Aṅguttara-Nikāya
III. Tika Nipāta
VII. Mahā Vagga
Sutta 61
Titth-ā-yatanādi Suttaṁ
Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.
[1][pts][than][olds] Evaṁ me sutaṁ.|| ||
Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati.|| ||
Tatra kho Bhagavā bhikkhū āmantesi:|| ||
"Bhikkhavo" ti.|| ||
"Bhadante" ti te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ.|| ||
Bhagavā etad avoca:|| ||
"Tīṇ'imānī bhikkhave titthāyatanāni,||
yāni paṇḍitehi samanuyuñjiyamānāni samanugāhiyamānānī samanubhāsiyamānāni param pi gantvā akiriyāya saṇṭhahantī.|| ||
Katamāni tīṇi?|| ||
[1] Santi bhikkhave eke samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||
'Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ pubbekatahetu' ti.|| ||
■
[2] Santi, bhikkhave, eke samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||
'Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā,||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ issaranimmāṇahetu' ti.|| ||
■
[3] Santi, bhikkhave, eke samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||
'Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ ahetu-a-p-paccayā' ti.|| ||
§
[2][wood][than][bodh][olds] Tatra, bhikkhave, ye te samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino —|| ||
'Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ pubbe katahetu' ti,|| ||
tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi:|| ||
'Saccaṁ kira tumhe āyasmanto evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||
"Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ pubbekata hetu" ti?|| ||
Te ce me "Evaṁ puṭṭhā āmā" ti paṭijānanti.|| ||
[174] Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||
'Tena h'āyasmanto pāṇ-ā-tipātino bhavissanti pubbe katahetu,||
adinn'ādāyino bhavissanti pubbe katahetu,||
abrahma-cārino bhavissanti pubbe katahetu,||
musā-vādino bhavissanti pubbe katahetu,||
pisunavācā bhavissanti pubbe katahetu,||
pharusavācā bhavissanti pubbe katahetu,||
sampha-p-palāpino bhavissanti pubbe katahetu,||
abhijjhāluno bhavissanti pubbe katahetu,||
vyāpanna-cittā bhavissanti pubbe katahetu,||
micchā-diṭṭhikā bhavissanti pubbe katahetu.|| ||
Pubbe kataṁ kho pana bhikkhave sārato paccāga-c-chataṁ na hoti chando vā vāyāmo vā,||
idaṁ vā karaṇīyaṁ idaṁ vā akaraṇīyan' ti.|| ||
Iti karaṇīyā karaṇiye kho pana saccato thetato anupalabbhiyamāne muṭṭhassatīnaṁ anārakkhānaṁ viharataṁ na hoti paccattaṁ saha-dhammiko samaṇavādo.|| ||
Ayaṁ kho me bhikkhave tesu samaṇa-brāhmaṇesu evaṁ-vādisu evaṁ-diṭṭhisu paṭhamo saha-dhammiko niggaho hoti.|| ||
■
[3][wood][than][olds] Tatra, bhikkhave, ye te samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||
'Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ issaranimmāhetu' ti,|| ||
tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi:|| ||
'Saccaṁ kira tumhe āyasmanto evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||
"Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ issaranimmāṇahetu" ti?|| ||
Te ce me 'Evaṁ puṭṭhā āmā' ti paṭijānanti.|| ||
Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||
'Tena h'āyasmanto pāṇ-ā-tipātino bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
adinn'ādāyino bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
abrahma-cārino bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
musā-vādino bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
pisunavācā bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
pharusavācā bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
sampha-p-palāpino bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
abhijjhāluno bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
vyāpanna-cittā bhavissanti issaranimmāṇahetu,||
micchā-diṭṭhikā bhavissanti issaranimmāṇahetu.|| ||
Issaranimmāṇaṁ kho pana bhikkhave sārato paccāga-c-chataṁ na hoti chando vā vāyāmo vā,||
idaṁ vā karaṇīyaṁ idaṁ vā akaraṇīyan' ti.|| ||
Iti karaṇīyākaraṇīye kho pana saccato thetato anupalabbhīyamāne muṭṭhassatīnaṁ anārakkhānaṁ viharataṁ na hoti paccattaṁ saha-dhammiko samaṇavādo.|| ||
Ayaṁ kho me bhikkhave tesu samaṇa-brāhmaṇesa evaṁ-vādisu evaṁ-diṭṭhisu dutiyo saha-dhammiko niggaho hoti.|| ||
■
[175] [4][wood][than][olds] Tatra, Bhikkave ye te samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||
'Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ ahetu-a-p-paccayā' ti,|| ||
Tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi:|| ||
'Saccaṁ kira tumhe āyasmanto evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||
"Yaṁ kiñc'āyaṁ purisa-puggalo paṭisaṁvedeti||
sukhaṁ vā||
dukkhaṁ vā||
adukkha-m-asukhaṁ vā,||
sabbaṁ taṁ ahetu-a-p-paccayā" ti?|| ||
Te ce me 'Evaṁ puṭṭhā āmā' ti paṭijānanti.|| ||
Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||
'Tena h'āyasmanto pāṇ-ā-tipātino bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
dinnādāyino bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
abrahma-cārino bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
musā-vādino bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
pisunavācā bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
pharusavācā bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
sampha-p-palāpino bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
abhijjhāluno bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
vyāpanna-cittā bhavissanti ahetu-a-p-paccayā,||
micchā-diṭṭhikā bhavissanti ahetu-a-p-paccayā.|| ||
Ahetuṁ a-p-paccayaṁ kho pana bhikkhave sārato paccāga-c-chataṁ na hoti chando vā vāyāmo vā,||
idaṁ vā karaṇīyaṁ,||
idaṁ vā akaraṇīyan' ti.|| ||
Iti karaṇīyākaraṇīye kho pana saccato thetato anupalabbhiyamāne muṭṭhassatīnaṁ anārakkhānaṁ viharataṁ na hoti pacattaṁ saha-dhammiko samaṇavādo.|| ||
Ayaṁ kho me bhikkhave tesu samaṇa-brāhmaṇesu evaṁ-vādisu evaṁ-diṭṭhisu tatiyo saha-dhammiko niggaho hoti.|| ||
Imāni ko bhikkhave tīṇi titthāyatanāni:|| ||
Yāni tāni paṇḍtehi samanuyuñjiyamānāni samanugāhiyamānāni samanubhāsiyamānāni param pi gantvā akiriyāya saṇṭhahanti.|| ||
§
[5][wood][than][olds] Ayaṁ kho pana bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi.|| ||
Katamo ca bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi?|| ||
Imā cha dhātuyo ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi.|| ||
■
Imāni cha phass'āyatanānī ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi.|| ||
■
Ime aṭṭhārasa manopavicārā ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi.|| ||
■
Imāni cattāri ariya-saccānī ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahito asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi.|| ||
§
[61.6][wood][than][olds] '"Imā cha dhātuyo" ti bhikkhave mayā dhammo desita aeniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī' ti:|| ||
Iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Kiñ c'etaṁ paṭicca vuttaṁ?|| ||
Chaḷy'imā [176] bhikkhave dhātuyo:|| ||
Paṭhavī-dhātu,||
āpo-dhātu,||
tejo-dhātu,||
vāyo-dhātu,||
ākāsa-dhātu,||
viññāṇa-dhātu.|| ||
'"Imā cha dhātuyo" ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahito asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī' ti.|| ||
Iti yaṁ taṁ vuttaṁ,||
idam etaṁ paṭicca vuttaṁ.|| ||
■
[7][wood][than][olds] '"Imāni cha phass'āyatanānī" ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī' ti.|| ||
Iti kho pan'etaṁ vuttaṁ|| ||
Kiñ c'etaṁ paṭicca vuttaṁ?|| ||
Cha-y-imāni bhikkhave phass'āyatanāni:|| ||
Cakkhuṁ phass'āyatanaṁ,||
sotaṁ phass'āyatanaṁ,||
ghāṇaṁ phass'āyatanaṁ,||
jivhā phass'āyatanaṁ,||
kāyo phass'āyatanaṁ,||
mano phass'āyatanaṁ.|| ||
'"Imāni cha phass'āyatanānī" ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī' ti.|| ||
Iti yan taṁ vuttaṁ idam etaṁ paṭicca vuttaṁ.|| ||
■
[8][wood][than][olds] '"Ime aṭṭhārasa manopa-vicārā" ti bhikkhave māya dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi vuññūhī' ti.|| ||
Iti kho pan'etaṁ vuttaṁ|| ||
Kiñ c'etaṁ paṭicca vuttaṁ?|| ||
Cakkhunaṁ rūpaṁ disvā somanassaṭṭhānīyaṁ rūpaṁ upavicarati,||
domanassaṭṭhānīyaṁ rūpaṁ upavicarati,||
upekkhāṭṭhānīyaṁ rūpaṁ upavicarati.|| ||
Sotena saddaṁ sutvā somanassaṭṭhānīyaṁ saddaṁ upavicarati,||
domanassaṭṭhānīyaṁ saddaṁ upavicarati,||
upekkhāṭṭhānīyaṁ saddaṁ upavicarati.|| ||
Ghāneṇa gandhaṁ ghāyitvā somanassaṭṭhānīyaṁ gandhaṁ upavicarati,||
domanassaṭṭhānīyaṁ gandhaṁ upavicarati,||
upekkhāṭṭhānīyaṁ gandhaṁ upavicarati.|| ||
Jivhāya rasaṁ sāyitvā somanassaṭṭhānīyaṁ rasaṁ upavicarati,||
domanassaṭṭhānīyaṁ rasaṁ upavicarati,||
upekkhāṭṭhānīyaṁ rasaṁ upavicarati.|| ||
Kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā somanassaṭṭhānīyaṁ phoṭṭhabba upavicarati,||
domanassaṭṭhānīyaṁ phoṭṭhababaṁ upavicarati,||
upekkhāṭṭhānīyaṁ pheṭṭhabbaṁ upavicarati.|| ||
Manasā dhammaṁ viññāya somanassaṭṭhānīyaṁ dhammaṁ upavicarati,||
domanassaṭṭhānīyaṁ dhammaṁ upavicarati,||
upekkhāṭṭhānīyaṁ dhammaṁ upavicarati.|| ||
'"Ime aṭṭhārasa manopavicārā" ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṅkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī' ti.|| ||
Iti yan taṁ vuttaṁi||
dame taṁ paṭicca vuttaṁ.|| ||
■
[9][wood][than][olds] '"Imāni cattāri ariya-saccānī" ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahīto asaṇakiliṭṭho anupavajje appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī' ti.|| ||
Iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Kiñ c'etaṁ paṭicca vuttaṁ?|| ||
Channaṁ bhikkhave dhātunaṁ upādāya gabbhassāvakkanti hoti,||
okkantiyā sati nāma-rūpaṁ,||
nāma-rūpa paccayā saḷāyatanaṁ,||
saḷāyatana paccayā phasso,||
phassa paccayā vedanā.|| ||
Vediyamānassa kho panāhaṁ bhikkhave||
'idaṁ dukkhan' ti paññā-pemi.|| ||
'Ayaṁ dukkha-samudayo' ti paññā-pemi.|| ||
'Ayaṁ dukkha-nirodho' ti paññā-pemi.|| ||
'Ayaṁ dukkha-nirodha-gāminī paṭipadā' ti paññā-pemi.|| ||
[10][wood][than][olds] Katamañ ca bhikkhave dukkhaṁ ariya-saccaṁ?|| ||
Jāti pi dukkā,||
jarā pi dukkhā,||
vyādi pi dukkho,||
maraṇam [177] pi dukkhaṁ,||
soka-parideva dukkha-domanass'upāyāsā pi dukkhā,||
yam p'icchaṁ na labhati,||
tam pi dukkhaṁ.|| ||
Saṅkittena pañc'ūpādāna-k-khandhā dukkhā.|| ||
Idaṁ vuccati bhikave dukkhaṁ ariya-saccaṁ.|| ||
[11][wood][than][olds] Katamañ ca bhikkhave dukkha-samudayaṁ ariya-saccaṁ?|| ||
Avijjā-paccayā saṅkhārā,||
saṅkhāra-paccayā viñṇaṁ,||
viññāṇa-paccayā nāma-rūpaṁ,||
nāma-rūpa-paccāya saḷāyatanaṁ,||
saḷāyatana-paccayā phasso,||
phassa-paccayā vedanā,||
vedanā-paccayā taṇhā,||
taṇhā-paccayā upādānaṁ,||
upādāna-paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarāmaryaṁ soka-parideva-dukkha-domanass'ūpāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti.|| ||
Idaṁ vuccati bhikkave dukkhasamdayaṁ ariya-saccaṁ.|| ||
[12][wood][than][olds] Katamañ ca bhikkhave dukkha-nirodhaṁ ariya-saccaṁ?|| ||
Avijjāya tv'eva asesa-virāga-nirodhā saṇakhāra-nirodho,||
saṅkhāra-nirodhā viññāṇa-nirodho,||
viññāṇa-nirodhā nāma-rūpa-nirodho,||
nāma-rūpa-nirodhā saḷāyatana-nirodho,||
saḷāyatana-nirodhā phassa-nirodo,||
phassa-nirodhā vedanā-nirodho,||
vedanā-nirodhā taṇhā-nirodho,||
taṇhā-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā-maraṇaṁ soka-parideva-dukkha-domanass'upāyāsā nirujjhantī.|| ||
Evam etassa kelavalassa dukkha-k-khandhassa nirodo hoti.|| ||
Idaṁ vuccati bhikkhave dukkha-nirodhaṁ ariya-saccaṁ.|| ||
[13][wood][than][olds] Katamañ ca bhikkhave dukkha-nirodha-gāminī paṭipadā ariya-saccaṁ?|| ||
Ayam eva Ariyo Aṭṭhaṅgiko Maggo,||
seyyath'idaṁ:|| ||
Sammā diṭṭhi,||
sammā saṅkappo,||
sammā vācā,||
sammā kammanto,||
sammā ājivo,||
sammā vāyāmo,||
sammā sati,||
sammā samādhi.|| ||
Idaṁ vuccati bhikkhave dukkha-nirodha-gāminī paṭipadā ariya-saccaṁ.|| ||
'"Imāni cattāri ariya-saccānī" ti bhikkhave mayā dhammo desito aniggahito asaliṅkiṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī' ti.|| ||
Iti yan taṁ vuttaṁ,||
idam etaṁ paṭicca vuttan" ti.|| ||