Aṅguttara Nikāya
Pañcaka Nipāta
III: Pañc'aṅgika Vagga

Sutta 23

Upakkilesa Suttaṁ

Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.

 

---

[16]

[1][pts][bodh][than] Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati.|| ||

Tatra kho Bhagavā bhikkhu āmantesi:|| ||

"Bhikkhavo" ti.|| ||

"Bhadante" ti te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ.|| ||

Bhagavā etad avoca:|| ||

"Pañc'ime bhikkhave jāta-rūpassa upakkilesā,||
yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṁ jāta-rūpaṁ||
na c'eva mudu hoti,||
na ca kammanīyaṁ,||
na ca pabhassaraṁ,||
pabhaṅgu ca,||
na ca sammā-upeti kammāya.|| ||

Katame pañca?|| ||

2. Ayo,||
lohaṁ,||
tipu,||
sīsaṁ,||
sajjha.|| ||

Ime kho bhikkhave pañca jāta-rūpassa upakkilesā,||
yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṁ jāta-rūpaṁ||
na c'eva mudu hoti,||
na ca kammanīyaṁ||
na ca pabhassaraṁ,||
pabhaṅgu ca,||
na ca sammā upeti kammāya.|| ||

 

§

 

3. Yato ca kho bhikkhave jāta-rūpaṁ imehi pañcahi upakkilesehi vimuttaṁ hoti,||
taṁ hoti jāta-rūpaṁ mudu ca||
kammaniyañ ca||
pabhassaraṁ ca,||
na ca pabhaṅgu,||
sammā upeti kammāya.|| ||

Yassā kassaci pilandhanavikatiyā ākaṅkhati||
yadi muddikāya||
yadi kuṇḍalāya||
yadi gīveyyakena||
yadi suvaṇṇa-māla-kāya.|| ||

Tañ c'assa atthaṁ anubhoti.|| ||

Evam eva kho bhikkhave, pañc'ime cittassa upakkilesā yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṁ cittaṁ||
na c'eva mudu hoti,||
na ca kammanīyaṁ||
na ca pabhassaraṁ,||
pabhaṅgu ca,||
na ca sammā-samādhīyati āsavānaṁ khayāya.|| ||

Katame pañca?|| ||

4. Kāma-c-chando||
vyāpādo||
thīna-middhaṁ||
uddhacca-kukkuccaṁ||
vicikicchā.|| ||

Ime kho bhikkhave pañca cittassa upakkilesā yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṁ cittaṁ||
na c'eva mudu hoti,||
na ca kammanīyaṁ,||
na ca pabhassaraṁ||
pabhaṅgu ca,||
na ca sammā-samādhīyati āsavānaṁ khayāya.|| ||

5. Yato ca kho bhikkhave cittaṁ imehi pañcahi upakkilesehi vimuttaṁ hoti,||
taṁ hoti cittaṁ mudu ca||
kam- [17] maniyañ ca||
pabbassarañ ca,||
na ca pahaṅgu,||
sammā-samādhīyati āsavānaṁ khayāya.|| ||

Yassa yassa ca abhiññā-sacchi-karaṇīyassa dhammassa cittaṁ abhininnāmeni abhiññā sacchi-kiriyāya,||
tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

6. So sace ākaṅkhati:|| ||

'Aneka-vihitaṁ iddhi-vidhaṁ pacc'anubhaveyyaṁ:||
eko pi hutvā bahudhā assaṁ,||
bahudhā pi hutvā eko assaṁ,||
āvībhāvaṁ tiro-bhāvaṁ tiro-kuḍḍaṁ tiro-pākāraṁ tiro-pabbataṁ asajja-māno gaccheyyaṁ||
seyyathā pi ākāse,||
paṭhaviyā pi ummujjani-mujjaṁ kareyyaṁ||
seyyathā pi udake,||
udake pi abhijja-māne gaccheyyaṁ||
seyyathā pi paṭhaviya,||
ākāse pi pallaṅkena kameyyaṁ||
seyyathā pi pakkhī sakuṇo.|| ||

Ime pi candima-suriye evaṁ mahiddhike evaṁ mah-ā-nubhāve pāṇinā parāmaseyyaṁ parimajjeyyaṁ.|| ||

Yāva Brahma-lokā pi kāyena va saṁvatteyyan ti.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

7. So sace ākaṅkhati:|| ||

"Dibbāya sota-dhātuyā visuddhāya atikkanta-mānusikāya ubho sadde suṇeyyaṁ dibbe ca||
mānuse ca||
ye dūre santike cā" ti.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

8. So sace ākaṅkhati:|| ||

"Parasattāṇaṁ para-puggalānaṁ cetasā ceto paricca pajāneyyaṁ:

Sarāgaṁ vā cittaṁ,||
'Sarāgaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
vīta-rāgaṁ vā cittaṁ,||
'Vīta-rāgaṁ [18] cittan' ti pajāneyyaṁ;||
sadosaṁ vā cittaṁ,||
'Sadosaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
vīta-dosaṁ vā cittaṁ,||
'Vīta-dosaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
samohaṁ vā cittaṁ,||
'Samohaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
vīta-mohaṁ vā cittaṁ,||
'Vīta-mohaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
saṅkhittaṁ vā cittaṁ,||
'Saṅkhittaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;,||
vikkhittaṁ vā cittaṁ,||
'Vikkhittaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
mahaggataṁ vā cittaṁ,||
'Mahaggataṁ cittaṁ' ti pajāneyyaṁ;||
amahaggataṁ vā cittaṁ,||
'Amahaggataṁ cittaṁ' ti pajāneyyaṁ;||
sa-uttaraṁ vā cittaṁ,||
'Sa-uttaraṁ cittaṁ' ti pajāneyyaṁ;||
anuttaraṁ vā cittaṁ,||
'Anuttaraṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
samāhitaṁ vā cittaṁ,||
'Samāhitaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
asamāhitaṁ vā cittaṁ,||
'Asamāhitaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
vimuttaṁ vā cittaṁ,||
'Vimuttaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ;||
avimuttaṁ vā cittaṁ,||
'Avimuttaṁ cittan' ti pajāneyyaṁ.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

9. So sace ākaṅkhati:|| ||

'Aneka-vihitaṁ pubbe-nivāsaṁ anussareyyaṁ,||
seyyath'īdaṁ:

Ekam pi jātiṁ||
dve pi jātiyo||
tisso pi jātiyo||
catusso pi jātiyo||
pañca pi jātiyo||
dasa pi jātiyo||
vīsam pi jātiyo||
tiṁsaṁ pi jātiyo||
cattārīsam pi jātiyo||
paññāsam pi jātiyo||
jāti-satam pi||
jāti-sahassam pi||
jāti-sata-sahassam pi||
aneke pi saṁvaṭṭa-kappe||
aneke pi vivaṭṭa-kappe||
aneke pi saṁvaṭṭa-vivaṭṭa-kappe||
amutrāsiṁ evaṁ nāmo||
evaṁ gotto||
evaṁ-vaṇṇo||
evam-āhāro||
evaṁ-sukha-dukkha-paṭisaṁvedī||
evam-āyu-pariyanto.|| ||

So tato cuto amutra upapādiṁ tatrāpāsiṁ||
evaṁ nāmo||
evaṁ gotto||
evaṁ-vaṇṇo||
evam-āhāro||
evaṁ-sukha-dukkha-paṭisaṁvedī||
evam-āyu-pariyanto.|| ||

So tato cuto idh'ūpapanno' ti.|| ||

Iti sākāraṁ sa-uddesaṁ aneka-vihitaṁ pubbe-nivāsaṁ anussareyyan ti.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

[19] 10. So sace ākaṅkhati:|| ||

'Dibbena cakkhunā visuddhena atikkanta-mānusakena satte passeyyaṁ cavamāne uppajjamāne hīne paṇite suvaṇṇe dubbaṇeṇa sugate duggate yathā-kammupage satte pajāneyyaṁ:|| ||

Ime vata bhonto sattā kāya-du-c-caritena samannāgatā,||
vacī-du-c-caritena samannāgatā,||
mano-du-c-caritena samannāgatā,||
ariyānaṁ upavādakā micchā-diṭṭhikā,||
micchā-diṭṭhi-kamma-samādānā.|| ||

Te kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ Nirayaṁ upapannā.|| ||

Ime vā pana bhonto sattā kāya-sucaritena samannāgatā,||
vacī-sucaritena samannāgatā,||
mano-sucaritena samannāgatā,||
ariyānaṁ anupavādakā sammā-diṭṭhikā,||
sammā-diṭṭhi-kamma-samādānā.|| ||

Te kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppannā ti,||
iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkanta-mānusakena satte passeyyaṁ cavamāne uppajjamāne hīne paṇite suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathā-kammupage satte pajāneyyan' ti.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

11. So sace ākaṅkhati:|| ||

'Āsavānaṁ khayā||
anāsavaṁ ceto-vimuttiṁ||
paññā-vimuttiṁ||
diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihareyyan' ti.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāni sati sati āyatane" ti.|| ||