paṭirājāno, te rājānaṁ mahā sudassanaṁ upasaṅkamitvā evamāhaṁsu:ehi kho mahārāja, svāgataṁ te mahārāja, sakaṁ te mahārāja, anusāsa mahārājāti. Rājā mahāsudassano evamāha: pāṇo na hantabbo, adinnaṁ nādātabbaṁ, kāmesu micchā na caritabbā, [page 174] musā na bhāsitabbā, majjaṁ na pātabbaṁ, yathā bhuttañca bhuñjathāti ye kho panānanda uttarāya disāya paṭirājāno te rañño mahāsudassanassa anuyantā5 ahesuṁ.

1. Pavattati (syā kaṁ). 2. Anudeva (syā). 3. Sāśataṁ [PTS]. 4 Ajjhogāhetvā [PTS]. 5. Ākayanta (machasaṁ)

[BJT Page 272]

6. Atha kho taṁ ānanda cakkaratanaṁ samuddapariyantaṁ paṭhaviṁ abhivijinitvā kusāvatiṁ rājadhāniṁ paccāgantvā rañño mahāsudassanassa antepuradvāre atthakaraṇappamukhe akkhāhataṁ maññe aṭṭhāsi. Rañño mahāsudassanassa antepuraṁ upasobhayamānaṁ. Rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṁ cakkaratanaṁ pāturahosi.

Hatthiratanaṁ
7. Puna ca paraṁ ānanda rañño mahāsudassanassa hatthiratanaṁ pāturahosi, sabbaseto sattappatiṭṭho iddhimā vehāsaṅgamo uposatho nāma nāgarājā. Taṁ disvā rañño mahāsudassanassa cittaṁ pasīdi: bhaddakaṁ vata bho hatthiyānaṁ sace damathaṁ upeyyāti atha kho taṁ ānanda hatthiratanaṁ seyyathāpi nāma bhaddo hatthājāniyo dīgharattaṁ suparidanto, evameva damathaṁ upagañja. Bhūtapubbaja ānanda rājā mahāsudassano tameva hatthiratanaṁ vīmaṁsamāno pubbaṇhasamayaṁ abhirūhitvā samuddapariyantaṁ paṭhaviṁ anuyāyitvā kusāvatiṁ rājadhāniṁ paccāgantvā pātarāsamakāsi. Rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṁ hatthiratanaṁ pāturahosi.
Assaratanaṁ
8. Puna ca paraṁ ānanda rañño mahāsudassanassa assaratanaṁ pāturahosi, sabbaseto kāḷasīso muñjakeso iddhimā vehāsaṅgamo valāhako nāmā assarājā. Taṁ disvā rañño mahāsudassanassa cittaṁ pasīdi: bhaddakaṁ vata bho assayānaṁ sace damathaṁ upeyyāti. Atha [page 175] kho taṁ ānanda assaratanaṁ seyyathāpi nāma bhaddo assājānīyo dīgharattaṁ suparidanto evameva damathaṁ upagañchi. Bhūtapubbaṁ ānanda rājā mahāsudassano tameva assaratanaṁ vīmaṁsamāno pubbaṇhasamayaṁ abhiruhitvā samuddapariyantaṁ paṭhaviṁ anuyāyitvā kusāvatiṁ rājadhāniṁ paccāgantvā pātarāsamakāsi. Rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṁ assaratanaṁ pāturahosi.

Maṇiratanaṁ
9. Puna ca paraṁ ānanda rañño mahāsudassanassa maṇiratanaṁ pāturahosi. So ahosi maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno. Tassa kho panānanda maṇiratanassa ābhā samantā yojanaṁ phuṭā ahosi. Bhūtapubbaṁ ānanda rājā mahāsudassano tameva maṇiratanaṁ vīmaṁsamāno caturaṅginiṁ senaṁ sannayahitvā maṇiṁ dhajaggaṁ āropetvā rattandhakāratimisāyaṁ pāyāsi. Ye kho panānanda samantā gāmā ahesuṁ, te tenobhāsena kammante payojesuṁ divāti maññamānā. Rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṁ maṇiratanaṁ pāturahosi.

[BJT Page 274]

Itthiratanaṁ
10. Puna ca paraṁ ānanda rañño mahāsudassanassa itthiratanaṁ pāturahosi. Abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā, nātidīghā nātirassā, nātikisā nātithūlā nātikāḷi nāccodātā atikkantā mānusaṁ vaṇṇaṁ1 appattā dibbaṁ vaṇṇaṁ. Tassa kho panānanda itthiratanassa evarūpo kāyasamphasso hoti, seyyathāpi nāma tūlapicuno vā kappāsapicuno vā. Tassa kho panānanda itthiratanassa sīte uṇhāni gattāni honti, uṇhe sītāni. Tassa kho panānanda itthiratanassa kāyato candanagandho vāyati. Mukhato uppalagandho. Taṁ kho panānanda itthiratanaṁ rañño mahāsudassanassa pubbuṭṭhāyinī ahosi [page 176] pacchānipātinī kiṅkārapaṭisāvinī manāpacārīni piyavādinī. Taṁ kho panānanda itthiratanaṁ rājānaṁ mahāsudassanaṁ manasāpi no aticārī2. Kuto pana kāyena. Rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṁ itthīratanaṁ pāturahosi.

Gahapatiratanaṁ
11. Puna ca paraṁ ānanda rañño mahāsudassanassa gahapatiratanaṁ pāturahosi. Tassa kammavipākajaṁ dibbacakkhu pāturahosi, yena nidhiṁ passati sassāmikampi assāmikampi. So rājānaṁ mahāsudassanaṁ upasaṅkamitvā evamāha: appossukko tvaṁ deva hohi, ahaṁ te dhanena dhanakaraṇīyaṁ karissāmīti. Bhūtapubbaṁ ānanda rājā mahāsudassano tameva gahapatiratanaṁ vīmaṁsamāno nāvaṁ abhiruhitvā majjhe gaṅgāya nadiyā sotaṁ ogāhitvā gahapatiratanaṁ etadavoca: attho me gahapati: hiraññasuvaṇṇenāti' tena hi mahārāja ekaṁ tīraṁ nāvaṁ upetūti idheva me gahapati attho hiraññasuvaṇṇenāti. Atha kho taṁ ānanda gahapatiratanaṁ ubhohi hatthehi udakaṁ omasitvā pūraṁ hirañña vaṇṇassa kumbhiṁ uddharitvā rājānaṁ mahāsudassanaṁ etadavoca: alamettāvatā mahārāja, katamettāvatā mahārāja, pūjitamettāvatā mahārājāti. Rājā mahāsudassano evamāha: alamettāvatā gahapati, katamettāvatā gahapati pūjitamettāvatā gahapatīti. [page 177] rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṁ gahapatiratanaṁ pāturahosi.

1. Mānussivaṇṇaṁ - syā, mānusivaṇṇaṁ (machasaṁ). 2. Aticarī - kaṁ

[BJT Page 276]

Parināyakaratanaṁ

12. Puna ca paraṁ ānanda, rañño mahāsudassanassa parināyakaratanaṁ pāturahosi paṇḍito viyatto medhāvī paṭibalo rājānaṁ mahāsudassanaṁ upayāpetabbaṁ upayāpetuṁ apayāpetabbaṁ apayāpetuṁ. So rājānaṁ mahāsudassanaṁ upasaṅkamitvā evamāha; appossukko tvaṁ deva hohi, ahamanusāsissāmīti, rañño ānanda mahāsudassanassa evarūpaṁ parināyakaratanaṁ pāturahosi; rājā ānanda mahāsudassano imehi sattahi ratanehi samannāgato ahosi.

Iddhisamannāgamo
13. Puna ca paraṁ ānanda rājā mahāsudassano catūhi iddhīhi samannāgato ahosi. Katamāhi catūhi iddhīhi? Idha ānanda rājā mahāsudassano abhirūpo ahosi dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato ativiya aññehi manussehi. Rājā ānanda mahāsudassano imāya paṭhamāya iddhiyā samannāgato ahosi.
Puna ca paraṁ ānanda rājā mahāsudassano dīghāyuko ahosi ciraṭṭhitiko ativiya aññehi manussehi. Rājā ānanda mahāsudassano imāya dutiyāya iddhiyā samannāgato ahosi.

Puna ca paraṁ ānanda rājā mahāsudassano appābādho ahosi appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya ativiya aññehi manussehi. Rājā ānanda mahāsudassano imāya tatiyāya iddhiyā samannāgato ahosi.
[page 178] puna ca paraṁ ānanda rājā mahāsudassano brāhmaṇagahapatikānaṁ piyo ahosi manāpo. Seyyathāpi ānanda pitā puttānaṁ piyo hoti. Manāpo, evameva kho ānanda rājā mahāsudassano brāhmaṇagahapatikānaṁ piyo ahosi manāpo rañño pi ānanda mahāsudassanassa brāhmaṇagahapatikā piyā ahesuṁ manāpā. Seyyathāpi ānanda pitu puttā piyā honti manāpā evameva kho ānanda rañño mahāsudassanassa brāhmaṇagahapatikā piyā ahesuṁ manāpā. Seyyathāpi ānanda pitu puttā piyā honti manāpā evameva kho ānanda rañño mahāsudassanassa brāhmaṇagahapatikā piyā ahesuṁ manāpā. Bhūtapubbaṁ ānanda rājā mahāsudassano caturaṅginiyā senāya uyyānabhūmiṁ niyyāsi. Atha kho ānanda brāhmaṇagahapatikā rājānaṁ mahāsudassanaṁ upasaṅkamitvā evamāhaṁsu 'ataramāno deva yāhi yathā taṁ mayaṁ cirataraṁ passeyyāmā'ti rājā pi ānanda mahāsudassano sārathiṁ āmantesi ataramāno sārathi rathaṁ pesehi yathāhaṁ brāhmaṇagahapatikehi ciratara passīyeyyanti. Rājā ānanda mahāsudassano imāya catutthiyā1 iddhiyā samannāgato ahosi.

Rājā ānanda mahāsudassano imāhi catūhi iddhīhi samannāgato ahosi.

1. Catutthāya (syā)

[BJT Page 278]

Pokkharaṇīyamāpanaṁ
14. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: yannūnāhaṁ imāsu tālantarikāsu dhanusate dhanusate pokkharaṇiyo māpeyyanti. Māpesi kho ānanda rājā mahāsudassano tāsu tālantarikāsu dhanusate dhanusate pokkharaṇiyo. Tā kho panānanda pokkharaṇiyo catunnaṁ vaṇṇānaṁ iṭṭhakāhi citā ahesuṁ, ekā iṭṭhakā sovaṇṇamayā, ekā rupiyamayā, ekā veḷuriyamayā, ekā phaḷikamayā' tāsu kho panānanda pokkharaṇīsu cattāri cattāri ca sopāṇāni ahesuṁ catunnaṁ vaṇṇānaṁ. Ekaṁ sopāṇaṁ sovaṇṇamayaṁ ekaṁ rūpiyamayaṁ ekaṁ veḷuriyamayaṁ ekaṁ phaḷikamayaṁ. Sovaṇṇamayassa sopāṇassa sovaṇṇamayā [page 179] thamhā ahesuṁ rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca rūpiyamayassa sopāṇassa rūpiyamayā thamhā ahesuṁ, sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca veḷuriyamayassa sopāṇassa veḷuriyamayā thambhā ahesuṁ, phaḷikamayā sūciyo ca uṇhīsañca. Phaḷikamayassa sopāṇassa phaḷikamayā thambhā ahesuṁ, veḷuriyamayā sūciyo ca uṇhīsañca. Tā kho panānanda pokkharaṇiyo dvīhi vedikāhi parikkhittā ahesuṁ, ekā vedikā sovaṇṇamayā ekā rūpiyamayā. Sovaṇṇamayāya vedikāya sovaṇṇamayā thambhā ahesuṁ rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca rūpiyamayāya vedikāya rūpiyamayā thambhā ahesuṁ sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi "yannūnāhaṁ imāsu pokkharaṇīsu evarūpaṁ mālaṁ ropāpeyyaṁ: uppalaṁ padumaṁ kumudaṁ puṇḍarīkaṁ sabbotukaṁ sabbajanassa anāvaṭanti. Ropāpesi kho ānanda rājā mahāsudassano tāsu pokkharaṇīsu evarūpaṁ mālaṁ uppalaṁ padumaṁ kumudaṁ puṇḍarīkaṁ sabbotukaṁ sabbajanassa anāvaṭaṁ.

15. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanasasa etadahosi: "yannūnāhaṁ imāsaṁ pokkharaṇīnaṁ tīre nahāpake purise ṭhapeyyaṁ ye āgatāgataṁ janaṁ nahāpessantī"ti. Ṭhapesi kho ānanda rājā mahāsudassano tāsaṁ pokkharaṇīnaṁ tīre nahāpake purise ye agatāgataṁ janaṁ nahāpesuṁ.

Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: yannūnāhaṁ imāsaṁ pokkharaṇīnaṁ tīre evarūpaṁ dānaṁ paṭṭhapeyyaṁ annaṁ annatthikassa 1 pānaṁ pānatthikassa vatthaṁ vatthatthikassa yānaṁ yānatthikassa sayanaṁ sayanatthikassa itthiṁ itthatthikassa hiraññaṁ hiraññatthikassa suvaṇṇaṁ suvaṇṇatthikassāti. [page 180] paṭṭhapesi kho ānanda rājā mahāsudassano tāsaṁ pokkharaṇīnaṁ tīre evarūpaṁ dānaṁ: annaṁ annatthikassa pānaṁ pānatthikassa vatthaṁ vatthatthikassa yānaṁ yānatthikassa sayanaṁ sayanatthikassa itthiṁ itthitthikassa hiraññaṁ hiraññatthikassa suvaṇṇaṁ suvaṇṇatthikassāti.

1. Ananatthitassa (syā, kā. [PTS]

[BJT Page 280]

16. Atha kho ānanda brāhmaṇagahapatikā pahūtaṁ sāpateyyaṁ ādāya rājānaṁ mahāsudasasanaṁ upasaṅkamitvā evamāhaṁsu; idaṁ deva pahūtaṁ sāpateyyaṁ devaññeva uddīssa āhataṁ, taṁ dovo paṭigaṇhātūti. "Alaṁ bho, mamapīdaṁ pahūtaṁ sāpateyyaṁ dhammikena balinā abhisaṅkhataṁ taṁ vo hotu, ito ca hīyo harathā"ti. Te raññā paṭikkhittā ekamantaṁ apakkamma evaṁ samacintesuṁ: 'na kho etaṁ amhākaṁ patirūpaṁ, yaṁ mayaṁ imāni sāpateyyāni punadeva sakāni gharāni paṭihareyyāmāti, yannūna mayaṁ rañño mahāsudassanassa nivesanaṁ māpeyyāmā"ti. Te rājānaṁ mahāsudassanaṁ upasaṅkamitvā evamāhaṁsu 'nivesanante deva māpessāmā'ti. Adhivāsesi kho ānanda rājā mahāsudassano tuṇhībhāvena. Atha kho ānanda sakko devānamindo rañño mahāsudassanassa cetasā ceto parivitakkamaññāya vissakammaṁ1 devaputtaṁ āmantesi, ehi tvaṁ samma vissakamma rañño mahāsudassanassa nivesanaṁ māpehi dhammaṁ nāma pāsādanti.

'Evaṁ bhadante'ti kho ānanda vissakammā [page 181] devaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā, seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya pasāritaṁ vā bāhaṁ samiñjeyya, evamevaṁ devesu tāvatiṁsesu antarahito, rañño mahāsudassanassa purato pāturahosi. Atha kho ānanda vissakammā devaputto rājānaṁ mahāsudassanaṁ etadavoca, nivesanante deva māpessāmi dhammaṁ nāma pāsādanti. Adhivāsesi kho ānanda rājā mahā sudassano tuṇhībhāvena. Māpesi kho ānanda vissakammā devaputto rañño mahāsudassanassa nivesanaṁ dhammaṁ nāma pāsādaṁ.

17. Dhammo ānanda pāsādo puratthimena ca pacchimena ca yojanaṁ āyāmena ahosi, uttarena ca dakkhiṇena ca addhayojanaṁ vitthārena, dhammassa ānanda pāsādassa tiporisaṁ uccattena vatthūcitaṁ ahosi catunnaṁ vaṇṇānaṁ iṭṭhakābhi, ekā iṭṭhakā sovaṇṇamayā ekā rūpiyamayā ekā veḷuriyamayā ekā phaḷikamayā.

Dhammassa ānanda pāsādassa caturāsīti thambhasahassāni ahesuṁ catunnaṁ vaṇṇānaṁ, eko thambho sovaṇṇamayo, eko rūpiyamayo, eko veḷuriyamayo, eko phaḷikamayo. Dhammo ānanda pāsādo catunnaṁ vaṇṇānaṁ phalakehi satthato ahosi'

1. Catutthāya - [PTS. 1*] Vīsukammaṁ - (kā)

[BJT Page 282]

Ekaṁ phalakaṁ sovaṇṇamayaṁ, ekaṁ rūpiyamayaṁ, ekaṁ veḷuriyamayaṁ ekaṁ phaḷikamayaṁ. Dhammassa ānanda pāsādassa catuvīsati sopāṇāni ahesuṁ catunnaṁ vaṇṇānaṁ, ekaṁ sopāṇaṁ sovaṇṇamayaṁ ekaṁ rūpiyamayaṁ, ekaṁ veḷuriyamayaṁ, ekaṁ phaḷikamayaṁ. Sovaṇṇamayassa sopāṇassa sovaṇṇamayā thambhā ahesuṁ rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca rūpiyamayassa sopāṇassa rūpiyamayā thambhā ahesuṁ, sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca veḷuriyamayassa sopāṇassa [page 182] veḷuriyamayā thambhā ahesuṁ, phaḷikamayā sūciyo ca uṇhīsañca. Phaḷikamayassa sopāṇassa phaḷikamayā thambhā ahesuṁ veḷuriyamayā sūciyo ca uṇhīsañca.

Dhamme ānanda pāsāde caturāsītikūṭāgārasahassāni ahesuṁ catunnaṁ vaṇṇānaṁ: ekaṁ kūṭāgāraṁ sovaṇṇamayaṁ, ekaṁ rūpiyamayaṁ, ekaṁ veḷuriyamayaṁ, ekaṁ phaḷikamayaṁ, sovaṇṇamaye kūṭāgāre rūpiyamayo pallaṅko paññatto ahosi rūpiyamaye kūṭāgāre sovaṇṇamayo pallaṅko paññatto ahosi, veḷuriyamaye kūṭāgāre dantamayo pallaṅko paññatto ahosi, phaḷikamaye kūṭāgāre masāragallamayo pallaṅko paññatto ahosi, sovaṇṇamayassa kūṭāgārassa dvāre rūpiyamayo tālo ṭhito ahosi tassa rūpiyamayo khandho. Sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca. Rūpiyamayassa kūṭāgārassa dvāre sovaṇṇamayo tālo ṭhito ahosi, tassa sovaṇṇamayo khandho, rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca, veḷuriyamayassa kūṭāgārassa dvāre phaḷikamayo tālo ṭhito ahosi, tassa phaḷikamayo khandho, veḷuriyamayāni pattāni ca, phalāni ca. Phaḷikamayassa kūṭāgārassa dvāre veḷuriyamayo tālo ṭhito ahosi, tassa veḷuriyamayo khandho, phaḷikamayāni pattāni ca phalāni ca.
18. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: yannūnāhaṁ mahāviyūhassa kūṭāgārassa dvāre sabbasovaṇṇamayaṁ tālavanaṁ māpeyyaṁ yattha divāvihāraṁ nisīdissāmīti. Māpesi kho ānanda rājā mahāsudassano mahāviyūhassa kūṭāgārassa dvāre sabbasovaṇṇamayaṁ tālavanaṁ yattha divāvihāraṁ nisīdi. Dhammo ānanda pāsādo dvīhi vedikāhi parikkhitto [page 183] ahosi. Ekā vedikā sovaṇṇamayā ekā rūpiyamayā. Sovaṇṇamayāya vedikāya sovaṇṇamayā thambhā ahesuṁ, rūpiyamayā suciyo ca uṇhīsañca. Rūpiyamayāya vedikāya rūpiyamayā thambhā ahesuṁ, sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca.

19. Dhammo ānanda pāsādo dvīhi kiṅkiṇikajālehi1 parikkhitto ahosi, ekaṁ jālaṁ sovaṇṇamayaṁ ekaṁ rūpiyamayaṁ sovaṇṇamayassa jālassa rūpiyamayā kiṅkiṇiyo ahesuṁ, rūpiyamayassa jālassa sovaṇṇamayā kiṅkiṇiyo ahesuṁ.

1. Kiṅkaṇikajālehi (syā, kā)

[BJT Page 284]

Tesaṁ kho panānanda kiṅkiṇikajālānaṁ vāteritānaṁ saddo ahosi vaggu ca rajanīyoca kamanīyo ca madanīyo ca seyyathāpi ānanda pañcaṅgikassa turiyassa suvinītassa suppaṭitāḷitassa sukusalehi1 samannāgatassa saddo hoti vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca evameva kho ānanda tesaṁ kiṅkiṇikajālānaṁ vāteritānaṁ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca. Ye kho panānanda tena samayena tusāvatiyā rājadhāniyā dhuttā ahesuṁ soṇḍā pipāsā. Te tesaṁ kiṅkiṇikajālānaṁ vāteritānaṁ saddena parivāresuṁ.

Niṭṭhito kho panānanda dhammo pāsādo duddikkho ahosi musati cakkhuni. Seyyathāpi ānanda vassānaṁ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve ādicco nahaṁ abbhuggamamāno2 duddikkho3 [page 184] hoti, musati cakkhūni, evameva kho ānanda dhammo pāsādo duddikkho ahosi musati cakkhūni.
20. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi; yannūnāhaṁ dhammassa pāsādasasa purato dhammaṁ nāma pokkharaṇiṁ māpeyyanti. Māpesi kho ānanda rājā mahāsudassano dhammassa pāsādassa purato dhammaṁ nāma pokkharaṇiṁ. Dhammā ānanda pokkharaṇī puratthimena ca pacchimena ca yojanaṁ āyāmena ahosi, uttarena ca dakkhiṇena ca addhayojanaṁ vitthārena. Dhammā ānanda pokkharaṇī catunnaṁ vaṇṇānaṁ iṭṭhakāhi citā ahosi, ekā iṭṭhakā sovaṇṇamayā ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā ekā phaḷikamayā.

Dhammāya ānanda pokkharaṇiyā catuvīsatisopāṇāni ahesuṁ catunnaṁ vaṇṇānaṁ, ekaṁ sopāṇaṁ sovaṇṇamayaṁ, ekaṁ veḷuriyamayaṁ, ekaṁ phaḷikamayaṁ. Sovaṇṇamayassa sopāṇassa sovaṇṇanamayā thambhā ahesuṁ rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca, rūpiyamayassa sopāṇassa rūpiyamayā thambhā ahesuṁ sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca, veḷuriyamayassa sopāṇassa veḷuriyamayā thambhā ahesuṁ phaḷikamayā sūciyo ca uṇhīsañca, phaḷikamayassa sopāṇassa phaḷikamayā thambhā ahesuṁ veḷuriyamayā sūciyo ca uṇhīsañca.

Dhammā ānanda pokkharaṇī dvīhi vedikāhi parikkhittā ahosi, ekā vedikā sovaṇṇamayā ekā rūpiyamayā. Sovaṇṇamayāya vedikāya sovaṇṇamayā thambhā ahesuṁ rūpiyamayā sūciyo ca uṇhīsañca, rūpiyamayāya vedikāya rūpiyamayā thambhā ahesuṁ sovaṇṇamayā sūciyo ca uṇhīsañca.

1. Kusalehi. (Sīmu. Syā kā, [PTS]. 2. Abbhussattamāno (machasaṁ). 3. Dudikkho. [PTS]

[BJT Page 286]

Dhammā ānanda pokkharaṇi sattahi tālapantīhi pārikkhittā ahosi, ekā tālapantī sovaṇṇamayā, ekā rūpiyamayā, ekā veḷuriyamayā, ekā eḷikamayā, ekā lohitaṅkhamayā, ekā masāragallamayā, ekā sabbaratanamayā. Sovaṇṇamayassa tālassa sovaṇṇamayo khandho ahosi [page 185] rūpiyamayāni pattāni ca phalāni ca. Rūpiyamayassa tālassa rūpiyamayo khandho ahosi sovaṇṇamayāni pattāni ca phalāni ca. Veḷuriyamayassa tālassa veḷuriyamayo khandho ahosi phaḷikamayāni pattāni ca phalāni ca. Phaḷikamayassa tālassa phaḷikamayo khandho ahosi veḷurimayāni pattāni ca phalāni ca. Lohitaṅkamayassa tālassa lohitakkhamayo khandho ahosi masāragallamayāni pattāni ca phalāni ca. Masāragallamayassa tālassa masāragallamayo khandho ahosi lohitaṅkamayāni pattāni ca phalāni ca. Sabbaratanamayassa tālassa sabbaratanamayo khandho ahosi sabbaratanamayāni pattāni ca phalāni ca. Tāsaṁ kho pana ānanda tālapantīnaṁ vāteritānaṁ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca. Seyyathāpi ānanda pañcaṅgikassa turiyassa suvinītassa suppaṭitāḷitassa kusalehi samannāgatassa saddo hoti vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca, evameva kho ānanda tāsaṁ tālapantīnaṁ vāteritānaṁ saddo ahosi vaggu ca rajanīyo ca kamanīyo ca madanīyo ca. Ye kho panānanda tena samayena kusāvatiyā rājadhāniyā dhuttā ahesuṁ soṇḍā pipāsā, te tāsaṁ tālapantīnaṁ vāteritānaṁ saddesu parivāresuṁ.

Niṭṭhite kho panānanda dhamme ca pāsāde dhammāya ca pokkharaṇiyā rājā mahāsudassano. Ye1 tena samayena samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā te sabbakāmehi santappetvā dhammaṁ pāsādaṁ abhiruhi.

Paṭhamabhāṇavāro.

1. Yo kho panānanda. (Syā, kā. )

[BJT Page 288]

Jhānasamāpattipaṭilābho
21. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: kissa nu kho me idaṁ kammassa phalaṁ, kissa kammassa vipāko, yenāhaṁ etarahi evaṁ mahiddhiko evaṁ mahānubhāvo ti. [page 186] atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: tiṇṇaṁ kho me idaṁ kammānaṁ phalaṁ tiṇṇaṁ kammānaṁ vipāko, yenāhaṁ etarahi evaṁ mahiddhiko evaṁ mahānubhāvo, seyyathīdaṁ: dānassa damassa saṁyamassā ti. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano yena mahāviyūhaṁ kūṭāgāraṁ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā mahāviyūhassa kūṭāgārassa dvāre ṭhito udānaṁ udānesi. 'Tiṭṭha kāmavitakka, tiṭṭha byāpādavitakka, tiṭṭha vihiṁsāvitakka, ettāvatā kāmavitakka, ettāvatā byāpādavitakka, ettāvatā vihiṁsāvitakkā' ti.

22. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano mahāviyūhaṁ kūṭāgāraṁ pavisitvā sovaṇṇamaye pallaṅke nisinno vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja vihāsi. Vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja vihāsi. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca vihāsi, sato ca sampajāno sukhaṁ ca kāyena paṭisaṁvedesi. Yantaṁ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti taṁ tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja vihāsi. Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassa domanassānaṁ atthaṅgamā adukkhamasukhaṁ upekkhā satipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja vihāsi.

23. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano mahāviyūhā kūṭāgārā nikkhamitvā sovaṇṇamayaṁ kūṭāgāraṁ pavisitvā rūpiyamaye pallaṅke nisinno mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi. Tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthaṁ, iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi, karuṇāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi. Tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthaṁ, iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi, muditāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi. Tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthaṁ, iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ muditāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi, [page 187] upekkhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi. Tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthaṁ, iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi,

[BJT Page 290]

Nagarādīni.

24. Rañño ānanda mahāsudassanassa caturāsītinagarasahassāni ahesuṁ kusāvatīrājadhānipamukhāni, caturāsītipāsādasahassāni ahesuṁ dhammapāsādapamukhāni, caturāsītikūṭāgārasahassāni ahesuṁ mahāviyūhakūṭāgārapamukhāni.

Caturāsītipallaṅkasahassāni ahesuṁ sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni goṇakatthitāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kādalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni. Caturāsītināgasahassāni ahesuṁ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājapamukhāni, caturāsītiassasahassāni ahesuṁ sovaṇṇalaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājapamukhāni, caturāsītirathasahassāni ahesuṁ sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇalaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathapamukhāni, caturāsītimaṇisahassāni ahesuṁ maṇiratanapamukhāni, caturāsītiitthisahassāni ahesuṁ subhaddādevīpamukhāni, [page 188] caturāsītigahapatisahassāni ahesuṁ gahapatiratanapamukhāni, caturāsītikhattiyasahassāni ahesuṁ anuyantāni parināyakaratanapamukhāni, caturāsītidhenusahassāni ahesuṁ dhuvasandanāni1 kaṁsūpadhāraṇāni, caturāsītivatthakoṭisahassāni ahesuṁ khomasukhumānaṁ kappāsikasukhumānaṁ koseyyasukhumānaṁ kambalasukhumānaṁ. Rañño ānanda mahāsudassanassa caturāsītithālipākasahassāni sāyaṁ pātaṁ bhattābhihāro abhiharīyittha.

25. Tena kho panānanda samayena rañño mahāsudassanassa caturāsītināgasahassāni sāyaṁ pātaṁ upaṭṭhānaṁ gacchanti. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa etadahosi: imāni kho me caturāsītināgasahassāni sāyaṁ pātaṁ upaṭṭhānaṁ āgacchanti. Yannūna vassasatassa vassasatassa accayena dvecattārīsaṁ nāgasahassāni dvecattārīsaṁ nāgasahassāni sakiṁ sakiṁ upaṭṭhānaṁ āgaccheyyunti. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano parināyakaratanaṁ āmantesi, ' imāni kho me samma parināyakaratana caturāsītināgasahassāni sāyaṁ pātaṁ upaṭṭhānaṁ āgacchanti. Tena hi samma parināyakaratana vassasatassa vassasatassa accayena dvecattārīsaṁ nāgasahassāni [page 189] dvecattārīsaṁ nāgasahassāni sakiṁ sakiṁ upaṭṭhānaṁ āgacchantu ti. ' Evaṁ devā, ti kho ānanda parināyakaratanaṁ rañño mahāsudassanassa paccassosi. Atha kho ānanda rañño mahāsudassanassa aparena samayena vassasatassa vassasatassa accayena dvecattārīsaṁ nāgasahassāni dvecattārīsaṁ nāgasahassāni sakiṁ sakiṁ upaṭṭhanaṁ āgamaṁsu.

- - - - - - - - - - - - -
1. Duhasandanāni - machasaṁ , dūkulasandanāni [PTS]

[BJT Page 292]

Subhaddāyūpasaṅkamanaṁ

26. Atha kho ānanda subhaddāya deviyā bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena etadahosi: ciradiṭṭhiko kho me rājā mahāsudassano. Yannūnāhaṁ rājānaṁ mahāsudassanaṁ dassanāya upasaṅkameyyanti. Atha kho ānanda subhaddā devī itthāgāraṁ āmantesi, " etha tumhe sīsāni nahāyatha, pītāni vatthāni pārupatha, ciradiṭṭho no rājā mahāsudassano. Rājānaṁ mahāsudassanaṁ dassanāya upasaṅkamissāmā' ti. Evaṁ ayye' ti kho ānanda itthāgāraṁ subhaddāya deviyā paṭissutvā sīsāni nahāyitvā pītāni vatthāni pārupitvā yena subhaddā devī tenupasaṅkami. Atha kho ānanda subhaddā devī parināyakaratanaṁ āmantesi: " kappehi samma parināyakaratana caturaṅginiṁ senaṁ, ciradiṭṭho no rājā mahāsudassano, rājānaṁ mahāsudassanaṁ dassanāya upasaṅkamitukāmā" ti. ' Evaṁ devī 'ti kho ānanda parināyakaratanaṁ subhaddāya deviyā paṭissutvā caturaṅginiṁ senaṁ kappāpetvā, subhaddāya deviyā paṭivadesi. ' Kappitā kho devī caturaṅginī senā, yassa'dāni kālaṁ maññasī' ti. [page 190] atha kho ānanda subhaddā devī caturaṅginiyā senāya saddhiṁ itthāgārena yena dhammo pāsādo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā dhammaṁ pāsādaṁ abhiruhitvā yena mahāviyūhaṁ kūṭāgāraṁ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā mahāviyūhassa kūṭāgārassa dvārabāhaṁ ālambitvā aṭṭhāsi.

Atha kho ānanda rājā mahāsudassano saddaṁ sutvā kinnu kho mahato viya janakāyassa saddoti, mahāviyūhakūṭāgārā nikkhamanno addasa subhaddaṁ deviṁ dvārabāhaṁ ālambitvā ṭhitaṁ, disvāna subhaddaṁ deviṁ etadavoca: ' ettheva devī tiṭṭha mā pavisī' ti. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano aññataraṁ purisaṁ āmantesi: ' ehi tvaṁ ambho purisa, mahāviyūhā kūṭāgārā sovaṇṇamayaṁ pallaṅkaṁ nīharitvā sabbasovaṇṇamaye tālavane paññapehī' ti. ' Evaṁ devā ' ti kho ānanda so puriso rañño mahāsudassanassa paṭissutvā mahāviyūhā kūṭāgārā sovaṇṇamayaṁ pallaṅkaṁ nīharitvā sabbasovaṇṇamaye tālavane paññapesi. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano dakkhiṇena passena sīhaseyyaṁ kappesi pāde pādaṁ accādhāya sato sampajāno.

Atha kho ānanda subhaddāya deviyā etadahosi: vippasannāni kho rañño mahāsudassanassa indriyāni parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto, mā heva kho rājā mahāsudassano kālamakāsīti. Rājānaṁ mahāsudassanaṁ etadavoca: imāni kho te deva caturāsītinagarasahassāni kusāvatirājadhānipamukhāni. Ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi. [page 191] imāni te deva caturāsītipāsādasahassāni dhammapāsādapamukhāni, ettha chandaṁ janehi -

[BJT Page 294]

Jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītikūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārapamukhāni, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītipallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kādalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni. Ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītināgasahassāni sovaṇṇalaṅkārāṇi sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītiassasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājapamukhāni, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītirathasahassāni sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni,1 ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītimaṇisahassāni maṇiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītiitthisahassāni itthiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītigahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītikhattiyasahassāni anuyantāni parināyakaratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītidhenusahassāni [page 192] dhuvasandanāni kaṁsupadhāraṇāni, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītivatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṁ kappāsikasukhumānaṁ koseyyasukhumānaṁ kambalasukhumānaṁ, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohi, imāni te deva caturāsītithālipākasahassāni sāyaṁ pātaṁ bhattābhihāro abhiharīyati, ettha deva chandaṁ janehi jīvite apekkhaṁ karohī' ti.

- - - - - - - - - - - - - - - -
1. Vejayantarathapamukhāni ( bahusu ) aññesu īdisesu ṭhānesu pakārassa damitataṁ dissate.

[BJT Page 296]

27. Evaṁ vutte ānanda rājā mahāsudassano subhaddaṁ deviṁ etadavoca: dīgharattaṁ kho maṁ tvaṁ devi iṭṭhehi kantehi piyehi manāpehi samudācarittha, atha ca pana maṁ tvaṁ pacchime kāle aniṭṭhehi akantehi appiyehi amanāpehi samudācarasī " ti.' Kathañcarahi taṁ deva samudācarāmī' ti. ' Evaṁ kho maṁ tvaṁ devī samudācara: sabbeheva deva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Mā kho tvaṁ deva sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā sāpekkhassa kālakiriyā garahitā ca sāpekkhassa kālakiriyā. Imāni te deva caturāsītinagarasahassāni kusāvatirājadhānippamukhāni. Ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi. Imāni te deva caturāsītipāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, [page 193] imāni te deva caturāsītikūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītipallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kādalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni. Ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītināgasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītiassasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītirathasahassāni sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītimaṇisahassāni maṇiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītiitthisahassāni itthiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītigahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītikhattiyasahassāni anuyantāni parināyakaratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītidhenusahassāni dhuvasandanāni kaṁsūpadhāraṇāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, [page 194] imāni te deva caturāsītivatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṁ kappāsikasukhumānaṁ koseyyasukhumānaṁ kambalasukhumānaṁ, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītithālipākasahassāni sāyaṁ pātaṁ bhattābhihāro abhiharīyati, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsī' ti.

[BJT Page 298]

28. Evaṁ vutte ānanda subhaddā devī parodi assūni pavattesi. Atha kho ānanda subhaddā devī assūni pamajjitvā1 rājānaṁ mahāsudassanaṁ etadavoca:

Sabbeheva deva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Mā kho tvaṁ deva sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā sāpekkhassa kālakiriyā garahitā ca sāpekkhassa kālakiriyā. Imāni te deva caturāsītinagarasahassāni kusāvatirājadhānippamukhāni. Ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi. Imāni te deva caturāsītipāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni, ettha chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītikūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītipallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kādalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni. Ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītināgasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītiassasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni [page 195] valāhakaassarājappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītirathasahassāni sīhacammaparivārāni byagghacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathapamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītimaṇisahassāni maṇiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītiitthisahassāni itthiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītigahapatisahassāni gahapatiratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītikhattiyasahassāni anuyantāni parināyakaratanappamukhāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītidhenusahassāni dhuvasandanāni kaṁsupadhāraṇāni, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītivatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṁ kappāsikasukhumānaṁ koseyyasukhumānaṁ kambalasukhumānaṁ, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsi, imāni te deva caturāsītithālipākasahassāni sāyaṁ pātaṁ bhattābhihāro abhiharīyati, ettha deva chandaṁ pajaha, jīvite apekkhaṁ mākāsī' ti.

- - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Puñjitvā - machasaṁ

[BJT Page 300]

Brahmalokūpagamanaṁ

29. Atha kho ānanda rājā mahāsudassano na cirasseva kālamakāsi. Seyyathāpi ānanda gahapatissa vā gahapatiputtassa vā manuññaṁ bhojanaṁ bhuttāvissa bhattasammado hoti, evameva kho ānanda rañño [page 196] mahāsudassanassa māraṇantikā vedanā ahosi. Kālakato cānanda rājā mahāsudassano sugatiṁ brahmalokaṁ upapajji. Rājā ānanda mahāsudassano caturāsītivassasahassāni kumārakīḷitaṁ1 kīḷi. Caturāsītivassasahassāni oparajjaṁ kāresi. Caturāsītivassasahassāni gihībhūto2 dhamme pāsāde brahmacariyaṁ cari.3 So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā parammaraṇā brahmalokūpagato ahosi.

30. Siyā kho panānanda evamassa añño nūna tena samayena rājā
Mahāsudassano ahosī ti. Na kho panetaṁ ānanda evaṁ daṭṭhabbaṁ. Ahaṁ tena samayena rājā mahāsudassano ahosi. Mama tāni caturāsītinagarasahassāni kusāvatīnagarapamukhāni, mama tāni caturāsītipāsādasahassāni dhammapāsādappamukhāni, mama tāni caturāsītikūṭāgārasahassāni mahāviyūhakūṭāgārappamukhāni, mama tāni caturāsītipallaṅkasahassāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni dantamayāni sāramayāni goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kādalimigapavarapaccattharaṇāni sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni, mama tāni caturāsītināgasahassāni sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni, mama tāni caturāsītiassasahassāni sovaṇṇalaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni, mama tāni caturāsītirathasahassāni [page 197] sīhacammaparivārāni byaggacammaparivārāni dīpicammaparivārāni paṇḍukambalaparivārāni sovaṇṇalaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni, mama tāni caturāsītimaṇisahassāni maṇiratanappamukhāni, mama tāni caturāsītiitthisahassāni subhaddādevīpamukhāni, mama tāni caturāsītigahapatisahassāni gahapatiratanapamukhāni, mama tāni caturāsītikhattiyasahassāni anuyantāni parināyakaratanapamukhāni, mama tāni caturāsītidhenusahassāni dhuvasandanāni kaṁsūpadhāraṇāni, mama tāni caturāsītivatthakoṭisahassāni khomasukhumānaṁ kappāsikasukhumānaṁ koseyyasukhumānaṁ kambalasukhumānaṁ, mama tāni caturāsītithālipākasahassāni sāyaṁ pātaṁ bhattābhihāro abhiharīyittha.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Kumārakīḷaṁ - machasaṁ, 2. Gihibhūto - machasaṁ, 3. Brahmacariyamacari - kaṁ

[BJT Page 302]

31. Tesaṁ kho panānanda caturāsītinagarasahassānaṁ ekaññeva taṁ nagaraṁ hoti yaṁ tena samayena ajjhāvasāmi yadidaṁ kusāvatī rājadhāni.

Tesaṁ kho panānanda caturāsītipāsādasahassānaṁ ekoyeva so pāsādo hoti yantena samayena ajjhāvasāmi yadidaṁ dhammo pāsādo.

Tesaṁ kho panānanda caturāsītikūṭāgārasahassānaṁ ekaññeva taṁ kūṭāgāraṁ hoti yantena samayena ajjhāvasāmi yadidaṁ mahāviyūhaṁ kūṭāgāraṁ.

Tesaṁ kho panānanda caturāsītipallaṅkasahassānaṁ eko yeva so pallaṅko hoti yantena samayena paribhuñjāmi yadidaṁ sovaṇṇamayo vā rūpiyamayo vā dantamayo vā sāramayo vā.

Tesaṁ kho panānanda caturāsītināgasahassānaṁ eko yeva so nāgo hoti yantena samayena abhirūhāmi yadidaṁ uposatho nāgarājā.
[page 198]

Tesaṁ kho panānanda caturāsītiassasahassānaṁ eko yeva so asso hoti yantena samayena abhirūhāmi yadidaṁ valāhako assarājā.

Tesaṁ kho panānanda caturāsītirathasahassānaṁ eko yeva so ratho hoti yantena samayena abhirūhāmi yadidaṁ vejayantaratho.
Tesaṁ kho panānanda caturāsītiitthisahassānaṁ ekā yeva sā itthi hoti yā tena samayena paccupaṭṭhāti khattiyinī1 vā vessinī2 vā.

Tesaṁ kho panānanda caturāsītikoṭivatthasahassānaṁ ekaṁ yeva taṁ dussayugaṁ hoti yantena samayena paridahāmi khomasukhumaṁ vā kappāsikasukhumaṁ vā koseyyasukhumaṁ vā kambalasukhumaṁ vā.

Tesaṁ kho panānanda caturāsītithālipākasahassānaṁ eko yeva so thālipāko hoti yato nālikodanaparamaṁ bhuñjāmi tadupiyañca sūpeyyaṁ.

- - - - - - - - - - - -
1. Khattiyānī - machasaṁ, khattiyāyinī - syā, 2. Vessayinī - syā.

[BJT Page 304]

32. Passānanda sabbe te saṅkhārā atītā niruddhā vipariṇatā. Evaṁ aniccā kho ānanda saṅkhārā. Evaṁ addhuvā kho ānanda saṅkhārā. Evaṁ anassāsikā kho ānanda saṅkhārā, yāvañcidaṁ ānanda alameva sabbasaṅkhāresu nibbindituṁ, alaṁ virajjituṁ, alaṁ vimuccituṁ. Chakkhattuṁ kho panāhaṁ ānanda abhijānāmi imasmiṁ padese sarīraṁ nikkhipitā, tañca kho rājā' va samāno cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Ayaṁ sattamo sarīranikkhepo. Na kho panāhaṁ ānanda taṁ padesaṁ samanupassāmi sadevake loke [page 199] samārake sabuhmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yattha tathāgato aṭṭhamaṁ sarīraṁ nikkhipeyyāti.

Idamavoca bhagavā. Idaṁ vatvā sugato athāparaṁ etadavoca satthā.

Aniccā vata saṅkhārā uppādavayadhammino
Uppajjitvā nirujjhanti tesaṁ vūpasamo sukho ti.

Mahāsudassanasuttaṁ niṭṭhitaṁ catutthaṁ

- - - - - - - - - - - - - - - - - - -

[BJT Page: 306 ]
[page 200]

Janavasabhasuttaṁ

1. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā nātike1 viharati giñjakāvasathe. Tena kho pana samayena bhagavā parito parito janapadesu parivārake abbhatīte
Kālakate upapattīsu byākaroti, kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṁsesu2 kurupañcālesu macchasūrasenesu asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti. Paropaññāsaṁ nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Sādhikā navuti nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā rāgadosamohānaṁ tanuttā sakadāgāmino sakideva3 imaṁ lokaṁ āgantvā dukkhassantaṁ karissanti. Sātirekāni pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā, tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā ti.
[page 201]

2. Assosuṁ kho nātikiyā paricārakā: bhagavā kira parito parito janapadesu paricārake abbhatīte kālakate upapattīsu byākaroti, kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṁsesu kurupañcālesu macchasūrasenesu asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti. Paropaññāsaṁ nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Sādhikā navuti nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā rāgadosamohānaṁ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṁ lokaṁ āgantvā dukkhassantaṁ karissanti. Sātirekāni pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā tā, tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā" ti. Tena ca nātikiyā paricārakā attamanā ahesuṁ pamuditā pītisomanassajātā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṁ4 sutvā.

- - - - - - - - - - -
1. Nādike - sīmu, syā [PTS , 2.] Cetiyavaṁsesu - machasaṁ,
3. Sakiṁdeva - (kā) , 4. Pañhāveyyākaraṇaṁ ( syā kā)

[BJT Page 308]

3. Assosi kho āyasmā ānando: bhagavā kira bhagavā kira parito parito janapadesu paricārake abbhatīte kālakate upapattīsu byākaroti, kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṁsesu kurupañcālesu macchasūrasenesu asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti. Paropaññāsaṁ nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Sādhikā navuti nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā rāgadosamohānaṁ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṁ lokaṁ āgantvā dukkhassantaṁ karissanti. Sātirekāni pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā" ti. Tena ca nātikiyā paricārakā
Attamanā ahesuṁ pamuditā pītisomanassajātā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṁ sutvā ti.

Ānanda parikathā

4. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: [page 202] ime kho panāpi1 ahesuṁ māgadhakā paricārakā bahū ceva rattaññū ca abbhatītā kālakatā. Suññā maññe aṅgamagadhā aṅgamāgadhakehi2 paricārakehi abbhatītehi kālakatehi. Te kho panāpi ahesuṁ buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārino te abbhatītā kālakatā bhagavato abyākatā. Tesampassa3 sādhu veyyākaraṇaṁ. Bahujano pasīdeyya tato gaccheyya sugatiṁ. Ayaṁ kho panāpi ahosi rājā māgadho seniyo bimbisāro dhammiko dhammarājā hito brāhmaṇagahapatikānaṁ negamānañceva jānapadānañca. Apissudaṁ manussā kittayamānarūpā viharanti ' evaṁ no so dhammiko dhammarājā sukhāpetvā kālakato, evaṁ mayaṁ tassa dhammikassa dhammarañño vijite phāsu4 viharimhā' ti. So kho panāpi ahosi buddhe pasanno dhamme pasanno saṅghe pasanno sīlesu paripūrakārī. Apissudaṁ manussā evamāhaṁsu, yāva maraṇakālāpi rājā māgadho seniyo bimbisāro bhagavantaṁ kittayamānarūpo kālakato' ti.

- - - - - - - - - - -
1. Panapi - [PTS]
2. Aṅgamāgadhikehi - syā
3. Tesampissa - machasaṁ
4. Phāsukaṁ - syā

[BJT Page 310]

So abbhatīto kālakato bhagavatā abyākato. Tassa passa sādhu veyyākaraṇaṁ. Bahujano pasīdeyya, tato gaccheyya sugatiṁ. Bhagavato kho pana sambodhi magadhesu. Yattha kho bhagavato sambodhi magadhesu kathaṁ tattha bhagavā māgadhake paricārake abbhatīte kālakate upapattīsu na byākareyya? Bhagavā ceva kho pana māgadhake paricārake abbhatīte kālakate upapattīsu na byākareyya dīnamanā tenassu māgadhakā paricārakā. [page 203] yena kho panassu dīnamanā māgadhakā paricārakā kathaṁ te bhagavā na byākareyyāti.

5. Idamāyasmā ānando māgadhake paricārake ārabbha eko raho anuvicintetvā rattiyā paccūsasamayaṁ paccuṭṭhāya yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantā etadavoca.

Sutammetaṁ bhante bhagavā kira parito parito janapadesu paricārake abbhatīte kālakate upapattīsu byākaroti, kāsikosalesu vajjimallesu cetivaṁsesu kurupañcālesu macchasūrasenesu asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti. Paropaññāsaṁ nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Sādhikā navuti nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā rāgadosamohānaṁ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṁ lokaṁ āgantvā dukkhassantaṁ karissanti. Sātirekāni pañcasatāni nātikiyā paricārakā abbhatītā kālakatā, tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā" ti. Tena ca nātikiyā paricārakā attamanā ahesuṁ pamuditā pītisomanassajātā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṁ sutvā' ti. Ime kho panāpi bhante ahesuṁ māgadhakā paricārakā bahū ceva rattaññū ca abbhatītā kālakatā suññāmaññe aṅgamagadhā aṅgamāgadhakehi paricārakehi abbhatītehi kālakatehi. Te kho panāpi bhante ahesuṁ buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārino. Te abbhatītā kālakatā bhagavatā abyākatā.

[BJT Page 312]

Tesampassa sādhu veyyākaraṇaṁ bahujano pasīdeyya tato gaccheyya sugatiṁ ayaṁ kho panāpi bhante ahosi rājā māgadho seniyo bimbisāro dhammiko dhammarājā hito buhmaṇagahapatikānaṁ [page 204] negamānañceva jānapadānañca. Apissudaṁ manussā kittayamānarūpā viharanti ' evaṁ no so dhammiko dhammarājā sukhāpetvā kālakato. Evaṁ mayaṁ tassa dhammikassa dhammarañño vijite phāsu viharimhā 'ti. So kho panāpi bhante ahosi buddhe pasanno dhamme pasanno saṅghe pasanno sīlesu paripūrakārī. Apissudaṁ manussā evamāhaṁsu ' yāva maraṇakālāpi rājā māgadho seniyo bimbisāro bhagavantaṁ kittayamānarūpo kālakato 'ti. So abbhatīto kālakato bhagavatā abyākato, tassa passa sādhu veyyākaraṇaṁ bahujano pasīdeyya tato gaccheyya sugatiṁ, bhagavato kho pana bhante sambodhi magadhesu. Yattha kho pana bhante bhagavato sambodhi magadhesu kathaṁ tattha bhagavā māgadhake paricārake abbhatīte kālakate upapattīsu na byākareyya. Bhagavā ce kho pana bhante māgadhake paricārake abbhatīte kālakate upapattīsu na byākareyya, dīnamanā1 tenassu māgadhakā paricārakā. Yena kho panassu bhante dīnamanā māgadhakā paricārakā, kathaṁ te bhagavā na byākareyyā 'ti.

Idamāyasmā ānando māgadhake paricārake ārabbha bhagavato sammukhā parikathaṁ katvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.

6. Atha kho bhagavā acirapakkante āyasmante ānande pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya nātikaṁ piṇḍāya pāvisi. Nātike piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto pāde pakkhāletvā giñjakāvasathaṁ pavisitvā māgadhake paricārake ārabbha aṭṭhikatvā manasikatvā sabbaṁ cetaso samannāharitvā paññatte āsane nisīdi. " Gatiṁ tesaṁ jānissāmi abhisamparāyaṁ yaṁ gatikā te bhavanto yaṁ abhisamparāyā " ti.Addasā kho bhagavā māgadhake paricārake yaṁ gatikā te [page 205] bhavanto yaṁ abhisamparāyā ti. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ paṭisallānā vuṭṭhito giñjakāvasathā nikkhamitvā vihārapacchāyāyaṁ paññatte āsane nisīdi.

- - - - - - - - - - - - - - - -
1. Ninnamanā syā, dīnamānā [PTS]

[BJT Page 314]

7. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca. " Upasantapadisso1 bhante bhagavā, bhātiriva bhagavato mukhavaṇṇo vippasannattā indriyānaṁ. Santena nūnajja bhante bhagavā vihārena vihāsī "ti. " Yadeva kho me tvaṁ ānanda māgadhake paricārake ārabbha sammukhā parikathaṁ katvā uṭṭhāyāsanā pakkanto, tadevāhaṁ nātike piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto pāde pakkhāletvā giñjakāvasathaṁ pavisitvā māgadhake paricārake ārabbha aṭṭhikatvā2 manasi katvā sabbaṁ cetaso samannāharitvā paññatte āsane nisīdiṁ ' gatiṁ tesaṁ jānissāmi abhisamparāyaṁ, yaṅgatikā te bhavanto yaṁ abhisamparāyā" ti. Addasaṁ kho ahaṁ ānanda māgadhake paricārake yaṅgatikā te bhavanto yaṁ abhisamparāyā ti.

Janavasabhāgamanaṁ

8. Atha kho ānanda antarahito yakkho saddamanussāvesi: " janavasabho ahaṁ bhagavā, janavasabho ahaṁ sugatā " ti. " Abhijānāsi no tvaṁ ānanda ito pubbe evarūpaṁ nāmadheyyaṁ sutaṁ yadidaṁ janavasabho " ti. " Na kho ahaṁ bhante abhijānāmi ito pubbe evarūpaṁ nāmadheyyaṁ sutaṁ yadidaṁ janavasabho " ti. Api ca me bhante lomāni haṭṭhāni janavasabho ti nāmadheyyaṁ sutvā. Tassa mayhaṁ bhante etadahosi: nahi [page 206] nūna so orako yakkho bhavissati yassidaṁ3 evarūpaṁ nāmadheyyaṁ supaññattaṁ yadidaṁ janavasabho' ti. " Anantarā kho ānanda saddā pātubhāvā uḷāravaṇṇo me yakkho sammukhe pāturahosi. Dutiyampi saddamanussāvesi: bimbisāro ahaṁ bhagavā bimbisāro ahaṁ sugatā 'ti. Idaṁ sattamaṁ kho ahaṁ bhante vessavaṇassa mahārājassa sahabyataṁ upapajjāmi. So tato cuto manussarājā bhavituṁ pahomi.4

Ito satta tato satta saṁsārāni catuddasa
Nivāsamabhijānāmi yattha me vusitaṁ pure.

Dīgharattaṁ kho ahaṁ bhante avinipāto avinipātaṁ sañjānāmi. Āsā ca pana me santiṭṭhati sakadāgāmitāyā ti.
- - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Upasantapatiso - kaṁ
2. Aṭṭhiṅkatvā - machasaṁ
3. Yadidaṁ - machasaṁ
4. Manussarājā pi homi - [PTS]

[BJT Page 316]
9. " Acchariyamidaṁ āyasmato janavasabhassa yakkhassa, abbhutamidaṁ āyasmato janavasabhassa yakkhassa, 'dīgharattaṁ kho ahaṁ bhante avinipāto avinipātaṁ sañjānāmīti ca vadesi, āsā ca pana me santiṭṭhati sakadāgāmitāyāti ca vadesi. Kuto nidānaṁ panāyasmā janavasabho yakkho evarūpaṁ uḷāraṁ visesādhigamaṁ sañjānātī ?" Ti.

" Na aññattha bhagavā tava sāsanā, na aññattha sugata tava sāsanā. Yadagge ahaṁ bhante bhagavati ekantikato1 abhippasanno, tadagge ahaṁ bhante [page 207] dīgharattaṁ avinipāto avinipātaṁ sañjānāmi. Āsā ca pana me santiṭṭhati sakadāgāmitāya. Idhāhaṁ bhante vessavaṇena mahārājena pesito virūḷhakassa mahārājassa santike kenacidevakaraṇīyena. Addasaṁ bhagavantaṁ antarāmagge giñjakāvasathaṁ pavisitvā māgadhake paricārake ārabbha aṭṭhikatvā manasi katvā sabbaṁ cetaso samannāharitvā nisinnaṁ ' gatiṁ tesaṁ jānissāmi abhisamparāyaṁ yaṅgatikā te bhavanto yaṁabhisamparāyā ti. Anacchariyaṁ kho panetaṁ bhante yaṁ vessavaṇassa mahārājassa tassaṁ parisāyaṁ bhāsato sammukhā sutaṁ sammukhā paṭiggahitaṁ yaṅgatikā te bhavanto yaṁabhisamparāyā ti. Tassa mayhaṁ bhante etadahosi: bhagavantañca dakkhāmi. Idañca bhagavato ārocessāmī ti. Ime kho me bhante dve paccayā bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ.

Devasabhā

10. Purimāni bhante divasāni purimatarāni tadahuposathe paṇṇarase vassupanāyikāya puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā kevalakappā ca devā tāvatiṁsā sudhammāyaṁ sabhāyaṁ sannisinnā honti sannipatitā, mahatī ca dibbaparisā2 samantato sannisinnā honti3 sannipatitā. Cattāro ca mahārājāno cātuddisā nisinnā honti. Puratthimāya disāya dhataraṭṭho mahārājā pacchimābhimukho4 nisinno hoti deve purakkhatvā. Dakkhiṇāya disāya virūḷhako mahārājā uttarābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Pacchimāya disāya virūpakkho mahārājā puratthābhimukho5 nisinno hoti deve purakkhatvā. Uttarāya disāya vessavaṇo mahārājā dakkhiṇābhimukho nisinno hoti deve [page 208] purakkhatvā. Yadā bhante kevalakappā ca devā tāvatiṁsā sudhammāyaṁ sabhāyaṁ sannisinnā honti sannipatitā,mahatī ca dibbaparisā samantato sannisinnā honti sannipatitā, cattāro ca mahārājāno catuddisā nisinnā honti idaṁ tesaṁ hoti āsanasmiṁ.

- - - - - - - - - - - - - - - -
1. Ekanatato - syā,
2. Dibbā parisā - [PTS,]
3. Hoti - [PTS,]
4. Pacchābhimukho - machasaṁ,
5. Puratthābhimukho - machasaṁ,

[BJT Page 318]

Atha pacchā amhākaṁ āsanaṁ hoti. Ye te bhante devā bhagavati brahmacariyaṁ caritvā adhunūpapannā tāvatiṁsakāyaṁ, te aññe deve atirocanti vaṇṇena ceva yasasā ca. Tenassudaṁ bhante devā tāvatiṁsā attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā. " Dibbā vata bho kāyā paripūranti hāyanti asurā kāyā " ti. Atha kho bhante sakko devānamindo devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sampasādaṁ viditvā imāhi gāthāhi anumodi:

Modanti vata bho devā tāvatiṁsā sahindakā1
Tathāgataṁ namassantā dhammassa ca sudhammataṁ. [A]

Nave deve ca passantā vaṇṇavante yasassine2
Sugatasmiṁ brahmacariyaṁ caritvāna idhāgate.

Te aññe atirocanti vaṇṇena yasasāyunā
Sāvakā bhūripaññassa visesūpagatā idha.

Idaṁ disvāna nandanti tāvatiṁsā sahindakā
Tathāgataṁ namassantā dhammassa ca sudhammatanti.
[page 209]

11. Tena sudaṁ bhante devā tāvatiṁsā bhiyyosomattāya attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā. ' Dibbā vata bho kāyā paripūranti
Hāyanti asurā kāyā ' ti.

12.Atha kho bhante yenatthena devā tāvatiṁsā sudhammāyaṁ sabhāyaṁ sannisinnā honti sannipatitā, taṁ atthaṁ cintayitvā taṁ atthaṁ mantayitvā vuttavacanāpi taṁ3 cattāro mahārājāno tasmiṁ atthe honti, paccanusiṭṭhavacanāpi4 taṁ cattāro mahārājāno tasmiṁ atthe honti, sakesu āsanesu ṭhitā avipakkantā5.

" Te vuttavākyā rājāno paṭiggayhānusāsaniṁ
Vippasannamanā santā aṭṭhaṁsu samhi āsane" ti.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Saindakā - sīmu.
2. Yasassino - syā
3. Vuttavacanānāmidaṁ - kaṁ
4. Paccanusiṭṭhavacanā pi taṁ - machasaṁ
5. Ayipakkantā - kaṁ
[A.] Modanti bho punar devāḥ trayasatriṁśa saśatrakāṁ (saśakrakā)
Tathāgataṁ namasyantā dharmasya sukhadharmatām - mahāvastu

[BJT Page 320]

13. Atha kho bhante uttarāya disāya uḷāro āloko sañjāyi, obhāso pāturahosi, atikkammeva devānaṁ devānubhāvaṁ. Atha kho bhante sakko devānamindo deve tāvatiṁse āmantesi. Yathā kho mārisā nimitattāni dissanti uḷāro āloko sañjāyati. Obhaso pātubhavati, brahmā pātubhavissati, brahmuno hetaṁ pubbanimittaṁ pātubhāvāya yadidaṁ āloko sañjāyati obhāso pātubhavatī ti.

" Yathā nimittā dissanti brahmā pātubhavissati,
Brahmuno hetaṁ nimittaṁ obhāso vipulo mahā ti.

Sanaṅkumārakathā

14. Atha kho bhante devā tāvatiṁsā yathāsakesu āsanesu nisīdiṁsu. ' Obhāsametaṁ ñassāma yaṁ vipāko bhavissati sacchikatvā 'va naṁ gamissāmā ti. Cattaro pi mahārājāno yathāsakesu āsananesu nisīdiṁsu " obhāsametaṁ ñassāma yaṁ vipāko bhavissati, [page 210] sacchikatvā va naṁ gamissāmā ti. Idaṁ sutvā devā tāvatiṁsā ekaggatā samāpajjiṁsu "obhāsametaṁ ñassāma, yaṁ vipāko bhavissati, sacchikatvā va naṁ gamissāmā''ti.
Yadā bhante brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pātubhavati oḷārikaṁ attabhāvaṁ abhinimminitvā pātubhavati. Yo kho pana bhante brahmuno pakativaṇṇo, anabhisambhavanīyo so devānaṁ tāvatiṁsānaṁ cakkhupathasmiṁ. Yadā bhante brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pātubhavati so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca. Seyyathāpi bhante sovaṇṇo viggaho mānusaṁ viggahaṁ atirocati, evameva kho bhante yadā brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pātubhavati, so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca. Yadā bhante brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pātubhavati, na tassaṁ parisāyaṁ koci devo abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti. Sabbeva tuṇhībhūtā pañjalikā pallaṅkena nisīdanti yassa'dāni devassa icchissati brahmā sanaṅkumāro tassa devassa pallaṅkena nisīdissatī' ti. Yassa kho pana bhante devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅkena nisīdati, uḷāraṁ so labhati devo vedapaṭilābhaṁ, uḷāraṁ so labhati devo somanassapaṭilābhaṁ, seyyathāpi bhante rājā khattiyo muddhāvasitto adhunābhisitto rajjena, uḷāraṁ so labhati vedapaṭilābhaṁ, uḷāraṁ so labhati somanassapaṭilābhaṁ, evameva kho bhante yassa devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati uḷāraṁ so labhati devo vedapaṭilābhaṁ, uḷāraṁ so labhati devo somanassapaṭilābhaṁ.

[BJT Page 322]
[page 211]

15. Atha bhante brahmā sanaṅkumāro oḷārikaṁ attabhāvaṁ abhinimminitvā kumāravaṇṇī hutvā pañcasikho devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pāturahosi. So vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīdi. Seyyathāpi bhante balavā puriso supaccatthate vā pallaṅke same vā bhūmibhāge pallaṅkena nisīdeyya, evameva kho bhante brahmā sanaṅkumāro vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sampasādaṁ viditvā imāhi gāthāhi anumodi:

" Modanti vata bho devā tāvatiṁsā sahindakā
Tathāgataṁ namassantā dhammassa ca sudhammataṁ.
Nave deve ca passantā vaṇṇavante yasassine
Sugatasmiṁ buhmacariyaṁ caritvāna idhāgate.

Te aññe atirocanti vaṇṇena yasasāyunā
Sāvakā bhūripaññassa visesūpagatā idha.

Idaṁ disvāna nandanti tāvatiṁsā sahindakā
Tathāgataṁ namassantā dhammassa ca sudhammatanti.

16. Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro bhāsittha. Idamatthaṁ bhante brahmuno
Sanaṅkumārassa bhāsato aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti: vissaṭṭho ca viññeyyo ca mañju ca savanīyo ca bindu ca avisārī ca gambhīro ca ninnādī ca. Yathāparisaṁ kho pana bhante brahmā sanaṅkumāro sarena viññāpeti. Na cassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati. Yassa kho pana bhante evaṁ aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti, so vuccati ' brahmasaro'ti. Atha kho bhante brahmā sanaṅkumāro tettiṁsa attabhāve abhinimminitvā devānaṁ tāvatiṁsānaṁ [page 212] paccekapallaṅkesu paccekapallaṅkena nisīditvā deve tāvatiṁse āmantesi: " taṁ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṁsā. Yāvañca so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ. Ye hi keci bho buddhaṁ saraṇaṁ gatā dhammaṁ saraṇaṁ gatā saṅghaṁ saraṇa gatā sīlesu paripūrakārino, te kāyassa bhedā parammaraṇā appekacce paranimmitavasavattīnaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjanti. Appekacce nimmānaratīnaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjanti, appekacce tusitānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjanti, appekacce yāmānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjanti, appekacce tāvatiṁsānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjanti, appekacce cātummahārājikānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjanti. Ye sabbanihīnaṁ kāyaṁ paripūrenti te gandhabbakāyaṁ paripūrentī ti.

[BJT Page 324]

Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro bhāsittha. Idamatthaṁ bhante brahmuno sanaṅkumārassa bhāsato ghoso yeva. Devā maññanti yvāyaṁ mama pallaṅke, svāyaṁ eko'va bhāsatī ti.

" Ekasmiṁ bhāsamānasmiṁ sabbe bhāsanti nimmitā [a]
Ekasmiṁ tuṇhimāsīne sabbe tuṇhī bhavanti te.

Tadā su devā maññanti tāvatiṁsā sahindakā
Yvāyaṁ mama pallaṅkasmiṁ svāyaṁ eko'va bhāsatī" ti.

17. Atha kho bhante brahmā sanaṅkumāro ekattena attānaṁ upasaṁhāsi. Ekattena attānaṁ upasaṁharitvā [page 213] sakkassa devānamindassa pallaṅke pallaṅkena nisīditvā deve tāvatiṁse āmantesi:

Iddhipāda bhāvanā

18. Taṁ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṁsā yāvasupaññattā cime tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro iddhipādā paññattā iddhipahutāya iddhivisavitāya iddhivikubbanatāya. Katame cattāro? Idha bho bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti, viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti, cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti, vīmaṁsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti. Ime kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro iddhipādā paññattā iddhipahutāya iddhivisavitāya iddhivikubbanatāya. Ye hi keci bho atītamaddhānaṁ samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhosuṁ, sabbe te imesaṁ yeva catunnaṁ iddhipādānaṁ bhāvitattā bahulīkatattā, ye pi hi keci bho anāgatamaddhānaṁ samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhossanti, sabbe te imesaṁ yeva catunnaṁ iddhipādānaṁ bhāvitattā bahulīkatattā. Ye pi hi keci bho etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhonti, sabbe te imesaṁ yeva catunnaṁ iddhipādānaṁ bhāvitattā bahulīkatattā. Passanti no bhonto devā tāvatiṁsā mama pi maṁ evarūpaṁ iddhānubhāvanati.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
[A.] Ekasya bhāṣamānasya sarve bhāṣanti nirmitāḥ
Ekasya tuṣṇīmbhūtasya sarve tuṣṇīm bhavanti te. ( Divyāvadāna)

[BJT Page 326]

Evaṁ mahābrahme ' ti.

' Ahampi kho bho imesaṁ yeva catunnaṁ [page 214] iddhipādānaṁ bhāvitattā bahulīkatattā evaṁ mahiddhiko evaṁ mahānubhāvo' ti.

Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro bhāsittha. Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro bhāsitvā deve tāvatiṁse āmantesi.

Okāsādhigamā

19. Taṁ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṁsā yāvañcidaṁ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tayo okāsādhigamā anubuddhā sukhassa adhigamāya. Katame tayo? Idha bho ekacco saṁsaṭṭho viharati kāmehi, saṁsaṭṭho akusalehi dhammehi. So aparena samayena ariyadhammaṁ suṇāti, yoniso manasi karoti, dhammānudhammaṁ paṭipajjati, so ariyadhammasavanaṁ āgamma yoniso manasikāraṁ dhammānudhammapaṭipattiṁ asaṁsaṭṭho viharati kāmehi, asaṁsaṭṭho akusalehi dhammehi. Tassa asaṁsaṭṭhassa kāmehi asaṁsaṭṭhassa akusalehi dhammehi uppajjati sukhaṁ. Sukhā bhiyyo somanassaṁ, seyyathāpi bho mudā pāmojjaṁ jāyetha, evameva kho bho asaṁsaṭṭhassa kāmehi assaṭṭhassa akusalehi dhammehi uppajjati sukhaṁ, sukhā bhiyyo somanassaṁ. Ayaṁ kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena padhamo okāsādhigamo anubuddho sukhassa adhigamāya.

Puna ca paraṁ bho idh'ekaccassa oḷārikā kāyasaṅkhārā appaṭippassaddhā honti. Oḷārikā vacīsaṅkhārā appaṭippassaddhā honti, oḷārikā cittasaṅkhārā appaṭippassaddhā honti, so aparena samayena ariyadhammaṁ suṇāti yoniso manasi karoti dhammānudhammaṁ paṭipajjati. Tassa ariyadhammasavanaṁ āgamma yoniso manasikāraṁ dhammānudhammapaṭipattiṁ, oḷārikā kāyasaṅkhārā paṭippasasambhanti, oḷārikā vacīsaṅkhārā paṭippassambhanti, [page 215] oḷārikā cittasaṅkhārā paṭippassambhanti. Tassa oḷārikānaṁ kāyasaṅkhārānaṁ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṁ vacīsaṅkhārānaṁ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṁ cittasaṅkhārānaṁ paṭippassaddhiyā uppajjati sukhaṁ. Sukhā bhiyyo somanassaṁ. Seyyathāpi bho mudā pāmojjaṁ jāyetha. Evameva kho oḷārikānaṁ kāyasaṅkhārānaṁ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṁ vacīsaṅkhārānaṁ paṭippassaddhiyā oḷārikānaṁ cittasaṅkhārānaṁ paṭippassaddhiyā uppajjati sukhaṁ. Sukhā bhiyyo somanassaṁ. Ayaṁ kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena dutiyo okāsādhigamo anubuddho sukhassa adhigamāya.

[BJT Page 328]

Puna ca paraṁ bho idhekacco idaṁ kusalanti yathābhūtaṁ nappajānāti. Idaṁ akusalanti yathābhūtaṁ nappajānāti, idaṁ sāvajjaṁ idaṁ anavajjaṁ idaṁ sevitabbaṁ idaṁ na sevitabbaṁ idaṁ hīnaṁ idaṁ paṇītaṁ idaṁ kaṇhasukkasappaṭibhāganti yathābhūtaṁ nappajānāti. So aparena samayena ariyadhammaṁ suṇāti yoniso manasi karoti dhammānudhammaṁ paṭipajjati. So ariyadhammasavanaṁ āgamma yonisomanasikāraṁ dhammānudhammappaṭipattiṁ idaṁ kusalanti yathābhūtaṁ pajānāti, idaṁ akusalanti yathābhūtaṁ pajānāti, idaṁ sāvajjaṁ idaṁ anavajjaṁ idaṁ sevitabbaṁ idaṁ na sevitabbaṁ idaṁ hīnaṁ idaṁ paṇītaṁ idaṁ kaṇhasukkasappaṭibhāganti yathābhūtaṁ pajānāti. Tassa evaṁ jānato evaṁ passato avijjā pahīyati, vijjā uppajjati. Tassa avijjāvirāgā vijjuppādā uppajjati sukhaṁ, sukhā bhiyyo somanassaṁ. Seyyathāpi bho mudā pāmojjaṁ1 jāyetha, evameva kho bho avijjāvirāgā vijjuppādā uppajjati sukhaṁ. Sukhā bhiyyo somanassaṁ. Ayaṁ kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tatiyo okāsādhigamo anubuddho sukhassa adhigamāya.
[page 216]

Ime kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tayo okāsādhigamā anubuddhā sukhassa adhigamāyāti. Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro bhāsittha. Idamatthaṁ bhante buhmā sanaṅkumāro bhāsitvā deve tāvatiṁse āmantesi:

Satipaṭṭhānā

20. Taṁ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṁsā yāva supaññattāvime tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena. Cattāro satipaṭṭhānā kusalassādhigamāya. Katame cattāro? Idha bho bhikkhu ajjhattaṁ kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ. Ajjhattaṁ kāye kāyānupassī viharanto tattha sammāsamādhiyati sammā vippasīdati. So tattha sammā samāhito sammāvippasanno bahiddhā parakāye ñāṇadassanaṁ abhinibbatteti.

Ajjhattaṁ vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ. Ajjhattaṁ vedanāsu vedanānupassī viharantotattha sammāsamādhiyati sammā vippasīdati. So tattha sammā samāhito

Sammāvippasanno bahiddhā paravedanāsu ñāṇadassanaṁ abhinibbatteti.

Ajjhattaṁ citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ. Ajjhattaṁ citte cittānupassī viharanto tattha sammāsamādhiyati sammā vippasīdati. So tattha sammā samāhito sammāvippasanno bahiddhā paracitte ñāṇadassanaṁ abhinibbatteti.

- - - - - - - - - - -
1. Pāmujjaṁ - kaṁ

[BJT Page 330]

Ajjhattaṁ dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ. Ajjhattaṁ dhammesu dhammānupassī viharanto tattha sammāsamādhiyati sammā vippasīdati. So tattha sammā samāhito sammāvippasanno bahiddhā paradhammesu ñāṇadassanaṁ abhinibbatteti. Ime kho bho tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro satipaṭṭhānā paññattā kusalassa adhigamāyāti.

Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro bhāsittha. Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro bhāsitvā deve tāvatiṁse āmantesi.

Samādhiparikkhārā

21. Taṁ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṁsā yāvasupaññattāvime tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena satta sammāsamādhiparikkhārā sammāsamādhissa bhāvanāya sammāsamādhissa pāripūriyā. Katame satta? Sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto [page 217] sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati.

Yā kho bho imehi sattahi aṅgehi cittassa ekaggatā parikkhatā, ayaṁ vuccati bho ariyo sammāsamādhi saupaniso itipi saparikkhāro itipi. Sammādiṭṭhissa bho sammāsaṅkappo pahoti, sammāsaṅkappassa sammāvācā pahoti, sammāvācassa sammākammanto pahoti, sammākammantassa sammāājīvo pahoti, sammāājīvassa sammāvāyāmo pahoti, sammāvāyāmassa sammāsati pahoti, sammāsatissa sammāsamādhi pahoti, sammāsamādhissa sammāñāṇaṁ pahoti, sammāñāṇassa sammāvimutti pahoti. Yaṁ hi taṁ bho sammā vadamāno vadeyya, svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko1 paccattaṁ veditabbo viññūhī. Apārutā amatassa dvārāti,idametaṁ sammā vadamāno vadeyya svākkhāto hi bho bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññūhi. Apārutā amatassa dvārāti.
- - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Opaneyyako - machasaṁ,

[BJT Page 332]

Ye hi keci bho buddhe aveccappasādena samannāgatā, dhamme aveccappasādena samannāgatā saṅghe aveccappasādena samannāgatā, ariyakantehi sīlehi samannāgatā. Ye cime opapātikā dhammavinītā sātirekāni catuvisatisatasahassāni māgadhakā paricārakā abbhatītā kālakatā tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā. Atthi cevettha sakadāgāmino.

Atthāyaṁ1 itarā pajā puññabhāgāti me mano,
Saṅkhātuṁ no pi sakkomi musāvādassa ottapanti. 2

22. Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro bhāsittha. Idamatthaṁ bhante brahmuno sanaṅkumārassa bhāsato vessavaṇassa mahārājassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi. 'Acchariyaṁ vata bho. Abbhutaṁ vata bho, evarūpopi nāma uḷāro satthā bhavissati, evarūpaṁ uḷāraṁ dhammakkhānaṁ, evarūpā uḷārā visesādhigamā paññāyissantī'ti. Atha bhanne brahmā sanaṅkumāro vessavaṇassa mahārājassa cetasā ceto paritavitakkamaññāya vessavaṇaṁ mahārājānaṁ etadavoca: "taṁ kimmaññati bhavaṁ vessavaṇo mahārājā. Atītampi addhānaṁ evarūpo uḷāro satthā ahosi, evarūpaṁ uḷāraṁ dhammakkhānaṁ, evarūpā uḷārā visesādhigamā paññāyiṁsu. Anāgatampi addhānaṁ evarūpo uḷāro satthā bhavissati. Evarūpaṁ uḷāraṁ dhammakkhānaṁ, evarūpā uḷārā visesādhigamā paññāyissantī"ti.

23. Idamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ abhāsi. Idamatthaṁ vessavaṇo mahārājā brahmuno sanaṅkumārassa devānaṁ tāvatiṁsānaṁ bhāsato sammukhā sutaṁ sammukhā paṭiggahitaṁ sayaṁ parisāyaṁ ārocesi. Idamatthaṁ janavasabho yakkho vessavaṇassa mahārājassa sayaṁ parisāyaṁ bhāsato sammukhā sutaṁ sammukhā paṭiggahitaṁ bhagavato ārocesi. Idamatthaṁ bhagavā janavasabhassa yakkhassa sammukhā sutvā sammukhā paṭiggahetvā sāmañca abhiññāya āyasmato ānandassa ārocesi. Idamatthaṁ āyasmā ānando bhagavato sammukhā sutvā sammukhā paṭiggahetvā ārocesi bhikkhūnaṁ bhikkhunīnaṁ upāsakānaṁ upāsikānaṁ 'tayidaṁ brahmacariyaṁ iddhañceva phītañca vitthāritaṁ bāhujaññaṁ puthubhūtaṁ yāva devamanussehi suppakāsitanti.

Janavasabhasuttaṁ pañcamaṁ.

1. Athāyaṁ - syā. 2. Ottappanti - machasaṁ.

[BJT Page 334]

6.
[page 220] mahāgovindasuttaṁ.

1. Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Atha kho pañcasiko gandhabbaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṁ gijjhakūṭaṁ pabbataṁ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho pañcasikho gandhabbaputto bhagavantaṁ etadavoca: yaṁ kho me bhante devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sammukhā sutaṁ sammukhā paṭiggahitaṁ, ārocemetaṁ bhagavato'ti. 'Ārocehi me tvaṁ pañcasikhā'ti bhagavā avoca.

Devasabhā
2. "Purimāni bhante divasāni purimatarāni tadahuposathe paṇṇarase pavāraṇāya puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā kevalakappā ca devā tāvatiṁsā sudhammāyaṁ sabhāyaṁ sannisinnā honti sannipatitā mahatī ca dibbaparisā samantato sannisinnā honti sannipatitā. Cattāro ca mahārājāno cātuddisā sannisinnā honti. Puratthimāya disāya dhataraṭṭho mahārājā pacchābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā dakkhiṇāya disāya virūḷhako mahārājā uttarābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Pacchimāya disāya [page 221] virūpakkho mahārājā puratthābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Uttarāya disāya vessavaṇo mahārājā dakkhiṇābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Yadā bhante kevalakappā ca devā tāvatiṁsā sudhammāyaṁ sabhāyaṁ sannisinnā honti, sannipatitā mahatī ca dibbaparisā samantato sannisinnā honti sannipatitā cattāro ca mahārājāno cātuddisā nisinnā honti idaṁ tesaṁ hoti āsanasmiṁ atha pacchā amhākaṁ āsanaṁ hoti. Ye te bhante devā bhagavati brahmacariyaṁ caritvā adhunūpapannā tāvatiṁsakāyaṁ, te aññe deve atirocanti vaṇṇena ceva yasasā ca. Tenasudaṁ bhante devā tāvatiṁsā attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā 'dibbā vata bho kāyā paripūranti hāyanti asurā kāyā'ti.

[BJT Page 336]

3. Atha kho bhante sakko devānamindo devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sampasādaṁ viditvā imāhi gāthāhi anumodi:

"Modanti vata bho devā tāvatiṁsā sahindakā,
Tathāgataṁ namassantā dhammassa ca sudhammataṁ.

Nace deve ca passantā vaṇṇavante yasassine.
Sugatasmiṁ brahmacariyaṁ caritvāna idhāgate.

Te aññe atirocanti vaṇṇena yasasāyunā,
Sāvakā bhūripaññassa visesūpagatā idha,

Idhaṁ disvāna nandanti tāvatisā sahindakā,
Tathāgataṁ namassantā dhammassa ca sudhammatanti".

[page 222] tena sudaṁ bhante devā tāvatiṁsā bhiyyosomattāya attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā 'dibbā vata bho kāyā paripūranti hāyanti asurā kāyā1'ti.

Aṭṭha yathābhuccavaṇṇā
4. Atha kho bhante sakko devānamindo devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sampasādaṁ viditvā deve tāvatiṁse āmantesi 'iccheyyātha no tumhe mārisā tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sotunti". 'Icchāma 2 mayaṁ mārisā tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sotunti'.

Atha kho bhante sakko devānamindo devānaṁ tāvatiṁsānaṁ bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi:

Taṁ kimpaññanti bhonto devā tāvatiṁsā yāvañca 3 so bhagavā yāvañca 3 so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ, evaṁ bahujanahitāya paṭipannaṁ bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

1. Asurakāyā - machasaṁ. 2. Iccheyyāma - [PTS. 3.] Yāva cassa - [PTS]

[BJT Page 338]

2. Svākkhāto kho pana tena bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññūhi. Evaṁ opanayikassa1 dhammassa desetāraṁ imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarehi aññatra tena bhagavatā.
3. Idaṁ kusalanti kho pana tena bhagavatā suppaññattaṁ. Idaṁ akusalanti suppaññattaṁ. Idaṁ [page 223] sāvajjanti suppaññattaṁ. Idaṁ anavajjanti suppaññattaṁ. Idaṁ sevitabbanti suppaññattaṁ. Idaṁ na sevitabbanti suppaññattaṁ. Idaṁ hīnanti suppaññattaṁ. Idaṁ paṇītanti suppaññattaṁ. Idaṁ kaṇhasukkasappaṭibhāganti suppaññattaṁ. Evaṁ kusalākusalasāvajjānavajjasevitabbāsevitabbahīnappaṇitakaṇhasukka sappaṭibhāgānaṁ dhammānaṁ paññāpetāraṁ imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

4. Suppaññattā kho pana tena bhagavatā sāvakānaṁ nibbānagāminī paṭipadā. Saṁsandati nibbānañca paṭipadā ca seyyathāpi nāma gaṅgodakaṁ yamunodakena saṁsandati sameti evameva suppaññattā tena bhagavatā sāvakānaṁ nibbānagāminīpaṭipadā saṁsandati nibbānañca paṭipadā ca. Evaṁ nibbānagāminiyā paṭipadāya paññāpetāraṁ iminā paṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na ca panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

5. Abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lābho abhinipphanno sīloko yāva maññe khattiyā sampiyāyamānarūpā viharanti. Vigatamado kho pana so bhagavā āhāraṁ āhāreti evaṁ vigatamadaṁ āhāraṁ āhārayamāna 2 iminā paṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

6. Laddhasahāyo kho pana so bhagavā sekhānañceva paṭipannānaṁ khīṇāsavānañca vusitavataṁ. Te bhagavā apanujja ekārāmataṁ anuyuttopi viharati. Evaṁ ekārāmataṁ anuyuttaṁ imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva [page 224] atītaṁse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā,

1. Opaneyyikassa - machasaṁ. 2. Āhariyamānaṁ - sī. Mu.

[BJT Page 340]

7. Yathāvādī kho pana so bhagavā tathākārī, yathākārī tathāvādī, iti yathāvādī tathākārī yathākārī tathāvādī. Evaṁ dhammānudhammapaṭipannaṁ imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

8. Tiṇṇavicikiccho kho pana so bhagavā vigatakathaṅkatho pariyositasaṅkappo ajjhāsayaṁ ādi brahmacariyaṁ evaṁ tiṇṇavicikicchaṁ vigatakathaṅkathaṁ pariyositasaṅkappaṁ ajjhāsayaṁ ādibrahmacariyaṁ. Iminā paṅghena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma. Na panetarahi, aññatra tena bhagavatā ti.
5. Ime kho bhante sakko devānamindo devānaṁ tāvatiṁsānaṁ bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi. Tena sudaṁ bhante devā tāvatiṁsā bhiyyosomattāya attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sutvā. Tatra bhante ekacce devā evamāhaṁsu:

Aho vata mārisā cattāro sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṁ dhammañca deseyyuṁ yatharivabhagavā, tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānni.

Ekacce devā evamāhaṁsu: tiṭṭhantu mārisā cattāro sammāsambuddhā, aho vata mārisā tayo sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṁ dhammañca deseyyuṁ yathariva bhagavā, tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.

Ekacce devā evamāhaṁsu: tiṭṭhantu mārisā tayo sammāsambuddhā, aho vata mārisā dve sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṁ dhammañca deseyyuṁ yathariva bhagavā. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.
[BJT Page 342]

6. [page 225] evaṁ vutte bhante sakko devānamindo deve tāvatiṁse etadavoca: aṭṭhānaṁ kho etaṁ mārisā anavakāso yaṁ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṁ acarimaṁ uppajjeyyuṁ. Netaṁ ṭhānaṁ vijjati. Aho vata mārisā so bhagavā appābādho appātaṅko ciraṁ dīghamaddhānaṁ tiṭṭheyya. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.

Atha kho bhante yenatthena devā tāvatiṁsā sudhammāyaṁ sabhāyaṁ sannisinnā honti sannipatitā, taṁ atthaṁ cintayitvā taṁ atthaṁ mantayitvā vuttavacanā nāmidaṁ cattāro mahārājāno tasmiṁ atthe honti. Paccānusiṭṭhavacanā nāmidaṁ cattāro mahārājāno tasmiṁ atthe honti. Sakesu sakesu āsanesu ṭhitā avipakkantā.

"Te vuttavākyā rājāno paṭiggayhānusāsaniṁ
Vippasannamanā santā aṭṭhaṁsu sambhi āsane"ti.

7. Atha kho bhante uttarāya disāya uḷāro āloko sañjāyi obhāso pāturahosi atikkammeva devānaṁ devānubhāvaṁ atha kho bhante sakko devānamindo deve tāvatiṁse āmantesi:

Yathā kho mārisā nimittāni dissanti uḷāro āloko sañjāyati obhāso pātubhavati brahmā pātubhavissati brahmuno hetaṁ pubbanimittaṁ pātubhāvāya yadidaṁ āloko sañjāyati obhāso pātubhavatī ti.

"Yathā nimittā dissanti brahmā pātubhavissati,
Brahmuno hetaṁ nimittaṁ obhāso vipulo mahā"ti.

Sanaṅkumārakathā
8. [page 226] atha kho bhante devā tāvatiṁsā yathāsakesu āsanesu nisīdiṁsu "obhāsametaṁ ñassāma, yaṁvipāko bhavissati sacchi katvā'va naṁ gamissāmā"ti. Cattāro'pi mahārājāno yathāsakesu āsanesu nisīdiṁsu, "obhāsametaṁ ñassāma, yaṁvipāko bhavissati sacchi katvā'va naṁ gamissāmā"ti. Idaṁ sutvā devā tāvatiṁsā ekaggā samāpajjiṁsu obhāsametaṁ ñassāma, yaṁvipāko bhavissati sacchikatvā'va naṁ gamissāmāti.

[BJT Page 344]

Yadā bhante brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatisānaṁ pātu bhavati oḷārikaṁ attabhāvaṁ abhinimminitvā pātubhavati. Yo kho pana bhante brahmuno pakativaṇṇo anabhisambhavanīyo so devānaṁ tāvatiṁsānaṁ cakkhupathasmiṁ. Yadā bhante brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pātubhavati so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca. Seyyathāpi bhante sovaṇṇo viggaho mānusaṁ viggahaṁ atirocati, evameva kho bhante yadā brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pātubhavati, so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca. Yadā bhante brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pātubhavati na tassaṁ parisāyaṁ koci devo abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti. Sabbeva tuṇhībhūtā pañjalikā pallaṅkena nisīdanti 'yassa'dāni devassa pallaṅkaṁ icchissati brahmā sanaṅkumāro tassa devassa pallaṅke nisīdassatī'ti.Yassa kho pana bhante devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati uḷāraṁ so labhati devo vedapaṭilābhaṁ. Uḷāraṁ so labhati devo somanassapaṭilābhaṁ. [page 227] seyyathāpi bhante rājā khattiyo muddhāvasitto adhunābhisitto rajjena, uḷāraṁ so labhati vedapaṭilābhaṁ uḷāraṁ so labhati somanassapaṭilābhaṁ, evameva kho bhante yassa devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati uḷāraṁ so labhati devo vedapaṭilābhaṁ. Uḷāraṁ so labhati devo somanassa paṭilābhaṁ.

9. Atha bhante brahmā sanaṅkumāro devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sampasādaṁ viditvā antarahito imāhi gāthāhi anumodi:

"Modanti vata bho devā tāvatiṁsā sahindakā,
Tathāgataṁ namassantā dhammassa ca sudhammataṁ.

Nave deve ca passantā vaṇṇavante yasassine,
Sugatasmiṁ brahmacariyaṁ caritvāna idhāgate.

Te aññe atirocanti vaṇṇena yasasāyunā,
Sāvakā bhūripaññassa visesūpagatā idha.

Idaṁ disvāna nandanti tāvatiṁsā sahindakā,
Tathāgataṁ namassantā dhammassa ca sudhammatanti.

[BJT Page 346]

10. Imamatthaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro abhāsittha. Imamatthaṁ bhante brahmuno sanaṅkumārassa bhāsato aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti vissaṭṭho ca viññoyyo ca mañju ca savanīyo ca bindu ca avisārī ca gambhīro ca ninnādī ca. Yathāparisaṁ kho pana bhante brahmā sanaṅkumāro sarena viññāpeti, na cassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati. Yassa kho pana bhante evaṁ aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti so vuccati brahmassaroti.

11. Atha kho bhante devā tāvatiṁsā brahmānaṁ sanaṅkumāraṁ etadavocuṁ: "sādhu mahābrahme etadeva mayaṁ saṅkhāya modāma. [page 228] atthi ca sakkena devānamindena tassa bhagavato aṭṭha yathābhuccā vaṇṇā bhāsitā, te ca mayaṁ saṅkhāya modāmā"ti. Atha kho bhante brahmā sanaṅkumāro sakkaṁ devānamindaṁ etadavoca: "sādhu devānaminda mayampi tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇesuṇeyyāmā"ti.

'Evaṁ mahābrahme'ti kho bhante sakko devānamindo brahmuno sanaṅkumārassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi.

Taṁ kimmaññati bhavaṁ mahābrahmā yāvañca so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ, evaṁ bahujanahitāya paṭipannaṁ bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ, imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma, na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

Svakkhāto kho pana tena bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṁ veditabbo viññūhi evaṁ opanayikassa dhammassa desetāraṁ iminā paṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

[BJT Page 348]

Idaṁ kusalanti kho pana tena bhagavatā suppaññattaṁ. Idaṁ akusalanti suppaññattaṁ. Idaṁ sāvajjaṁ idaṁ anavajjaṁ idaṁ sevitabbaṁ idaṁ na sevitabbaṁ idaṁ hīnaṁ idaṁ paṇītaṁ idaṁ kaṇhasukkasappaṭibhāganti suppaññattaṁ. Evaṁ kusalākusalasāvajjānavajjasevitabbāsevitabbahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭi - bhāgānaṁ dhammānaṁ paññāpetāraṁ imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva [page 229] atītaṁse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

Suppaññattā kho pana tena bhagavatā sāvakānaṁ nibbānagāminī paṭipadā. Saṁsandati nibbānañca paṭipadā ca seyyathāpi nāma gaṅgodakaṁ yamunodakena saṁsandati sameti evameva suppaññattā tena bhagavatā sāvakānaṁ nibbānagāminīpaṭipadā saṁsandati nibbānañca paṭipadā ca. Evaṁ nibbānagāminiyā paṭipadāya paññāpetāraṁ iminā paṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

Abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lābho abhinipphanno sīloko yāva khattiyā sampiyāyamānarūpā viharanti. Vigatamado kho pana maññe so bhagavā āhāraṁ āhāreti evaṁ vigatamadaṁ āhāraṁ āhārayamānaṁ iminā paṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā.

Laddhasahāyo kho pana so bhagavā sekhānañceva paṭipannānaṁ khīṇāsavānañca vusitavataṁ. So bhagavā apanujja ekārāmataṁ anuyuttopi viharati. Evaṁ ekārāmataṁ anuyuttaṁ imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi aññatra tena bhagavatā,

Yathāvādī kho pana so bhagavā tathākārī, yathākārī tathāvādī, iti yathāvādī tathākārī yathākārī tathāvādī. Evaṁ dhammānudhammapaṭipannaṁ imināpaṅgena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

Tiṇṇavicikiccho kho pana so bhagavā vigatakathaṅkatho pariyositasaṅkappo ajjhāsayaṁ ādi brahmacariyaṁ [page 230] evaṁ tiṇṇavicikicchaṁ vigatakathaṅkathaṁ pariyositasaṅkappaṁ ajjhāsayaṁ ādibrahmacariyaṁ iminā paṅghena samannāgataṁ satthāraṁ neva atītaṁse samanupassāma na panetarahi, aññatra tena bhagavatā ti.

[BJT Page 350]

10. Ime kho bhante sakko devānamindo brahmuno sanaṅkumārassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi. Tena sudaṁ bhante brahmā sanaṅkumāro attamano hoti pamudito pītisomanassajāto bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sutvā. Atha bhante brahmā sanaṅkumāro oḷārikaṁ attabhāvaṁ abhinimminitvā kumāravaṇṇī hutvā pañcasikho devānaṁ tāvatiṁsānaṁ pāturahosi. So vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīdi. Seyyathāpi bhante balavā puriso supaccatthate vā pallaṅke same vā bhūmibhāge pallaṅkena nisīdeyya, evameva kho bhante brahmā sanaṅkumāro vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā deve tāvatiṁse āmantesi:

Govindabrāhmaṇavatthu

11. Taṁ kimmaññanti bhonto devā tāvatiṁsā. Yāva dīgharattaṁ mahāpañño'va so bhagavā ahosi. Bhūtapubbaṁ bho rājā disampati nāma ahosi, disampatissa rañño govindo nāma brāhmaṇo purohito ahosi. Disampatissa rañño reṇu nāma kumāro putto ahosi. Govindassa brāhmaṇassa jotipālo nāma māṇavo putto ahosi. Iti reṇu ca rājaputto jotipālo ca māṇavo aññe ca chakhattiyā iccete aṭṭha sahāyā ahesuṁ.

[page 231] atha kho bho ahorattānaṁ accayena govindo brāhmaṇo kālamakāsi. Govinde buhmaṇe kālakate rājā disampati paridevesī "yasmiṁ vata bho mayaṁ samaye govinde brāhmaṇe sabbakiccāni sammā vossajjitvā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā parivārema tasmiṁ no samaye govindo brāhmaṇo kālakato"ti. Evaṁ vutte bho reṇu rājaputto rājānaṁ disampatiṁ etadavoca: "mā kho tvaṁ deva govinde brāhmaṇe kālakate atibāḷhaṁ paridevesi. Atthi deva govindassa brāhmaṇassa jotipālo nāma māṇavo putto paṇḍitataro ceva pitarā alamatthadasataro ceva pitarā. Ye'pi'ssa pitā atthe anusāsi. Te'pi jotipālasseva māṇavassa anusāsaniyā"ti. 'Evaṁ kumārā'ti. 'Evaṁ devā'ti.

[BJT Page 352]

12. Atha kho bho rājā disampati aññataraṁ purisaṁ āmantesi, 'ehi tvaṁ ambho purisa, yena jotipālo nāma māṇavo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā jotipālaṁ māṇavaṁ evaṁ vadehi: bhavamatthu bhavantaṁ jotipālaṁ māṇavaṁ, rājā disampati bhavantaṁ jotipālaṁ māṇavaṁ āmantayati, rājā disampati bhoto jotipālassa māṇavassa dassanakāmo'ti. 'Evaṁ devā'ti kho bho so puriso disampatissa rañño paṭissutvā yena jotipālo māṇavo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā jotipālaṁ māṇavaṁ etadavoca: "bhavamatthu bhavantaṁ jotipālaṁ māṇavaṁ, rājā disampati bhavantaṁ jotipālaṁ māṇavaṁ āmantayati, [page 232] rājā disampati bhoto jotipālassa māṇavassa dassanakāmo"ti. 'Evaṁ bho'ti kho so jotipālo māṇavo tassa purisassa paṭissutvā yena rājā disampati tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā disampatinā raññā saddhiṁ sammodi, sammodanīyaṁ kathaṁ sārānīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho bho jotipālaṁ mānavaṁ rājā disampati etadavoca: "anusāsatu no bhavaṁ jotipālo, mā no bhavaṁ jotipālo anusāsaniyā paccabyāhāsi, pettike taṁ ṭhāne ṭhapessāmi, govindiye abhisiñcissāmī"ti. 'Evaṁ bho'ti kho so jotipālo māṇavo disampatissa rañño paccassosi.

13. Atha kho bho rājā disampati jotipālaṁ māṇavaṁ govindiye abhisiñci. Pettike ṭhāne ṭhapesi. Abhisitto jotipālo māṇavo govindiye, pettike ṭhāne ṭhapito, ye' pi'ssa pitā atthe anusāsi te pi atthe anusāsati, ye'pi'ssa pitā atthe nānusāsi te'pi atthe anusāsati, ye'pi'ssa pitā kammante abhisambhosi, te'pi kammante abhisambhoti, ye'pi'ssa pitā kammante nābhisambhosi te'pi kammante abhisambhoti. Tamenaṁ manussā evamāhaṁhu: "govindo vata bho brāhmaṇo, mahāgovindo vata bho buhmaṇo"ti. Iminā kho evaṁ bho pariyāyena jotipālassa māṇavassa govindo mahāgovindo'tveva samaññā udapādi.

[BJT Page 354]

Rājasaṁvibhāgo
14. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca: disampati kho bho rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato [page 233] vayo anuppatto. Ko nu kho pana bho jānāti jīvitaṁ, ṭhānaṁ kho panetaṁ vijjati yaṁ disampatimhi rañño kālakate rājakattāro reṇuṁ rājaputtaṁ rajje abhisiñceyyuṁ, āyantu bhonto yena reṇu rājaputto tenupasaṅkamatha. Upasaṅkamitvā reṇuṁ rājaputtaṁ evaṁ vadetha: "mayaṁ kho bhoto reṇussa sahāyā piyā manāpā appaṭikkūlā, yaṁsukho bhavaṁ taṁsukhā mayaṁ. Yaṁdukkho bhavaṁ taṁdukkhā mayaṁ. Disampati kho bho rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto. Ko nu kho pana bho jānāti jīvitaṁ, ṭhānaṁ kho panetaṁ vijjati yaṁ disampatimhi rañño kālakate rāja kattāro bhavantaṁ reṇuṁ rajje abhisiñceyyuṁ. Sace bhavaṁ reṇu rajjaṁ labhetha, saṁvibhajetha no rajjenā"ti. 'Evaṁ bho'ti kho bho te cha khattiyā mahāgovindassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena reṇu rājaputto tenupasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā reṇuṁ rājaputtaṁ etadavocuṁ: "mayaṁ kho bhoto reṇussa sahāyā piyā manāpā appaṭikkūlā. Yaṁsukho bhavaṁ taṁsukhā mayaṁ, yaṁdukkho bhavaṁ taṁdukkhā mayaṁ. Disampati kho bho rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto. Ko nu kho pana bho jānāti jīvitaṁ, ṭhānaṁ kho panetaṁ vijjati yaṁ disampatimhi rañño kālakate rājakattāro bhavantaṁ reṇuṁ rajje abhisiñceyyuṁ. Sace bhavaṁ reṇu rajjaṁ labhetha, saṁvibhajetha no rajjenā"ti "ko nu kho bho aññe mama vijite sukhamedhetha1 aññatra bhavantehi. Sacāhaṁ bho rajjaṁ labhissāmi saṁvibhajissāmi vo rajjenā"ti.

15. [page 234] atha kho bho ahorattānaṁ accayena rājā disampati kālamakāsi. Disampatimhi rañño kālakate rājakattāro reṇuṁ rājaputtaṁ rajje abhisiñciṁsu. Abhisitto reṇu rajjena pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca: disampati kho bho rājā kālakato abhisitto reṇu rajjena, pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti. Ko nu kho pana bho jānāti. Madanīyā kāmā. Āyantu bhonto yena reṇu rājā tenupasaṅkamatha, upasaṅkamitvā reṇuṁ rājānaṁ evaṁ vadetha: disampati kho bho rājā kālakato. Abhisitto bhavaṁ reṇu rajjena. Sarati bhavaṁ taṁ vacananti.

1. Sukho bhavetha - machasaṁ
Sukhaṁ bhaveyyātha - syā
Sukhamedheyyātha - [PTS]
Sukhā bhaveyyātha - kaṁ.

[BJT Page 356]

'Evaṁ bho'ti kho bho te cha khattiyā mahāgovindassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena reṇu rājā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā reṇuṁ rājānaṁ etadavocuṁ: disampati kho bho rājā kālakato, abhisitto bhavaṁ reṇu rajjena. Sarati bhavaṁ taṁ vacananti. ' 'Sarāmahaṁ bho taṁ vacanaṁ ko nu kho bho pahoti imaṁ mahāpathaviṁ uttarena āyātaṁ dakkhiṇena sakaṭamukhaṁ sattadhā samaṁ suvibhattaṁ vibhajitunti. " 'Ko nu kho bho añño pahoti aññatra mahāgovindena brāhmaṇenā'ti.

16. Atha kho bho reṇu rājā aññataraṁ purisaṁ āmantesi: ehi tvaṁ ambho purisa, yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ evaṁ vadehi: 'rājā taṁ bhante reṇu āmantetī'ti. [PTS Page 235 ']evaṁ devā'ti kho bho so puriso reṇussa rañño paṭissutvā yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ etadavoca: 'rājā taṁ bhante reṇu āmanteti'ti. 'Evaṁ bhoti kho so mahāgovindo brāhmaṇo tassa purisassa paṭissutvā yena reṇu rājā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā reṇunā raññā saddhiṁ sammodi, sammodanīyaṁ kathā sārānīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi, ekamantaṁ nisinnaṁ kho bho mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ reṇu rājā etadavoca: etu bhavaṁ govindo, imaṁ mahāpathaviṁ uttarena āyataṁ dakkhiṇena sakaṭamukhaṁ sattadhā samaṁ suvibhattaṁ vibhajatū'ti. 'Evaṁ bho'ti kho so mahāgovindo brāhmaṇo reṇussa rañño paṭissutvā imaṁ mahāpathaviṁ uttarena āyataṁ dakkhiṇena sakaṭamukhaṁ sattadhā samaṁ suvibhattaṁ vibhaji. Sabbāni sakaṭamukhāni paṭṭhapesi tatra sudaṁ majjhe reṇussa rañño janapado hoti.

"Dantapuraṁ kaliṅgānaṁ1 assakānañca potanaṁ
Māhissatī avantīnaṁ sovīrānañca rorukaṁ

Mīthilā ca videhānaṁ campā aṅgesu māpitā,
Bārāṇasī ca kāsīnaṁ ete govindamāpitā"ti.

17. [page 236] atha kho bho te cha khattiyā yathāsakena lābhena attamanā ahesuṁ paripuṇṇasaṅkappā "yaṁ vata no ahosi icchitaṁ yaṁ ākaṅkhitaṁ yaṁ adhippetaṁ yaṁ adhipatthitaṁ. Taṁ no laddhanti."

"Sattabhū brahmadatto ca vessabhū bharato sahā
Reṇu dve ca dhataraṭṭhā2 tadāsuṁ sattabhāratā"ti.

Paṭhamabhāṇavāraṁ niṭṭhitaṁ.

1. Kāḷiṅgānaṁ syā kaṁ - [PTS. 2.] Reṇudve dhataraṭṭhā ca machasaṁ.

[BJT Page 358]

Kittisaddabbhuggamanaṁ

18. Atha kho bho te cha khattiyā yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkamiṁsu upasaṅkamitvā mahāgovindaṁ brāmhaṇaṁ etadavocuṁ: "yathā kho bhavaṁ govindo reṇussa rañño sahāyo piyo manāpo appaṭikkūlo, evameva kho bhavaṁ govindo amhākampi sahāyo piyo manāpo appaṭikkūlo. Anusāsatu no bhavaṁ govindo, mā no bhavaṁ govindo anusāsaniyā paccabyākāsī'ti. "Evaṁ bho"ti kho so mahāgovindo brāhmaṇo tesaṁ channaṁ khattiyānaṁ paccassosi. Atha kho bho mahāgovindo brahmaṇo satta ca rājāno khattiye muddhāvasatte rajje anusāsi, satta ca brāhmaṇamahāsāle, satta ca nhātakasatāni mante vācesi.

19. [page 237] atha kho bho mahā govindassa brāhmaṇassa aparena samayena evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggañchi" sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṁ passati, sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brāhmunā sākaccheti sallapati mantetī'ti. Atha kho bho mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi: mayhaṁ kho evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato. 1 Sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṁ passati sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī'ti. Na kho panāhaṁ brahmānaṁ passāmi na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemi, sutaṁ kho pana metaṁ brāhmaṇānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: "yo vassike cattāro māse paṭisallīyati karuṇaṁ jhānaṁ jhāyati, so brahmānaṁ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī"ti yannūnāhaṁ vassike cattāro māse paṭisallīyeyyaṁ karuṇaṁ jhānaṁ jhāpeyyanti. "

29. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena reṇu rājā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā reṇuṁ rājānaṁ etadavoca mayhaṁ kho bho evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato, sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṁ passati, sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetīti. Na kho panāhaṁ bho brāhmanaṁ passāmi, na brahmunā sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemi,

1. Abbhuggacchi - machasaṁ.

[BJT Page 360]

Sutaṁ kho pana metaṁ brāhmaṇānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: yo vassike cattāro māse paṭisallīyati karuṇaṁ jhānaṁ jhāyati, so brahmānaṁ passati buhmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetīti. Icchāmahaṁ bho vassike cattāro māse paṭisallīyituṁ, karuṇaṁ jhānaṁ jhāyituṁ, nāmbhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā"ti. "Yassa'dāni bhavaṁ govindo kālaṁ maññatī"ti,

21. [page 238] atha kho so mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca: mayhaṁ kho bho evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṁ passati sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī ti, na kho panāhaṁ bho brahmānaṁ passāmi na brahmunā sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemi. Sutaṁ kho pana metaṁ brāhmaṇānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: yo vassike cattāro māse paṭisallīyati karuṇaṁ jhānaṁ jhāyati, so brahmānaṁ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī'ti. Icchāmahaṁ bho vassike cattāro māse paṭisallīyituṁ, karuṇaṁ jhānaṁ jhāyituṁ nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā"ti. 'Yassa'dāni bhavaṁ govindo kālaṁ maññatī'ti.

22. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena satta ca brāhmaṇamahā sālā sattaca nhātakasatāni tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nhātakasatāni etadavoca: 'mayhaṁ kho bho evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato. Sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṁ passati sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī ti. Na kho panāhaṁ bho brahmānaṁ passāmi na brahmunā sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemi. Sutaṁ kho pana metaṁ brāhmaṇānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṁ jhānaṁ jhāyati so brahmānaṁ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetīti. Tenahi 'bho yathā sute yathāpariyatte mante vitthārena sajjhāyaṁ karotha, aññamaññaṁ ca mante vācetha, icchāmahaṁ bho vassike cattāro māse paṭisallīyituṁ, karuṇaṁ jhānaṁ jhāyituṁ, nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā"ti. "Yassa'dāni bhavaṁ govindo kālaṁ maññatī"ti.

[BJT Page 362]

23. [page 239] atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena cattārisā bhariyā sādisiyo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā cattārisā bhariyā sādisiyo etadavoca: "mayhaṁ kho hoti evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato; sakkhi mahā govindo brāhmaṇo brahmānaṁ passati, sakkhī mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī ti. Na kho panāhaṁ bhotī brahmānaṁ passāmi na brahmunā sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemi. Sutaṁ kho pana metaṁ brāhmaṇānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṁ jhānaṁ jhāyatī, so brahmānaṁ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī ti. Icchāmahaṁ bhoti vassike cattāro māse paṭisallīyituṁ, karuṇaṁ jhānaṁ jhāyituṁ. Nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā"ti. "Yassa'dāni bhavaṁ govindo kālaṁ maññatī"ti.

24. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo puratthimena nagarassa navaṁ santhāgāraṁ kārāpetvā vassike cattāro māse paṭisallīyi, karuṇaṁ jhānaṁ jhāyi. Nāssu'dha koci upasaṅkamati1 aññatra ekena bhattābhihārena. Atha kho bho mahāgovindasasa brāhmaṇassa catunnaṁ māsānaṁ accayena ahu deva ukkaṇṭhanā ahu paritassanā sutaṁ kho pana metaṁ brāhmaṇānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariyapācariyānaṁ bhāsamānānaṁ: yo vassike cattāro māse paṭisallīyati karuṇaṁ jhānaṁ jhāyati, so brahmānaṁ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetīti. Na kho panāhaṁ brahmānaṁ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemī ti.

Brahmunā sākacchā
25. Atha kho bho brahmunā sanaṅkumāro mahāgovindassa brāhmaṇassa cetasā cetoparivitakkamaññāya, [page 240] seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya pasāritaṁ vā bāhaṁ samiñjeyya. Evameva brahmaloke antarahito mahāgovindassa brāhmaṇassa sammukhe pāturahosi. Atha kho bho mahāgovindassa brāhmaṇassa ahudeva bhayaṁ, ahu chambhitattaṁ, ahu lomahaṁso, yathā taṁ adiṭṭhapubbaṁ rūpaṁ disvā. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo bhīto saṁviggo lomahaṭṭhajāto brahmānaṁ sanaṅkumāraṁ gāthāya ajjhabhāsi:

1. Upasaṅkami - [PTS]

[BJT Page 364]

"Vaṇṇavā yasavā sirimā ko nu tvamasi mārisa,
Ajānantā taṁ pucchāma kathaṁ jānemu taṁ mayanti. "

"Maṁ ve kumāraṁ jānanti brahmaloke sanantanaṁ
Sabbe jānanti maṁ devā evaṁ govinda jānahī."

"Āsanaṁ udakaṁ pajjaṁ madhupākañca1 brahmuno,
Agghe bhavantaṁ pucchāma agghaṁ kurutu no bhavaṁ"[a]

"Paṭiggaṇhāma te agghaṁ yaṁ tvaṁ govinda bhāsasi,
Diṭṭhadhammahitatthāya samparāya sukhāya ca.
Katāvakāso pucchassu yaṁ kiñcimbhipatthitanti. "

26. Atha kho bho mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi: "katāvakāso kho'mhi brahmunā sanaṅkumārena. Kinnu kho ahaṁ brahmānaṁ sanaṅkumāraṁ puccheyya, diṭaṭhadhammikaṁ vā atthaṁ samparāyikaṁ vā"ti. [page 241] atha kho bho mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi: "kusalo kho ahaṁ diṭṭhadhammikānaṁ atthānaṁ, aññepi maṁ diṭṭhadhammikaṁ atthaṁ pucchanti, yannūnāhaṁ brahmānaṁ sanaṅkumāraṁ samparāyikaññeva atthaṁ puccheyyanti. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṁ sanaṅkumāraṁ gāthāya ajjhabhāsi:

Pucchāmi brahmānaṁ sanaṅkumāraṁ
Kaṅkhī akaṅkhiṁ paravediyesu,
Katthaṭṭhito kimhi ca sikkhamāno
Pappoti macco amataṁ brahmalokanti. [C]

Hitvā mamattaṁ manujesu brahme
Ekodibhūto karuṇādhimutto, 2
Nirāmagandho virato methunasmā
Ettha ṭhito ettha ca sikkhamāno
Pappoti macco amataṁ brahmalokanti. "[D]

1. Madhupākañca - machasaṁ. 2. Karuṇedhimutto - machasaṁ.
[A.] Āsanamudakaṁ pādyāṁ madhukalpaṁ ca pāyasam pratihṛhṇehi (patigṛhṇehi) brahma agramabhiharā mite āsanamudakā pādyāṁ madhukalpaṁ ca pāyagham (pāyasaṁ) pratigṛhṇami hovinda (govinda) agramabhiharāhi me - mahāvastu. Udakaṁ paṭigaṇhātu no bhavaṁ agghaṁ bhavantaṁ pucchāmi agghaṁ kurutu no bhavaṁ - jātaka 509 dṛṣṭe dharme hitārthaṁ vā samparāyasukhāya vā katāvakāśo pāccheyaṁ yaṁ me manasi prārthitam (mahāvastu)
[C.] Pṛcchāmi brahmaṇaṁ sanatkumāraṁ kāṅkṣī akāṅkṣī paricāriyeṣu kathaṅkaro kintikaro kimācaraṁ prāpnoti manujo mataṁ brahmalokam - mahāvastu
[D.] Hitvā mamatvaṁ manujeṣu brahme ekotibhūto karuṇo viviktaḥ nirāmagandho virato maithunāto prāpnoti manujo mṛtaṁ brahmalokam (mahāvastu)

[BJT Page 366]

27. 'Hitvā mamattatti' ahaṁ bhoto ājānāmi, idhekacco appaṁ vā bhogakkhandhaṁ pahāya mahantaṁ vā bhogakkhandhaṁ pahāya appaṁ vā ñātiparivaṭṭaṁ pahāya mahantaṁ vā ñātiparivaṭṭaṁ pahāya kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati. Iti hitvā mamattaṁ nāhaṁ bhoto ājānāmi. [PTS Page 242 ']ekodibhūto'ti ahaṁ bhoto ājānāmi. Idhekacco vivittaṁ senāsanaṁ bhajati araññaṁ rukkhamūlaṁ pabbataṁ kandaraṁ giriguhaṁ susānaṁ vanapatthaṁ abbhokāsaṁ palālapuñjaṁ. Iti 'ekodibhūto'ti ahaṁ bhoto ajānāmi. 'Karuṇādhimutto'ti ahaṁ bhoto ājānāmi. Idhekacco karuṇāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati, tathā dutiyaṁ, tathā tathiyaṁ, tathā catutthaṁ, iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. Iti karuṇādhimuttoti. Ahaṁ bhoto ājānāmi. Āmagandhe ca kho ahaṁ bhoto bhāsamānassa na ajānāmi.

"Ke āmagandhā manujesu brahme
Ete avidvā idha brūhi dhīra,
Kenāvutā vāti pajā kurūrā1
Apāyikā nivutabrahmalokā"ti. [E]

[page 243] kodho mosavajjaṁ nikati ca dobbho2
Kadariyatā atimāno usuyyā,
Icchā vivicchā paraheṭhanā ca
Lobho ca doso ca mado ca moho.

Etesu yuttā anirāmagandhā
Apāyikā nivutabrahmalokāti. [F]

28. 'Yathā kho ahaṁ bhoto āmagandhe bhāsamānassa ājānāmi te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti. ' 'Yassa'dāni bhavaṁ govindo kālaṁ maññatī'ti.

1. Kurūtu - machasaṁ, kurūru - syā kururaṭṭharu - [PTS]. 2. Dubbho - machasaṁ, dobbho - [PTS]
3. Kaneta - machasaṁ.
[E.] Ke āmagandhā manujesu brahma etaṁ na vinda tad vīra brūhi yenāvṛtā vārivahā kukūlā apāyikā nirvṛtā brahmalokam - mahāvastu.
[F.] Krodho mṛṣavāda kathaṅkathā va. . . . . Atimāno. . . . . Īrṣyā hiṁsā paravādaroṣaṇa. . . Mahāvastu.

[BJT Page 368]

Reṇurājā mantanā
Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena reṇu rājā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā reṇuṁ rājānaṁ etadavoca: aññaṁ'dāni bhavaṁ purohitaṁ pariyesatu yo bhoto rajjaṁ anusāsissati. Icchāmahaṁ bho agārasmā anagāriyaṁ pabbajituṁ yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti."

"Āmantayāmi rājānaṁ reṇuṁ bhūmipatiṁ ahaṁ,
Tvaṁ pajānassu rajjena nāhaṁ porohicce rame"[g]

"Sace te ūnaṁ kāmehi ahaṁ paripūrayāmi te,
Yo taṁ hiṁsati vāremi bhūmi senāpati ahaṁ."

Tuvaṁ pitā ahaṁ putto mā no govinda pājahi"[h]
"Na matthi ūnaṁ kāmehi bhiṁsitā me na vijjati.

Amanussavaco sutvā tasmā'haṁ na gahe rame,
[page 244] amanusso kathaṁvaṇṇo kaṁ te atthaṁ abhāsatha. [J]

Yaṁ ca sutvā jahāsi no gehe amhe ca kevale"[j]
"Upavutthassa me pubbe yaṭṭhukāmassa me ghato.

Aggi pajjalito āsi kusapattaparitthato[k]
Tato me brahmā pāturahu brahmālokā sanantano.

So me pañhaṁ viyākāsi taṁ sutvā na gahe rame"[l]
"Saddahāmi ahaṁ bhoto yaṁ tvaṁ govinda bhāsasi.

Amanussavaco sutvā kathaṁ vattetha aññathā[m]
Te taṁ anuvattissāma satthā govinda no bhavaṁ.

Maṇi yathā veḷuriyo akāco vimalo subho,
Evaṁ suddhā carissāma govindasasānusāsane"ti.

[G.] Āmantremi mahārāja reṇu bhūmipate tava pravrajāmi prajahitvā rājyaṁ paurohityaṁ ca me - mahāvastu.
[H.] Sa cedasti ūnaṁ kāmehi vayaṁ te pūrayāma taṁ ko vā bhavantaṁ heṭheti. . . . . . Bhavān pitā vayaṁ putro mā govinda pravrajāhi - mahāvastu.
[I.] Na asti ūnaṁ kāmehi heṭhayitā na vidyati amanuṣyavacanaṁ śrutvā. . . . - Mahāvastu.
[J.] Amanuṣyo kathaṁvarṇo kiṁ vā arthamabhāṣata yasya vācaṁ śrutvā jahāsi asmākaṁ gṛhaṁ ca kevalam - mahāvastu.
[K.] Sarvato ya yaṣṭukāmasya upavustatya me sataḥ aśni prajavālito āsi kuścīraparicchado mahāvastu.
[L.] Tane hammī prādurabhūd brahma loke sanātano yasyāhaṁ vacanaṁ śrutvā jahāmi yuṣamākaṁ gṛhaṁ ca kevalam - mahāvastu.
[M.] Śrad dadhāma vayaṁ bhavato yathā govindo bhāṣati amanuṣyavacanaṁ śrutvā kathaṁ vartema anyathā - mahāvastu.

[BJT Page 370]

"Sace bhavaṁ govindo agārasmā anagāriyaṁ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

Chakkhattiyāmantanā 28. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca: "aññaṁ' dāni bhavanto purohitaṁ pariyesantu, yo bhavantānaṁ rajje anusāsissati. Icchāmahaṁ bho agārasmā anagāriyaṁ pabbajituṁ yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti. " Atha kho bho te cha khattiyā ekamantaṁ apakkamma [page 245] evaṁ samacintesuṁ. "Ime kho brāhmaṇā nāma dhanaluddhā, yannūna mayaṁ mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ dhanena sikkheyyāmā"ti. Te mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ upasaṅkamitvā evamāhaṁsu, "saṁvijjati kho bho imesu sattasu rajjesu pahutaṁ sāpateyyaṁ, tato bhoto yāvatakena attho tāvatakaṁ āharīyatanti. "

"Alaṁ bho mamapidaṁ pahūtaṁ sāpateyyaṁ bhavantānaṁ yeva vābhasā tamahaṁ sabbaṁ pahāya agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti.

Atha kho bho te cha khattiyā ekamantaṁ apakkamma evaṁ samacintesuṁ: ime kho brāhmaṇā nāma itthiluddhā. Yannūna mayaṁ mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ itthihi sikkheyyāmā ti. Te mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ upasaṅkamitvā evamāhaṁsu: saṁvijjanti kho bho imesu sattasu rajjesu pahutā itthiyo. Tato bhoto yāvatikāhi attho, tāvatikā ānīyyantanti.

"Alaṁ bho, mamapi tā cattārisā bhariyā tādisiyo tā'pāhaṁ sabbā pahāya agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti. "

[BJT Page 372]

29. [page 246] sace bhavaṁ govindo agārasmā anagāriyaṁ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatīti.

"Sace jahatha kāmāni yattha satto puthujjano,
Ārabhavho daḷhā bhotha khantībalasamāhitā

Esa maggo uju maggo esa maggo anuttaro,
Saddhammo sabbhī rakkhito brahmalokūpapattiyā"ti:

30. "Tena hi bhavaṁ govindo satta vassāni āgametu, sattannaṁ vassānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

"Aticiraṁ kho bho satta vassāni. Nāhaṁ sakkomi bhavante sattavassāni āgametuṁ ko nu kho pana bho jānāti jīvitānaṁ gamanīyo samparāyo mantāyaṁ boddhabbaṁ, kattabbaṁ kusalaṁ caritabbaṁ brahmacariyaṁ, natthi jātassa amaraṇaṁ. Yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandho bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti. " "Tena hi bhavaṁ govindo chabbassāni āgametu, chabbassannaṁ vassānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṁ govindo pañca vassāni āgametu, pañcannaṁ vassānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṁ govindo cattāri vassāni āgametu, catunnaṁ vassānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṁ govindo tīṇi vassāni āgametu, tiṇṇaṁ vassānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṁ govindo dve vassāni āgametu, dvinanaṁ vassānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. Tena hi bhavaṁ govindo ekaṁ vassaṁ āgametu. Ekassa vassassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

"Aticiraṁ kho bho ekaṁ vassaṁ, nāhaṁ sakkomi [page 247] bhavante ekaṁ vassaṁ āgametuṁ. Ko nu kho pana bho jānāti jīvitānāṁ gamanīyo samparāyo mantāyaṁ boddhabbaṁ. Katabbaṁ kusalaṁ, caritabbaṁ brahmacariyaṁ, natthi jātassa amaraṇaṁ. Yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti.

"Tena hi bhavaṁ govindho satta māsāni āgametu. Sattannaṁ mānāsaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

[N.] Sacejjahatha kāmāni yatra raktāḥ pṛthagjanāḥ sastaṁ bhaved dṛḍhībhavatha kṣantībala samāhitā - mahāvastu.
[O.] Eṣa mārgo brahmapure eṣa mārgaḥ sanātanaḥ saddharmaviyibhirākhyāto brahmalokopapattaye - mahāvastu.

[BJT Page 374]

"Aticiraṁ kho bho satta māsāni. Nāhaṁ sakkomi bhavante satta māsāni āgametuṁ. Ko nu kho pana bho jānāti jīvitānaṁ? Gamanīyo samparāyo, mantāya boddhabbaṁ kattabbaṁ kusalaṁ caritabbaṁ buhmacariyaṁ natthi jātassa amaraṇaṁ. Yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti."

"Tena hi bhavaṁ govindo cha māsāni āgametu. Cha māsānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṁ govindo pañca māsāni āgametu. Pañcannaṁ māsānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṁ govindo cattāri māsāni āgametu. Catunnaṁ māsānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṁ govindo dve māsāni āgametu. Dvinnaṁ māsānaṁ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṁ govindo ekaṁ māsaṁ āgametu. Ekamāsassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti. "Tena hi bhavaṁ govindo addhamāsaṁ āgametu. Addhamāsassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

Aticiraṁ kho bho so addhamāso. Nāhaṁ sakkomi bhavante addhamāsaṁ āgametuṁ ko nu kho pana bho jānāti jīvitānaṁ. Gamanīyo samparāyo, mantāya boddhabbaṁ kattabbaṁ kusalaṁ caritabbaṁ brahmacariyaṁ natthi jātassa amaraṇaṁ. Yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti. "

[page 248] tena hi bhavaṁ govindo sattāhaṁ āgametu, yāva mayaṁ sake puttabhātaro rajjena1 anusāsissāma. Sattāhassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

"Na ciraṁ kho bho sattāhaṁ, āgamessāmahaṁ bhavante sattāhanti"

Brāhmaṇamahāsālādīnaṁ āmantanā
30. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena te satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca nahātakasatāni tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nahātakasatāni etadavoca: aññaṁ'dāni bhavanto ācariyaṁ pariyesantu yo bhavantānaṁ mante vācessati. Icchāmahaṁ bho agārasmā anagāriyaṁ pabbajituṁ yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti. "

1. Rajje (syā)

[BJT Page 376]

"Mā bhavaṁ govindo agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. Pabbajjā bho appesakkhā ca appalābhā ca brahmaññaṁ mahesakkhañca mahālābhañcāti. "Mā bhavanto evaṁ avavuttha "pabbajjā appesakkhā ca appalābhā ca, brahmaññaṁ mahesakkhañca mahālābhañcā"ti. Ko nu kho bho aññatra mayā mahesakkhataro vā mahālābhataro vā? Ahaṁ hi bho etarahi rājā'va raññaṁ, brahmā'va brahmānaṁ, devātā'va gahapatikānaṁ. Tamahaṁ sabbaṁ pahāya agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā [page 249] agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bho agārasmā anagāriyanti. "Sace bhavaṁ govindo agārasmā anagāriyaṁ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

Bhariyānaṁ āmantanā
31. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo yena cattārisā ca bhariyā sādisiyo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā cattārisā bhariyā sādisiyo etadavoca: yā bhotīnaṁ icchati sakāni vā ñātikulāni gacchatu, aññaṁ vā bhattāraṁ pariyesatu. Icchāmahaṁ bhoti agārasmā anagāriyaṁ pabbajituṁ. Yathā kho pana me sutaṁ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṁ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṁ bhotī agārasmā anagāriyanti. "

"Tvaññeva no ñāti ñātikāmānaṁ, tvaṁ pana bhattā bhattukākāmānaṁ. Sace bhavaṁ govindo agārasmā anagāriyaṁ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāma. Atha yā te gati sā no gati bhavissatī"ti.

Mahāgovindapabbajjā
32. Atha kho bho mahāgovindo brāhmaṇo tassa sattāhassa accayena kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. Pabbajitaṁ pana mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ satta ca rājāno khattiyā muddhāvasittā, satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca nahātakasatāni, cattārisā ca bhariyā sādisiyo, anekāni ca khattiyasahassāni, anekāni ca brāhmaṇasahassāni, anekāni ca gahapatisahassāni, anekehi ca itthāgārehi itthikāyo kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā mahāgovindaṁ brāhmaṇaṁ agārasmā anagāriyaṁ pabbajitaṁ anupabbajiṁsu. Tāya sudaṁ bho parisāya parivuto mahāgovindo brāhmaṇo gāmanīgamarājadhānīsu [page 250] cārikaṁ carati. Yaṁ kho pana bho tena samayena mahāgovindo brāhmaṇo gāmaṁ vā nigamaṁ vā upasaṅkamati tattha rājā'va hoti raññaṁ, brahmā'va brāhmaṇānaṁ, devatā'va gahapatikānaṁ.

[BJT Page 378]

Tena kho pana samayena manussā khipanti vā upakkhalanti vā, te evamāhaṁsu: 'namatthu mahāgovindassa brāhmaṇassa, namatthu sattapurohitassā'ti.

33. Mahāgovindo bho brāhmaṇo mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthaṁ. Iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi. Karuṇāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthaṁ, iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ muditāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi. Upekkhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthaṁ, iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi. Sāvakānañca brahmalokasahabyatāya maggaṁ desesi.

34. Ye kho pana bho tena samayena mahāgovindassa brāhmaṇassa sāvakā sabbena sabbaṁ sāsanaṁ ājāniṁsu, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ brahmalokaṁ upapajjiṁsu. Ye na sabbena sabbaṁ sāsanaṁ ājāniṁsu, te kāyassa bhedā parammaraṇā appekacce paranimmitavasavattīnaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjiṁsu, appekacce nimmāṇaratīnaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjiṁsu. Appekacce tusitānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjiṁsu. Appekacce yāmānaṁ devānaṁ [page 251] sahabyataṁ upapajjiṁsu, appekacce tāvatiṁsānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjiṁsu, appekacce cātummahārājikānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajjiṁsu. Ye sabbanihīnaṁ kāyaṁ paripūresuṁ te gandhabbakāyaṁ paripūresuṁ.

Iti kho pana sabbesaṁ yeva tesaṁ kulaputtānaṁ amoghā pabbajjā ahosi avañjhā saphalā saudrayā"ti.

35. "Sarati taṁ bhagavā"ti.

[BJT Page 380]

"Sarāmahaṁ pañcasikha, ahaṁ tena samayena mahāgovindo brāhmaṇo ahosiṁ ahaṁ tesaṁ sāvakānaṁ brahmalokasahabyatāya maggaṁ desesiṁ. Taṁ kho pana me pañcasikha, brahmacariyaṁ na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṁvattati, yāvadeva brahma lokupapattiyā.
Idaṁ kho pana me pañcasikha, brahmacariyaṁ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattati, ti katamañca taṁ pañcasikha, brahmacariyaṁ ekanta nibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattati? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṁ? Sammādiṭṭhi sammā saṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi. Idaṁ kho taṁ pañcasikha, brahmacariyaṁ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattati.

36. Ye kho pana me pañcasikha sāvakā sabbena sabbaṁ sāsanaṁ ājānanti, te āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ [page 252] abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti ye na sabbena sabbaṁ sāsanaṁ ājānanti, te pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saṁññojanānaṁ pari-k-khayā opapātikā honti, tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Ye na sabbena sabbaṁ sāsanaṁ ājānanti, appekacce tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā tanuttā sakadāgāmino honti, sakideva imaṁ lokaṁ rāgadosamohānaṁ āgantvā dukkhantassaṁ karissanti. Ye na sabbena sabbaṁ sāsanaṁ ājānanti appekacce tiṇṇaṁ saññojanānaṁ pari-k-khayā sotāpannā honti avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā. Iti kho pañcasikha, sabbesaṁ yeva imesaṁ kulaputtānaṁ amoghā pabbajjā avañjhā saphalā saudrayā"ti.

Idamavo ca bhagavā, attamano pañcasikho gandhabbaputto bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatthevantaradhāyī ti.

Mahāgovindasuttaṁ chaṭṭhaṁ.

[BJT Page 382]

7.
[page 253] mahāsamayasuttaṁ

1. Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sakkesu viharati kapivatthusmiṁ mahāvane mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi. Dasahi ca lokadhātuhi devatā yebhuyyena sannipatitā honti bhagavantaṁ dassanāya bhikkhusaṅghañca. Atha kho catunnaṁ suddhavāsakāyikānaṁ devatānaṁ1 etadahosi:

"Ayaṁ kho bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṁ mahāvane mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi dasahi ca lokadhātūhī devatā yebhuyyena sannipatitā honti bhagavantaṁ dassanāya bhikkhusaṅghañca, yannūna mayampi yena bhagavā tenupasaṅkameyyāma. Upasaṅkamitvā bhagavato santike paccekaṁ gāthaṁ2 bhāseyyāmā"ti.
2. Atha kho tā devatā seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṁ3 vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ [page 254] samiñjeyya, 4 evameva suddhāvāsesu devesu antarahitā bhagavato purato pāturahesuṁ, 5 atha kho tā devatā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu, ekamantaṁ ṭhitā kho ekā devatā bhagavato santike imaṁ gāthaṁ abhāsi;

"Mahāsamayo pavanasmiṁ devakāyā samāgatā,
Āgatamha imaṁ dhammasamayaṁ dakkhitāye aparājitasaṅghanti, "

Atha kho aparā devatā bhagavato santike imaṁ gāthaṁ abhāsi;

1. Devānaṁ - [PTS] syā. 2. Paccekagāthaṁ - [PTS] syā. 3. Sammiñjitaṁ, (sīmu).
4. Sammiñjeyya (sīmu). 5. Pāturahaṁsu [PTS]

[BJT Page 384]

"Tatra bhikkhavo samādahaṁsu cittamattano ujukamakaṁsu,
Sārathīva nettāni gahetvā indriyāni rakkhanti paṇḍitā"ti.

Atha kho aparā devatā bhagavato santike imaṁ gāthaṁ abhāsi:

Chetvā khīlaṁ chetvā palighaṁ indakhīlaṁ ūhacca1 manejā,
Te caranti suddhā vimalā cakkhumatā sudantā susu nāgā'ti.

[page 255] atha kho aparā devatā bhagavato santike imaṁ gāthaṁ abhāsi:

"Ye keci buddhaṁ saraṇaṁ gatāse na te gamissanti apāyabhūmiṁ2
Pahāya mānusaṁ dehaṁ devakāyaṁ paripūressanti'ti.

3. Atha kho bhagavā bhikkhu āmantesi, "yebhuyyena bhikkhave dasasu lokadhātūsu devatā sannipatitā honti, tathāgataṁ dassanāya bhikkhusaṅghañca, ye pi te bhikkhave ahesuṁ, atītamaddhānaṁ arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantānaṁ etaṁparamā3 yeva devatā sannipatitā ahesuṁ seyyathāpi mayhaṁ etarahi. Ye pi te bhikkhave bhavissanti anāgatamaddhānaṁ arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantānaṁ etaṁparamā yeva devatā sannipattā bhavissanti, seyyathāpi mayhaṁ etarahi. Ācikkhissāmi bhikkhave devakāyānaṁ nāmāni, kittayissāmi bhikkhave devakāyānaṁ nāmāni, desissāmi bhikkhave devakāyānaṁ nāmāni. Taṁ suṇātha sādhukaṁ manasikarotha bhāsissāmi"ti. "Evambhante"ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ bhagavā etadavoca:

4. Silokamanukassāmi yattha bhummā tadassitā,
Ye sītā girigabbharaṁ4 pahitattā samāhitā.

Puthū sīhā'va sallīnā lomahaṁsāhisambhuno,
Odātamanasā suddhā vippasannā manāvilā. 5

[page 256] bhiyyo pañcasate ñatvā vane kāpilavatthave,
Tato āmattayī satthā sāvake sāsane rate.

Devakāyā abhikkantā te vijānātha bhikkhavo.
Te ca ātappamakaruṁ sutvā buddhassa sāsanaṁ.

1. Uhacca (kam). 2. Apāyaṁ (sīmu. ). 3. Etaparamā (sī. ) 4. Gabbhāraṁ (sīmu. ). 5. Vippasannamanāvilā (machasaṁ [PTS]

[BJT Page 386]

Tesaṁ pāturahu ñāṇaṁ amanussāna dassanaṁ,
Appeke satamaddakkhuṁ sahassaṁ atha sattariṁ.
Sataṁ eke sahassānaṁ amanussānamaddasuṁ,
Appeke'nantamaddakkhuṁ disā sabbā phuṭā ahu. 1

5. Tañca sabbaṁ abhiññāya vavatthitvāna 2 cakkhumā,
Tato āmantayī satthā sāvake sāsane rate.

"Devakāyā abhikkantā te vijānātha bhikkhavo,
Ye vo'haṁ kittayissāmi girāhi anupubbaso.

Sattasahassā te yakkhā bhummā kāpilavatthavā,
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino.
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ,

Cha sahassā hemavatā yakkhā nānattavaṇṇino.
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ,

6. Sātāgirā tisahassā yakkhā nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ,

Iccete soḷasahassā yakkhā nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ,

[page 257] vessāmittā pañcasatā yakkhā nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ,

Kumbhīro rājagahiko vepullassa nivesanaṁ[a]
Bhiyyo naṁ satasahassaṁ yakkhānaṁ payirupāsati
Kumbhīro rājagahiko sopāga samitiṁ vanaṁ.

7. Purimañca disaṁ rājā dhataraṭṭho pasāsati[b] gandhabbānaṁ ādhipati mahārājā yasassi so.

[A.] Kumbhīra yakṣo rājagṛhe vipule' smin naivāsikaḥ
Bhūyaḥ śata sahasrāṇa yakṣāḥ paryupāsyate (mahāmāyurī vidyā)
[B.] Pūrveṇadhṛtarāṣṭra satu dakṣiṇena virūḍhakaḥ
Paścimena virūpākṣaḥ kuberaścottarāṁdisā (mahāvastu)
1. Ahuṁ (machasaṁ). 2. Avekkhitvāna (ṭīkā)

[BJT Page 388]

Puttā pi tassa bahavo indanāmā mahabbalā
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ.
Dakkhiṇañca disaṁ rājā virūḷho taṁ pasāsati
Kumbhaṇḍānaṁ adhipati mahārājā yasassi so.

Puttā pi tassa bahavo indanāmā mahabbalā
Iddhimanto jutīmanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samiti vanaṁ.

Pacchimañca disaṁ rājā virūpakkho pasāsati
Nāgāṇañca adhipati mahārājā yasassi so.

Puttā pi tassa bahavo indanāmā mahabbalā
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino, *
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samiti vanaṁ.

Uttarañca disaṁ rājā kuvero taṁ pasāsati
Yakkhānañca adhipati mahārājā yasassiso.

[page 258] puttā pi tassa bahavo indanāmā mahabbalā
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samiti vanaṁ.

8. Purimaṁ disaṁ dhataraṭṭho dakkhiṇena virūḷhako, pacchimena virūpakkho kuvero uttaraṁ disaṁ.

Cattāro te mahārājā samantā caturo disā
Ddallamānā aṭṭhaṁsu vane kāpilavatthave.
Tesaṁ māyāvino dāsā āguṁ vañcanikā saṭhā
Māyā kuṭeṇḍu veṭeṇḍu viṭucca viṭuḍo saha

Candano kāmaseṭṭhā ca kinnīghaṇḍu nighaṇḍu ca,
Panādo opamañño ca devasūto ca mātalī,
Vittaseno ca gandhabbo naḷo rājā janesabho1

Āguṁ pañcasikho ceva timbaru suriyavaccasā
Ete caññe ca rājāno gandhabbā saha rājuhi,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ.

1. Janosabho (syā)

[BJT Page 390]

Athāguṁ1 nābhasā nāgā vesālā saha tacchakā
Kambalassatarā āguṁ2 pāyāgā saha ñātihi.

Yāmunā dhataraṭṭho ca āguṁ3 nāgā yasassino
Erāvaṇo mahānāgo sopāga samitiṁ vanaṁ.

10. Ye nāgarāje sahasā haranti
Dibbā dijā pakkhi visuddhacakkhu, [page 259] vehāsayā4 te vanamajjhapattā
Citrā supaṇṇā iti tesaṁ nāmāni 5.

Abhayaṁ tadā nāgarājānamāsi
Supaṇṇato khemamakāsi buddho,
Saṇhāhi vācāhi upavhayantā
Nāgā supaṇṇā saraṇamagaṁsu 6 buddhaṁ.

11. Jitā vajirahatthena samuddaṁ asurā sitā bhātaro vāsavassete iddhimanto yasassino.

Kālakañchā mahābhismā7 asurā dānaveghasā
Vepacitti sucittī ca pahārādo namuci saha.

Satañca baliputtānaṁ sabbe verocanāmakā
Sannayahitvā baliṁ senaṁ8 rāhubhaddamupāgamuṁ,
'Samayo' dāni bhaddante bhikkhūnaṁ samitaṁ vanaṁ'.

12. Āpo ca devā paṭhavī ca tejo vāyo tadāgamuṁ
Varuṇā vāruṇā9 devā some ca yasasā saha.
Mettākaruṇākāyikā āguṁ devā yasassino.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino.
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ

13. Veṇhū ca devā10 sahalī ca asamā ca duve yamā
Candassūpanisā devā candamāguṁ purakkhatvā.

1. Athāgu. (Sīmu). 2. Āgu. (Sī). 3. Āgū (machasaṁ). 4. Vehāsayā (machasaṁ). 5. Nāmaṁ (machasaṁ). 6. Saraṇamakaṁsu (machasaṁ). 7. Mahābhiṁsā [PTS]. 8. Balisenaṁ. (Machasaṁ), balīsenaṁ (syā). 9. Vāraṇā (machasaṁ).
10. Veṇhū devā ca. (Machasaṁ)

[BJT Page 392]

Suriyassūpanisā1 devā suriyamāguṁ2 purakkhatvā
Nakkhattāni purakkhatvā āguṁ mandavalāhakā

[page 260] vasūnaṁ vāsavo seṭṭho sakkopāga3 purindado.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ.

14. Athāguṁ sahabhū devā jalamaggi sikhāriva
Ariṭṭhakā ca rojo ca ummāpupphanibhāsino.

Varuṇā saha dhammā ca accutā ca anejakā
Sūleyya rucirā āguṁ āguṁ vāsavanesino.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ.

15. Samānā mahāsamānā4 mānusā mānusuttamā
Khiḍḍāpadūsikā āguṁ āguṁ manopadūsikā.

Athāguṁ harayo devā ye ca lohitavāsino
Pāragā mahāpāragā āguṁ devā yasassino.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ.

16. Sukkā karamhā5 aruṇā āguṁ vekhanasā6 saha
Odātagayhā pāmokkhā āguṁ devā vicakkhaṇā.

Sadāmattā hāragajā missakā ca yasassino
Thanayaṁ āga pajjanto7 yo disā abhivassati.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ.

17. [page 261] khemiyā tusitā yāmā kaṭṭhakā ca yasassino
Lambitakā lāmaseṭṭhā jotināmā ca āsavā,
Nimmāṇaratino āguṁ athāguṁ paranimmitā.

Dasete dasadhā kāyā sabbe nānattavaṇṇino
Iddhimanto jutimanto vaṇṇavanto yasassino,
Modamānā abhikkāmuṁ bhikkhūnaṁ samitiṁ vanaṁ.

1. Suriyassūpanisā - machasaṁ. 2. Suriyamāguṁ - machasaṁ. 3. Sakkopāgā - machasaṁ. 4. Mahāsamanā - machasaṁ. 5. Karumbhā - sīmu, syā [PTS. 6.] Veghanasā - machasaṁ. 7. Pajjunno - machasaṁ. Sīmu. [PTS]

[BJT Page 394]

18. Saṭṭhete devanikāyā sabbe nānattavaṇṇino,
Nāmatvayena āgañchuṁ1 ye caññe sadisā saha.

Pavutthajātimakhīlaṁ2 oghatiṇṇamanāsavaṁ,
Dakkhemoghataraṁ nāgaṁ candaṁ va asitātigaṁ

Subrahmā paramatto3 ca puttā iddhimato saha,
Sanaṅkumāro tisso ca sopāga samitiṁ vanaṁ,

Sahassaṁ brahmalokānaṁ mahābrahmābhitiṭṭhati,
Upapanno jutimanto bhismākāyo yasassi so.

Dasettha issarā āguṁ paccekavasavattino,
Tesañca majjhato āga hārito parivārito.

19. Te ca sabbe abhikkante sainde4 deve sabrahmake,
Mārasenā abhikkāmuṁ5 passa kaṇhassa mandiyaṁ.

[PTS Page 262 ']
Etha gaṇhatha bandhatha rāgena bandhamatthu vo,
Samantā parivāretha mā vo muñcittha koci naṁ'.

Iti tattha mahāseno kaṇhasenaṁ apesayi,
Pāṇinā thālamāhacca saraṁ katvāna bheravaṁ.

20. Yathā pāvussako megho thanayanto savijjuko.
Tadā so pacucadāvatti saṅkuddho asayaṁvasī.

Tañca sabbaṁ abhiññāya vavatthitvāna cakkhumā
Tato āmantayī satthā sāvake sāsane rate
Mārasenā abhikkantā te vijānātha bhikkhavo.

Teca ātappamakaruṁ sutvā buddhassa sāsanaṁ
Vītarāgehapakkāmuṁ nesaṁ lomampi iñjayuṁ.

Sabbe vijitasaṅgāmā bhayātītā yasassino
Modanti saha bhūtehi sāvakā te janesutā"ti.

Mahāsamayasuttaṁ samattaṁ.

1. Āgañju. Sīmu, syā, [PTS. 2.] Pavuṭṭhajātimakhīlaṁ - machasaṁ. Pavutthajātiṁ akhilaṁ - sīmu. [PTS]
3. Paramattho - kā. 4. Sīnde - syā. 5. Abhikkāmi - machasaṁ.

[BJT Page 396]

8.
[page 263] sakkapañha suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṁ. Tena kho pana samayena sakkassa devānamindassa ussukkaṁ udapādi bhagavantaṁ dassanāya. Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi: kahaṁ nu kho bhagavā etarahi viharati ahaṁ sammāsambuddhoti. Addasā kho sakko devānamindo bhagavantaṁ magadhesu viharantaṁ, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṁ. Disvāna deve tāvatiṁse āmantesi: ayaṁ mārisā bhagavā magadhesu viharati pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṁ. Yadi pana mārisā mayaṁ taṁ bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṁ sammāsambuddhanti. Evaṁ bhaddantavāti kho devā tāvatiṁsā sakkassa devānamindassa paccassosuṁ.

2. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṁ gandhabbadevaputtaṁ1 āmantesi: [page 264] ayaṁtāna pañcasikha bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṁ. Yadi pana tāta pañcasikha mayaṁ taṁ bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṁ sammāsambuddhanti". "Evaṁ bhaddantavā'ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuṁ vīṇaṁ ādāya sakkassa devānamindassa anucariyaṁ upāgami. Atha kho sakko devānamindo devehi tāvatisehi parivuto pañcasikhena gandhabbadevaputtena purakkhato. Seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya pasāritaṁ vā bāhaṁ samiñjeyya, evameva devesu tāvatiṁsesu antarahito magadhesu pācīnato rājagahassa. Ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate paccuṭṭhāsi.

1. Gandhabbaputtaṁ - syā.

[BJT Page 398]

3. Tena kho pana samayena vediyako pabbato atiriva obhāsajāto hoti ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo, yathā taṁ devānaṁ devānubhāvena. Apissudaṁ parito gāmesu manussā evamāhaṁsu: ādittassu nāmajja vediyako pabbato jhāyatissu1 nāmajja vediyako pabbato, jalatissu 2 nāmajja vediyako pabbato, kiṁsu nāmajja vediyako pabbato atiriva obhāsajāto ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo"ti saṁviggā lomahaṭṭhajātā ahesuṁ. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṁ gandhabbadevaputtaṁ āmantesi: [page 265] durupasaṅkamā kho tāta pañcasikha tathāgatā mādisena, jhāyi jhānaratā, tadantarapaṭisallīnā3. Yadi pana tvaṁ tāta pañcasikha bhagavantaṁ paṭhamaṁ pasādeyyāsi, tayā tāta paṭhamaṁ pasāditaṁ pacchā mayaṁ taṁ bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṁ sammāsambuddhanti. " "Evaṁ bhaddantavā"ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuvīṇaṁ4 ādāya yena indasālaguhā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā ettāvatā me bhagavā neva atidūre bhavissati na accāsanena saddañca me sossatī'ti ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho pañcasikho gandhabbadeva putto beluvapaṇḍuvīṇaṁ assāvesi. Imā ca gāthā abhāsi buddhupasaṁhitā dhammupasaṁhitā saṅghupasaṁhitā arahantupasaṁhitā kāmūpasaṁhitā:
4. Vande te pitaraṁ bhadde timbaruṁ suriyavaccase,
Yena jātā'si kalyāṇī ānandajananī mama.

Vāto'va sedataṁ5 kanto pānīyaṁ'ca pipāsato,
Aṅgīrasī piyāme'si dhammo arahatāmiva.

[page 266] āturasseva bhesajjaṁ bhojanaṁ'va jighacchato,
Parinibbāpaya maṁ bhadde jalannamīva cārinā.

1. Jhāyatīsū (machasaṁ), jhāyatassu (syā). 2. Jalatīsu (machasaṁ), jalatassu (syā) jalitassu [PTS]. 3. Tadantarā paṭisallīnā(machasaṁ), tadantaraṁ (syā, kā, [PTS]. 4.Veḷuvapaṇḍuvīṇā - (syā). 5. Sedanaṁ, [PTS]

[BJT Page 400]

Sītodakaṁ1 pokkharaṇiṁ yuttaṁ2 kiñjakkhareṇunā,
Nāgo ghammābhitatto'va ogāhe te thanūdaraṁ.

Accaṅkusoca nāgo'va jitamme tuttatomaraṁ,
Kāraṇaṁ nappajānāmi sammatto lakkhaṇūruyā.

Tayi gedhitacitto'smi cittaṁ vipariṇāmitaṁ,
Paṭigantuṁ na sakkomi vaṅkaghasto'va ambujo.

Vāmuru saja maṁ bhadde saja maṁ mandalocane,
Palissaja maṁ kalyāṇi etamme abhipatthitaṁ.

Appako vata me santo kāmo vellitakesiyā,
Anekabhāvo3 samapādi4 arahante'va dakkhiṇā.

Yamme atthi kataṁ puññaṁ arahantesu tādisu, tamme sabbaṅgakalyāṇi tayā saddhiṁ vipaccitaṁ.

[page 267] yamme atthi kataṁ puññaṁ asmiṁ paṭhavimaṇḍale,
Tamme sabbaṅgakalyāṇi tayā saddhiṁ vipaccataṁ.

Sakyaputto'va jhānena ekodi nipako sato,
Amataṁ muni jigiṁsāno tamahaṁ suriyavaccase.

Yathāpi muni nandeyya patvā sambodhimuttamaṁ.
Evaṁ nandeyyaṁ kalyāṇi missībhāvaṅgato tayā.

Sakko ce me varaṁ dajjā tāvatiṁsānamissaro, [a]
Tāhaṁ bhadde vareyyāhe evaṁ kāmo daḷho mama.

Sālaṁ'ca na ciraṁ phullaṁ pitaraṁ te sumedhase,
Vandamāno namassā'mi yassāsetādisī pajā ti.

1. Sītodakiṁ - sīmu, [PTS], 2. Yutaṁ - sīmu, [PTS], 3. Anekabhāgo, [PTS]
4. Samapāda, [PTS]. [A] śatraśva (śakraś ca) me varaṁ dadyāt trayastriṁśānamīśvaraḥ (mahāvastu)

[BJT Page 402]

5. Evaṁ vutte bhagavā pañcasikhaṁ gandhabbadevaputtaṁ etadavoca: 'saṁsandati kho te pañcasikha tantissaro gītassarena gītassaro ca tantissarena. Na ca pana te pañcasikha tantissaro gītassaraṁ ativattati. Gītassaro ca tantissaraṁ. Kadā saṁyūḷha pana te pañcasikha imā gāthā buddhupasaṁhitā dhammupasaṁhitā, saṅghupasaṁhitā arahantupasaṁhitā kāmūpapasaṁhitā'ti.

Ekamidāhaṁ bhante samayaṁ bhagavā uruvelāyaṁ viharati najjā nerañjarāya tīre ajapālanigrodhamūle [page 268] paṭhamābhisambuddho. Tena kho panāhaṁ bhante samayena bhaddānāma suriyavaccasā timbaruno gandhabbarañño dhītā tambhikaṅkhāmi, sā kho pana bhante bhaginī parakāminī hoti. Sikhaṇḍī nāma mātalissa saṅgāhakassa putto tamabhikaṅkhati. Yato kho ahaṁ bhante taṁ bhaginiṁ nālatthaṁ kenaci parayāyena, athāhaṁ beluvapaṇḍuvīṇaṁ ādāya yena timbaruno gandhabbarañño nivesanaṁ tenupasaṅkamiṁ. Upasaṅkamitvā beluvapaṇḍuvīṇaṁ assāvesiṁ, imā ca gāthāyo abhāsiṁ buddhupasaṁhitā dhammupasaṁhitā saṅghupasaṁhitā arahantupasaṁhitā kāmūpasaṁhitā.

Vande te pitaraṁ bhadde timbaruṁ suriyavaccase, yena jātāsi kalyāṇi ānanda jananī mama. Vāto'va sedataṁ kanto pānīyaṁ'ca pipāsato,
Aṅgīrasī piyāme'si dhammo arahatāmica.

Āturasseva bhesajjaṁ bhojanaṁ'va jighacchato,
Parinibbāpaya maṁ bhadde jalannamīva cārinā.

Sītodakaṁ pokkharaṇiṁ yuttaṁ kiñjakkhareṇunā,
Nāgo ghammābhitatto'va ogāhe te thanūdaraṁ.

Accaṅkusoca nāgo'va jitamme tuttatomaraṁ,
Kāraṇaṁ nappajānāmi sammatto lakkhaṇūruyā.

Tayi gedhitacitto'smi cittaṁ vipariṇāmitaṁ,
Paṭigantuṁ na sakkomi vaṅkaghasto'va ambujo.

Vāmuru saja maṁ bhadde saja maṁ mandalocane,
Palissaja maṁ kalyāṇi etamme abhipatthitaṁ.

Appako vata me santo kāmo vellitakesiyā,
Anekabhāvo samapādi arahante'va dakkhiṇā.

Yamme atthi kataṁ puññaṁ arahantesu tādisu, tamme sabbaṅgakalyāṇī tayā saddhiṁ vipaccataṁ
Yamme atthi kataṁ puññaṁ asmiṁ paṭhavimaṇḍale,
Tamme sabbaṅgakalyāṇi tayā saddhiṁ vipaccataṁ.

Sakyaputto'va jhānena ekodi nipako sato,
Amataṁ muni jigiṁsāno tamahaṁ suriyavaccase.

Yathāpi muni nandeyya patvā sambodhimuttamaṁ.
Evaṁ nandeyyaṁ kalyāṇi missībhāvaṅgato tayā.

Sakko ce me varaṁ dajjā tāvatiṁsānamissaro, [a]
Tāhaṁ bhadde vareyyāhe evaṁ kāmo daḷho mama.

Sālaṁ'ca na ciraṁ phullaṁ pitaraṁ te sumedhase,
Vandamāno namassā'mi yassāsetādisī pajā ti.

6. Evaṁ vutte bhante bhaddā suriyavaccasā maṁ etadavoca: na kho me mārisa so bhagavā sammukhā diṭṭho. Api ca suto yeva me so bhagavā devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sudhammāyaṁ sabhāyaṁ upanaccantiyā, yato kho tvaṁ mārisa taṁ bhagavantaṁ kittesi hotu no ajja samāgamoti. [PTS Page 269 '@]sā yeva no bhante tassā bhaginiyā saddhiṁ samāgamo ahosi, na ca dāni tato pacchā"ti.

Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi: paṭisammodati kho pañcasikho gandhabbadevaputto bhagavatā, bhagavā ca pañcasikhenā"ti.

[BJT Page 404]

7. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṁ gandhabbadevaputtaṁ āmantesi: abhivādehi metthaṁ tāta pañcasikha bhagavantaṁ: sakko bhante devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī'ti.

'Evaṁ bhaddantavā'ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā bhagavantaṁ abhivādesi: 'sakko bhante devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī'ti.

'Evaṁ sukhī hotu pañcasikha sakko devānamindo sāmacco saparijano, sukhakāmā hi devā manussā asurā nāgā gandhabbā, ye caññe santi puthukāyā'ti.

Evañca pana tathāgatā evarūpe mahesakkhe yakkhe abhivadanti.
8. Abhivadito sakko devānamindo bhagavatā indasālaguhaṁ pavisitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Devā pi tāvatiṁsā indasālaguhaṁ pavisitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. Pañcasikhopi gandhabbadevaputto indasālaguhaṁ pavisitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi.

Tena kho pana samayena indasālaguhā visamā santī samā samapādi, sambādhā santī urundāsamapādī. Andhakāro guhāyaṁ antaradhāyī, āloko udapādi yathā taṁ [page 270] devānaṁ devānubhāvena.

Atha kho bhagavā sakkaṁ devānamindaṁ etadavoca: 'acchariyamidaṁ āyasmato kosiyassa abbhutamidaṁ āyasmato [C1] kosiyassa tāva bahukiccassa bahukaraṇīyassa yadidaṁ idhāṁ gamananti. '

Cirappatikāhaṁ bhante bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamitukāmo. Api ca devānaṁ tāvatiṁsānaṁ kehici kehici kiccakaraṇīyehi byāvaṭo evāhaṁ nāsakkhiṁ bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ. Ekamidaṁ bhante samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati saḷalāgārake. Atha khvāhaṁ bhante sāvatthiṁ agamāsiṁ bhagavantaṁ dassanāya. Tena kho pana bhante samayena bhagavā aññatarena samādhinā nisinno hoti.

[BJT Page 406]

Bhuñjatī nāma vessavaṇassa mahārājassa paricārikā bhagavantaṁ paccupaṭṭhitā hoti pañjalikā namassamānā athakhvāhaṁ bhante bhuñjatiṁ etadavocaṁ: "abhivādehi me tvaṁ bhagini bhagavantaṁ, sakko bhante devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī"ti. Evaṁ vutte bhante sā bhuñjatī maṁ etadavoca: 'akālo kho mārisa bhagavantaṁ dassanāya, paṭisallīno bhagavā'ti. [page 271] "tena hi bhagini yadā bhagavā tamhā samādhimhā vuṭṭhito hoti atha mama vacanena bhagavantaṁ abhivādehi. Sakko bhante devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī"ti.

"Kaccī me sā bhante bhaganī bhagavantaṁ abhivādesi, sarati bhagavā tassā bhaginiyā vacananti?" "Abhivādesi maṁ sā devānaminda bhaginī, sarāmahaṁ tassā bhaginiyā vacanaṁ. Api cāhaṁ āyasmato ca nemisaddena tamhā samādhimhā vuṭṭhito"ti.

"Ye te bhante devā amhehi paṭhamataraṁ tāvatiṁsakāyaṁ upapannā, tesaṁ me sammukhā sutaṁ sammukhā paṭiggahītaṁ: "yadā tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā, dibbā kāyā paripūranti hāyanti asurakāyā'ti. Taṁ me idaṁ bhante sakkhidiṭṭhaṁ yato tathāgato loke uppanno arahaṁ sammā sambuddho, dibbā kāyā paripūranti, hāyanti asurakāyā ti. Idheva bhante kapilavatthusmiṁ gopikā nāma sakyadhitā ahosi buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārīni. Yā itthittaṁ virājetvā purisattaṁ bhāvetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapannā devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyataṁ amhākaṁ puttattaṁ ajjhupagatā. Tatrapi naṁ evaṁ jānantī 'gopako devaputto gopako devaputto'ti.

9. Aññe pi bhante tayo bhikkhu bhagavati brahmacariyaṁ caritvā hīnaṁ gandhabbakāyaṁ upapannā. Te pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgibhūtā paricārayamānā amhākaṁ upaṭṭhānamāgacchanti amhākaṁ pāricariyaṁ. Te amhākaṁ upaṭṭhānamāgate amhākaṁ pāricāriyaṁ gopako nāma devaputto [page 272] paṭicodesi: "kutomukhā nāma tumhe mārisā tassa bhagavato dhammaṁ assutthā ahaṁ hi nāma itthikā samāna buddhe pasannā dhamme pasananā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārinī itthittaṁ virājetvā purisattaṁ bhāvetvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapannā devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyatā. Sakkassa devānamindassa puttattaṁ ajjhupagatā.

[BJT Page 408]

Idhāpi maṁ evaṁ jānanti gopako devaputto gopako devaputtoti. Tumhe pana mārisā bhagavatī brahmacariyaṁ caritvā hīnaṁ gandhabbakāyaṁ upapannā duddiṭṭharūpaṁ vata bho addasāma ye mayaṁ addasāma sahadhammike hīnaṁ gandhabbakāyaṁ upapanne'ti". Tesaṁ bhante gopakena devaputtena paṭicoditānaṁ dve devā diṭṭheva dhamme satiṁ paṭilabhiṁsu kāyaṁ brahmapurohitaṁ, eko pana devo kāme ajjhāvasi.

10. "Upāsikā cakkhumato ahosiṁ nāmampi mayhaṁ ahu gopikā ti,
Buddhe ca dhamme abhippasannā saṅghañcupaṭṭhāsiṁ pasannacittā.

Tasseva buddhassa sudhammatāya sakkassa puttomhi mahānubhāvo,
Mahājutīko tidivūpapanto jānanti maṁ idhāpi gopako ti.

Athaddasaṁ bhikkhavo diṭṭhapubbe gandhabbakāyūpagate' vahīne. Imehi te gotamasāvakā se ye ca mayaṁ pubbe manussabhūtā.

Annena pānena upaṭṭhahimhā pādūpasaṅgayha sake nivesane,
[page 273] kutomukhā nāma ime bhavanto buddhassa dhammāni paṭiggahesuṁ.

Paccattaṁ veditabbo hi dhammo sudesito cakkhumatānubuddho,
Ahaṁ hi tumheva upāsamāno sutvā ariyānaṁ subhāsitāni.

Sakkassa putto'mhi mahānubhāvo mahājutīko tidivūpapanno,
Tumhe pana seṭṭhamupāsamānā anuttaraṁ brahmacariyaṁ caritvā.

Hīnaṁ kāyaṁ upapannā bhavanto anānulomā bhavatopapatti,
Duddiṭṭharūpaṁ vata addasāma sahadhammike hīnakāyūpapanne.

Gandhabbakāyupagatā bhavanto devānamāgacchatha pāricariyaṁ,
Agāre vasako mayhaṁ imaṁ passa visesataṁ.

[BJT Page 410]

Iti hutvā svajja pūmā'mhi devo dibbehi kāmehi samaṅgibhūto,
Te coditā gotamasāvakena saṁvegamāpāduṁ samecca gopakaṁ,

"Handa byāyamāma viyāyamāma mā no mayaṁ parapessā ahumha, "
[page 274] tesaṁ duve viriyaṁ ārabhiṁsu anussaraṁ gotamasāsanāni,

Idhe va cittāni virājayitvā kāmesu ādīnavamaddasaṁsu,
Te kāmasaṁyojanabandhanāni pāpimayogāni duraccayāni

Nāgoca sandānaguṇāni chetvā deve tāvatiṁse atikkamiṁsu, saindā devā sapajāpatikā sabbe sudhammāya sabhāyupaviṭṭhā -

Te saṁnisinnānaṁ atikkamiṁsu vīrā virāgā virajaṁ karontā,
Te disvā saṁvegamakāsi vāsavo devābhibhū devagaṇassa majjhe.

Ime hi te hīnakāyūpapannā devetāvatiṁse atikkamanti,
Saṁvegajātassa vaco nisamma so gopako vāsavamajjhabhāsi.

"Buddho janindatthi manussaloke kāmābhibhū sakyamunīti ñāyati,
Tassete puttā satiyā vihīnā coditā mayā te satimajjhalatthuṁ.

[page 275] tiṇṇaṁ tesaṁ vasīnettha eko gandhabbakāyūpagato 'vahīno
Dve ceva sambodhipathānusārino devepi hīḷenti samāhitattā.

Etādisī dhammappakāsanettha na tathe kiṁ kaṅkhati koci sāvako,
Nitthiṇṇaoghaṁ vicikicchājinnaṁ buddhaṁ namassāma jinaṁ janindaṁ.

Yante dhammaṁ idhaññāya visesaṁ ajjhagaṁsu te,
Kāyaṁ brahmapurohitaṁ duve tesaṁ visesagū.

Tassa dhammassa pattiyā āgatamhāsi mārisa,
Katāvakāsā bhagavatā pañhaṁ pucchemu mārisāti.

[BJT Page 412]

11. Atha kho bhagavato etadahosi: dīgharattaṁ visuddho kho ayaṁ sakko yaṁ kiñci maṁ pañhaṁ pucchissati. Sabbaṁ taṁ atthasaṁhitaṁ yeva pucchissati, no anatthasaṁhitaṁ. Yaṁ cassāhaṁ puṭṭho byākarissāmi. Taṁ khippameva ājānissatī"ti. Atha kho bhagavā sakkaṁ devānamindaṁ gāthāya ajjhabhāsi:

"Puccha vāsava maṁ pañhaṁ yaṁ kiñci manasicchasi,
Tassa tasseva pañhassa ahaṁ antaṁ karomi te" ti.

Paṭhamabhāṇavāraṁ niṭṭhitaṁ.

[BJT Page 414]

12. [page 276] katāvakāso sakko devānamindo bhagavatā imaṁ bhagavantaṁ paṭhamaṁ pañhaṁ apucchi: kiṁsaññojanā nu kho mārisa devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā te 'averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā1 viharemu averino'ti iti ce nesaṁ hoti. Atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyāpajjā viharanti saverino"ti itthaṁ sakko devānamindo bhagavantaṁ pañhaṁ apucchi.

Tassa bhagavā pañhaṁ puṭṭho byākāsi:

"Issāmacchariyasaññojanā kho devānaminda devā manussā asurā nāgā gandhabbā, ye caññe santi puthukāyā, te 'averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā viharemu averino'ti iti ce nesaṁ hoti. Atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyapajjā viharanti saverino ti. Itthaṁ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṁ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṁ abhinandi anumodi: evametaṁ bhagavā, evametaṁ sugata, tiṇṇā me'ttha kaṅkhā vigatā kathaṅkathā bhagavato pañhassa veyyākaraṇaṁ sutvā"ti.

13. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṁ [page 277] abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṁ uttariṁ pañhamapucchi:

"Issāmacchariyaṁ pana mārisa kiṁnidānaṁ kiṁsamudayaṁ kiñjātikaṁ kiṁpabhavaṁ, kismiṁ sati issāmacchariyaṁ hoti, kismiṁ asati issāmacchariyaṁ na hotī?"Ti.

1. Avyāpajjha, [PTS]

[BJT Page 416]

Issāmacchariyaṁ kho devānaminda piyāppiyasidānaṁ piyāppiyasamudayaṁ piyāppiyajātikaṁ piyāppiyapabhayaṁ, piyāppiye sati issāmacchariyaṁ hoti. Piyāppiye asati issāmacchariyaṁ na hotī"ti.

14. "Piyāppiyaṁ kho pana mārisa kiṁnidānaṁ kiṁsamudayaṁ kiñjātikaṁ kiṁpabhavaṁ. Kismiṁ sati piyāppiyaṁ hoti, kismī asati piyāppiyaṁ na hotī"ti.

"Piyāppiyaṁ kho devānaminda chandanidānaṁ chandasamudayaṁ chandajātikaṁ chandappabhavaṁ chande sati piyāppiyaṁ hoti, chande' asati piyāppiyaṁ na hotī"ti.

15. "Chando kho pana mārisa kiṁnidāno kiṁsamudayo kiñjātiko kiṁpabhavo, kismiṁ sati chando hoti kismiṁ asati chando na hotī'ti.

Chando kho devānaminda vitakkanidāno vitakkasamudayo vitakkajātiko vitakkapabhavo. Vitakke sati chande hoti, vitakke asati chando na hotī"ti.

16. Vitakko kho pana mārisa kiṁnidāno kiṁsamudayo kiñjātiko kiṁpabhavo kismiṁ sati vitakko hoti, kismiṁ asati vitakko na hotī'ti.

Vitakko kho devānaminda papañcasaññāsaṅkhānidāno papañcasaññāsaṅkhāsamudayo papañcasaññāsaṅkhājātiko papañcasaññāsaṅkhāpabhavo, papañcasaññāsaṅkhāya sati vitakko hoti, papañcasaññāsaṅkhāya asati vitakko na hotī"ti,

[BJT Page 418]

17. Kathaṁ paṭipanno pana mārisa bhikkhu papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminīpaṭipadaṁ paṭipanno hotī'ti.

[page 278] somanassampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi. Domanassampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampi, upekkhampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi.

Somanassampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampi iti kho panetaṁ vuttaṁ kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ. Tattha yaṁ jaññā somanassaṁ 'imaṁ kho me somanassaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī'ti. Evarūpaṁ somanassaṁ na sevitabbaṁ. Tattha yaṁ jaññā somanassaṁ 'imaṁ kho me somanassaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti evarūpaṁ somanassaṁ sevitabbaṁ. Tattha yañce savitakkaṁ savicāraṁ yañce avitakkaṁ avicāraṁ ye avitakkaavicāre te paṇītatare. Somanassampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti. Iti yantaṁ vuttaṁ idametaṁ paṭicca vuttaṁ. Domanassampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti iti kho panetaṁ vuttaṁ kiñcetaṁ paṭiccavuttaṁ. Tattha yaṁ jaññā domanassaṁ 'imaṁ kho me domanassaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī'ti, evarūpaṁ domanassaṁ na sevitabbaṁ. Tattha yaṁ jaññā domanasasaṁ 'imaṁ kho me domanassaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanni kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpaṁ domanassaṁ sevitabbaṁ. Tattha yañce savitakkaṁ savicāraṁ yañce avitakkaṁ avicāraṁ ye avitakkaavicāre te paṇītatare. Domanassampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi [page 279] sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti yantaṁ vuttaṁ idametaṁ paṭiccavuttaṁ.

[BJT Page 420]

Upekkhampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti iti kho panetaṁ vuttaṁ. Tiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ tattha yaṁ jaññāupekkhaṁ imaṁ kho me upekkhaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti. Kusalā dhammā parihāyanti ti evarūpā upekkhā na sevitabbā. Tattha yaṁ jaññā upekkhā imaṁ kho me upekkhaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantīti evarūpā upekkhā sevitabbā. Tattha yañce savitakkaṁ savicāraṁ yañce avitakkaṁ avicāraṁ ye avitakkaavicāre te paṇītatare. Upekkhampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti yantaṁ vuttaṁ idametaṁ paṭicca vuttaṁ.

Evaṁ paṭipanno kho devānaminda bhikkhu papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminīpaṭipadaṁ paṭipanno hotī ti. Itthaṁ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṁ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṁ abhinandi anumodi. Evametaṁ"bhagavā evametaṁ sugata tiṇṇā me'ttha kaṅkhā vigatā kathaṅkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṁ sutvā"ti.

18. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṁ uttariṁ pañhaṁ apucchi: "kathaṁ paṭipanno pana mārisa bhikkhu pātimokkhasaṁvarāya paṭipanno hotī? Ti".

Kāyasamācārampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti. Vacīsamācārampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti. Pariyesanampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti. [page 280] kāyasamācārampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti kho panetaṁ vuttaṁ kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ. Tattha yaṁ jaññā kāyasamācāraṁ imaṁ kho me kāyasamācāraṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpo kāyasamācāro na sevitabbo. Tattha yaṁ jaññā kāyasamācāraṁ imaṁ kho me kāyasamācāraṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpo kāyasamācāro sevitabbo. Kāyasamācārampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti yantaṁ vuttaṁ, idametaṁ paṭicca vuttaṁ,

[BJT Page 422]

Vacīsamācārampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti. Iti kho panetaṁ vuttaṁ. Kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ. Tattha yaṁ jaññā vacīsamācāraṁ imaṁ kho me vacīsamācāraṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpo vacīsamācāro na sevitabbo. Tattha yaṁ jaññā vacīsamācāraṁ imaṁ kho me vacīsamācāraṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpo vacīsamācāro sevitabbo. Vacīsamācārampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi. Sevitabbampi asevitabbampīti iti yantaṁ vuttaṁ idametaṁ paṭicca vuttaṁ.

Pariyesanampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti. Iti kho panetaṁ vuttaṁ. Kiñcetaṁ paṭicca vuttaṁ. Tattha yaṁ jaññā pariyesanaṁ imaṁ kho me pariyesanaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpā pariyesanā na sevitabbā. Tattha yaṁ jaññā pariyesanaṁ imaṁ kho me pariyesanaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpā pariyesanā sevitabbā. Pariyesanampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti iti yantaṁ vuttaṁ idametaṁ paṭicca vuttaṁ. [page 281] evaṁ paṭipanno kho devānaminda bhikkhu pātimokkhasaṁvarāya paṭipanno hotī ti.

Itthaṁ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṁ puṭṭho byākāsi attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṁ abhinandi anumodi: "evametaṁ bhagavā evametaṁ sugata. Tiṇṇā me'ttha kaṅkhā vigatā kathaṅkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṁ sutvā"ti.

19. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṁ uttariṁ pañhaṁ apucchi: "kathaṁ paṭipanno pana mārisa bhikkhu indriyasaṁvarāya paṭipanno hotī?"Ti.

"Cakkhuviññeyyaṁ rūpampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti. Sotaviññeyyaṁ saddampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti. Ghānaviññeyyaṁ gandhampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampī asevitabbampī ti. Jivhāviññeyyaṁ rasampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī ti. Kāyaviññeyyaṁ phoṭṭhabbampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi ti. Manoviññeyyaṁ dhammampāhaṁ devānaminda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī'ti.

[BJT Page 424]
Evaṁ vutte sakko devānamindo bhagavantaṁ etadavoca: imassa kho ahaṁ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṁ vitthārena atthaṁ ājānāmi. Yathārūpaṁ bhante cakkhuviññeyyaṁ rūpaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpaṁ cakkhuviññeyyaṁ rūpaṁ na sevitabbaṁ, yathārūpañca kho bhante cakkhuviññeyyaṁ rūpaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpaṁ cakkhuviññeyyaṁ rūpaṁ [page 282] sevitabbaṁ. Yathārūpañca kho bhante sotaviññeyyaṁ saddaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpaṁ sotaviññeyyaṁ saddaṁ na sevitabbaṁ, yathārūpañca kho bhante sotaviññeyyaṁ saddaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpaṁ sotaviññeyyaṁ saddaṁ sevitabbaṁ. Yathārūpañca kho bhante ghānaviññeyyaṁ gandhaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyantī ti, evarūpaṁ ghānaviññeyyaṁ gandhaṁ na sevitabbaṁ, yathārūpañca kho bhante ghānaviññeyyaṁ gandhaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti, evarūpaṁ ghānaviññeyyaṁ gandhaṁ sevitabbaṁ. Yathārūpañca kho bhante jivhāviññeyyaṁ rasaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyanti ti, evarūpaṁ jivhāviññeyyaṁ rasaṁ na sevitabbaṁ, yathārūpañca kho bhante jivhāviññeyyaṁ rasaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti evarūpaṁ jivhāviññeyyaṁ rasaṁ sevitabbaṁ. Yathārūpañca kho bhante kāyaviññeyyaṁ phoṭṭhabbaṁ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyanti ti, evarūpaṁ kāyaviññeyyaṁ phoṭṭhabbaṁ na sevitabbaṁ, yathārūpañca kho bhante kāyaviññeyyaṁ phoṭṭhabbaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti evarūpaṁ kāyaviññeyyaṁ phoṭṭhabbaṁ sevitabbaṁ. Yathārūpañca kho bhante manoviññeyyaṁ dhammā sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyanti ti evarūpo manoviññeyyo dhammo na sevitabbo. Yathārūpañca kho bhante manoviññeyyaṁ dhammaṁ sevato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhantī'ti evarūpo manoviññeyyo dhammo sevitabbo. Imassa kho me bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṁ vitthārena atthaṁ ājānato tiṇṇaṁ me'ttha kaṅkhā vigatā kathaṅkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṁ sutvā"ti.

20. Itiha sakkā devānamindo bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṁ uttariṁ pañhaṁ apucchi: "sabbeva nu kho mārisa samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā"ti.

"Na kho devānaminda sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā"ti.

"Kasmā pana mārisa na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā?"Ti.

[BJT Page 426]

"Anekadhātunānādhātu kho devānaminda loko. Tasmiṁ anekadhātunānādhātusmiṁ loke yaṁ yadeva sattā dhātuṁ abhinivisanti taṁ tadeva thāmasā parāmassa abhinivissa voharanti 'idameva saccaṁ moghamaññanti. ' Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā"ti.

"Sabbeva nu kho mārisa samaṇabrāhmaṇā [page 283] accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā?"Ti.

"Na kho devānaminda sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā"ti.

"Kasmā pana mārisa na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā"ti.

"Ye kho devānaminda bhikkhu taṇhāsaṅkhayavimuttā te accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā. Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā"ti.
Itthaṁ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṁ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṁ abhinandi anumodi. Eva metaṁ bhagavā evametaṁ sugata tiṇṇā me'ttha kaṅkhā vigatā kathaṁ kathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṁ sutvā"ti.

[BJT Page 428]

21. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṁ etadavoca: ejā bhante rogo ejā gaṇḍo ejā sallaṁ ejā imaṁ purisaṁ parikaḍḍhati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Tasmā ayaṁ puriso uccāvacamāpajjati. Yesvāhaṁ bhante pañhānaṁ ito bahiddhā aññesu samaṇabrāhmaṇesu okāsakammampi nālatthaṁ. Te me bhagavatā byākatā dīgharattānusayitañca pana me vicikicchā - kathaṅkathāsallaṁ, tañca bhagavatā abbūḷhanti.

22. [page 284] abhijānāsi. No tvaṁ devānaminda ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā"ti.

"Abhijānāmahaṁ bhante ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā"ti.

"Yathākathaṁ pana te devānaminda byākaṁsu, sace te agaru bhāsassū"ti.

"Na kho me bhante garu yatthassa bhagavā nisinno bhagavantarūpo vā"ti.

"Tena hi devānaminda bhāsassū"ti.

"Ye svāhaṁ bhante maññāmi samaṇabrāhmaṇā āraññakā panta senāsanā'ti. Tyāhaṁ upasaṅkamitvā. Ime pañhe pucchāmi. Te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaṁ yeva paṭipucchanti' ko nāmo āyasmā?'Ti. Tesāhaṁ puṭṭho byākaromi: "ahaṁ kho mārisa, sakko devānamindo'ti. Te mamaṁ yeva uttariṁ paṭipucchanti 'kiṁ panāyasmā devānaminda kammaṁ katvā imaṁ ṭhānaṁ patto'ti. Tesāhaṁ yathāsutaṁ yathāpariyattaṁ dhammaṁ desemi. Te tāvatakeneva attamanā honti 'sakko ca no devānamindo diṭṭho yañca no apucchimha tañca no byākāsī'ti. Te aññadatthu mama yeva sāvakā sampajjanti, na cāhaṁ tesaṁ. Ahaṁ kho pana bhante bhagavato sāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo"ti.

1. Yesvāhaṁ (sīmu)

[BJT Page 430]

23. "Abhijānāsi no tvaja devānaminda ito pubbe evarūpaṁ veda paṭilābhaṁ somanassapaṭilābhanti?"

[page 285] "abhijānāmahaṁ bhante ito pubbe evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhanti."

"Yathākathaṁ pana tvaṁ devānaminda abhijānāsi ito pubbe evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhanti?"

"Bhūtapubbaṁ bhante devāsurasaṅgāmo samupabyuḷho ahosi, tasmiṁ kho pana bhante saṅgāme devā jiniṁsu, asurā parājiyiṁsu. Tassa mayhaṁ bhante taṁ saṅgāmaṁ abhivijinitvā vijitasaṅgāmassa etadahosi: 'yā ceva dāni dibbā ojā yā ca asurā ojā ubhayamettha devā paribhuñjissantantī ti. So kho me bhante vedapaṭilābho somanassapaṭilābho sadaṇḍāvacaro sasatthāvacaro na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṁvattati. Yo kho pana me ayaṁ bhante bhagavato dhammaṁ sutvā vedapaṭilābho somanassapaṭilābho, so adaṇḍāvacaro asatthāvacaro ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattatī"ti.

24. "Kiṁ pana tvaṁ devānaminda atthavasaṁ sampassamāno evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassa paṭilābhaṁ pavedesī?" Ti.

"Cha kho ahaṁ bhante atthavase sampassamāno evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhaṁ pavedemī"ti.

"Idheva tiṭṭhamānassa devabhūtassa me sato,
Punarāyu ca me laddho evaṁ jānāhi mārisā"ti.

Imaṁ kho ahaṁ bhante paṭhamaṁ atthavasaṁ [page 286] sampassamāno evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhaṁ pavedemi.

Cuto'haṁ diviyā kāyā āyuṁ hitvā amānusaṁ,
Amūḷho gabbhamessāmi yattha me ramatī mano.

[BJT Page 432]

Imaṁ kho ahaṁ bhante dutiyaṁ atthavasaṁ sampassamāno evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhaṁ pavedemi.

Svāhaṁ amūḷhapaññassa viharaṁ sāsane rato,
Ñāyena viharissāmi sampajāno patissato.

Imaṁ kho ahaṁ bhanne tatiyaṁ atthavasaṁ sampassamāno evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhaṁ pavedemi.
Ñāyena me carato ca sambodhi ce bhavissati,
Aññātā viharissāmi sveva manto bhavissati.

Imaṁ kho ahaṁ bhante catutthaṁ atthavasaṁ sampassamāno eva rūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhaṁ pavedemi.

Cuto'haṁ mānusā kāyā āyuṁ hitvāna mānusaṁ,
Puna deva bhavissāmi devalokamhi uttamo.

Imaṁ kho ahaṁ bhante pañcamaṁ atthavasaṁ sampassamāno evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhaṁ pavedemi.
Te paṇītatarā devā akaniṭṭhā yasassino,
Antime vattamānamhi so nivāso bhavissati.

[page 287] imaṁ kho ahaṁ bhante chaṭṭhaṁ atthavasaṁ sampassamāno evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhaṁ pavedemi.

Ime kho ahaṁ bhante cha atthavase sampassamāno evarūpaṁ vedapaṭilābhaṁ somanassapaṭilābhaṁ pavedemi.

25. "Apariyositasaṅkappo vicikicchi kathaṅkathi,
Vicariṁ1 dīghamaddhānaṁ anvesanto tathāgataṁ.

Yyāssu maññāmi samaṇe pavivittavihārino,
Samabuddhā2 iti maññāno gacchāmi te upāsituṁ.

Kathaṁ ārādhanā hoti kathaṁ hoti virādhanā,
Iti puṭṭhā na sambhonti 3 magge paṭipadāsu ca.

1. Vivarī [PTS. 2.] Sambuddho [PTS. 3.] Sampāyanti sī mu. [BJT Page 434]

Tyāssu yadā maṁ jānanti sakko devānamāgato.
Tyāssu mameva pucchanti kiṁ katvā pāpuṇī idaṁ.

Tesaṁ yathā sutaṁ dhammaṁ desayāmi janesuta,
Tena attamanā honti1 diṭṭho no vāsavo'ti ca.

Yadā ca buddhamaddakkhiṁ vicikicchāvitāraṇaṁ,
So'mbhi vītabhayo ajja sambuddhaṁ payirupāsiya. 2

Taṇhāsallassa hantāraṁ buddhamappaṭipuggalaṁ, ahaṁ vande mahāvīraṁ buddhamādiccabandhunaṁ3

[page 288] yaṁ karomasi 4 brahmuno samaṁ devehi mārisa,
Tadajja tuyhaṁ kassāma handa sāmaṁ karoma te.

Tvameva asi sambuddho tuvaṁ satthā anuttaro,
Sadevakasmiṁ lokasmiṁ natthi te paṭipuggalo"ti.
26. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṁ gandhabbaputtaṁ āmantesi. Bahūpakāro kho me'si tvaṁ tāta pañcasikhaṁ yaṁ tvaṁ bhagavantaṁ paṭhamaṁ pasādesi tayā tāta paṭhamaṁ pasāditaṁ pacchā mayaṁ taṁ bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamimha arahantaṁ sammāsambuddhaṁ. Pettike ca ṭhāne ṭhapayissāmi, gandhabbarājā bhavissasi, bhaddañca te suriyavaccasaṁ dammi, sā hi te abhipatthitā"ti. Atha kho sakko devānamindo pāṇinā paṭhaviṁ parāmasitvā tikkhattuṁ udānaṁ udānesi: "namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa, namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa, namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassā"ti.

Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṁ bhaññamāne sakkassa devānamindassa virajaṁ vītamalaṁ dhammacakkhuṁ udapādi "yaṁ kiñci samudayadhammaṁ sabbantaṁ nirodhadhammanti, " aññesañca asītiyā [page 289] devatāsahassānaṁ. Iti ye sakkena devānamindena ajjhiṭṭhapañhā puṭṭhā, te bhagavatā byākatā. Tasmā imassa veyyākaraṇassa sakkapañho'tveva adhivacananti.

Sakkapañhasuttaṁ niṭṭhitaṁ aṭṭhamaṁ.

1. Te nassatatamanā [PTS. 2.] Payirupāsasiṁ machasaṁ. 3. Candamādiccabandhunaṁ [PTS. 4.] Yaṁ karomaso [PTS]

[BJT Page 436]

9.
[page 290] mahāsatipaṭṭhānasuttaṁ

Evaṁ me sutaṁ ekaṁ samayaṁ bhagavā kurūsu viharati kammāsadammaṁ nāma kurūnaṁ nigamo. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi 'bhikkhavo'ti. 'Bhadante'ti te bhikkhu bhagavato paccassosuṁ bhagavā etadavoca:

2. Ekāyano ayaṁ bhikkhave maggo sattānaṁ visuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthaṅgamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṁ cattāro satipaṭṭhānā. Katame cattāro: idha bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ.

Vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ,

Citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ,

Dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ.

Uddeso niṭṭhito.

438

3. [page 291] kathañca bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati? Idha bhikkhave bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā. So sato'va assasati, sato'va passasati. Dīghaṁ vā assasanto dighaṁ assasāmīti pajānāti, dīghaṁ vā passasanto dīghaṁ passasāmīti pajānāti. Rassaṁ vā assasanto rassaṁ assasāmīti pajānāti, rassaṁ vā passasanto rassaṁ passasāmīti pajānāti. Sabbakāyapaṭisaṁvedī assasissāmīti sikkhati, sabbakāyapaṭisaṁvedī passasissāmīti sikkhati. Passambhayaṁ kāyasaṅkhāraṁ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṁ kāyasaṅkhāraṁ passasissāmīti sikkhati.

4. Seyyathāpi bhikkhave dakkho bhamakāro vā bhamakārantevāsī vā dīghaṁ vā añchanto dīghaṁ añchāmīti pajānāti, rassaṁ vā añchanto rassaṁ aññāmīti pajānāti, evameva kho bhikkhave bhikkhu dīghaṁ vā assasanto dīghaṁ assasāmīti pajānāti, dīghaṁ vā passasanto dīghaṁ passasāmīti pajānāti. Rassaṁ vā assasanto rassaṁ assasāmīti pajānāti, rassaṁ vā passasanto rassaṁ passasāmīti pajānāti. Sabbakāyapaṭisaṁvedī assasissāmīti sikkhati, sabbakāyapaṭisaṁvedī passasissāmīti sikkhati. Passambhayaṁ kāyasaṅkhāraṁ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṁ kāyasaṅkhāraṁ passasissāmīti sikkhati.

[BJT Page 440]

[page 292] iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.

Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati. Samudaya vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.

Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

Ānāpānapabbaṁ niṭṭhitaṁ.

5. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu gacchanto vā gacchāmīti pajānāti, ṭhito vā ṭhitomhīti pajānāti, nisinno vā nisinnomhīti pajānāti, sayāno vā sayānomhī ti pajānāti. Yathā yathā vā panasasa kāyo paṇihito hoti, tathā tathā naṁ pajānāti.

[BJT Page 442]

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.

Atthi kāyoti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissati. Mattāya anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

Iriyāpathapabbaṁ niṭṭhitaṁ.

6. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti. Ālokite vilokite sampajānakārī hoti. Samiñjite pasārite sampajānakārī hoti. Saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti. Asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti. Uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti. Gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.

[BJT Page 444]

[page 293] iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

Sampajaññapabbaṁ niṭṭhitaṁ.

7. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṁ uddhaṁ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṁ pūraṁ nānappakārassa asucino paccavekkhati.

"Atthi imasmiṁ kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṁsaṁ nahāru aṭṭhi aṭṭhimiñjā vakkaṁ hadahaṁ yakanaṁ kilomakaṁ pihakaṁ papphāsaṁ antaṁ antaguṇaṁ udariyaṁ karīsaṁ pittaṁ semhaṁ pubbo lohitaṁ sedo mede assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttanti".

[BJT Page 446]

Seyyathāpi bhikkhave ubhato mukhā puṭoḷī1 pūrā nānāvihitassa dhaññassa, seyyathīdaṁ sālīnaṁ vihīnaṁ muggānaṁ māsānaṁ tilānaṁ taṇḍulānaṁ. Tamenaṁ cakkhumā puriso muñcitvā paccavekkheyya: "ime sālī, ime vīhī, ime muggā, ime māsā, ime tīlā, ime taṇḍulā'ti evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṁ uddhaṁ pādatalā adho kesamatthatā tacapariyantaṁ pūraṁ nānappakārassa asucino paccavekkhati: atthi imasmiṁ kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṁsaṁ [page 294] nahāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṁ vakkaṁ hadayaṁ yakanaṁ kilomakaṁ pihakaṁ papphāsaṁ antaṁ antaguṇaṁ udariyaṁ karīsaṁ, pittaṁ semhaṁ pubbo lohitaṁ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghānikā lasikā muttanti.

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati. Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

Paṭikkūlamanasikārapabbaṁ niṭṭhitaṁ.

8. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṁ yathāṭhitaṁ yathāpaṇihitaṁ dhātuso paccavekkhati: atthi imasmiṁ kāye paṭhavīdhātu āpo dhātu tejodhātu vāyodhātū ti.

1. Pūtolī (ma cha saṁ. )

[BJT Page 448]

Seyyathāpi bhikkhave dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṁ vadhitvā cātummahāpathe khīlaso vibhajitvā nisinno assa, evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṁ yathāṭhitaṁ yathāpaṇihitaṁ dhātuso paccavekkhati: atthi imasmiṁ kāye paṭhavīdhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātū ti.

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ [page 295] viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.
Atthi kāyo ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.

Emampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

Dhātumanasikārapabbaṁ niṭṭhitaṁ.

9. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sivathīkāya chaḍḍitaṁ ekāhamataṁ vā dvīhamataṁ vā tīhamataṁ vā uddhumātakaṁ vinīlakaṁ vipubbakajātaṁ, so imameva kāyaṁ upasaṁharati: ayampi kho kāyo evaṁdhammo evaṁbhāvī etaṁ anatīto'ti.

[BJT Page 450]

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati. Samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.
Atthi kāyo'ti vā pasanna sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassi viharati.

(Paṭhamaṁ sīvathikaṁ)

10. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sivathikāya chaḍḍītaṁ kākemi vā khajjamānaṁ kulalehi vā khajjamānaṁ gijjhehi vā khajjamānaṁ sunakhehi vā khajjamānaṁ sigālehi vā khajjamānaṁ vividhehi vā pāṇakajātehi khajjamānaṁ, so imameva kāyaṁ upasaṁharati: ayampi kho kāyo evaṁdhammo evaṁbhāvī etaṁ anatīto ti.

[page 296] iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati. Atthi kāyo ti vā pasassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇa mattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati. Na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Dutiyaṁ sīvathīkaṁ)

[BJT Page 452]

11. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sīvatikāya chaḍḍitaṁ aṭṭhikaṅkhalikaṁ samaṁsalohitaṁ nahārusambaddhaṁ so imameva kāyaṁ upasaṁharati 'ayampi kho kāyo evaṁdhammo evambhāvī etaṁ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya anissito ca viharati. Na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Tatiyaṁ sīvathīkaṁ)

12. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sīvathīkāya chaḍḍītaṁ aṭṭhisaṅkhalikaṁ nimmaṁsaṁ lohitamakkhitaṁ nahārusambaddhaṁ so imameva kāyaṁ upasaṁharati 'ayampi kho kāyo evaṁdhammo evambhāvī etaṁ anatīto'ti.

[BJT Page 454]

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Catutthaṁ sīvathīkaṁ)

13. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sīvathikāya chaḍḍitaṁ aṭṭhisaṅkhalikaṁ apagatamaṁsalohitaṁ nahārusambaddhaṁ. So imameva kāyaṁ upasaṁharati 'ayampi kho kāyo evaṁdhammo evambhāvī etaṁ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.
'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Pañcamaṁ sīvathīkaṁ)

[BJT Page 456]

14. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sīvathīkāya chaḍḍitaṁ aṭṭhikāni apagatasambandhāni disāvidisāsu vikkhittāni aññena hatthaṭṭhikaṁ aññena pādaṭṭhikaṁ aññena gopaphaṭṭhikaṁ aññena jaṅghaṭṭhikaṁ aññena ūraṭṭhikaṁ aññena piṭṭhiṭṭhikaṁ aññena kaṭaṭṭhikaṁ aññena khandhaṭṭhikaṁ aññena gīvaṭṭhikaṁ [page 297] aññena dantaṭṭhikaṁ aññena sīsakaṭāhaṁ. So imameva kāyaṁ upasaṁharati 'ayampi kho kāyo evaṁdhamemā evambhāvī etaṁ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.

Atthi kāyo ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Chaṭṭhaṁ sīvathīkaṁ)

15. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sīvathīkāya chaḍḍitaṁ aṭṭhikāni setāni saṅkhavaṇṇupanibhāni, so imameva kāyaṁ upasaṁharati 'ayampi kho kāyo evaṁdhammo evambhāvī etaṁ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati ajjhattabahiddhā vā kāye [page 298] kāyānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.

[BJT Page 458]

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Sattamaṁ sīvathīkaṁ)

16. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sīvathīkāya chaḍḍitaṁ aṭṭhikāni puñjīkatāni terovassikāni. So imameva kāyaṁ upasaṁharati 'ayampi kho kāyo evaṁdhammo emambhāvī etaṁ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.

'Atthi kāyo'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Aṭṭhamaṁ sīvathīkaṁ)
[BJT Page 460]

17. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṁ sīvathīkāya chaḍḍitaṁ aṭṭhikāni pūtīni cuṇṇakajātāni, so imameva kāyaṁ upasaṁharati 'ayampi kho kāyo evaṁdhammo evambhāvī etaṁ anatīto'ti.

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati, bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati, samudayavayadhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.
'Atthi kāyo ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati. Evampi bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.

(Navamaṁ sīvathīkaṁ)

Cuddasa kāyānupassanā niṭṭhitā.

Vedanānupassanā

18. Kathañca bhikkhave bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati? Idha bhikkhave bhikkhu sukhaṁ vedanaṁ vediyamāno sukhaṁ vedanaṁ vediyāmī ti pajānāti, dukkhaṁ vā vedanaṁ vediyamāno dukkhaṁ vedanaṁ vediyāmī ti pajānāti. Adukkhamasukhaṁ vā vedanaṁ vediyamāno adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vediyāmī ti pajānāti.

[BJT Page 462]

Sāmisaṁ vā sukhaṁ vedanaṁ vediyamāno sāmisaṁ sukhaṁ vedanaṁ vediyāmī ti pajānāti. Nirāmisaṁ vā sukhaṁ vedanaṁ vediyamāno nirāmisaṁ sukhaṁ vedanaṁ vediyāmīti pajānāti. Sāmisaṁ vā dukkhaṁ vedanaṁ vediyamāno sāmisaṁ dukkhaṁ vedanaṁ vediyāmī ti pajānāti. Nirāmisaṁ vā dukkhaṁ vedanaṁ vediyamāno nirāmisaṁ dukkhaṁ vedanaṁ vediyāmīti pajānāti. Sāmisaṁ vā adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vediyamāno sāmisaṁ adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vediyāmīti pajānāti. Nirāmisaṁ vā adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vediyamāno nirāmisaṁ adukkhamasukhaṁ vedanaṁ vediyāmīti pajānāti.

Iti ajjhattaṁ vā vedanāsu vedanānupassī viharati, bahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā vedanāsu viharati, vayadhammānupassī [page 299] vā vedanāsu viharati, samudayavayadhammānupassī vā vedanāsu viharati.

Atthi vedanā ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati.

Vedanānupassanā niṭṭhitā.

[BJT Page 464]

Cittānupassanā

19. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu citte cittānupassī viharati:

Idha bhikkhave bhikkhu sarāgaṁ vā cittaṁ sarāgaṁ cittanti pajānāti, vītarāgaṁ vā cittaṁ vītarāgaṁ cittanti pajānāti, sadosaṁ vā cittaṁ sadosaṁ cittanti pajānāti, vītadosaṁ vā cittaṁ vītadosaṁ cittanti pajānāti, samohaṁ vā cittaṁ samohaṁ cittanti pajānāti, vītamohaṁ vā cittaṁ vītamohaṁ cittanti pajānāti, saṅkhittaṁ cittaṁ saṅkhitta cittanti pajānāti, vikkhittaṁ vā cittaṁ vikkhittaṁ cittanti pajānāti, mahaggataṁ vā cittaṁ mahaggataṁ cittanti pajānāti, amahaggataṁ vā cittaṁ amahaggataṁ cittanti pajānāti, sauttaraṁ vā cittaṁ sauttaraṁ cittanti pajānāti, anuttaraṁ vā cittaṁ anuttaraṁ cittanti pajānāti, samāhitaṁ vā cittaṁ samāhitaṁ cittanti pajānāti, asamāhitaṁ vā cittaṁ asamāhitaṁ cittanti pajānāti, vimuttaṁ vā cittaṁ vimuttaṁ cittanti pajānāti, avimuttaṁ vā cittaṁ avimuttaṁ cittanti pajānāti.

Iti ajjhattaṁ vā citte cittānupassī viharati, bahiddhā vā citte cittānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā citte cittānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā cittasmiṁ viharati, vayadhammānupassī vā cittasmiṁ viharati samudayavayadhammānupassī vā cittasmiṁ viharati.

[BJT Page 466]

Atthi cittanti vā panassa sati paccupaṭṭhitā [page 300] hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati. Na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu citte cittānupassī viharati.

Cittānupassanā niṭṭhitā.

Dhammānupassanā

20. Kahiñca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati:

Idha bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassi viharati pañcasu nīvaraṇesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu nīvaraṇesu:

Idha bhikkhave bhikkhu santaṁ vā ajjhattaṁ kāmacchandaṁ 'atthi me ajjhattaṁ kāmacchando'ti pajānāti asantaṁ vā ajjhattaṁ kāmacchandaṁ 'natthi me ajjhattaṁ kāmacchando'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa kāmacchandassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa kāmacchandassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa kāmacchandassa anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṁ vā ajjhattaṁ byāpādaṁ 'atthi me ajjhattaṁ byāpādo'ti pajānāti, asantaṁ vā ajjhattaṁ byāpādaṁ 'natthi me ajjhattaṁ byāpādo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa byāpādassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa byāpādassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti, yathā ca pahīnassa byāpādassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.

[BJT Page 468]

Santaṁ vā ajjhattaṁ thīnamiddhaṁ atthi me ajjhattaṁ thīnamiddhanti pajānāti, asantaṁ vā ajjhattaṁ thīnamiddhaṁ 'natthi me ajjhattaṁ thīnamiddhanti' pajānāti, yathā ca anuppannassa thīnamiddhassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa thīnamiddhassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa thīnamiddhassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṁ vā ajjhattaṁ uddhaccakukkuccaṁ 'atthi me [page 301] ajjhattaṁ uddhaccakukkuccanti pajānāti, asantaṁ vā ajjhattaṁ uddhaccakukkuccaṁ 'natthi me ajjhattaṁ uddhaccakukkuccanti' pajānāti. Yathā ca anuppannassa uddhaccakukkuccassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa uddhaccakukkuccassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti, yathā ca pahīnassa uddhaccakukkuccassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṁ vā ajjhattaṁ vivikicchaṁ 'atthi me ajjhattaṁ vicikicchā'ti pajānāti, asantaṁ vā ajjhattaṁ vicikicchaṁ 'natthi me ajjhattaṁ vicikicchā'ti pajānāti. Yathā ca anuppannāya vicikicchāya uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannāya vicikicchāya pahānaṁ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnāya vicikicchāya āyatiṁ anuppādo hoti, tañca pajānāti.

Iti ajjhattaṁ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati, atthi dhammāti vā pasanna sati paccupaṭṭhitā hoti.

Yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati. Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu nīvaraṇesu.

(Nīvaraṇapabbaṁ niṭṭhitā)

[BJT Page 470]

21. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu: idha bhikkhave bhikkhu 'iti rūpaṁ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo, iti vedanā. Iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo, iti saññā, iti saññāya samudayo, iti saññāya atthaṅgamo, iti saṅkhārā, [page 302] iti saṅkhārānaṁ samudayo, iti saṅkhārānaṁ atthaṅgamo, iti viññāṇaṁ, iti viññāṇassa atthaṅgamoti.

Iti ajjhattaṁ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati. Samudaya dhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.

'Atthi dhammā'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti. Yāvadeva ñāṇamattāya patissati mattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati pañcasu upādānakkhandhesu.

Khandhapabbaṁ niṭṭhitaṁ

22. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.

[BJT Page 472]

Idha bhikkhave bhikkhu cakkhuñca pajānāti, rūpe ca pajānāti, yañca tadubhayaṁ paṭicca uppajjati saññojanaṁ tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassasaññojanassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Sotañca pajānāti, sadde va pajānāti, yañca tadubhayaṁ paṭicca uppajjati saññojanaṁ tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Ghānañca pajānāti, gandhe ca pajānāti, yañca tadubhayaṁ paṭicca uppajjati saññojanaṁ tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa saññojanassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.
Jivhañca pajānāti, rase ca pajānāti, yañca tadubhayaṁ paṭicca uppajjati saññojanaṁ tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa saññojanassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.
Kāyañca pajānāti, phoṭṭhabbo ca pajānāti, yañca tadubhayaṁ paṭicca uppajjati saññojanaṁ tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa saññojanassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Manañca pajānāti, dhamme ca pajānāti, yañca tadubhayaṁ [page 303] paṭicca uppajjati saññojanaṁ tañca pajānāti. Yathā ca anuppannassa saññojanassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa saññojanassa pahānaṁ hoti tañca pajānāti. Yathā ca pahīnassa saññojanassa āyatiṁ anuppādo hoti tañca pajānāti.

[BJT Page 474]

Iti ajjhattaṁ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati. Ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.

Atthi dhammāti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya. Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassi viharati chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.

Āyatanapabbaṁ niṭṭhitaṁ.

22. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu bojjhaṅgesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu bojjhaṅgesu:

Idha bhikkhave bhikkhu santaṁ vā ajjhattaṁ sati sambojjhaṅgaṁ atthi me ajjhattaṁ satisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Asantaṁ vā ajjhattaṁ satisambojjhaṅgaṁ natthi me ajjhattaṁ satisambojjhaṅgoti pajānāti. Yathā ca anuppannassa satisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti, yathā ca uppannassa satisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūri hoti tañca pajānāti.

Santaṁ vā ajjhattaṁ dhammavicayasambojjhaṅgaṁ atthi me ajjhattaṁ dhammavicaya sambojjhaṅgoti pajānāti. Asantaṁ vā ajjhattaṁ dhammavicayasambojjhaṅgaṁ natthi me ajjhattaṁ dhammavicayasambojjhaṅgoti pajānāti. Yathā ca anuppannassa dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.
[BJT Page 476]

Santaṁ vā ajjhattaṁ viriyasambojjhaṅgaṁ atthi me ajjhattaṁ viriyasambojjhaṅgoti pajānāti. Asantaṁ vā ajjhattaṁ viriyasambojjhaṅgaṁ natthi me ajjhattaṁ viriyasambojjhaṅgoti pajānāti. Yathāca anuppannassa viriyasambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa viriyasambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.

Santaṁ vā ajjhattā pītisambojjhaṅgaṁ atthi me ajjhattaṁ pītisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Asantaṁ vā ajjhattaṁ pītisambojjhaṅgaṁ 'natthi me ajjhattaṁ pītisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa pītisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa pītisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.

[page 304] santaṁ vā ajjhattaṁ passaddhisambojjhaṅgaṁ 'atthi me ajjhattaṁ passaddhisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Asantaṁ vā ajjhattaṁ passaddhisambojjhaṅgaṁ 'natthi me ajjhattaṁ passaddhisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa passaddhisambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.

Santaṁ vā ajjhattaṁ samādhisambojjhaṅgaṁ 'atthi me ajjhattaṁ samādhisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Asantaṁ vā ajjhattaṁ samādhisambojjhaṅgaṁ 'natthi me ajjhattaṁ samādhisambojjhaṅgo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa samādhisambojjhagassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa samādhisambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.

Santaṁ vā ajjhattaṁ upekkhāsambojjhaṅgaṁ atthi me ajjhattaṁ upekkhāsambojjhaṅgoti pajānāti. Asantaṁ vā ajjhattaṁ upekkhāsambojjhaṅgaṁ 'natthi me ajjhattaṁ upekkhā sambojjhaṅgo'ti pajānāti. Yathā ca anuppannassa upekkhā sambojjhaṅgassa uppādo hoti tañca pajānāti. Yathā ca uppannassa upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya pāripūrī hoti tañca pajānāti.

Iti ajjhattaṁ vā dhammesu dhammānupassī viharati, bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhattabahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati.

[BJT Page 478]

Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.

'Atthi dhammā'ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti, yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.

Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati sattasu sambojjhaṅgesu.

(Bojjhaṅgapabbaṁ niṭṭhitaṁ)

Paṭhamakabhāṇavāraṁ niṭṭhitaṁ

24. Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu. Kathañca pana bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu:

Idha bhikkhave bhikkhu idaṁ dukkhanti yathā bhūtaṁ pajānāti, ayaṁ dukkhasamudayo ti yathābhūtaṁ pajānāti, ayaṁ dukkhanirodho ti yathābhūtaṁ pajānāti, ayaṁ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ti yathābhūtaṁ pajānāti.

25. [page 305] katamañca bhikkhave dukkhaṁ ariyasaccaṁ: jāti pi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṁ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā pi dukkhā.

[BJT Page 480]

Katamā ca bhikkhave jāti: yā tesaṁ tesaṁ sattānaṁ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbanti khandhānaṁ pātubhāvo āyatanānaṁ paṭilābho, ayaṁ vuccati bhikkhave jāti.

Katamā ca bhikkhave jarā: yā tesaṁ tesaṁ sattānaṁ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṁ pāliccaṁ valittacatā āyuno saṁhāni indriyānaṁ paripāko, ayaṁ vuccati bhikkhave jarā.

Katamañca bhikkhave maraṇaṁ: yaṁ tesaṁ tesaṁ sattānaṁ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṁ maccumaraṇaṁ kālakiriyā khandhānaṁ bhedo kaḷebarassa nikkhepo jīvitindriyassupacchedo, idaṁ vuccati bhikkhave maraṇaṁ.

Katamo ca bhikkhave soko: yo kho bhikkhave aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena [page 306] dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṁ anto soko anto parisoko, ayaṁ vuccati bhikkhave soko.

Katamo ca bhikkhave paridevo: yo kho bhikkhave aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṁ paridevitattaṁ, ayaṁ vuccati bhikkhave paridevo.

Katamañca bhikkhave dukkhaṁ: yaṁ kho bhikkhave kāyikaṁ dukkhaṁ kāyikaṁ asātaṁ kāyasamphassajaṁ dukkhaṁ asātaṁ vedayitaṁ, idaṁ vuccati bhikkhave dukkhaṁ.

[BJT Page 482]

Katamañca bhikkhave domanassaṁ: yaṁ kho bhikkhave cetasikaṁ dukkhaṁ cetasikaṁ asātaṁ manosamphassajaṁ dukkhaṁ asātaṁ vedayitaṁ, idaṁ vuccati bhikkhave domanassaṁ.

Katamo ca bhikkhave upāyāso: yo kho bhikkhave aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa āyāso upāyāso āyāsitattaṁ upāyāsitattaṁ, ayaṁ vuccati bhikkhave upāyāso.

Katamo ca bhikkhave appiyehi sampayogo dukkho: idha yassa te honti aniṭṭhā akantā amanāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā dhammā, ye vā panassa te honti anatthakāmā ahitakāmā aphāsukakāmā ayogakkhemakāmā, yā tehi saddhiṁ saṅgati samāgamo samodhānaṁ missībhāvo, ayaṁ vuccati bhikkhave appiyehi sampayogo dukkho.

Katamo ca bhikkhave piyehi vippayogo dukkho: idha yassa te honti iṭṭhā kantā manāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā dhammā, ye vā panassa te honti atthakāmā hitakāmā phāsukakāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhagini vā jeṭṭhā vā kaniṭṭhā vā mittā vā amaccā vā ñāti sālohitā vā, yā tehi saddhiṁ asaṅgati asamāgamo asamodhānaṁ amissībhāvo, ayaṁ vuccati bhikkhave piyehi vippayogo dukkho.

[page 307] katamañca bhikkhave yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ: jātidhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na jāti dhammā assāma, na ca vata no jāti āgaccheyyā ti. Na kho panetaṁ icchāya pattabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

Jarā dhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na jarādhammā assāma, na ca vata no jarā āgaccheyyā ti, na kho panetaṁ icchāya pantabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

[BJT Page 484]

Byādhidhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na byādhidhammā assāma. Na ca vata no byādhi āgaccheyyāti, na kho panetaṁ icchāya pattabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

Maraṇadhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na maraṇadhammā assāma, na ca vata no maraṇaṁ āgaccheyyāti, na kho panetaṁ icchāya pattabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

Sokadhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na sokadhammā assāma, na ca vata no soko āgaccheyyāti, na kho panetaṁ icchāya pattabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

Paridevadhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na paridevadhammā assāma, na ca vata no paridevo āgaccheyyāti, na kho panetaṁ icchāya pattabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

Dukkhadhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na dukkha dhammā assāma, na ca vata no dukkhaṁ āgaccheyyāti. Na kho panetaṁ icchāya pattabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

Domanassadhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na domanassadhammā assāma. Na ca vata no domanassaṁ āgaccheyyāti. Na kho panetaṁ icchāya pattabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

Upāyāsadhammānaṁ bhikkhave sattānaṁ evaṁ icchā uppajjati: aho vata mayaṁ na upāyāsadhammā asasāma, na ca vata no upāyāso āgaccheyyāti. Na kho panetaṁ icchāya pattabbaṁ. Idampi yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ.

[BJT Page 486]

Katame ca bhikkhave saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā: seyyathīdaṁ rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho saṅkhārūpādānakkhandho viññānūpādānakkhandho. Ime vuccanti bhikkhave saṅkhittena pañcupādānakkhandhāpi dukkhā, idaṁ vuccati bhikkhave dukkhaṁ ariyasaccaṁ.

26. [page 308] katamañca bhikkhave dukkhasamudayo ariyasaccaṁ: yāyaṁ taṇhā ponobhavikā nandirāgasahagatā tatra tatrābhinandinī, seyyathīdaṁ: kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā.

Sā kho panesā bhikkhave taṇhā kattha uppajjamānā uppajjati: kattha nivisamānā nivisati: yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati kiñca loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ: cakkhuṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Jivhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Kāyo loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Mano loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Gandhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇahā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Cakkhuviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajji, ettha nivisamānā nivisati. Sotaviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthasā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānaviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Jivhāviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Kāyaviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Manoviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. - Cakkhusamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotasamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānasamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. [page 309] jivhāsamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Kāyasamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Manosamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

[BJT Page 488]
- Cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotasamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Ghānasamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Jivhāsamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, ettesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Kāyasamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Gandhasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthasā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Gandhasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Gandhataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati. Ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Rūpavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Gandhavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
Rūpavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Gandhavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā [page 310] taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.

Idaṁ vuccati bhikkhave dukkhasamudayo ariyasaccaṁ.

[BJT Page 490]

27. Katamañca bhikkhave dukkhanirodho ariyasaccaṁ? Yo tassā yeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anāyo, sā kho panesā bhikkhave taṇhā kattha pahīyamānā pahīyati. Kattha nirujjhamānā nirujjhati: yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Kiñca loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ? Cakkhu loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Ghānaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Jivhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Kāyo loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Mano loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Saddā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhuviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotaviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Ghānaviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Jivhāviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Kāyaviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Manoviññāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahiyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhusamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotasamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Ghānasamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Jivhāsamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Kāyasamphasso loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Manosamphasso [page 311] loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati. Ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotasamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Ghānasamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Jivhāsamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Kāyasamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati. Ettha nirujjhamānā nirujjhati. Manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati. Ettha nirujjhamānā nirujjhati.

[BJT Page 492]
Rūpasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Saddasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhasaññāloke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbasaññā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammasaññāloke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Rūpasañcetanā loke piyarūpaṁ sārūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Saddasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammasañcetanā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Rūpataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Saddataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhataṇhāloke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbataṇhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammataṇhāloke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Saddavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammavitakko loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
Rūpavicāro loke piyarūpaṁ sārūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Saddavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Gandhavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Rasavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahiyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Phoṭṭhabbavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Dhammavicāro loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
.
Idaṁ vuccati bhikkhave dukkhanirodho ariyasaccaṁ.

28. Katamañca bhikkhave dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṁ: ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṁ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.

Katamā ca bhikkhave sammādiṭṭhi? [page 312] yaṁ kho bhikkhave dukkhe ñāṇaṁ dukkhasamudaye ñāṇaṁ dukkhanirodhe ñāṇaṁ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṁ, ayaṁ vuccati bhikkhave sammādiṭṭhi.

Katamo ca bhikkhave sammāsaṅkappo? Nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṁsāsaṅkappo. Ayaṁ vuccati bhikkhave sammāsaṅkappo.

[BJT Page 494]

Katamā ca bhikkhave sammāvācā? Musāvādā veramaṇī, pisunāya vācāya veramaṇī, pharusāya vācāya veramaṇī. Samphappalāpā veramaṇī. Ayaṁ vuccati bhikkhave sammāvācā.

Katamo ca bhikkhave sammākammanto? Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī. Ayaṁ vuccati bhikkhave sammākammanto.

Katamo ca bhikkhave sammāājīvo? Idha bhikkhave ariyasāvako micchāājīvaṁ pahāya sammāājīvena jīvikaṁ kappeti. Ayaṁ vuccati bhikkhave sammāājīvo.

Katamo ca bhikkhave sammāvāyāmo? Idha bhikkhave bhikkhu anuppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ anuppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati. Uppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati, cittaṁ paggaṇhāti, padahati. Anuppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ uppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati. Uppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya [page 313] vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṁ janeti, vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati. Ayaṁ vuccati bhikkhave sammāvāyāmo.

Katamā ca bhikkhave sammāsati? Idha bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ, vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ, citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ, dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ. Ayaṁ vuccati bhikkhave sammāsati.

[BJT Page 496]

Katamo ca bhikkhave sammāsamādhi? Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati, vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati. Sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti, yantaṁ ariyā ācikkanti upekkhako satimā sukhavihārīti, taṁ tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati, sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhamasukhaṁ upekkhāsatipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ vuccati bhikkhave sammāsamādhi. Idaṁ vuccati bhikkhave dukkhanirodhagāminīpaṭipadā ariyasaccaṁ.

29. Iti ajjhattaṁ vā dhammesu dhammānupassī viharati, [page 314] bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati, ajjhatta bahiddhā vā dhammesu dhammānupassī viharati. Samudayadhammānupassī vā dhammesu viharati, vayadhammānupassī vā dhammesu viharati, samudayavayadhammānupassī vā dhammesu viharati.

Atthi dhammā'tī vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya patissatimattāya, anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati,

Evampi kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammānupassī viharati catūsu ariyasaccesu.

[BJT Page 498]

30. Yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya sattavassāni, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave satta vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya cha vassāni, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave cha vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya pañca vassāni, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave pañca vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya cattāri vassāni, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave cattāri vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya tīṇi vassāni, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave tīṇī vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya dve vassāni, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave dve vassāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya ekaṁ vassaṁ, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

[BJT Page 500]
31. Tiṭṭhatu bhikkhave ekaṁ vassaṁ. Yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya satta māsāni, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave satta māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya cha māsāni. Tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.
Tiṭṭhantu bhikkhave cha māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya pañca māsāni. Tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave pañca māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya cattāri māsāni. Tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave cattāri māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya tīṇi māsāni. Tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave tīṇi māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya dve māsāni. Tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave dve māsāni, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya ekaṁ māsaṁ, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

[BJT Page 502]

Tiṭṭhatu bhikkhave [page 315] māso, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya aḍḍhamāsaṁ, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhatu bhikkhave aḍḍhamāso, yo hi koci bhikkhave ime cattāro satipaṭṭhāne evaṁ bhāveyya sattāhaṁ, tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ, diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā'ti.

32. Ekāyano ayaṁ bhikkhave maggo sattānaṁ visuddhiyā sokapariddavānaṁ samatikkamāya dukkhadomanassānaṁ atthaṅgamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṁ cattāro satipaṭṭhānā'ti iti yantaṁ vuttaṁ idametaṁ paṭicca vuttanti.

Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhu bhagavato bhāsitaṁ abhinandunti.

Mahāsatipaṭṭhānasuttaṁ niṭṭhitaṁ navamaṁ.

[BJT Page 504]

10
[page 316] pāyāsisuttaṁ

Evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ āyasmā kumārakassapo kosalesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi yena setabyā nāma kosalānaṁ nagaraṁ tadavasari. Tatra sudaṁ āyasmā kumārakassapo setabyāyaṁ viharati uttarena setabyaṁ siṁsapāvane.

Tena kho pana samayena pāyāsirājañño setabyaṁ ajjhāvasati sattussadaṁ satiṇakaṭṭhodakaṁ sadhaññaṁ rājabhoggaṁ raññā passenadinā kosalena dinnaṁ rājadāyaṁ brahmadeyyaṁ.

Tena kho pana samayena pāyāsissa rājaññassa evarūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ uppannaṁ hoti "iti pi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ [page 317] kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti.

2. Assosuṁ kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā: "samaṇo khalu bho kumārakassapo samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi setabyaṁ anuppatto setabyāyaṁ viharati uttarena setabyaṁ siṁsapāvane. Taṁ kho pana bhavantaṁ kumārakassapaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca. Sādhu kho pana tathārūpānaṁ arahataṁ dassanaṁ hotī"ti.

[BJT Page 506]

3. Atha kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarena mukhā gacchanti yena siṁsapāvanaṁ. Tena kho pana samayena pāyāsi rājañño uparipāsāde divāseyyaṁ upagato hoti. Addasā kho pāyāsi rājañño setabyake brāhmaṇagahapatike setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūte uttarena mukhe gacchante yena siṁsapāvanaṁ. Disvā khattaṁ āmantesi: kinnu kho bho khatte setabyakā brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarena mukhā gacchanti yena siṁsapāvanantī?

[page 318] "atthi kho bho samaṇo kumārakassapo samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi setabyaṁ anuppatto, setabyāyaṁ viharati uttarena setabyaṁ siṁsapāvane. Taṁ kho pana bhavantaṁ kumārakassapaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā cāti. Tamenaṁ te bhavantaṁ kumārakassapaṁ dassanāya upasaṅkamantī"ti.

"Tena hi bho khatte yena setabyakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama. Upasaṅkamitvā setabyake brāhmaṇagahapatike evaṁ vadehi: pāyāsi bho rājañño evamāha' āgamentu kira bhavanto, pāyāsi pi rājañño samaṇaṁ kumārakassapaṁ dassanāya upasaṅkamissati purā samaṇo kumārakassapo setabyake brāhmaṇagahapatike bāle abyatte saññāpeti: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthisukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. Natthi hi bho khatte paro loko, natthi sattā opapātikā natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti. 'Evaṁ bho'ti kho so khattā pāyāsissa rājaññassa paṭissutvā yena setabyakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā setabyake brāhmaṇagahapatike etadavoca: pāyāsi bho rājañño evamāha: āgamentu kira bhavanto, pāyāsi pi rājañño samaṇaṁ kumārakassapaṁ dassanāya upasaṅkamissatī"ti.

[BJT Page 508]

4. Atha kho pāyāsī rājañño setabyakehi brāhmaṇagahapatikehi parivuto yena siṁsapāvanaṁ yena āyasmā kumārakassapo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmatā kumārakassapena saddhiṁ sammodi, sammodanīyaṁ [page 319] kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Setabyakāpi kho brāhmaṇagahapatikā appekacce āyasmantaṁ kumārakassapaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, appekacce āyasmatā kumārakassapena saddhiṁ sammodiṁsu, sammodanīyaṁ kathaṁ sārānīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Appekacce yenāyasmā kumārakassapo tenañjaliṁ panāmetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Appekacce nāmagottaṁ sāvetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṁ nisīdiṁsu.

5. Ekamantaṁ nisinno kho pāyāsi rājañño āyasmantaṁ kumārakassapaṁ etadavoca: "ahaṁ hi bho kassapa evaṁvādī evaṁdiṭṭhiṁ 'iti pi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti.

"Nāhaṁ rājañña evaṁvādī evaṁdiṭṭhiṁ addasaṁ vā assosi vā. Kathaṁ hi nāma evaṁ vadeyya: 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. Tena hi rājañña taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya tathā naṁ byākareyyāsi. Taṁ kimmaññasi rājañña ime candimasuriyā imasmiṁ vā loke parasmiṁ vā, devā vā te manussā vā ti?

"Ime bho kassapa candimasuriyā parasmiṁ loke na imasmiṁ, devā te na manussā"ti.

"Iminā pi kho te rājañña pariyāyena evaṁ hotu: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti.

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho evaṁ me ettha hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti.

[BJT Page 510]

6. Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṁ hoti: 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā [page 320] natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti?

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti.
"Yathā kathaṁ viya rājaññā?"Ti.

"Idha me bho kassapa mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī musāvādī pisunavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhi. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā. Yadāhaṁ jānāmi na dāni me imamhā ābādhā vuṭṭhahissantīti tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi: santi kho bho eke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino ye te pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī musāvādī pisunavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhi. Te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjissantīti. Bhavanto kho pana pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhi. Sace tesaṁ bhavataṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ saccaṁ vacanaṁ, bhavanto kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjissanti. Sace bho kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ nirayaṁ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha: 'iti pi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā yaṁ bhavantehi diṭṭhaṁ, yathā sāmaṁ diṭṭhaṁ evametaṁ bhavissatī'ti. Te me sādhū'ti [page 321] paṭissutvā neva āgantvā ārocenti, na pana dūtaṁ pahiṇanti. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti."

[BJT Page 512]

"Tena hi rājañña taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya, tathā naṁ byākareyyāsi. Taṁ kimmaññasi rājañña? Idha te purisā coraṁ āgucāriṁ gahetvā dasseyyuṁ 'ayaṁ te bhante coro āgucārī, imassa yaṁ icchasi, taṁ daṇḍaṁ paṇehī'ti, te tvaṁ evaṁ vadeyyāsi 'tena hi bho imaṁ purisaṁ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṁ gāḷhabandhanaṁ bandhitvā khuramuṇḍaṁ kāretvā1 barassarena paṇavena rathiyāya rathīyaṁ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṁ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhāmetvā dakkhiṇato nagarassa āghātane 2 sīsaṁ chindathā'ti. Te 'sādhū'ti paṭissutvā taṁ purisaṁ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṁ gāḷhabandhanaṁ bandhitvā khuramuṇḍaṁ kāretvā kharassarena paṇavena rathiyāya rathiyaṁ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṁ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhāmetvā dakkhiṇato nagarassa āghātane3 nisīdāpeyyuṁ. Labheyya nu kho so coro coraghātesu 'āgamentu tāva bhavanto coraghātā amukasmiṁ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṁ tesaṁ uddassetvā āgacchāmī'ti? [page 322] udāhu vippalapantasseva coraghātā sīsaṁ chindeyyunti?"

"Na hi so bho kassapa coro labheyya coraghātesu: āgamentu tāva bhavanto coraghātā amukasmiṁ gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṁ tesaṁ uddassetvā āgacchāmī'ti. Atha kho naṁ vippalapantasseva coraghātā sīsaṁ chindeyyunti.

"So hi nāma rājañña coro manusso manussabhūtesu coraghātesu na labhissati: āgamentu tāva bhonto coraghātā amukasmiṁ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṁ tesaṁ uddesetvā āgacchāmī'ti. Kiṁ pana te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī musāvādī pisunavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhi, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapannā labhissanti nirayapālesu: "āgamentu tāva bhavanto nirayapālā yāva mayaṁ pāyāsissa rājaññassa gantvā ārocema itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko?"Ti iminā pi kho te rājañña pariyāyena evaṁ hotu: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko ti.

1. Karitvā [PTS. 2.] Aghāṭane machasaṁ. 3. Uddassatvā [PTS] uddisitva (sī. Mu. )

[BJT Page 514]

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho evaṁ me ettha hoti itipi natthi paro loko natthi sattā opapātikā natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti".

7. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti?"

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".

"Yathā kathaṁ viya rājaññā?"Ti.

"Idha me bho kassapa mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā [page 323] paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisunāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhi. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā yadāhaṁ jānāmi "na1 dāni me imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī'ti. Tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi: santi kho bho eke samaṇabrāhmaṇā evaṁ vādino evaṁ diṭṭhino "ye te pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisunāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhi, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjantī"ti. Bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisunāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhi. Sace tesaṁ bhavataṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ saccaṁ vacanaṁ, bhavanto kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha: 'itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sutaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṁ bhavantehi diṭṭhaṁ, yathā sāmaṁ diṭṭhaṁ evametaṁ bhavissatī ti. Te me 'sādhū'ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti na pana dūtaṁ pahīṇanti. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: [page 324] itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti".

1. Sasīko, [PTS. 2.] Kāye (kesuci)

[BJT Page 516]

"Tena hi rājañña upamaṁ te karissāmi. Upamāyapi idhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti. Seyyathāpi rājañña puriso gūthakūpe sasīsakaṁ nimuggo assa, atha tvaṁ purise āṇāpeyyāsi: 'tena hi bho taṁ purisaṁ tamhā gūthakūpā uddharathā'ti te 'sādhū'ti paṭissutvā taṁ purisaṁ tamhā gūthakūpā uddhareyyuṁ, te tvaṁ evaṁ vadeyyāsi: 'tena hi bho tassa purisassa kāyā veḷupesikāhi gūtaṁ sunimmajjitaṁ nimmajjathā"ti, te 'sādhū'ti paṭissutvā tassa purisassa kāyā veḷupesikāhi gūthaṁ sunimmajjitaṁ nimmajjeyyuṁ, te tvaṁ evaṁ vadeyyāsi: 'tena hi bho tassa purisassa kāyaṁ paṇḍumattikāya tikkhattuṁ subbaṭṭitaṁ ubbaṭṭethā'ti. Te tassa purisassa kāyaṁ paṇḍumattikāya tikkhattuṁ subbaṭṭitaṁ ubbaṭṭeyyuṁ, te tvaṁ evaṁ vadeyyāsi: 'tena hi bho taṁ purisaṁ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṁ suppadhotaṁ karothā'ti, te taṁ purisaṁ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṁ suppadhotaṁ kareyyuṁ, te tvaṁ evaṁ vadeyyāsi: 'tena hi bho tassa purisassa kesamassuṁ kappethā'ti, te tassa purisassa kesamassuṁ kappeyyuṁ, te tvaṁ evaṁ vadeyyāsi: 'tena hi bho tassa purisassa mahagghañca mālaṁ mahagaghañca vilepanaṁ mahagaghāni ca vatthāni upaharathā'ti, te tassa purisassa mahagghañca mālaṁ mahagghañca [page 325] vilepanaṁ magagghāni ca vatthāni upahareyyuṁ, te tvaṁ evaṁ vadeyyāsi: 'tena hi bho taṁ purisaṁ pāsādaṁ āropetvā pañca kāmaguṇāni upaṭṭhapethā'ti, te taṁ purisaṁ pāsādaṁ āropetvā pañcakāmaguṇāni upaṭṭhapeyyuṁ, taṁ kimmaññasi rājañña? Api nu tassa purisassa sunahātassa suvilittassa sukappitakesamassussa āmuttamālābhāraṇassa odātavatthavasanassa uparipāsādavaragatassa pañcahi kāmaguṇehi samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa punadeva tasmiṁ gūthakūpe nimmujjitukamyatā1 assā'ti"?

"No hidaṁ bho kassapa".

"Taṁ kissa hetu?"

"Asuci bho kassapa gūthakūpo, asuci ceva asuci saṅkhāto ca duggandho ca duggandhasaṅkhāto ca jeguccho ca jegucchasaṅkhāto ca paṭikkūlo ca paṭikkūlasaṅkhāto cāti.

1. Kāmatā (kemisu)

[BJT Page 518]

"Evameva kho rājañña manussā devānaṁ asuci ceva asucisaṅkhātā ca duggandhā ca duggandhasaṅkhātā ca jegucchā ca jegucchasaṅkhātā ca paṭikkūlā ca paṭikūlasaṅkhātā ca. Yojanasataṁ kho rājañña manussagandho deve ubbādhati. Kimpana te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhi kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapannā te āgantvā ārocessanti: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ [page 326] kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti? Imināpi kho te rājañña pariyāyena evaṁ hotu itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti.

Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho evaṁ me ettha hoti. Itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti.

8. "Atthi pana bho rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti?"

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā. Natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".

"Yathākathaṁ viya rājaññā?"Ti.

"Idha me bho kassapa mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjappamādaṭṭhānā paṭiviratā. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā. Yadāhaṁ jānāmi na dāni me imamhā ābādhā vuṭṭhahissantiti tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁvadāmi: santi kho bho eke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'ye te pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjappamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjanti devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyatanti, bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā.

[BJT Page 520]

Sace tesaṁ bhavataṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ saccaṁ vacanaṁ, bhavanto kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjissanti devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyataṁ. Sace bho kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjeyyātha devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyataṁ, yena me āgantvā āroceyyātha itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. Bhavanto kho pana me saddhayikā paccayikā, yaṁ bhaventehi diṭṭhaṁ, yathā [page 327] sāmaṁ diṭṭhaṁ, evametaṁ bhavissatīti te me 'sādhuti' paṭissutvā neva āgantvā ārocenti na pana dūtaṁ pahiṇanti. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loke natthi sattā opapātikā katthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti.

"Tena hi rājañña taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya tathā naṁ byākareyyāsi. Yaṁ kho pana rājañña mānusakaṁ vassasataṁ, devānaṁ tāvatiṁsānaṁ eso eko rattindivo. Tāya rattiyā tiṁsa rattiyo māso, tena māsena dvādasa māsiyo saṁvaccharo, tena saṁvaccharena dibbaṁ vassasahassaṁ devānaṁ tāvatiṁsānaṁ āyuppamāṇaṁ. Ye te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapannā devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyataṁ, sace pana tesaṁ evaṁ bhavissati: 'yāva mayaṁ dve vā tīṇi vā rattindivāni dibbehi pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgibhūtā paricārema, atha mayaṁ pāyāsissa rājaññassa gantvā āroceyyāma: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti, api nu te āgantvā āroceyyuṁ: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti"?

[BJT Page 522]

"No hetaṁ bho kassapa, api hi mayaṁ bho kassapa ciraṅkālakatā pi bhaveyyāma. Ko panetaṁ bhoto kassapassa āroceti: atthi devā tāvatiṁsāti vā, evaṁ dīghāyukā devā tāvatiṁsāti vā. Na mayaṁ [page 328] bhoto kassapassa saddahāma atthi devā tāvatiṁsā ti vā evaṁ dīghāyuko devā tāvatiṁsā ti vā"ti.

"Seyyathāpi rājañña jaccandho puriso na passeyya kaṇhasukkāni rūpāni, na passeyya nīlakāni rūpāni, na passeyya pītakāni rūpāni, na passeyya lohitakāni rūpāni, na passeyya mañjeṭṭhikāni rūpāni, na passeyya samavisamaṁ na passeyya tārakarūpāni, na passeyya candimasuriye, so evaṁ vadeyya 'natthi kaṇhasukkāni rūpāni, natthi kaṇhasukkānaṁ rūpānaṁ dassāvī, natthi nīlakāni rūpāni, natthi nīlakānaṁ rūpānaṁ dassāvī, natthi pītakāni rūpāni, natthi pītakānaṁ rūpānaṁ dassāvī, natthi lohitakāni rūpāni, natthi lohitakānaṁ rūpānaṁ dassāvī, natthi mañjeṭṭhikāni rūpāni, natthi mañjeṭṭhikānaṁ rūpānaṁ dassāvī, natthi samavisamaṁ, natthi samavisamassa dassāvī, natthi tārakarūpāni, natthi tārakarūpānaṁ dassāvī, natthi candimasuriyā, natthi candimasuriyānaṁ dassāvī, ahametaṁ na jānāmi, ahametaṁ na passāmi tasmā taṁ natthini. Sammā nu kho bho rājañña vadamāno vadeyyā?"Ti.

"No hetaṁ bho kassapa. Atthi kaṇhasukkāni rūpāni, atthi kaṇhasukkānaṁ rūpānaṁ dassāvī, atthi nīlakāni rūpāni, atthi nīlakānaṁ rūpānaṁ dassāvī, atthi pītakāni rūpāni, atthi pītakānaṁ rūpānaṁ dassāvī, atthi lohitakāni rūpāni, atthi lohitakānaṁ rūpānaṁ dassāvī, atthi mañjeṭṭhikāni rūpāni, atthi mañjeṭṭhikānaṁ rūpānaṁ [page 329] dassāvī, atthi samavisamaṁ atthi samavisamassa dasasāvī, atthi tārakarūpāni, atthi tārakarūpānaṁ dassāvī, atthi candimasuriyā, atthi candimasuriyānaṁ dassāvī. 'Ahametaṁ na jānāmi, ahametaṁ na passāmi, tasmā tā natthi'ti na hi so bho kassapa sammā vadamāno vadeyyā"ti.

[BJT Page 524]

"Evameva kho tvaṁ rājañña jaccandhūpamo maññe paṭibhāsi, yaṁ maṁ tvaṁ evaṁ vadesi: ko panetaṁ bhoto kassapassa āroceti: atthi devā tāvatiṁsāti vā, evaṁ dīghāyukā devā tāvatiṁsāti vā. Na mayaṁ bhoto kassapassa saddahāma atthi devā tāvatiṁsāti vā evaṁ dīghāyukā devā tāvatiṁsāti vā'ti. Na kho rājañña evaṁ paro loko daṭṭhabbo. Yathā tvaṁ maññasi iminā maṁsacakkhunā. Ye kho te rājañña samaṇabrāhmaṇā araññe vanapatthāni pannāni senāsanāni paṭisevanti appasaddāni appanigghosāni, te tattha appamattā ātāpino pahitattā viharantā dibbaṁ cakkhuṁ visodhenti, te dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena imañceva lokaṁ passanti parañca, satte ca opāpātike. Evañca kho rājañña paro loko daṭṭhabbo. Natveva yathā tvaṁ maññasi iminā maṁsacakkhunā. Imināpi kho te rājañña pariyāyena evaṁ hotu: itipi atthi paro loko. Atthi sattā opapātikā. Atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko ti. "

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho [page 330] evamme ettha hoti: itipi natthi pattā paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko ti. "
"Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti?"

9. "Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".

"Yathā kathaṁ viya rājaññāti"?

1. Tumhettha [PTS]

[BJT Page 526]

"Idhāhaṁ bho kassapa passāmi samaṇabrāhmaṇe sīlavante kalyāṇadhamme jīvitukāme amaritukāme sukhakāme dukkhapaṭikkūle. Tassa mayhaṁ bho kassapa "evaṁ hoti: sace kho ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā evaṁ jāneyyuṁ: ito no matānaṁ seyyo bhavissatī'ti idāni me bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā vīsaṁ vā khādeyyuṁ, satthaṁ vā āhareyyuṁ, ubbandhitvā vā kālaṁ kareyyuṁ, papāte vā papateyyuṁ. Yasmā ca kho ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā na evaṁ jānanti: ito no matānaṁ seyyo bhavissatī ti, tasmā ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā jīvitukāmā amaritukāmā sukhakāmā dukkhapaṭikūlā. Attānaṁ na mārentī'ti. Ayampi bho kassapa pariyoso yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".

"Tena hi rājañña upamante karissāmi, upamāyapi dhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti. Bhūtapubbaṁ rājañña aññatarassa brāhmaṇassa dve pajāpatiyo ahesuṁ. Ekissā putto ahosi dāsavassuddesiko vā dvādāsavassuddesiko vā, ekā gabbhinī upavijaññā. Atha kho so brāhmaṇo kālamakāsi. Atha kho so māṇavako mātusapattiṁ etadavoca: 'yamidaṁ hoti dhanaṁ vā dhaññaṁ vā rajataṁ vā jātarūpaṁ vā, sabbantaṁ [page 331] mayhaṁ, natthi tuyhettha kiñcī, pitu me hoti dāyajjaṁ niyyātehī'ti, evaṁ vutte sā brāhmaṇī taṁ māṇavakaṁ etadavoca: 'āgamehi tāva tāta yāva vijāyāmi. Sace kumārako bhavissati, tassapi ekadeso bhavissati, sace kumārikā bhavissati sāpi ce opabhoggā bhavissatīti. Dutiyampi kho so māṇavako mātusapattiṁ etadavoca: 'yamidaṁ hoti dhanaṁ vā dhaññaṁ vā rajataṁ vā jātarūpaṁ vā sabbantaṁ mayhaṁ. Natthi tuyhettha kiñci, pitu me hoti dāyajjaṁ niyyātehī'ti. Dutiyampi kho sā brāhmaṇī taṁ māṇavakaṁ etadavoca: āgamehi tāva tāta yāva vijāyāmi. Sace kumārako bhavissati. Tassapi ekadeso bhavissati, sace kumārikā bhavissati, sāpi te opabhoggā bhavissatī'ti. Tatiyampi kho so māṇavako mātusapattiṁ etadavoca: 'yamidaṁ hoti dhanaṁ vā dhaññaṁ vā rajataṁ vā jātarūpaṁ vā sabbantaṁ mayhaṁ. Natthi tuyhettha kiñci, pitu me hoti dāyajjaṁ niyyātehī'ti. Atha kho sā brāhmaṇī satthaṁ gahetvā ovarakaṁ pavisitvā udaraṁ opāṭesi: yāva jānāmi yadi vā kumārako yadi vā kumārikā'ti.

1. Opātesi (sīmu)

[BJT Page 528]

Sā attānañceva jīvitañca gabbhañca sāpateyyañca vināsesi. Yathā taṁ bālā abyattā anayabyasanaṁ āpannā, ayoniso dāyajjaṁ gavesantī evameva kho tvaṁ rājañña bālo abyatto anayabyasanaṁ āpajjissasi ayoniso paralokaṁ gavesanto, [page 332] seyyathāpi sā brāhmaṇī bālā abyattā anayabyasanaṁ āpannā ayoniso dāyajjaṁ gavesantī. Na kho rājañña samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā apakkaṁ paripācenti, api ca paripakkaṁ āgamenti, paṇḍitānaṁ attho hi rājañña samaṇabrāhmaṇānaṁ sīlavantānaṁ kalyāṇadhammānaṁ jīvitena. Yathā yathā kho rājañña samaṇabrāmhaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā ciraṁ dīghamaddhāna tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṁ puññaṁ pasavanti. Bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṁ, imināpi kho te rājañña pariyāyena evaṁ hotu "itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti.

"Kiñcapi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho evaṁ me ettha hoti itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".

10. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti?"

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".
"Yathā kathaṁ viya rājaññā?"Ti.

"Idha mebho kassapa purisā coraṁ āgucāriṁ gahetvā dassenti: ayaṁ bhante coro āgucārī, imassa yaṁ icchasi taṁ daṇḍaṁ paṇehī' ti. Tyāhaṁ evaṁ vadāmi: 'tena hi bho imaṁ purisaṁ jīvantaṁ yeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṁ pidahitvā allena cammena onandhitvā allāya mattikāya bahalāvalepanaṁ [page 333] kāretvā uddhanaṁ āropetvā aggiṁ dethā'ti. Te me 'sādhu'tī paṭissutvā taṁ purisaṁ jīvantaṁ yeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṁ pidahitvā allena cammena onandhitvā allaya mattikāya bahalāvalepanaṁ kāretvā. Uddhanaṁ āropetvā aggiṁ denti. Yadā mayaṁ jānāma 'kālakato so puriso'ti atha naṁ kumbhiṁ oropetvā ubbhinditvā mukhaṁ vivaritvā sanikaṁ nillokema 'appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmā'ti. Nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. "

[BJT Page 530]

"Tena hi rājañña taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṁ byākareyyāsi. Abhijānāsi no tvaṁ rājañña divāseyyaṁ upagato supīnakaṁ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṁ vanarāmaṇeyyakaṁ bhūmirāmaṇeyyakaṁ pokkharaṇīrāmaṇeyyakanti?"

"Abhijānāmahaṁ bho kassapa divāseyyaṁ upagato supinakaṁ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṁ vanarāmaṇeyyakaṁ bhūmirāmaṇeyyakaṁ pokkharaṇīrāmaṇeyyakanti. "

"Rakkhanti taṁ tamhi samaye khujjā pi vāmanakā pi keḷāsikā pi komārikāpī? Ti."

"Evaṁ bho kassapa rakkhanti maṁ tasmiṁ samaye khujjāpi vāmanakāpi keḷāsikā pi komārikā pī"ti.

"Api nu tā tuyhaṁ jīvaṁ passanti pavisantaṁ vā nikkhamantaṁ vā?Ti"

[page 334] "no hetaṁ bho kassapa"

"Tā hi nāma rājañña tuyhaṁ jīvantassa jīvantiyo jīvaṁ na passissanti pavisantaṁ vā nikkhamantaṁ vā. Kimpana tvaṁ kālakatassa jīvaṁ passissasi pavisantaṁ vā nikkhamantaṁ vā? Iminā pi kho te rājañña pariyāyena evaṁ hotu; itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. "

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho evaṁ me ettha hoti; itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti"

11. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti?".
"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".

"Yathā kathaṁ viya rājaññā?Ti"

[BJT Page 532]

"Idha me bho kassapa purisā coraṁ āgucāriṁ gahetvā dassenti. Ayā te bhante coro āgucārī, imassa yaṁ icchasi taṁ daṇḍaṁ paṇehī'ti. Tyāhaṁ evaṁ vadāmi: 'tena hi bho imaṁ purisaṁ jīvantaṁ yeva tulāya tuletvā jiyāya anassāsakaṁ māretvā punadeva tulāya tulethā'ti. Te me 'sādhū'ti paṭissutvā taṁ purisaṁ jīvantaṁ yeva tulāya tuletvā jisāya anassāsakaṁ māretvā punadeva tulāya tulenti. Yadā so jīvati, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā pana so kālakato hoti, tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro ca. Ayampi kho bho kassapa pariyāso yena me pariyāyena evaṁ hoti: 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti."

"Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapidhekacce [page 335] viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti. Seyyathāpi rājañña puriso divasaṁ sannattaṁ ayoguḷaṁ ādittaṁ sampajjalitaṁ sajotibhūtaṁ tulāya tuleyya, tamenaṁ aparena samayena sītaṁ nibbutaṁ tulāya tuleyya. Kadā nu kho so ayoguḷo lahutaro vā hoti mudutaro vā kammaññataro vā? Yadā vā āditta sampajjalito sajotibhūto, yadā vā sīto nibbuto? Ti"

"Yadā so bho kassapa ayoguḷo tejosahagato ca hoti vāyosahagato ca āditto sampajjalito sajotibhūto, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā ca pana so ayoguḷo ne ca tejosahagato hoti na vāyosahagato sīto nibbuto, tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro cā ti."

"Evameva kho rājañña yadā'yaṁ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato ca, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā panāyaṁ kāyo neva āyusahagato hoti na usmāsahagato na viññānasahagato, tā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro ca. Imināpi kho te rājañña pariyāyena evaṁ hotu: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti.

[BJT Page 534]

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho evaṁ me ettha hoti itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko"ti.

12. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti?"
"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".

"Yathā kathaṁ viya rājaññā?" Ti.

"Idha me bho kassapa purisā coraṁ āgucāriṁ gahetvā dassenti; 'ayante bhante coro āgucārī, imassa yaṁ [page 336] icchasi taṁ daṇḍaṁ paṇehī'ti. Tyāhaṁ evaṁ vadāmi; tena hi bho imaṁ purisaṁ anupahacca chaviñca cammañca maṁsañca nahāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca jīvitā voropethā'ti. Te me sādhū ti paṭissutvā taṁ purisaṁ anupahacca chaviñca cammañca maṁsañca nahāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca jīvitā voropenti. Yadā so āmato hoti, tyāhaṁ evaṁ vadāmi: tena hi bho imaṁ purisaṁ uttānaṁ nipātetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Te taṁ purisaṁ uttānaṁ nipātenti. Nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tyāhaṁ evaṁ vadāmi; tena hi bho imaṁ purisaṁ avakujjaṁ nipātetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ passena nipātetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ dutiyena passena nipātetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ uddhaṁ ṭhapetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ omuddhakaṁ ṭhapetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ pāṇinā ākoṭetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ leḍḍunā ākoṭetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ daṇḍena ākoṭetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ satthena ākoṭetha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ odhunātha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ sandhunātha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Tena hi bho imaṁ purisaṁ niddhunātha, appevanāmassa jīvaṁ nikkhamantaṁ passeyyāmāti. Te taṁ purisaṁ avakujja nipātenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ passena nipātenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ dutiyena passena nipātenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ uddhaṁ ṭhapenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ omuddhakaṁ ṭhapenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ pāṇinā ākoṭenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ leḍḍhunā ākoṭenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ daṇḍena ākoṭenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ satthena ākoṭenti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ odhunanti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ sandhunanti nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sāyeva jivhā hoti na rasā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti na phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti. Te taṁ purisaṁ niddhunanti, nevassa mayaṁ jīvaṁ nikkhamantaṁ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva sotaṁ hoti te saddā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva ghānaṁ hoti te gandhā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, tadeva ghānaṁ hoti te gandhā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, [page 337] sāyeva jivhā hoti te rasā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā tañcāyatanaṁ nappaṭisaṁvedeti, ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko ti".

[BJT Page 536]

"Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ajānanti. Bhūtapubbaṁ rājañña aññataro saṅkhadhammo saṅkhaṁ ādāya paccantimaṁ janapadaṁ agamāsi. So yenaññataro gāmo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā majjhe gāmassa ṭhito tikkhattuṁ saṅkhaṁ upalāpetvā saṅkhaṁ bhūmiyaṁ nikkhipitvā ekamantaṁ nisīdi. Atha kho rājañña tesaṁ paccantajānapadānaṁ manussānaṁ etadahosi: ambho kassa nu kho eso saddo evaṁrajanīyo evaṅkamanīyo evaṁmadanīyo evaṁbandhanīyo evaṁmucchanīyo?Ti sannipatitvā taṁ saṅkhadhamaṁ etadavocuṁ: ambho kassa nu kho eso saddo evaṁ rajanīyo evaṁ kamanīyo evaṁ madanīyo evaṁ khandhanīyo evaṁ mucchanīyo? Ti. "Eso kho bho saṅkho nāma yasseso saddo evaṁ rajanīyo evaṁ kamanīyo evaṁ madanīyo evaṁ bandhanīyo evaṁ mucchanīyo'ti. Te taṁ saṅkhaṁ uttānaṁ nipātesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ avakujjaṁ nipātesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ passena nipātesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ dutiyena passena nipātesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ uddhaṁ ṭhapesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ omuddhakaṁ ṭhapesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ [page 338] pāṇinā ākoṭesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ leḍḍunā ākoṭesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ daṇḍena ākoṭesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ satthena ākoṭesuṁ: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ odhuniṁsu: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ sandhuniṁsu: 'vadesahi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṁ saṅkhaṁ niddhuniṁsu: 'vadehi bho saṅkha, vadehi bho saṅkhā'ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Atha kho rājañña tassa saṅkhadhamassa etadahosi: yāvabālā ime paccantajānapadā manussā. Kathaṁ hi nāma ayoniso saṅkhasaddaṁ gavesissantī ti tesaṁ pekkhamānānaṁ saṅkhaṁ gahetvā tikkhattuṁ saṅkhaṁ upalāpetvā saṅkhaṁ ādāya pakkāmi. Atha kho rājañña tesaṁ paccantajānapadānaṁ manussānaṁ etadahosi: yadā kira bho ayaṁ saṅkho nāma purisasahagato ca hoti, vāyāmasahagato ca vāyusahagato ca, tadāyaṁ saṅkho saddaṁ karoti. Yadā panāyaṁ saṅkho neva purisasahagato hoti na vāyāmasahagato na vāyusahagato, nāyaṁ saṅkho saddaṁ karotī'ti.

[BJT Page 538]

Evameva kho rājañña yadāyaṁ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato ca, tadā abhikkamatipi paṭikkamatipi tiṭṭhatipi nisīdatipi seyyampi kappeti, cakkhunāpi rūpaṁ passati, sotenapi saddaṁ suṇāti, ghānenapi gandhaṁ ghāyati, jivhāyapi rasaṁ sāyati, kāyenapi phoṭṭhabbaṁ phusati, manasāpi dhammaṁ vijānāti. Yadā panāyaṁ kāyo neva āyusahagato hoti, na usmāsahagato ca na viññāṇasahagato ca, tadā neva abhikkamati na paṭikkamati na tiṭṭhati na nisīdati na seyyaṁ kappeti, cakkhunāpi rūpaṁ na passati, sotenapi saddaṁ na suṇāti, ghānenapi gandhaṁ na ghāyati, jivhāyapi rasaṁ na sāyati, kāyenapi phoṭṭhabbaṁ na phusati, manasāpi dhammaṁ na vijānāti. Imināpi kho te rājañña pariyāyena evaṁ hotu: itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti".

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho [page 339] evamme ettha hoti: itipi natthi paro
Loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti".

13. "Atthi pana rājañña pariyāyo yena te pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti?"

"Atthi bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipākoti".

"Yathā kathaṁ viya rājaññāti?"

"Idha me bho kassapa purisā coraṁ āgucāriṁ gahetvā dassenti: ayaṁ te bhante coro āgucārī, imassa yaṁ icchasi taṁ daṇḍaṁ paṇehī'ti. Tyāhaṁ evaṁ vadāmi: tena hi bho imassa purisassa chaviṁ chindatha, appevanāmassa jīvaṁ passeyyāmā'ti. Te tassa purisassa chaviṁ chindanti nevassa mayaṁ jīvaṁ passāma. Tyāhaṁ evaṁ vadāmi: tena hi bho imassa purisassa cammaṁ chindatha, appevanāmassa jīvaṁ passeyyāmā'ti. Tena hi bho imassa purisassa maṁsaṁ chindatha, appevanāmassa jīvaṁ passeyyāmā'ti. Tena hi bho imassa purisassa nahāruṁ chindatha, appevanāmassa jīvaṁ passeyyāmā'ti. Tena hi bho imassa purisassa aṭṭhiṁ chindatha, appevanāmassa jīvaṁ passeyyāmā'ti. Tena hi bho imassa purisassa aṭṭhimiñjaṁ chindatha, appevanāmassa jīvaṁ passeyyāmā'ti. Te tassa purisassa cammaṁ chindanti nevassa mayaṁ jīvaṁ passāma. Te tassa purisassa maṁsaṁ chindanti nevassa mayaṁ jīvaṁ passāma. Te tassa purisassa nahāruṁ chindanti nevassa mayaṁ jīvaṁ passāma. Te tassa purisassa aṭṭhiṁ chindanti nevassa mayaṁ jīvaṁ passāma. Te tassa purisassa aṭṭhimiñjaṁ chindanti nevassa mayaṁ jīvaṁ passāma. Ayampi kho bho kassapa pariyāyo yena me pariyāyena evaṁ hoti: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti."

[BJT Page 540]

"Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapi idhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti. Bhūtapubbaṁ rājañña aññataro aggiko jaṭilo araññāyatane paṇṇakuṭiyā vasati. Atha kho rājañña aññataro janapade sattho vuṭṭhāsi. Atha kho so sattho tassa aggikassa jaṭilassa assamassa sāmantā ekarattiṁ vasitvā pakkāmi. Atha kho rājañña tassa aggikassa jaṭilassa [page 340] etadahosi: yannūnāhaṁ yena so satthavāho tenupasaṅkameyyaṁ, appevanāmettha kiñci upakaraṇaṁ adhigaccheyyanti. Atha kho so aggiko jaṭilo kālasseva vuṭṭhāya yena so satthavāho tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā addasa tasmiṁ satthavāhe daharaṁ kumāraṁ mandaṁ uttānaseyyakaṁ chaḍḍitaṁ. Disvānassa etadahosi: na kho metaṁ patirūpaṁ, yamme pekkhamānassa manussabhūto kālaṅkareyya. Yannūnāhaṁ imaṁ dārakaṁ assamaṁ netvā āpādeyyaṁ poseyyaṁ vaḍḍheyyanti. Atha kho so aggiko jaṭilo taṁ dārakaṁ assamaṁ netvā āpādesi posesi vaḍḍhesi. Yadā so dārako dāsavassuddesiko vā hoti dvādāsavassuddesiko vā, atha kho tassa aggikassa jaṭilassa janapade kiñcideva karaṇīyaṁ uppajji. Atha kho so aggiko jaṭilo taṁ dārakaṁ etadavoca: 'icchāmahaṁ tāta janapadaṁ gantuṁ, aggiṁ tāta paricareyyāsi. Mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya, ayaṁ vāsi, imāni kaṭṭhāni, idaṁ araṇīsahitaṁ. Aggiṁ nibbattetvā aggiṁ paricareyyāsī'ti. Atha kho so aggiko jaṭilo taṁ dārakaṁ evaṁ anusāsitvā janapasaṁ agamāsi. Tassa khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi. Atha kho tassa dārakassa etadahosi: pitā kho maṁ evaṁ avaca: 'aggiṁ tāta paricareyyāsi, mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya ayaṁ vāsi imāni kaṭṭhāni. Idaṁ araṇīsahitaṁ, aggiṁ nibbattetvā aggiṁ paricareyyāsī'ti. Yannūnāhaṁ aggiṁ nibbattetvā aggiṁ paricareyyanti. [page 341] atha kho so dārako araṇīsahitaṁ vāsiyā tacchi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇīsahitaṁ dvidhā phālesi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇisahitaṁ tidhā phālesi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇīsahitaṁ catudhā phālesi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇīsahitaṁ pañcadhā phālesi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇīsahitaṁ dasadhā phālesi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇīsahitaṁ satadhā phālesi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇīsahitaṁ sakalikaṁ sakalikaṁ akāsi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇīsahitaṁ sakalikaṁ sakalikaṁ karitvā udukkhale koṭṭesi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi. Araṇīsahitaṁ udukkhale koṭṭetvā mahāvāte opuṇi: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Neva so aggiṁ adhigacchi.

1. Sī. Mu. I. Saceva. 2. Sī. Mu. I. Araṇi. 3. Sī. Mu. I. Araṇi.

[BJT Page 542]

Atha kho so aggiko jaṭilo janapade taṁ karaṇīyaṁ tīretvā, yena sako assamo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṁ dārakaṁ etadavoca: 'kacci te tāta aggi na nibbuto'ti. Idha me tāta khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi. Tassa me etadahosi: pitā kho maṁ evaṁ avaca: aggiṁ tāta paricareyyāsi, mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya ayaṁ vāsi imāni kaṭṭhāni idaṁ araṇīsahitaṁ, aggiṁ nibbattetvā aggiṁ paricareyyāsī ti. Yannūnāhaṁ aggiṁ nibbattetvā aggiṁ paricareyyanti. Atha khvāhaṁ tāta araṇīsahitaṁ vāsiyā tacchiṁ: appevanāma aggi adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahataṁ dvidhā phālesiṁ: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahitaṁ tidhā phālesiṁ: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahitaṁ catudhā phālesiṁ: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahitaṁ pañcadhā phālesiṁ: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahitaṁ dasadhā phālesiṁ: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahitaṁ satadhā phālesiṁ: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahitaṁ sakalikaṁ sakalikaṁ akāsiṁ: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahitaṁ sakalikaṁ sakalikaṁ karitvā udukkhale koṭṭesiṁ: appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchiṁ. Araṇīsahitaṁ udukkhakale koṭṭetvā mahāvāte ophuṇiṁ appevanāma aggiṁ adhigaccheyyanti. Nevāhaṁ aggiṁ adhigacchinti. Atha kho tassa aggikassa jaṭilassa etadahosi: yāvabālo ayaṁ dārako abyatto. Kathaṁ hi nāma ayoniso aggiṁ gavesissatī ti tassa pekkhamānassa araṇīsahitaṁ gahetvā aggiṁ nibbattetvā taṁ dārakaṁ etadavoca: evaṁ kho tāta [page 342] aggi nibbattetabbo, natveva yathā tvaṁ bālo abyatto ayoniso aggiṁ gavesissatī ti,

Evameva kho tvaṁ rājañña bālo abyatto ayoniso paralokaṁ gavesissasi. Paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ. Paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ. Mā te ahosi dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyā"ti.

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṁ sakkomi1 idaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ paṭinissajjituṁ. Rājā pi maṁ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi: 'pāyāsirājañño evaṁvādī evaṁdiṭṭhi: itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko ti. Sacāhaṁ bho kassapa idaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me cattāro; yāvabālo pāyāsirājañño yāvaabyatto duggahitaggāhīti. Kopenapi naṁ harissāmi, makkhenapi naṁ harissāmi, palāsenapi naṁ harissāmī ti. "

1. Sayahāmi [PTS]

[BJT Page 544]

14. "Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti. Bhūtapubbaṁ rājañña mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṁ puratthimā janapadā pacchimaṁ janapadaṁ agamāsi. So yena yena gacchati khippameva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṁ haritakapaṇṇaṁ. Tasmiṁ kho pana satthe dve satthavāhā ahesuṁ, eko [page 343] pañcannaṁ sakaṭasatānaṁ eko pañcannaṁ sakaṭasatānaṁ. Atha kho tesaṁ satthavāhānaṁ etadahosi. Ayaṁ kho pana mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṁ. Te mayā yena yena gacchāma khippameva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṁ haritakapaṇṇaṁ. Yannūna mayaṁ imaṁ satthaṁ dvidhā vibhajeyyāma ekato pañca sakaṭasatāni, ekato pañca sakaṭasatānīti. Te taṁ satthaṁ dvīdhā vibhajiṁsu ekato pañca sakaṭasatāni ekato pañca sakaṭasatāni. Eko tāva satthavāho bahuṁ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṁ payāpesi. Dvīhatīhaṁ payāto kho pana so sattho addasa purisaṁ kāḷaṁ lohitakkhaṁ sannaddhakalāpaṁ kumudamāliṁ allavatthaṁ allakesaṁ kaddamamakkhītehi cakkehi bhaddena rathena paṭipathaṁ āgacchantaṁ. Disvā etadavoca: 'kuto bho āgacchasī'ti 'amukamhā janapadā'ti. 'Kuhiṁ gamissasī'ti 'amukaṁ nāma janapadanti. ' 'Kacci bho purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho?'Ti. Evaṁ kho bho purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho. Āsittodakāni vaṭumāni bahuṁ tiṇañca [page 344] kaṭṭhañca udakañca, chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sighasīghaṁ gacchatha. Mā yoggāni kilamethāti. Atha kho so satthavāho satthike āmantesi: ayaṁ bho puriso evamāha: purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho1, āsittodakāni vaṭumāni, bahuṁ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca, chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghasīghaṁ gacchatha, mā yoggāni kilamethāti, chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi satthaṁ payāpethā'ti. 'Evaṁ bho'ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā, chaḍḍetvā purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni lahubhārehi sakaṭehi satthaṁ payāpesuṁ. Te paṭhamehi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā, dutiyepi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā, tatiyepi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā, catutthepi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā, pañcamepi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā, chaṭṭhepi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā, sattamepi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā. Sabbeva anayabyasanaṁ āpajjiṁsu. Ye ca tasmiṁ satthe ahesuṁ manussā vā pasū vā sabbe so yakkho amanusso bhakkhesi, aṭṭhikāneva sesesi.

1. Abhippavaṭṭho, [PTS]
[BJT Page 546]

Yadā aññāsi dutiyo satthavāho bahunikkhanto kho bho dāni so sattho'ti, bahuṁ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṁ payāpesi. Dvihatīhaṁ payāto kho paneso sattho addasa purisaṁ kāḷaṁ lohitakkhaṁ [page 345] sannaddhakalāpaṁ kumudamāliṁ allavatthaṁ allakesaṁ kaddamamakkhitehi cakkehi bhaddena rathena paṭipathaṁ āgacchantaṁ. Disvā etadavoca: kuto bho āgacchasī'?Ti 'amukamhā janapadā'ti 'kuhiṁ gamissasī ?Ti 'amukaṁ nāma janapadanti. ' 'Kacci bho purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahuṁ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca, chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sighaṁsighaṁ gacchatha, mā yoggāni kilamethāti. Atha kho so satthavāho satthike āmantesi: ayaṁ bho puriso evamāha'purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahuṁ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca, chaḍḍetha bho purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghasīghaṁ gacchatha, mā yoggāni kilamethā'ti. Ayaṁ kho bho puriso neva amhākaṁ mitto na ñātisālohito. Kathaṁ mayaṁ imassa saddhāya gamissāma? Na kho chaḍḍhetabbāni purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni yathābhatena bhaṇḍena satthaṁ payāpetha. Na no purāṇaṁ chaḍḍessāmā'ti. 'Evaṁ bho'ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yathābhatena bhaṇḍena satthaṁ payāpetha. Na no purāṇaṁ chaḍḍessāmā'ti. 'Evaṁ bho'ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yathābhatena bhaṇḍena satthaṁ payāpesuṁ. Te paṭhame pi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā [page 346] kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā, dutiye pi satthavāse tatiye pi satthavāse catutthepi satthavāse pañcame pi satthavāse chaṭṭhe pi satthavāse sattame pi satthavāse na addasaṁsu tiṇaṁ vā kaṭṭhaṁ vā udakaṁ vā tañca satthaṁ addasaṁsu anayabyasanaṁ āpannaṁ. Ye ca tasmiṁ satthe pi ahesuṁ manussā vā pasū vā, tesañca aṭṭhikāneva addasaṁsu tena yakkhena amanussena bhakkhitānaṁ. Atha kho so satthavāho satthike āmantesi: ayaṁ kho bho sattho anayabyasanaṁ āpanno yathā taṁ tena bālena satthavāhena pariṇāyakena. Tenahi bho yānamhākaṁ satthe appasārāni paṇīyāni, tāni chaḍḍetvā, yāni imasmiṁ satthe mahāsārāni paṇiyāni tāni ādiyathā'ti. 'Evaṁ bho'ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yāni sakasmiṁ satthe appasārāni paṇiyāni tāni chaḍḍetvā yāni tasmiṁ satthe mahāsārāni paṇiyāni tāni ādiyitvā, sotthinā taṁ kantāraṁ nitthariṁsu yathā taṁ paṇḍitena satthavāhena pariṇāyakena.

1. Abhippavaṭṭho [PTS. 2.] Yathāgatena machasaṁ.

[BJT Page 548]

Evameva kho tvaṁ rājañña bālo abyatto anayabyasanaṁ āpajjissasi ayoniso paralokaṁ gavesanto, seyyathāpi so purimo satthavāho. Ye pi tava sotabbaṁ saddahātabbaṁ maññisanti, te pi anayabyasanaṁ āpajjissanti, seyyathāpi te satthikā. Parinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ, paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ. Mā te ahosi dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyā"ti.

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṁ sakkomi idaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ paṭinissajjituṁ. Rājāpi maṁ passenadikosalo jānāti tirorājāno pi. Pāyāsirājañño evaṁvādī evaṁdiṭṭhi: 'itipi [page 347] natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. Svāhaṁ bho kassapa idaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me cattāro: yāva bālo pāyāsirājañño yāva abyatto yāva duggahitaggāhīti, kopenapi naṁ harissāmi makkhenapi naṁ harissāmi, palāsenapi naṁ harissāmī'ti.

15. "Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti. Bhūtapubbaṁ rājañña aññataro sūkaraposako puriso sakamhā gāmā aññaṁ gāmaṁ agamāsi. Tattha addasa pahūtaṁ sukkhaṁ gūthaṁ chaḍḍitaṁ. Disvānassa etadahosi: ayaṁ kho bahuko sukkagūtho chaḍḍito, mamaṁ ca sūkarabhattā. Yannūnāhaṁ ito sukkhagūthaṁ hareyyanti, so uttarāsaṅgaṁ pattharitvā pahūtaṁ sukkhagūthaṁ ākiritvā bhaṇḍikaṁ bandhitvā sīse ubbāhetvā agamāsi. Tassa antarāmagge mahāakālamegho pāvassi. So uggharantaṁ paggharantaṁ yāva agganakhā gūthena makkhito gūthabhāraṁ ādāya agamāsi. Tamenaṁ manussā disvā evamāhaṁsu: kacci no tvaṁ bhaṇe ummatto, kacci viceto? Kathaṁhi nāma uggharantaṁ paggharantaṁ yāva agganakhā gūthena makkhito gūthabhāraṁ harissasī?'Ti. 'Tumhe khvettha bhaṇe ummattā tumhe vicetā. [page 348] tathā hi pana me sūkarabhattanti' evameva kho tvaṁ rājañña gūthahārikūpamo maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ. Paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ. Mā te ahosi dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyā"ti.

[BJT Page 550]

"Kiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṁ sakkomi idaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ paṭinissajjituṁ. Rājāpi maṁ passenadikosalo jānāti tirorājānopi: pāyāsi rājañño evaṁvādī evaṁdiṭṭhi: 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. Sacāhaṁ bho kassapa idaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me cattāro: yāva bālo pāyāsirājañño abyatto duggahitaggāhīti kopenapi naṁ harissāmi, makkhenapi naṁ harissāmi, palāsenapi naṁ harissāmī ti. "

16. "Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāyapi idhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti. Bhūtapubbaṁ rājañña dve akkhadhuttā akkhehi dibbiṁsu. Eko akkhadhutto āgatāgataṁ kaliṁ gilati. Addasā kho dutiyo akkhadhutto taṁ akkhadhuttaṁ āgatāgataṁ kaliṁ gilantaṁ. Disvā taṁ akkhadhuttaṁ etadavoca: tvaṁ kho samma ekantikena jināsi dehi me samma akkhe, pajjohissāmī'ti. 1 'Evaṁ sammā'ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa akkhe pādāsi. Atha kho so akkhadhutto akkhe visena paribhāvetvā taṁ akkhadhuttaṁ etadavoca: ehi kho samma akkhehi dibbissāmāti. Evaṁ sammā'ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa paccassosi. Dutiyampi kho te akkhadhuttā akkhehi dibbiṁsu, dutiyampi kho so akkhadhutto [page 349] āgatāgataṁ kaliṁ gilati. Addasā kho dutiyo akkhadhutto taṁ akkhadhuttaṁ dutiyampi āgatāgataṁ kaliṁ gilantaṁ. Disvā taṁ akkhadhuttaṁ etadavoca: -

"Littaṁ paramena tejasā gilamakkhaṁ puriso na bujjhati,
Gila re gila pāpadhuttaka pacchā te kaṭukaṁ bhavissatī"ti.

Evameva kho tvaṁ rājañña akkhadhuttopamo maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ, paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ. Mā te ahosi dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyā'ti.

1. Pajahissāmī ti - [PTS]

[BJT Page 552]

Tiñcāpi bhavaṁ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṁ sakkomi idaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ paṭinissajjituṁ, rājā pi maṁ passenadīkosalo jānāti, tirorājāno pi: pāyāsirājañño evaṁvādī evaṁdiṭṭhi 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti. Sacāhaṁ bho kassapa idaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ paṭinissajjissāmi, bhavissanti mevattāro: 'yāva pālo pāyāsirājañño abyatto duggahitaggāhī'ti. Kopena pi naṁ harissāmi, makkhenapi naṁ harissāmi, palāsenapi naṁ harissāmīti".

17. Tena hi rājañña upamante karissāmi. Upamāya pi idhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti. Bhūtapubbaṁ rājañña aññataro janapado vuṭṭhāsi. Atha kho sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'āyāma samma, yena so janapado tenupasaṅkamissāma, appevanāmettha kiñci dhanaṁ adhigaccheyyāmā'ti. 'Evaṁ sammā'ti kho sahāyako sahāyakassa paccassosi. Te yena so janapado yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. [page 350] tattha addasaṁsu pahūtaṁ sāṇaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'idaṁ kho samma pahūtaṁ sāṇaṁ chaḍḍitaṁ' tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ bandha, ahañca sāṇabhāraṁ bandhissāmi. Ubho sāṇabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Evaṁ sammā'ti kho sahāyako sahāyakassa paṭissutvā sāṇabhāraṁ bandhitvā te ubho pi sāṇabhāraṁ ādāya yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ sāṇasuttaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇaṁ idaṁ pahūtaṁ sāṇasuttaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca sāṇabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho sāṇasuttabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me, tvaṁ pajānāhī'ti.

[BJT Page 554]

Atha kho so sahāyako sāṇabhāraṁ chaḍḍetvā sāṇasuttabhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtā sāṇiyo chaḍḍitā. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇaṁ vā sāṇasuttaṁ vā, imā pahūtā sāṇiyo chaḍḍitā. Tena hi sammatvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca sāṇasuttabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho sāṇabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako sāṇasuttabhāraṁ chaḍḍetvā sāṇabhāraṁ ādiyi. [page 351] te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ khomaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇasuttaṁ vā sāṇaṁ vā, imā pahūtaṁ khomaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca sāṇasuttabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho khomabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako sāṇasuttabhāraṁ chaḍḍetvā khomabhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ khomasuttaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇiyo vā khomaṁ vā, imā pahūtā khomasuttaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca khomabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho khomasuttabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako khomabhāraṁ chaḍḍetvā khomasuttabhāraṁ ādisi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ khomadussaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma khomaṁ vā khomasuttaṁ vā, imā pahūtā khomadussaṁ chaḍḍitā. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca khomasuttabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho khomadussabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako khomasuttabhāraṁ chaḍḍetvā khomadussabhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ kappāsaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma khomasuttaṁ vā khomadussaṁ vā, imā pahūtā kappāsaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca khomadussabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho kappāsabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako khomadussabhāraṁ chaḍḍetvā kappāsabhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ kappāsikasuttaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma khomadussaṁ vā kappāsaṁ vā, imā pahūtā kappāsikasuttaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca kappāsabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho kappāsikasuttabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako kappāsabhāraṁ chaḍḍetvā kappāsikasuttabhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ kappāsikadussaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma kappāsaṁ vā kappāsikasuttaṁ vā, imā pahūtā kappāsikadussaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca kappāsikasuttabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho kappāsikadussabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako kappāsikasuttabhāraṁ chaḍḍetvā kappāsikadussabhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ ayaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmentesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma kappāsikasuttaṁ vā kappāsikadussaṁ vā, imā pahutaṁ ayaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca kappāsikadussabhāraṁ chaḍḍessami. Ubho ayaṁbhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako kappāsikadussabhāraṁ chaḍḍetvā ayaṁbhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ lohaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma kappāsikadussaṁ vā ayaṁ vā, imā pahūtaṁ lohaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca ayaṁbhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho lohabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha khoso sahāyako ayaṁbhāraṁ chaḍḍetvā lohaṁbhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ tipuṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahayakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma ayaṁ vā lohaṁ vā, imā pahūtaṁ tipuṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca lohabhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho tipuṁbhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako lohaṁbhāraṁ chaḍḍetvā tipuṁbhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ sīsaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma lohaṁ vā tipuṁ vā, imā pahūtā sīsaṁ chaḍḍitā. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi. Ahañca tipuṁ chaḍḍessāmi, ubho sīsaṁbhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca, alaṁ me tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako tipuṁbhāraṁ chaḍḍetvā sīsaṁbhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ sajjhuṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma tipuṁ vā sīsaṁ vā, imaṁ pahūtaṁ sajjhuṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca sīsaṁbhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho sajjhuṁbhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabharo dūrāhato ca susannaddho ca. Alaṁ me tvaṁ pajānāhi'ti. Atha kho so sahāyako sīsaṁbhāraṁ chaḍḍetvā sajjhuṁbhāraṁ ādiyi. Te yenaññataraṁ gāmapatthaṁ tenupasaṅkamiṁsu. Tattha addasaṁsu pahūtaṁ suvaṇṇaṁ chaḍḍitaṁ. Disvā sahāyako sahāyakaṁ āmantesi: 'yassa kho samma atthāya iccheyyāma sāṇaṁ vā sāṇasuttaṁ vā sāṇiyo vā khomaṁ vā khomasuttaṁ vā khomadussaṁ vā kappāsaṁ vā kappāsikasuttaṁ vā kappāsikadussaṁ vā ayaṁ vā lohaṁ vā tipuṁ vā sīsaṁ vā sajjhuṁ vā, idaṁ pahūtaṁ suvaṇṇaṁ chaḍḍitaṁ. Tena hi samma tvañca sāṇabhāraṁ chaḍḍehi, ahañca sajjhubhāraṁ chaḍḍessāmi, ubho suvaṇṇabhāraṁ ādāya gamissāmā'ti. 'Ayaṁ kho me samma sāṇabhāro dūrāhato ca susannaddho ca alaṁ me, tvaṁ pajānāhī'ti. Atha kho so sahāyako sajjhubhāraṁ chaḍḍetvā suvaṇṇabhāraṁ ādiyi. Te yena sako gāmo tenupasaṅkamiṁsu. Tattha yo so sahāyako sāṇabhāraṁ ādāya agamāsi. Tassa neva mātāpitaro abhinandiṁsu, na puttadārā abhinandiṁsu, na mittāmaccā abhinandiṁsu, na ca tato nidānaṁ sukhaṁ [page 352] somanassaṁ adhigacchi. Yo pana so sahāyako suvaṇṇabhāraṁ ādāya agamāsi, tassa mātāpitaro pi abhinandiṁsu, puttadārā pi abhinandiṁsu, mittāmaccā pi abhinandiṁsu, tato nidānañca sukhaṁ somanassaṁ adhigacchi. Evameva kho tvaṁ rājañña sāṇahārikūpamo maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ, paṭinissajjetaṁ rājañña pāpakaṁ diṭṭhigataṁ. Mā te ahosi dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyā"ti.

[BJT Page 556]

18. "Purimenevāhaṁ opammena bhoto kassapassa attamano abhiraddho. Apicāhaṁ imāni vicitrāni pañhapaṭibhānāni sotukāmo evāhaṁ bhavantaṁ kassapaṁ paccanikaṁ kātabbaṁ amaññissaṁ. Abhikkantaṁ bho kassapa, abhikkantaṁ bho kassapa! Seyyathāpi bho kassapa nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya: cakkhumanto rūpāni dakkhintīti. Evameva bhotā kassapena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bho kassapa taṁ bhagavantaṁ gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca, upāsakaṁ mā bhavaṁ kassapo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gataṁ. Icchāmi cāhaṁ bho kassapa mahāyaññaṁ yajituṁ. Anusāsatu maṁ bhavaṁ kassapo yaṁ mamassa dīgharattaṁ hitāya sukhāyā"ti.

"Yathārūpe kho rājañña yaññe gāvo vā haññanti, ajeḷakā vā haññanti, kukkuṭasūkarā vā haññanti, vividhā vā pāṇā saṅghātaṁ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti [page 353] micchādiṭṭhi micchāsaṅkappā micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsati micchāsamādhi, evarūpo kho rājañña yaññe na mahapphalo hoti na mahānisaṁso na mahājutiko na mahāvipphāro. Seyyathāpi rājañña kassako bījanaṅgalamādāya vanaṁ paviseyya. So tattha dukkhette dubbhūme avihatakhāṇukaṇṭake bījāni patiṭṭhāpeyya khaṇḍāni pūtīni vātātapahatāni asārādāni asukhasayitāni, dovo ca na kālena kālaṁ sammā dhāraṁ anuppaveccheyya. Api nu tāni bījāni vuddhiṁ verūḷhiṁ vepullaṁ āpajjeyya? Kassako vā vipulaṁ vā phalaṁ adhigaccheyyā?"Ti.

[BJT Page 558]

"Nohidaṁ bho kassapa. "

"Evameva kho rājañña yathārūpe yaññe gāvo vā haññanti ajeḷakā vā haññanti kukkuṭasūkarā vā haññanti vividhā vā pāṇā saṅghātaṁ āpajjanti. Paṭiggāhakā ca honti. Micchādiṭṭhi micchāsaṅkappā micchāvācā miccākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā, micchāsati, micchāsamādhi. Evarūpo kho rājañña yañño na mahapphalo hoti na mahānisaṁso na mahājutiko na mahāvipphāro. Yathārūpe ca kho rājañña yaññe neva gāvo haññanti na ajeḷakā haññanti na kukkuṭasūkarā haññanti na vividhā vā pāṇā saṅghātaṁ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammā diṭṭhi sammāsaṅkappā sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsati sammāsamādhi, evarūpo kho rājañña yañño mahapphalo hoti mahānisaṁso mahājutiko mahāvipphāro. Seyyathāpi rājañña kassako bījanaṅgalaṁ ādāya vanaṁ paviseyya, so tattha sukhette subhūme suvihatakhāṇukaṇṭake bījāni [page 354] patiṭṭhāpeyya akhaṇḍāni apūtīni āvātātapahatāni sārādāni sukhasayitāni, devo ca kālena kālaṁ sammā dhāraṁ anuppaveccheyya, api nu tāni bījāni vuddhiṁ verūḷhiṁ vepullaṁ āpajjeyyuṁ, kassako vā vipulaṁ phalaṁ adhigaccheyyāti?'.

"Evaṁ bho kassapa. "

"Evameva kho rājañña yathārūpe yaññe neva gāvo haññanti na ajeḷakā haññanti na kukkuṭasūkarā haññanti na vividhā vā pāṇā saṅghātaṁ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammādiṭṭhi sammāsaṅkappā sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsati sammāsamādhi, evarūpo kho rājañña yañño mahapphalo hoti mahānisaṁso mahājutiko mahāvipphāro"ti.

[BJT Page 560]

19. Atha kho pāyāsi rājaññe dānaṁ paṭṭhapesi samaṇabrāhmaṇakapaṇadikavaṇibbakayācakānaṁ. Tasmiṁ kho pana dāne evarūpaṁ bhojanaṁ diyyati kaṇājakaṁ biḷaṅgadutiyaṁ, dhorakāni ca1 vatthāni guḷagāḷakāni. Tasmiṁ kho pana dāne uttaro nāma māṇavo byāvaṭo ahosi. So dānaṁ datvā evamanuddisati 'imināhaṁ dānena pāyāsiṁ rājaññameva imasmiṁ loke samāgañjiṁ mā parasminti. ' Assosi kho pāyāsī rājañño [PTS Page 355 ']uttaro kira māṇavo dānaṁ datvā evamanuddisati 'imināhaṁ dānena pāyāsiṁ rājaññameva imasmiṁ loke samāgañjiṁ mā parasminti' atha kho pāyāsi rājañño uttaraṁ māṇavaṁ āmantāpetvā etadavoca; saccaṁ kira tvaṁ tāta uttara dānaṁ datvā evamanuddisasi. 'Imināhaṁ dānena pāyāsiṁ rājaññameva imasmiṁ loke samāgañchiṁ mā parasminti'?

'Evaṁ bho'ti. "Kissa pana bho tvaṁ tāta uttara dānaṁ datvā evamanuddisasi. 'Imināhaṁ dānena pāyāsiṁ rājaññameva imasmiṁ loke samāgañchiṁ mā parasminti nanu mayaṁ tāta uttara puññatthikā dānasseva phalaṁ pāṭikaṅkhino?2" Ti.

"Bhoto kho pana dāne evarūpaṁ bhojanaṁ diyyati kaṇājakaṁ bilaṅgadutiyaṁ. Bhavaṁ pādāpi na iccheyya phusituṁ, kuto bhuñjituṁ. Dhorakāni ca vatthāni guḷagāḷakāni yāni bhavaṁ pādāpi na iccheyya phusituṁ, kuto paridahituṁ. Bhavaṁ kho panamhākaṁ piyo manāpo. Kathaṁ mayaṁ manāpaṁ amanāpena saṁyojemā?"Ti. "Tena hi tvaṁ tāta uttara yādisāhaṁ bhojanaṁ bhuñjāmi tādisaṁ bhojanaṁ paṭṭhapehi, yādisāni cāhaṁ vatthāni paridahāmi tādisāni ca vatthāni paṭṭhapehī"ti.

"Evaṁ bho"ti kho uttaro māṇavo pāyāsirājaññassa paṭissutvā yādisaṁ bhojanaṁ pāyāsi rājañño bhuñjati tādisaṁ bhojanaṁ paṭṭhapesi, yādisāni ca vatthāni pāyāsi rājañño paridahati tādisāni ca vatthāni paṭṭhapesi.

1. Therakāni [PTS]. 2. Śuḷa vālakāni [PTS]

[BJT Page 562]

[page 356] atha kho pāyāsī rājañño asakkaccaṁ dānaṁ datvā asahatthā dānaṁ datvā acitatīkataṁ dānaṁ datvā apaviddhaṁ dānaṁ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā cātumahārājikānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapajji suññaṁ serissakaṁ vimānaṁ. Yo pana tassa dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṁ dānaṁ datvā sahatthā dānaṁ datvā cittīkataṁ dānaṁ datvā anapaviddhaṁ dānaṁ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajji devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyataṁ.

Tena kho pana samayena āyasmā gavampati abhikkhaṇaṁ suññaṁ serissakaṁ vimānaṁ divāvihāraṁ gacchati. Atha kho pāyāsī devaputto yenāyasmā gavampati tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ gavampatiṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhikaṁ kho pāyāsiṁ devaputtaṁ āyasmā gavampati etadavoca; 'ko'si tvaṁ āvuso?'Ti. 'Ahaṁ bhante pāyāsi rājañño'ti. "Nanu tvaṁ āvuso evaṁdiṭṭhiko ahosi. 'Itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko'ti?" "Svāhaṁ bhante evaṁ diṭṭhiko ahosi; 'itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā natthi sukaṭadukkaṭānaṁ kammānaṁ phalaṁ vipāko ti. Api cāhaṁ [page 357] ayyena kumārakassapena etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecito"ti.

"Yo pana te āvuso dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so kuhiṁ upapanno?'Ti. "Yo me bhante dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṁ dānaṁ datvā sahatthā dānaṁ datvā vittīkataṁ dānaṁ datvā anapaviddhaṁ dānaṁ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapanno devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyataṁ. Ahaṁ pana bhante asakkaccaṁ dānaṁ datvā asahatthā dānaṁ datvā acittīkataṁ dānaṁ datvā apaviddhaṁ dānaṁ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā cātumahārājikānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapanno suññaṁ serissakaṁ vimānaṁ. Tena hi bhante gavampati manussalokaṁ gantvā evamārocehi: sakkaccaṁ dānaṁ detha, sahatthā dānaṁ detha, cittīkataṁ dānaṁ detha, anapaviddhaṁ dānaṁ detha, pāyāsi rājañño asakkaccaṁ dānaṁ datvā

[BJT Page 564]

Asahatthā dānaṁ datvā acittīkataṁ dānaṁ datvā apaviddhaṁ dānaṁ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā cātumhārājikānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapanno suññaṁ serissakaṁ vimānaṁ. Yo pana tassa dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṁ dānaṁ datvā sahatthā dānaṁ datvā cittīkataṁ dānaṁ datvā anapaviddhaṁ dānaṁ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapanno devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyatanti. "

Atha kho āyasmā gavampati manussalokaṁ āgantvā evamārocesi: "sakkaccaṁ dānaṁ detha, sahatthā dānaṁ detha, cittikataṁ dānaṁ detha, anapaviddhaṁ dānaṁ detha. Pāyāsi rājañño asakkaccaṁ dānaṁ datvā asahatthā dānaṁ datvā acittīkataṁ dānaṁ datvā apaviddhaṁ dānaṁ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā cātumahārājikānaṁ devānaṁ sahabyataṁ upapanno suññaṁ serissakaṁ vimānaṁ. Yo pana tassa dāne byāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṁ dānaṁ datvā sahatthā dānaṁ datvā cittikataṁ dānaṁ datvā anapaviddhaṁ [page 358] dānaṁ datvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapanno devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyatanti. "

Pāyāsirājaññasuttaṁ niṭṭhitaṁ dasamaṁ.

Apadānañca nidānañca nibbānañca sudassanaṁ,
Janavasabhañca govindaṁ samayaṁ sakkamevaca
Satipaṭṭhānapāyāsi mahāvaggassa saṅgaho,

Mahāvaggo niṭṭhito dutiyo

Mahāpadānaṁ nidānaṁ nibbānañca sudassanaṁ,
Janavasabhañca govindaṁ samayaṁ sakkapañhakaṁ
Mahāsatipaṭṭhānañca pāyāsī dasamaṁ bhave. (Katthaci)