Dīgha Nikāya

Sutta 9

Poṭṭhapāda Suttaṁ

Adapted from the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series

[1][pts][than] Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.|| ||

Tena kho pana samayena Poṭṭhapādo paribbājako samaya-p-pavādake tinduk-ā-cīre eka-sālake Mallikāya ārāme paṭivasati mahatiyā paribbājaka-parisāya saddhiṁ ti-mattehi paribbājaka-satehi.|| ||

2. Atha kho Bhagavā pubbaṇha-samayaṁ nivāsetvā patta-cīvaraṁ ādāya Sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi.|| ||

Atha kho Bhagavato etad ahosi:|| ||

"Atippago kho tāva Sāvatthiyaṁ piṇḍāya carituṁ,||
yan nūn-ā-haṁ yena samaya-p-pavādako tinduk-ā-cīro eka-sālako Mallikāya ārāmo yena Poṭṭhapādo paribbājako,||
ten'upasaṅkameyyan" ti.|| ||

Atha kho Bhagavā yena samaya-p-pavādako tinduk-ā-cīro eka-sālako Mallikāya ārāmo ten'upasaṅkami.|| ||

3. Tena kho pana samayena Poṭṭhapādo paribbājako mahatiyā paribbājaka-parisāya saddhiṁ nisinno hoti unnādiniyā uccā-sadda-mahā-saddāya aneka-vihitaṁ tiracchāna-kathaṁ kathentiyā - seyyath'īdaṁ:|| ||

Rāja-kathaṁ||
cora-kathaṁ||
mahāmatta-kathaṁ||
senā-kathaṁ||
bhaya-kathaṁ||
yuddha-kathaṁ||
anna-kathaṁ||
pāna-kathaṁ||
vattha-kathaṁ||
sayana-kathaṁ||
gandha-kathaṁ||
mālā-kathaṁ||
ñāti-kathaṁ||
yāna-kathaṁ||
gāma-kathaṁ||
nigama-kathaṁ||
nagara-kathaṁ||
[179] jana-pada-kathaṁ||
itthi-kathaṁ||
purisa-kathaṁ||
sūra-kathaṁ||
visikhā-kathaṁ||
kumbha-ṭ-ṭhāna-kathaṁ||
pubba-peta-kathaṁ||
nānatta-kathaṁ||
lok'akkhāyikaṁ samudda-k-khāyikaṁ||
iti-bhav-ā-bhava-kathaṁ,||
iti vā' ti.|| ||

4. Addasā kho Poṭṭhapādo paribbājako Bhagavantaṁ dūrato'va āga-c-chantaṁ.|| ||

Disvāna sakaṁ parisaṁ saṇḍhapesi:|| ||

"Appa-saddā bhonto hontu.|| ||

Mā bhonto sadda-makattha.|| ||

Ayaṁ Samaṇo Gotamo āgacchati.|| ||

Appa-sadda-kāmo kho so pan'āyasmā,||
appa-saddassa vaṇṇa-vādī.|| ||

App'eva nāma appa-saddaṁ parisaṁ viditvā upasaṅkamitabbaṁ maññeyyā" ti.|| ||

Evaṁ vutte te paribbājakā tuṇhī ahesuṁ.|| ||

5. Atha kho Bhagavā yena Poṭṭhapādo paribbājako ten'upasaṅkami.|| ||

Atha kho Poṭṭhapādo paribbājako Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Etu kho bhante Bhagavā.|| ||

Sā-gataṁ bhante Bhagavato.|| ||

Cirassaṁ kho bhante Bhagavā imaṁ pariyāyam akāsi yad idaṁ idh'āgamanāya.|| ||

Nisīdatu bhante Bhagavā.|| ||

Idam āsanaṁ paññattan" ti.|| ||

Nisīdi Bhagavā paññatte āsane.|| ||

Poṭṭhapādo kho paribbājako aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā,||
eka-m-antaṁ nisīdi.|| ||

Eka-m-antaṁ nisinnaṁ kho Poṭṭhapādaṁ paribbājakaṁ Bhagavā etad avoca:|| ||

"Kāya nu'ttha Poṭṭhapāda etarahi kathāya sanni-sinnā?|| ||

Kā ca pana vo antarā kathā vippakatā" ti?

6. Evaṁ vutte Poṭṭhapādo paribbājako Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Tiṭṭhat'esā bhante kathā,||
yāya mayaṁ etarahi kathāya sanni-sinnā.|| ||

N'esā bhante kathā Bhagavato dullabhā bhavissati pacchā pi savaṇāya.|| ||

Purimāni bhante divasāni||
purimatarāni nānā-titthiyānaṁ samaṇa-brahmaṇānaṁ kutūhala-sālāya||
sanni-sinnānaṁ||
sanni-patitānaṁ||
abhisaññā-nirodhe [180] kathā udapādi:|| ||

"Kathaṁ nu kho bho abhisaññā-nirodho hotī" ti?

(1) Tatr'ekacce evam āhaṁsu:|| ||

"Ahetu-a-p-paccayā purisassa saññā uppajjanti pi nirujjhanti pi.|| ||

Yasmiṁ samaye uppajjanti,||
saññi tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Yasmiṁ samaye nirujjhanti,||
asaññi tasmiṁ samaye hotī" ti.|| ||

Itth'eke abhisaññā-nirodhaṁ paññāpenti.|| ||

(2) Tam añño evam āha:|| ||

"Na kho nam etaṁ bho evaṁ bhavissati.|| ||

Saññā hi bho purisassa attā.|| ||

Sā ca kho upeti pi apeti pi.|| ||

Yasmiṁ samaye upeti,||
saññī tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Yasmiṁ samaye apeti,||
asaññī tasmiṁ samaye hotī" ti.|| ||

Itth'eke abhisaññā-nirodhaṁ paññāpenti.|| ||

(3) Tam añño evam āha:|| ||

"Na kho nam'etaṁ bho evaṁ bhavissati.|| ||

Santi hi bho samaṇa-brāhmaṇā mahiddhikā mah-ā-nubhāvā.|| ||

Te imassa purisassa saññaṁ upakaḍḍhanti pi apakaḍḍhanti pi.|| ||

Yasmiṁ samaye upakaḍḍhanti,||
saññī tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Yasmiṁ samaye apakaḍḍhanti,||
asaññi tasmiṁ samaye hotī" ti.|| ||

Itth'eke abhisaññā-nirodhaṁ paññāpenti.|| ||

(4) Tam añño evam āha:|| ||

"Na kho nam'etaṁ bho evaṁ bhavissati.|| ||

Santi hi bho devatā mahiddhikā mah-ā-nubhāvā.|| ||

Tā imassa purisassa saññaṁ upakaḍḍhanti pi apakaḍḍhanti pi.|| ||

Yasmiṁ samaye upakaḍḍhanti,||
saññiṁ tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Yasmiṁ samaye apakaḍḍhanti,||
asaññi tasmiṁ samaye hotī" ti.|| ||

Itth'eke abhisaññā-nirodhaṁ paññāpenti.|| ||

7. Tassa mayhaṁ bhante Bhagavantaṁ yeva ārabbha sati udapādi:|| ||

'Aho nūna Bhagavā,||
aho nūna Sugato,||
yo imesaṁ dhammānaṁ sukusalo' ti.|| ||

Bhagavā pakataññū abhisaññā-nirodhassa.|| ||

Kathaṁ nu kho bhante abhisaññā-nirodho hotī" ti?

8. Tatra Poṭṭhapāda ye te samaṇa-brāhmaṇā evam āhaṁsu:|| ||

Ahetū-a-p-paccayā purisassa saññā uppajjanti pi nirujhanti pī' ti.|| ||

Ādiso va tesaṁ aparaddhaṁ.|| ||

Taṁ kissa hetu?|| ||

Sa-hetū hi Poṭṭhapāda sa-p-paccayā purisassa [181] saññā uppajjanti pi nirujjhanti pi.|| ||

Sikkhā ekā saññā uppajjanti,||
sikkhā ekā saññā nirujjhanti".|| ||

"Kā ca sikkhā" ti? Bhagavā avoca:

"Idha Poṭṭhapāda Tathāgato loke uppajjati,||
arahaṁ,||
Sammā Sambuddho,||
vijjā-caraṇa-sampanno,||
Sugato,||
loka-vidū anuttaro,||
purisa-damma-sārathī,||
Satthā deva-manussānaṁ,||
Buddho,||
Bhagavā.|| ||

So imaṁ lokaṁ sa-devakaṁ sa-Mārakaṁ sa-brahmakaṁ sa-s-samaṇa-brāhmaṇiṁ pajaṁ sa-deva-manussaṁ sayaṁ abhiññā sacchi-katvā pavedeti.|| ||

So dhammaṁ deseti ādi-kalyāṇaṁ||
majjhe kalyāṇaṁ||
pariyosāna-kalyāṇaṁ||
sātthaṁ savyañ janaṁ,||
kevala-paripuṇṇaṁ parisuddhaṁ Brahma-cariyaṁ pakāseti.|| ||

9. Taṁ dhammaṁ suṇāti gahapati vā gahapati-putto vā aññatarasmiṁ vā kule paccājāto.|| ||

So taṁ dhammaṁ sutvā Tathāgate saddhaṁ paṭilabhati.|| ||

So tena saddhā-paṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati:|| ||

'Sambādho gharāvaso rajo-patho,||
abbhokāso pabbajjā.|| ||

Na-y-idaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekanta-paripuṇṇaṁ ekanta-parisuddhaṁ saṅkha-likhitaṁ Brahma-cariyaṁ carituṁ.|| ||

Yan nūn-ā-haṁ kesa-massuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni ac-chādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyan' ti.|| ||

10. So aparena samayena appaṁ vā bhoga-k-khandhaṁ pahāya mahantaṁ vā||
bhoga-k-khandhaṁ pahāya appaṁ vā||
ñāti-parivaṭṭaṁ pahāya mahantaṁ vā||
ñāti-parivaṭṭaṁ pahāya kesa-massuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni ac-chādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati.|| ||

So evaṁ pabba-jito samāno Pātimokkha-saṁvara-saṁvuto viharati||
ācāra-gocara-sampanno aṇumattesu vajjesu bhaya-dassāvī.|| ||

Samādāya sikkhati sikkhā-padesu kāya-kamma-vacī-kammena samannāgato kusalena.|| ||

Parisuddhā-jīvo sīla-sampanno indriyesu gutta-dvāro sati-sampajaññena samannāgato santuṭṭho.|| ||

11. Kathañ ca Poṭṭhapāda bhikkhu sīla-sampanno hoti?|| ||

Idha Poṭṭhapāda bhikkhu pāṇ-ā-tipātaṁ pahāya pāṇ-ā-tipātā paṭivirato hoti,||
nihita-daṇḍo nihita-sattho lajjī dayā-panno.|| ||

Sabba-pāṇa-bhūta-hit-ā-nukampī viharati.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

Adinn'ādānaṁ pahāya adinn'ādāna paṭivirato hoti||
dinn'ādāyī dinna-pāṭikaṅkhī athenena suci-bhūtena attanā viharati.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

Abrahma-cariyaṁ pahāya brahma-cārī hoti||
ārā-cārī virato methunā gāma-dhammā.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

Musā-vādaṁ pahāya musā-vādā paṭivirato hoti||
sacca-vādī sacca-sandho theto paccayiko avisaṁvādako lokassa.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

Pisuṇa-vācaṁ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti.|| ||

Ito sutvā na amutra akkhātā imesaṁ bhedāya.|| ||

Amutra vā sutvā na imesaṁ akkhātā amūsaṁ bhedāya.|| ||

Iti bhinnānaṁ vā sandhātā,||
sahitānaṁ vā anuppadātā samagg'ārāmo samagga-rato samagga-nandiṁ samagga-karaṇiṁ vācaṁ bhāsitā hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

Pharusaṁ-vācaṁ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato hoti.|| ||

Yā sā vācā neḷā kaṇṇa-sukhā pemanīyā hadayaṁ-gamā porī bahu-jana-kantā bahu-jana-manāpā,||
tathā-rūpaṁ vācaṁ bhāsitā hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

Sampha-p-palāpaṁ pahāya sampha-p-palāpā paṭivirato hoti||
kāla-vādī bhūta-vādī attha-vādī dhamma-vādī vinaya-vādī.|| ||

Nidhāna-vatiṁ vācaṁ bhāsitā hoti kālena sāpadesaṁ pariyanta-vatiṁ attha-saṁhitaṁ.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

12. Bīja-gāma-bhūta-gāma-samārambhā paṭivirato hoti.|| ||

Eka-bhattiko hoti ratt'ūparato,||
virato vikāla-bhojanā.|| ||

Nacca-gīta-vādita-visūka-dassanā paṭivirato hoti.|| ||

Mālā-gandha-vilepana-dhāraṇa-maṇḍana-vibhusana-ṭ-ṭhānā paṭivirato hoti.|| ||

Uccā-sayana-mahā-sayanā paṭivirato hoti.|| ||

Jātarūpa-rajata-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Āmaka-dhañña-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Āmaka-maṁsa-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Itthi-kumārika-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Dāsi-dāsa-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Aj-eḷaka-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Kukkuṭa-sūkara-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Hatthi-gavassa-vaḷavā-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Khetta-vatthu-paṭi-g-gahaṇā paṭivirato hoti.|| ||

Dūteyya-paheṇa-gaman-ā-nuyogā paṭivirato hoti.|| ||

Kaya-vikkayā paṭivirato hoti.|| ||

Tulā-kūṭa-kaṁsa-kūṭa-mānakūṭā paṭivirato hoti.|| ||

Ukkoṭana-vañcana-nikati-sāci-yogā paṭivirato hoti.|| ||

Chedana-vadha-bandhana-viparāmosa-ālopa-sahasākārā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

13. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpaṁ bīja-gāma-bhūta-gāma-samārambhaṁ anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:||
mūla-bījaṁ||
khandha-bījaṁ||
phalu-bījaṁ||
agga-bījaṁ||
bija-bījam eva pañcamaṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpā bīja-gāma-bhūta-gāma-samārambhā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

14. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpaṁ sannidhi-kāra-paribhogaṁ anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:||
anna-sannidhiṁ,||
pāna-sannidhiṁ,||
vattha-sannidhiṁ,||
yāna-sannidhiṁ,||
sayana-sannidhiṁ,||
gandha-sannidhiṁ,||
āmisa-sannidhiṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpā sannidhi-kāra-paribhogā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

15. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpaṁ visūka-dassanaṁ anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:||
naccaṁ,||
gītaṁ,||
vāditaṁ,||
pekkhaṁ,||
akkhātaṁ,||
pāṇissaraṁ,||
vetālaṁ,||
kumbha-thūnaṁ,||
Sobha-nagarakaṁ,||
caṇḍālaṁ,||
vaṁsaṁ,||
dhopanaṁ,||
hatthi-yuddhaṁ,||
assa-yuddhaṁ,||
mahisa-yuddhaṁ,||
usabha-yuddhaṁ,||
aja-yuddhaṁ,||
meṇḍa-yuddhaṁ,||
kukkuṭa-yuddhaṁ,||
vaṭṭaka-yuddhaṁ,||
daṇḍa-yuddhaṁ,||
muṭṭhi-yuddhaṁ,||
nibbuddhaṁ,||
uyyodhikaṁ,||
balaggaṁ,||
senā-byūhaṁ,||
aṇīka-dassanaṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpā visūka-dassanā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

16. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpaṁ jūtappamāda-ṭ-ṭhān-ā-nuyogaṁ anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:||
aṭṭha-padaṁ,||
dasa-padaṁ,||
ākāsaṁ,||
parihāra-pathaṁ,||
santikaṁ,||
khalikaṁ,||
ghaṭikaṁ,||
salāka-hatthaṁ,||
akkhaṁ,||
paṅga-cīraṁ,||
vaṅkakaṁ,||
mokkha-cikaṁ,||
ciṅgulikaṁ,||
pattāḷhakaṁ,||
rathakaṁ,||
dhanukaṁ,||
akkharikaṁ,||
manesikaṁ,||
yathā-vajjaṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpā jūtappamāda-ṭ-ṭhān-ā-nuyoga paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

17. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpaṁ uccā-sayana-mahā-sayanaṁ anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:||
āsandiṁ,||
pallaṅkaṁ,||
gonakaṁ,||
Cittakaṁ,||
paṭikaṁ,||
paṭalikaṁ,||
tūlikaṁ,||
vikatikaṁ,||
udda-lomiṁ,||
ekanta-lomiṁ,||
kaṭṭhissaṁ,||
koseyyaṁ,||
kuttakaṁ,||
hatth'attharaṁ,||
ass'attharaṁ,||
rath'attharaṁ,||
ajina-p-paveṇiṁ,||
kādali-miga-pavara-pacc'attharaṇaṁ,||
sa-uttara-c-chadaṁ,||
ubhato-lohita-kūpa-dhānaṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpā uccā-sayana-mahā-sayanā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

18. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpaṁ maṇḍana-vibhusana-ṭ-ṭhān-ā-nuyogaṁ anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:||
ucchādanaṁ,||
parimaddanaṁ,||
nahāpanaṁ,||
sambāhanaṁ,||
ādāsaṁ,||
añjanaṁ,||
mālā-vilepanaṁ,||
mukkha-cuṇṇakaṁ,||
mukhale-panaṁ,||
hattha-bandhaṁ,||
sikhā-bandhaṁ,||
daṇḍakaṁ,||
nāḷikaṁ,||
khaggaṁ,||
chattaṁ,||
citrūpāhanaṁ,||
uṇhīsaṁ,||
maṇiṁ,||
vāla-vījaniṁ,||
odātāni vatthāni dīgha-dasāni.|| ||

Iti vā iti eva-rūpā maṇḍana-vibhusana-ṭ-ṭhān-ā-nuyoga paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

19. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpaṁ tiracchāna-kathaṁ anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:||
rāja-kathaṁ,||
cora-kathaṁ,||
mahāmatta-kathaṁ,||
senā-kathaṁ,||
bhaya-kathaṁ,||
yuddha-kathaṁ,||
anna-kathaṁ,||
pāna-kathaṁ,||
vattha-kathaṁ,||
sayana-kathaṁ,||
mālā-kathaṁ,||
gandha-kathaṁ,||
ñāti-kathaṁ,||
yāna-kathaṁ,||
gāma-kathaṁ,||
nigama-kathaṁ,||
nagara-kathaṁ,||
jana-pada-kathaṁ,||
itthi-kathaṁ,||
(purisa-kathaṁ,||
kumāra-kathaṁ,||
kumāri-kathaṁ),||
sūra-kathaṁ,||
visikhā-kathaṁ,||
kumbha-ṭ-ṭhāna-kathaṁ,||
pubba-peta-kathaṁ,||
nānatta-kathaṁ,||
lok'akkhāyikaṁ,||
samudda-k-khāyikaṁ,||
iti-bhav-ā-bhava-kathaṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya tiracchāna-kathāya paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

20. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpā viggāhika-kathaṁ anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:|| ||

"Na tvaṁ imaṁ Dhamma-Vinayaṁ ājānāsi.|| ||

Ahaṁ imaṁ Dhamma-Vinayaṁ ājānāmi.|| ||

Kiṁ tvaṁ imaṁ Dhamma-Vinayaṁ ājānissasi?|| ||

Micchā-paṭipanno tvam asi.|| ||

Aham asmi sammā-paṭipanno||
— sahitaṁ me, asahitaṁ te.|| ||

Pure vacanīyaṁ pacchā avaca.|| ||

Pacchā vacanīyaṁ pure avaca.|| ||

Āviciṇṇan te viparāvattaṁ.|| ||

Āropito te vādo,||
niggahīto tvam asi.|| ||

Cara vāda-p-pamokkhāya.|| ||

Nibbeṭhehi vā sace pahosī" ti.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya viggāhika-kathāya paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

21. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpaṁ dūteyya-pahiṇa-gaman-ā-nuyogam anuyuttā viharanti,||
seyyath'īdaṁ:||
raññaṁ,||
rāja-mahāmattāṇaṁ,||
khattiyānaṁ,||
brāhmaṇānaṁ,||
gahapatikānaṁ,||
kumārānaṁ,||
— idha gaccha,||
amutr-ā-gaccha,||
idaṁ hara,||
amutra idaṁ āharā" ti.|| ||

Iti vā iti eva-rūpā dūteyya-pahiṇa-gaman-ā-nuyogā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

22. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te kuhakā ca honti,||
lapakā ca,||
nemittikā ca,||
nippesikā ca,||
lābhena ca,||
lābhaṁ nijigiṁsitāro.|| ||

Iti vā iti eva-rūpā kuhanalapanā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

23. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā ājīvena jīvikaṁ kappenti,||
seyyath'īdaṁ:||
aṅgaṁ,||
nimittaṁ,||
uppādaṁ,||
supiṇaṁ,||
lakkhaṇaṁ,||
mūsika-c-chinnaṁ,||
aggi-homaṁ,||
dabbi-homaṁ,||
thusa-homaṁ,||
kaṇa-homaṁ,||
taṇḍula-homaṁ,||
sappi-homaṁ,||
tela-homaṁ,||
mukha-homaṁ,||
lohita-homaṁ,||
aṅga-vijjā,||
vatthu-vijjā,||
khatta-vijjā,||
siva-vijjā,||
bhūta-vijjā,||
bhuri-vijjā,||
ahi-vijjā,||
visa-vijjā,||
vicchika-vijjā,||
mūsika-vijjā,||
sakuṇa-vijjā,||
vāyasa-vijjā,||
pakkajjhānaṁ,||
sara-parittānaṁ,||
miga-cakkaṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā-jīvā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

24. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā ājīvena jīvikaṁ kappenti,||
seyyath'īdaṁ:||
maṇi-lakkhaṇaṁ,||
daṇḍa-lakkhaṇaṁ,||
vattha-lakkhaṇaṁ,||
asi-lakkhaṇaṁ,||
usu-lakkhaṇaṁ,||
dhanu-lakkhaṇaṁ,||
āyudha-lakkhaṇaṁ,||
itthi-lakkhaṇaṁ,||
purisa-lakkhaṇaṁ,||
kumāra-lakkhaṇaṁ,||
kumāri-lakkhaṇaṁ,||
dāsa-lakkhaṇaṁ,||
dāsi-lakkhaṇaṁ,||
hatthi-lakkhaṇaṁ,||
assa-lakkhaṇaṁ,||
mahisa-lakkhaṇaṁ,||
usabha-lakkhaṇaṁ,||
go-lakkhaṇaṁ,||
aja-lakkhaṇaṁ,||
meṇḍa-lakkhaṇaṁ,||
kukkuṭa-lakkhaṇaṁ,||
vaṭṭaka-lakkhaṇaṁ,||
godhā-lakkhaṇaṁ,||
kaṇṇikā-lakkhaṇaṁ,||
kacchapa-lakkhaṇaṁ,||
miga-lakkhaṇaṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā-jīvā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

25. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā ājīvena jīvikaṁ kappenti seyyath'īdaṁ:||
raññaṁ niyyānaṁ bhavissati,||
raññaṁ aniyyānaṁ bhavissati,||
abbhantarānaṁ raññaṁ upayānaṁ bhavissati,||
bāhirānaṁ raññaṁ apayānaṁ bhavissati,||
bāhirānaṁ raññaṁ upayānaṁ bhavissati,||
abbhantarānaṁ raññaṁ apayānaṁ bhavissati,||
abbhantarānaṁ raññaṁ jayo bhavissati,||
bāhirānaṁ raññaṁ parājayo bhavissati.||
bāhirānaṁ raññaṁ jayo bhavissati,||
abbhantarānaṁ raññaṁ parājayo bhavissati,||
iti imassa jayo bhavissati,||
imassa parājayo bhavissati.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā-jīvā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

26. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā ājīvena jīvikaṁ kappenti||
seyyath'īdaṁ:|| ||

Canda-g-gāho bhavissati.|| ||

Suriya-g-gāho bhavissati.|| ||

Nakkhatta-g-gāho bhavissati.|| ||

Candima-suriyānaṁ patha-gamanaṁ bhavissati.|| ||

Candima-suriyānaṁ uppatha-gamanaṁ bhavissati.|| ||

Nakkhattāṇaṁ patha-gamanaṁ bhavissati.|| ||

Nakkhattāṇaṁ uppatha-gamanaṁ bhavissati.|| ||

Ukkā-pāto bhavissati.|| ||

Dīsā-ḍāho bhavissati.|| ||

Bhūmi-cālo bhavissati.|| ||

Deva-dundubhi bhavissati.|| ||

Candima-suriya-nakkhattāṇaṁ uggamanaṁ ogamanaṁ saṅkilesaṁ vodānaṁ bhavissati.|| ||

Evaṁ-vipāko canda-g-gāho bhavissati.|| ||

Evaṁ-vipāko suriya-g-gāho bhavissati.|| ||

Evaṁ-vipāko nakkhatta-g-gāho bhavissati.|| ||

Evaṁ vipākaṁ candima-suriyānaṁ patha-gamanaṁ bhavissati.|| ||

Evaṁ vipākaṁ candima-suriyānaṁ uppatha-gamanaṁ bhavissati.|| ||

Evaṁ vipākaṁ nakkhattāṇaṁ patha-gamanaṁ bhavissati.|| ||

Evaṁ vipākaṁ nakkhattāṇaṁ uppatha-gamanaṁ bhavissati.|| ||

Evaṁ-vipāko ukkā-pāto bhavissati.|| ||

Evaṁ-vipāko disā-ḍāho bhavissati.|| ||

Evaṁ-vipāko bhūmi-cālo bhavissati.|| ||

Evaṁ-vipāko deva-dundūbhi bhavissati.|| ||

Evaṁ-vipāko candima-suriya-nakkhattāṇaṁ uggamanaṁ ogamanaṁ saṅkilesaṁ vodānaṁ bhavissati.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā-jīvā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

27. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā ājīvena jīvikaṁ kappenti||
seyyath'īdaṁ:|| ||

Su-b-buṭṭhikā bhavissati.|| ||

Dubbuṭṭhikā bhavissati.|| ||

Subhikkhaṁ bhavissati.|| ||

Dubbhikkhaṁ bhavissati.|| ||

Khemaṁ bhavissati.|| ||

Bhayaṁ bhavissati.|| ||

Rogo bhavissati.|| ||

Ārogyaṁ bhavissati.|| ||

Muddā,||
gaṇanā,||
saṅkhānaṁ,||
kāveyyaṁ,||
lokāyataṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā ājīvena paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

28. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā ājīvena jīvikaṁ kappenti||
seyyath'īdaṁ:||
Āvāhanaṁ,||
vivāhanaṁ,||
saṁvadanaṁ,||
vivadanaṁ,||
saṅkiraṇaṁ,||
vikiraṇaṁ,||
subhaga-karaṇaṁ,||
dubbhaga-karaṇaṁ,||
viruddha-gabbha-karaṇaṁ,||
jivhā-nittha-d-danaṁ,||
hanu-saṁhananaṁ,||
hatth'ābhijappanaṁ,||
[hanu-jappanaṁ,]||
kaṇṇa-jappanaṁ,||
ādāsa-pañhaṁ,||
kumāri-pañhaṁ,||
deva-pañhaṁ,||
ādicc'upa-ṭ-ṭhānaṁ,||
Mahat-upa-ṭ-ṭhānaṁ,||
abbhujjalanaṁ,||
Sir'avhāyanaṁ.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā-jīvā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

29. Yathā vā pan'eke bhonto samaṇa-brāhmaṇā saddhā-deyyāni bhojanāni bhuñjitvā te eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā ājīvena jīvikaṁ kappenti||
seyyath'īdaṁ:||
santi-kammaṁ,||
paṇidhi-kammaṁ,||
bhūtakammaṁ,||
bhuri-kammaṁ,||
[bhūti-kammaṁ],||
vassa-kammaṁ,||
vossa-kammaṁ,||
vatthu-kammaṁ,||
vatthu-parikiraṇaṁ,||
ācamanaṁ,||
nahāpanaṁ,||
juhanaṁ,||
vamanaṁ,||
virecanaṁ,||
uddha-virecanaṁ,||
adho-virecanaṁ,||
sīsa-virecanaṁ,||
kaṇṇa-telaṁ,||
netta-tappanaṁ,||
natthu-kammaṁ,||
añjanaṁ,||
paccañjanaṁ,||
sālākiyaṁ,||
salla-kattiyaṁ,||
dāraka-tikicchā,||
mūla-bhesajjānaṁ,||
anuppadānaṁ,||
osadhīnaṁ,||
paṭimokkho.|| ||

Iti vā iti eva-rūpāya tiracchāna-vijjāya micchā-jīvā paṭivirato hoti.|| ||

Idam pi'ssa hoti sīlasmiṁ.|| ||

30. Sa kho so Poṭṭhapāda bhikkhu evaṁ sīla-sampanno na kuto ci bhayaṁ samanupassati yad idaṁ sīla-saṁvarato.|| ||

Seyyathā pi Poṭṭhapāda khattiyo muddhā-vasitto nihata-paccāmitto na kuto ci bhayaṁ samanupassati yad idaṁ pacca-t-thikato,||
evam eva kho Poṭṭhapāda bhikkhu evaṁ sīla-sampanno na kuto ci bhayaṁ samanupassati yad idaṁ sīla-saṁvarato.|| ||

So iminā ariyena sīla-k-khandhena samannāgato ajjhattaṁ anavajja-sukhaṁ paṭisaṁvedeti.|| ||

Evaṁ kho Poṭṭhapāda bhikkhu sīla-sampanno hoti.|| ||

31. Kathañ ca Poṭṭhapāda bhikkhu indriyesu gutta-dvāro hoti?|| ||

Idha Poṭṭhapāda bhikkhu cakkhunā rūpaṁ disvā na nimitta-g-gāhī hoti nānuvyañjana-g-gāhī.|| ||

Yatvādhi-karaṇam enaṁ cakkhu'ndriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvassaveyyuṁ tassa saṁvarāya paṭipajjati.|| ||

Rakkhati cakkhu'ndriyaṁ.|| ||

Cakkhundriye [182] saṁvaraṁ āpajjati.|| ||

■

Sotena saddaṁ sutvā na nimitta-g-gāhī hoti nānuvyañjana-g-gāhī.|| ||

Yatvādhi-karaṇamenaṁ sot'indriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvassaveyyuṁ tassa saṁvarāya paṭipajjati.|| ||

Rakkhati sot'indriyaṁ.|| ||

Sotindriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||

■

Ghāṇena gandhaṁ ghāyitvā na nimitta-g-gāhī hoti nānuvyañjana-g-gāhī.|| ||

Yatvādhi-karaṇamenaṁ ghāṇ'indriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvassaveyyuṁ tassa saṁvarāya paṭipajjati.|| ||

Rakkhati ghāṇ'indriyaṁ.|| ||

Ghāṇ'indriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||

■

Jivhāya rasaṁ sāyitvā na nimitta-g-gāhī hoti nānuvyañjana-g-gāhī.|| ||

Yatvādhi-karaṇamenaṁ jivh'indriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvassaveyyuṁ tassa saṁvarāya paṭipajjati.|| ||

Rakkhati jivh'indriyaṁ.|| ||

Jivh'indriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||

■

Kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā na nimitta-g-gāhī hoti nānuvyañjana-g-gāhī.|| ||

Yatvādhi-karaṇamenaṁ kāy'indriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvassaveyyuṁ tassa saṁvarāya paṭipajjati.|| ||

Rakkhati kāy'indriyaṁ.|| ||

Kāy'indriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||

■

Manasā dhammaṁ viññāya na nimitta-g-gāhī hoti nānuvyañjana-g-gāhī.|| ||

Yatvādhi-karaṇamenaṁ man'indriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā anvassaveyyuṁ tassa saṁvarāya paṭipajjati.|| ||

Rakkhati man'indriyaṁ.|| ||

Man'indriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||

■

So iminā ariyena indriya-saṁvarena samannāgato ajjhattaṁ abyāseka-sukhaṁ paṭisaṁvedeti.|| ||

Evaṁ kho Poṭṭhapāda bhikkhu indriyesu gutta-dvāro hoti.|| ||

32. Kathañ ca Poṭṭhapāda bhikkhu sati-sampajaññena samannāgato hoti?|| ||

Idha Poṭṭhapāda bhikkhu abhikkante paṭi-k-kante sampajāna-kārī hoti.|| ||

Ālokite vilokite sampajāna-kārī hoti.|| ||

Samiñjite pasārite sampajāna-kārī hoti.|| ||

Saṅghāṭi-patta-cīvara-dhāraṇe sampajāna-kārī hoti.|| ||

Asite pīte khāyite sāyite sampajāna-kārī hoti.|| ||

Uccāra-passā-vakamme sampajāna-kārī hoti.|| ||

Gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhī-bhāve sampajāna-kārī hoti.|| ||

Evaṁ kho Poṭṭhapāda bhikkhu sati-sampajaññena samannāgato hoti.|| ||

33. Kathañ ca Poṭṭhapāda bhikkhu santuṭṭho hoti?|| ||

Idha Poṭṭhapāda bhikkhu santuṭṭho hoti kāya-parihārikena cīvarena kucchi-parihārikena piṇḍa-pātena.|| ||

So yena yen'eva pakkamati samādāy'eva pakkamati.|| ||

Seyyathā pi Poṭṭhapāda pakkhi sakuṇo yena yen'eva ḍeti sa-patta-bhāro va ḍeti,||
evam eva kho Poṭṭhapāda bhikkhu santuṭṭho hoti kāya-parihārikena cīvarena kucchi-parihārikena piṇḍa-pātena.|| ||

So yena yen'eva pakkamati samādāy'eva pakkamati.|| ||

Evaṁ kho Poṭṭhapāda bhikkhu santuṭṭho hoti.|| ||

34. So iminā ca ariyena sīla-k-khandhena samannāgato||
iminā ca ariyena indriya-saṁvarena samannāgato||
iminā ca ariyena sati-sampajaññena samannāgato||
imāya ca ariyāya santuṭṭhiyā samannāgato vivittaṁ sen'āsanaṁ bhajati,||
araññaṁ rukkha-mūlaṁ pabbataṁ kandaraṁ giri-guhaṁ susānaṁ vana-patthaṁ abbhokāsaṁ palāla-puñjaṁ.|| ||

So pacchā-bhattaṁ piṇḍa-pāta-paṭi-k-kanto nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭha-petvā.|| ||

35. So abhijjhaṁ loke pahāya vigat'ābhijjhena cetasā viharati,||
abhijjhāya Cittaṁ parisodheti.|| ||

Vyāpāda-padosaṁ pahāya avyāpanna-citto viharati,||
sabba-pāṇa-bhūta-hit-ā-nukampī vyāpāda-padosā Cittaṁ parisodheti.|| ||

Thīna-middhaṁ pahāya vigata-thīna-middho viharati,||
āloka-saññī sato sampajāno||
thīna-middhā Cittaṁ parisodheti.|| ||

Uddhacca-kukkuccaṁ pahāya anuddhato viharati,||
ajjhattaṁ vūpasanta-citto,||
uddhacca-kukkuccā Cittaṁ parisodheti.|| ||

Vici-kicchaṁ pahāya tiṇṇa-vici-kiccho viharati,||
akathaṁ-kathī kusalesu dhammesu||
vicikicchāya Cittaṁ parisodheti.|| ||

36. Seyyathā pi Poṭṭhapāda puriso iṇaṁ ādāya kammante payojeyya,||
tassa te kammantā samijjheyyuṁ,||
so yāni ca porāṇāni iṇa-mūlāni tāni ca vyantī-kareyya,||
siyā c'assa uttariṁ avasiṭṭhaṁ dārabharaṇāya.|| ||

Tassa evam assa:|| ||

"Ahaṁ kho pubbe iṇaṁ ādāya kammante payojesiṁ.|| ||

Tassa me te kammantā samijjhiṁsu.|| ||

So'haṁ yāni ca porāṇāni iṇa-mūlāni tāni ca vyantī-akāsiṁ.|| ||

Atthi ca me uttariṁ avasiṭṭhaṁ dārabharaṇāyā" ti.|| ||

So tato-nidānaṁ labhetha pāmujjaṁ,||
adhigaccheyya somanassaṁ.

37. Seyyathā pi Poṭṭhapāda puriso ābādhiko assa dukkhito bāḷha-gilāno,||
bhattaṁ c'assa na c-chādeyya,||
na c'assa kāye balamattā.|| ||

So aparena samayena tamhā ābādhā mucceyya,||
bhattañ c'assa chādeyya,||
siyā c'assa kāye balamattā.|| ||

Tassa evam assa:|| ||

"Ahaṁ kho pubbe ābādhiko ahosiṁ dukkhito bāḷha-gilāno,||
bhattaṁ ca me na-c-chādesi||
na ca me āsi kāye balamattā.|| ||

So'mhi etarahi tamhā ābādhā mutto bhattañ ca me chādeti,||
atthi ca me kāye balamattā" ti.|| ||

So tato nidānaṁ labhetha pāmujjaṁ,||
adhigaccheyya somanassaṁ.

38. Seyyathā pi Poṭṭhapāda puriso bandhanāgāre baddho assa.|| ||

So aparena samayena tamhā bandhanā mucceyya sotthinā avyayena,||
na c'assa kiñ ci bhogānaṁ vayo.|| ||

Tassa evam assa:|| ||

"Ahaṁ kho pubbe bandhanāgāre baddho ahosiṁ.|| ||

So'mhi etarahi tamhā bandhanā mutto sotthinā avyayena,||
n'atthi ca me kiñ ci bhogānaṁ vayo" ti.|| ||

So tato-nidānaṁ labhetha pāmujjaṁ,||
adhigaccheyya somanassaṁ.

39. Seyyathā pi Poṭṭhapāda puriso dāso assa anatt-ā-dhīno par-ā-dhīno na yena kāmaṁ gamo.|| ||

So aparena samayena tamhā dāsavyā mucceyya att-ā-dhīno apar-ā-dhīno bhujisso yena kāmaṁ gamo.|| ||

Tassa evam assa:|| ||

"Ahaṁ kho pubbe dāso ahosiṁ anatt-ā-dhīno par-ā-dhīno na yena kāmaṁ gamo,||
so'mhi etarahi tamhā dāsavyā mutto att-ā-dhīno apar-ā-dhīno bhujisso yena kāmaṁ gamo" ti.|| ||

So tato-nidānaṁ labhetha pāmujjaṁ,||
adhigacche somanassaṁ-

40. Seyyathā pi Poṭṭhapāda puriso sadhano sabhogo kantār'addhāna-maggaṁ paṭipajjeyya dubbhikkhaṁ sappaṭi-bhayaṁ.|| ||

So aparena samayena taṁ kantāraṁ nitthareyya,||
sotthinā gāmantaṁ anupāpuṇeyya khemaṁ appaṭi-bhayaṁ.|| ||

Tassa evam assa:|| ||

"Ahaṁ kho pubbe sadhano sabhogo kantār'addhāna-maggaṁ paṭipajjiṁ dubbhikkhaṁ sappaṭi-bhayaṁ.|| ||

So'mhi etarahi taṁ kantāraṁ nitthiṇṇo,||
sotthinā gāmantaṁ anuppatto khemaṁ appaṭi-bhayan" ti.|| ||

So tato-nidānaṁ labhetha pāmujjaṁ adhigacche somanassaṁ.

41. Evam eva kho Poṭṭhapāda bhikkhu||
yathā iṇaṁ,||
yathā rogaṁ,||
yathā bandhanāgāraṁ,||
yathā dāsavyaṁ,||
yathā kantār'addhāna-maggaṁ,||
ime pañca nīvaraṇe appahīṇe attani samanupassati.|| ||

Seyyathā pi Poṭṭhapāda ānaṇyaṁ,||
yathā ārogyaṁ,||
yathā bandhanā mokkhaṁ,||
yathā bhujissaṁ,||
yathā khemanta-bhūmiṁ,||
evam eva kho Poṭṭhapāda bhikkhu ime pañca nīvaraṇe pahīṇe attani samanupassati.|| ||

42. Tass'ime pañca nīvaraṇe pahīṇe attani samanupassato pāmujjaṁ jāyati,||
pamuditassa pīti jāyati,||
pīti-manassa kāyo passambhati,||
passaddha-kāyo sukhaṁ vedeti,||
sukhino Cittaṁ samādhiyati.|| ||

So vivicc'eva kāmehi||
vivicca akusalehi dhammehi||
sa-vitakkaṁ||
sa-vicāraṁ||
viveka-jaṁ pīti-sukhaṁ||
paṭhamaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa yā purimā kāma-saññā sā nirujjhati.|| ||

Vivekaja-pīti-sukha-sukhuma-sacca-saññā tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Vivekaja-pīti-sukha-sukhuma-sacca-saññī yeva tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Evam pi sikkhā ekā saññā uppajjati,||
sikkhā ekā saññā nirujjhati.|| ||

'Ayaṁ sikkhā' ti Bhagavā avoca.|| ||

43. "Puna ca paraṁ Poṭṭhapāda bhikkhu vitakka-vicārānaṁ vūpasamā||
ajjhattaṁ sampasādanaṁ||
cetaso ekodi-bhāvaṁ||
avitakkaṁ||
avicāraṁ||
samādhi-jaṁ pīti-sukhaṁ dutiya-j-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa yā purimā viveka-jaṁ pīti-sukhaṁ sukhuma-sacca-saññā sā nirujjhati.|| ||

Samādhi-pīti-sukha-sukhuma-sacca-saññā tasmiṁ samaye [183] hoti.|| ||

Samādhija-pīti-sukha-sukhuma-sacca-saññī yeva tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Evam pi sikkhā ekā saññā uppajjati.|| ||

Sikkhā ekā saññā nirujjhanti.|| ||

"Ayam sikkhā" ti Bhagavā avoca.|| ||

44. "Puna ca paraṁ Poṭṭhapāda bhikkhu pītiyā ca virāgā||
upekkhako ca viharati||
sato ca sampajāno,||
sukhañ ca kāyena paṭisaṁvedeti||
yan taṁ ariyā ācikkhanti:|| ||

'Upekkhako satimā sukha-vihārī' ti|| ||

tatiya-j-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa yā purimā samādhija-pīti-sukha-sukhuma-sacca-saññā sā nirujjhati.|| ||

Upekkhā-sukha-sukhuma-sacca-saññā tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Upekkhā-sukha-sukhuma-sacca-saññī yeva tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Evam pi sikkhā ekā saññā uppajjati,||
sikkhā ekā saññā nirujjhati.|| ||

"Ayam sikkhā" ti Bhagavā avoca.|| ||

45. "Puna ca paraṁ Poṭṭhapāda bhikkhu sukhassa ca pahānā||
dukkhassa ca pahānā,||
pubb'eva somanassa-domanassānaṁ attha-gamā||
adukkha-m-asukhaṁ||
upekkhā-sati-pārisuddhiṁ||
catutthaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa yā purimā upekkhā-sukha-sukhuma-sacca-saññā sā nirujjhati.|| ||

Adukkha-m-asukha-sukhuma-sacca-saññā tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Adukkha-m-asukha-sukhuma-sacca-saññī yeva tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Evam pi sikkhā ekā saññā uppajjati,||
sikkhā ekā saññā nirujjhati.|| ||

"Ayam sikkhā" ti Bhagavā avoca.|| ||

46. "Puna ca paraṁ Poṭṭhapāda bhikkhu sabbaso rūpa-saññānaṁ samatikkamā paṭigha-saññānaṁ attha-gamā nānatta-saññānaṁ amanasikārā||
'Ananto ākāso' ti||
Ākāsanañ-c'āyatanaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa yā purimā rūpa-saññā sā nirujjhanti.|| ||

Ākāsanañ-c'āyatana-sukha-sukhuma-sacca-saññā tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Ākāsanañ-c'āyatana-sukha-sukhuma-sacca-saññi yeva tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Evam pi sikkhā ekā saññā uppajjati,||
sikkhā ekā saññā nirujjhati.|| ||

"Ayam sikkhā" ti Bhagavā avoca.|| ||

47. "Puna ca paraṁ Poṭṭhapāda bhikkhu sabbaso Ākāsanañ-c'āyatanaṁ [184] samatikkamma,||
'Anantaṁ viññāṇan' ti||
Viññāṇañ-c'āyatanaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa yā purimā Ākāsanañ-c'āyatana-sukhuma-sacca-saññā sā nirujjhati.|| ||

Viññāṇañ-c'āyatana-sukhuma-sacca-saññā tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Viññāṇañ-c'āyatana-sukhuma-sacca-saññī yeva tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Evam pi sikkhā ekā saññā uppajjati,||
sikkhā ekā saññā nirujjhati.|| ||

"Ayam sikkhā" ti Bhagavā avoca.|| ||

48. "Puna ca paraṁ Poṭṭhapāda bhikkhu sabbaso Viññāṇañ-c'āyatanaṁ samatikkamma||
'N'atthi kiñcī' ti||
Ākiñcaññ'āyatanaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa yā purimā Viññāṇañ-c'āyatana-sukhuma-sacca-saññā sā nirujjhati.|| ||

Ākiñ caññ'āyatana-sukhuma-sacca-saññā tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Ākiñ caññ'āyatana-sukhuma-sacca-saññi yeva tasmiṁ samaye hoti.|| ||

Evam pi sikkhā ekā saññā uppajjati,||
sikkhā ekā saññā nirujjhati.|| ||

"Ayam pi sikkhā" ti Bhagavā avoca.|| ||

49. "Yato kho Poṭṭhapāda bhikkhu idha saka-saññī hoti,||
so tato amutra tato amutra anupubbena saññaggaṁ phusati.|| ||

Tassa saññagge ṭhitassa evaṁ hoti:|| ||

'Cetaya-mānassa me pāpiyo acetaya-mānassa me seyyo.|| ||

Ahañ ce va kho pana ceteyyaṁ abhisaṅkhāreyyaṁ,||
imā ca me saññā nirujjheyyuṁ,||
aññā ca oḷārikā saññā uppajjeyyuṁ.|| ||

Yan nūn-ā-haṁ na c'eva ceteyyaṁ||
na ābhisaṅkhāreyyanti.|| ||

So na c'eva ceteti na ābhisaṅkhāroti.|| ||

Tassa acetayato anabhisaṅkhāroto tā c'eva saññā nirujjhanti,||
aññā ca oḷārikā saññā na uppajjanti.|| ||

So nirodhaṁ phusati.|| ||

Evaṁ kho Poṭṭhapāda anupubb-ā-bhisaññā-nirodha-sampajāna-samāpatti hoti.|| ||

50. Taṁ kim maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

Api nu te ito pubbe eva-rūpā anupubb-ā-bhisaññā-nirodha-sampajāna-samāpatti suta-pubbā" ti?

"No h'etaṁ bhante.|| ||

Evaṁ kho ahaṁ bhante Bhagavato bhāsitaṁ ājānāmi:|| ||

Yato kho Poṭṭhapāda bhikkhu idha saka-saññī hoti.|| ||

So tato amutra tato amutra anupubbena saññaggaṁ phusati.|| ||

Tassa saññagge ṭhitassa evaṁ hoti:|| ||

[185] 'Cetaya-mānassa me pāpiyo,||
acetaya-mānassa me seyyo.|| ||

Ahañ ce va kho pana ceteyyaṁ abhisaṅkhāreyyaṁ.|| ||

Imā ca me saññā nirujjheyyuṁ,||
aññā ca oḷārikā saññā uppajjeyyuṁ.|| ||

Yan nūn-ā-haṁ na ceteyyaṁ||
na abhisaṅkhāreyyan' ti?|| ||

So na c'eva ceteti,||
na ca abhisaṅkhāroti.|| ||

Tassa acetayato anabhisaṅkhāroto tā c'eva saññā nirujjhanti||
aññā ca oḷārikā saññā na uppajjanti.|| ||

So nirodhaṁ phusati.|| ||

Evaṁ kho Poṭṭhapāda anupubb-ā-bhisaññā-nirodha-sampajāna-samāpatti hotī" ti.|| ||

"Evaṁ kho Poṭṭhapādā" ti.|| ||

51. "Ekaṁ yeva nu kho bhante Bhagavā saññaggaṁ paññapeti,||
udāhu puthū pi saññagge paññapetī" ti?

"Ekam pi kho ahaṁ Poṭṭhapāda saññaggaṁ paññapemi,||
puthū pi saññagge paññapemī" ti.|| ||

"Yathā-kathaṁ pana bhante Bhagavā ekam pi saññaggaṁ paññapeti?|| ||

Puthū pi saññagge paññapetī" ti?

"Yathā yathā kho Poṭṭhapāda nirodhaṁ phusati,||
tathā tathā'haṁ saññaggaṁ paññapemi.|| ||

Evaṁ kho ahaṁ Poṭṭhapāda ekam pi saññaggaṁ paññapemi,||
puthū pi saññagge paññapemī" ti.|| ||

52. "Saññā nu kho bhante paṭhamaṁ uppajjati,||
pacchā ñāṇaṁ,||
udāhu paṭhamaṁ ñāṇaṁ uppajjati,||
pacchā saññā,||
udāhu saññā ca ñāṇañ ca apubbaṁ acarimaṁ uppajjantī" ti?

"Saññā kho Poṭṭhapāda paṭhamaṁ uppajjati,||
pacchā ñāṇaṁ,||
saññ'uppādā ca pana ñāṇ'uppādo hoti.|| ||

So evaṁ pajānāti:|| ||

'Ida-p-paccayā kira me ñāṇaṁ udapādī' ti.|| ||

"Iminā p'etaṁ Poṭṭhapāda pariyāyena veditabbaṁ,||
yathā saññā paṭhamaṁ uppajjati pacchā ñāṇaṁ,||
saññ'uppādo ca pana ñāṇ'uppādo hotī" ti.|| ||

53. "Saññā nu kho bhante purisassa attā;||
udāhu aññā saññā,||
añño attā" ti?

"Kiṁ pana tvaṁ Poṭṭhapāda attāṇaṁ paccesī" ti?

[186] "Oḷārikaṁ kho ahaṁ bhante attāṇaṁ paccemi rūpiṁ cātu-m-mahā-bhūtikaṁ kabalīṅkār'āhāra-bhakkhan" ti.|| ||

Oḷāriko ca hi te Poṭṭhapāda attā abhavissa rūpī cātum-mahā-bhūtiko kabalīṅkār'āhāra-bhakkho,||
evaṁ santaṁ kho te Poṭṭhapāda aññā va saññā bhavissati,||
añño attā.|| ||

Tad iminā p'etaṁ Poṭṭhapāda pariyāyena veditabbaṁ,||
yathā aññā va saññā bhavissati,||
añño attā.|| ||

Tiṭṭhat'evayaṁ Poṭṭhapāda oḷāriko attā rūpī cātum-mahā-bhūtiko kabalīṅkār'āhāra-bhakkho.|| ||

Atha imassa purisassa aññā va saññā uppajjanti,||
aññā va saññā nirujjhanti.|| ||

Iminā kho etaṁ Poṭṭhapāda pariyāyena veditabbaṁ,||
yathā aññā va saññā bhavissati,||
añño attā" ti.|| ||

54. "Mano-mayaṁ kho ahaṁ bhante attāṇaṁ paccemi sabbaṅga-paccaṅgiṁ ahīn'indriyan" ti.|| ||

"Mano-mayo ca te Poṭṭhapāda attā abhavissa sabbaṅga-paccaṅgī ahīn'indriyo,||
evaṁ santam pi kho te Poṭṭhapāda aññā va saññā bhavissati,||
añño attā.|| ||

Tad iminā p'etaṁ Poṭṭhapāda pariyāyena veditabbaṁ,||
yathā aññā va saññā bhavissati,||
añño attā".|| ||

"Tiṭṭhat'evāyaṁ Poṭṭhapāda mano-mayo attā sabbaṅga-paccaṅgī ahīn'indriyo.|| ||

Atha imassa purisassa aññā va saññā uppajjanti,||
aññā va saññā nirujjhanti.|| ||

Imnā pi kho etaṁ Poṭṭhapāda pariyāyena veditabbaṁ,||
yathā aññā va saññā bhavissati,||
añño attā" ti.|| ||

[187] 46. "Arūpiṁ kho ahaṁ bhante attāṇaṁ paccemi saññā-mayan ti"

"Arūpī ca hi te Poṭṭhapāda attā abhavissa saññā-mayo,||
evaṁ santam pi kho te Poṭṭhapāda aññā va saññā bhavissati||
añño attā.|| ||

Tad iminā p'etaṁ Poṭṭhapāda pariyāyena veditabbaṁ yathā aññā va saññā bhavissati,||
añño attā.|| ||

Tiṭṭhat'evāyaṁ Poṭṭhapāda arūpī attā saññā-mayo.|| ||

Atha imassa purisassa aññā va saññā uppajjanti,||
aññā va saññā nirujjhanti.|| ||

Iminā pi kho etaṁ Poṭṭhapāda pariyāyena veditabbaṁ yathā aññā va saññā bhavissati,||
añño attā" ti.|| ||

55. "Sakkā pan'etaṁ bhante mayā ñātuṁ:|| ||

'Saññā purisassa attā' ti vā,||
'aññā saññā,||
añño attā' ti va"?|| ||

"Dujjānaṁ kho etaṁ Poṭṭhapāda tayā añña-diṭṭhikena añña-khantikena añña-rucikena añña-trayogena añña-trācariyakena:|| ||

'Saññā purisassa attā' ti vā,||
'aññā saññā,||
añño attā' ti vā" ti.|| ||

56. "Sace taṁ bhante mayā dujjānaṁ añña-diṭṭhikena añña-khantikena añña-rucikena añña-trācariyakena:|| ||

'Saññā purisassa attā' ti vā,||
'aññā saññā,||
añño attā' ti vā.|| ||

"Kiṁ pana bhante, sassato loko,||
idam eva saccaṁ mogham aññan ti"?|| ||

"Avyākataṁ kho etaṁ Poṭṭhapāda mayā:||
sassato loko,||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

"Kiṁ pana bhante, asassato loko,||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

"Etam pi kho Poṭṭhapāda avyākataṁ mayā:||
asassato loko,||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

"Kiṁ pana bhante, antavā loko,||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

"Avyākataṁ kho etam Poṭṭhapāda mayā:||
antavā loko,||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

"Kiṁ pana bhante anantavā loko,||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

[188] "Etam pi kho Poṭṭhapāda mayā avyākataṁ:||
loko idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

57. "Kiṁ pana bhante taṁ jīvaṁ taṁ sarīraṁ||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

"Etam pi kho Poṭṭhapāda mayā avyākataṁ:||
taṁ jīvaṁ taṁ sarīraṁ||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

"Kiṁ pana bhante anantavā aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīraṁ,||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

"Etam pi kho Poṭṭhapāda mayā avyākataṁ:||
aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīraṁ||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

58. "Kiṁ pana bhante Tathāgato param maraṇā||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

"Etam pi kho Poṭṭhapāda mayā avyākataṁ:||
hoti Tathāgato param maraṇā||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

"Kiṁ pana bhante na hoti Tathāgato param maraṇā||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

"Etam pi kho Poṭṭhapāda mayā avyākataṁ:||
na hoti Tathāgato param maraṇā||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

"Kiṁ pana bhante hoti ca na hoti ca Tathāgato param maraṇā||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

"Etam pi kho Poṭṭhapāda mayā avyākataṁ:||
hoti ca na hoti ca Tathāgato param maraṇā||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

"Kiṁ pana bhante n'eva hoti na na hoti Tathāgato param maraṇā||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti?|| ||

"Etam pi kho Poṭṭhapāda mayā avyākataṁ:||
n'eva hoti na na hoti Tathāgato param maraṇā||
idam eva saccaṁ mogham aññan" ti.|| ||

59. Kasmā bhante Bhagavatā avyākatan ti?

Na h'etaṁ Poṭṭhapāda attha-saṁhitaṁ na dhamma-saṁhitaṁ [189] n'ādiBrahma-cariyakaṁ,||
na nibbidāya||
na virāgāya||
na nirodhāya||
na upasamāya||
na abhiññāya||
na sambodhāya||
na Nibbānāya saṁvaṭṭati.|| ||

Tasmā taṁ mayā avyākatan ti.|| ||

'Idaṁ dukkhan' ti kho Poṭṭhapāda mayā vyākataṁ.|| ||

"Kim pana bhante Bhagavatā vyākatan" ti?|| ||

'Ayaṁ dukkha-samudayo' ti kho Poṭṭhapāda mayā vyākataṁ.|| ||

'Ayaṁ dukkha-nirodho' ti kho Poṭṭhapāda mayā vyākataṁ.|| ||

'Ayaṁ dukkha-nirodha-gāminī-paṭipadā' ti kho Poṭṭhapāda mayā vyākatan" ti.|| ||

60. "Kasmā pan'etaṁ bhante Bhagavatā vyākatan" ti?|| ||

"Etaṁ hi kho Poṭṭhapāda attha-saṁhitaṁ||
etaṁ dhamma-saṁhitaṁ,||
etaṁ ādiBrahma-cariyakaṁ,||
etaṁ nibbidāya,||
virāgāya,||
nirodhāya,||
upasamāya,||
abhiññāya,||
sambodhāya,||
Nibbānāya saṁvaṭṭati.|| ||

Tasmā etaṁ mayā vyākatan" ti.|| ||

"Evam etaṁ Bhagavā,||
evam etaṁ Sugata.|| ||

Yassa dāni bhante Bhagavā kālaṁ maññatī" ti.|| ||

Atha kho Bhagavā uṭṭhāy'āsanā pakkāmi.|| ||

61. Atha kho te paribbājakā acira-pakkantassa Bhagavato Poṭṭhapādaṁ paribbājakaṁ samantato vācāya sannito-dakena sañjambhariṁ akaṁsu:|| ||

"Evam eva panāyaṁ bhavaṁ Poṭṭhapādo yaṁ yad eva Samaṇo Gotamo bhāsati taṁ tad ev'assa abbhanumodati:|| ||

Evam etaṁ Bhagavā,||
evam etaṁ Sugatā ti.|| ||

Na kho pana mayaṁ kiñ ci samaṇassa Gotamassa ekaṁ-sikaṁ dhammaṁ desitaṁ ājānāma:||
'sassato loko' ti vā,||
'asassato loko' ti vā,||
'antavā loko' ti vā,||
'anantavā loko' ti vā,||
'taṁ jīvaṁ taṁ sarīran' ti vā,||
'aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīran' ti vā,||
'hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'na hoti Tathāgato param maraṇā' [190] ti vā,||
'hoti ca na ca hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'n'eva hoti na na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā" ti.|| ||

Evaṁ vutte Poṭṭhapādo paribbājako te paribbājake etad avoca:|| ||

"Aham pi kho bho na kiñ ci samaṇassa Gotamassa ekaṁ-sikaṁ dhammaṁ desitaṁ ājānāma:||
'sassato loko' ti vā,||
'asassato loko' ti vā,||
'antavā loko' ti vā,||
'anantavā loko' ti vā,||
'taṁ jīvaṁ taṁ sarīran' ti vā,||
'aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīran' ti vā,||
'hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'hoti ca na ca hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'n'eva hoti na na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā" ti.|| ||

Api ca samaṇo Gotamo bhūtaṁ tacchaṁ tathaṁ paṭipadaṁ paññāpeti dhamma-ṭ-ṭhitaṁ dhamma-niyāmaka.|| ||

Bhūtaṁ kho pana tacchaṁ tathaṁ paṭipadaṁ paññā-pentassa dhamma-ṭ-ṭhitaṁ dhamma-niyāmaka.|| ||

Kathaṁ hi nāma mādiso viññu samaṇassa Gotamassa su-bhāsitaṁ su-bhāsitato nābbhanumodeyyā' ti?

62. Atha kho dvīha-tīhassa accayena Citto ca Hatthi-Sāri-putto Poṭṭhapādo ca paribbājako yena Bhagavā ten'upasaṅkamiṁsu.|| ||

Upasaṅkamitvā Citto Hatthi-Sāri-putto Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ nisīdi.|| ||

Poṭṭhapādo pana paribbājako Bhagavatā saddhiṁ sammodi.|| ||

Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ kathaṁ vīti-sāretvā eka-m-antaṁ nisīdi.|| ||

Eka-m-antaṁ nisinno kho Poṭṭhapādo paribbājako Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Tadā maṁ bhante te paribbājakā acira-pakkantassa Bhagavato samantato vācāya sannito-dakena sañjambhariṁ akaṁsu:||
evam eva panāyaṁ bhavaṁ Poṭṭhapādo yaṁ yad eva Samaṇo Gotamo bhāsati,||
taṁ tad ev'assa abbhanumodati:||
'Evam etaṁ Bhagavā,||
evam etaṁ Sugatā' ti.|| ||

Na kho pana mayaṁ kiñ ci samaṇassa Gotamassa ekaṁ-sikaṁ dhammaṁ desitaṁ ājānāma:||
'sassato loko' ti vā,||
'asassato loko' ti vā,||
'antavā loko' ti vā,||
'anantavā loko' ti vā,||
'taṁ jīvaṁ taṁ sarīran' ti vā,||
'aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīran' ti vā,||
'hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'hoti ca na ca hoti [191] Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'n'eva hoti na na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā" ti.|| ||

Evaṁ vuttā'haṁ bhante te paribbājake etad avocaṁ:||
"Aham pi kho bho na kiñ ci samaṇassa Gotamassa ekaṁ-sikaṁ dhammaṁ desitaṁ ājānāma:||
'sassato loko' ti vā,||
'asassato loko' ti vā,||
'antavā loko' ti vā,||
'anantavā loko' ti vā,||
'taṁ jīvaṁ taṁ sarīran' ti vā,||
'aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīran' ti vā,||
'hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'hoti ca na ca hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā,||
'n'eva hoti na na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā" ti.|| ||

Api ca Samaṇo Gotamo bhūtaṁ tacchaṁ tathaṁ paṭipadaṁ paññāpeti dhamma-ṭ-ṭhitaṁ dhamma-niyāmaka.|| ||

Kathaṁ hi nāma mādiso viññu samaṇassa Gotamassa su-bhāsitaṁ su-bhāsitato nābbhanumodeyyā' ti?|| ||

63. Sabbe va kho ete Poṭṭhapāda paribbājakā andhā acakkhukā.|| ||

Tvaṁ yeva n'esaṁ eko cakkhumā.|| ||

Ekaṁ-sikā pi hi Poṭṭhapāda mayā dhammā desitā paññattā.|| ||

Anekaṁ-sikā pi hi kho Poṭṭhapāda mayā dhammā desitā paññattā.|| ||

Katame ca te Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-sikā dhammā desitā paññattā?|| ||

'Sassato loko' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Asassato loko' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Antavā loko' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Anantavā loko' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Taṁ jīvaṁ taṁ sarīran' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīran' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Hoti ca na ca hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'N'eva hoti na na hoti Tathāgato param maraṇā' ti vā kho Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

Kasmā ca te Poṭṭhapāda mayā anekaṁ-sikā dhammā desitā paññattā?|| ||

Na h'ete Poṭṭhapāda attha-saṁhitā,||
na dhamma-saṁhitā,||
na ādiBrahma-cariyakā,||
na nibbidāya,||
na virāgāya,||
na nirodhāya,||
na upasamāya,||
na abhiññāya,||
na sambodhāya,||
na Nibbānāya saṁvaṭṭanti.|| ||

Tasmā te mayā anekaṁ-sikā dhammā desitā paññattā.|| ||

Katame ca te Poṭṭhapāda mayā ekaṁ-sikā dhammā desitā paññattā?|| ||

'Idaṁ dukkhan' ti kho Poṭṭhapāda mayā [192] ekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Ayaṁ dukkha-samudayo' ti kho Poṭṭhapāda mayā ekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Ayaṁ dukkha-nirodho' ti kho Poṭṭhapāda mayā ekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

'Ayaṁ dukkha-nirodha-gāminī-paṭipadā' ti kho Poṭṭhapāda mayā ekaṁ-siko dhammo desito paññatto.|| ||

Kasmā ca te Poṭṭhapāda mayā ekaṁ-sikā dhammā desitā paññattā?|| ||

Ete Poṭṭhapāda attha-saṁhitā,||
ete dhamma-saṁhitā,||
ete ādiBrahma-cariyakā,||
ete nibbidāya virāgāya,||
nirodhāya,||
upasamāya,||
abhiññāya,||
sambodhāya,||
Nibbānāya saṁvaṭṭanti.|| ||

Tasmā te mayā ekaṁ-sikā dhammā desitā paññattā.|| ||

64. Santi kho Poṭṭhapāda eke samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||

'Ekanta-sukhī attā hoti||
arogo param maraṇā' ti.|| ||

Tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi:|| ||

'Saccaṁ kira tumhe āyasmanto evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:||
'Ekanta-sukhī attā hoti,||
arogo param maraṇā' ti?|| ||

Te ce me evaṁ puṭṭhā 'āmo' ti paṭijānanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto ekanta-sukhaṁ lokaṁ jānaṁ passaṁ viharathā' ti?|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api ca pana tumhe āyasmanto ekaṁ vā rattiṁ ekaṁ vā divasaṁ upaḍḍhaṁ vā rattiṁ upaḍḍhaṁ vā divasaṁ ekanta-sukhiṁ attāṇaṁ sañjānāthā' ti?|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto jānātha:|| ||

'Ayaṁ Maggo ayaṁ paṭipadā ekanta-sukhassa lokassa sacchi-kiriyāyā?' ti.|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekanta-sukhaṁ lokaṁ upapannā,||
tāsaṁ bhāsa-mānānaṁ saddaṁ suṇātha:|| ||

'Su-paṭipann'āttha mārisā,||
uju-paṭipann'āttha mārisā||
ekanta-sukhassa lokassa sacchi-kiriyāya.|| ||

Mayam pi hi mārisā evam pi paṭipannā ekanta-sukhaṁ lokaṁ upapannā' [193] ti?|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Taṁ kiṁ maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

"Na nu evaṁ sante tesaṁ samaṇa-brāhmaṇānaṁ appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti?

65. ["Addhā kho bhante evaṁ sante tesaṁ samaṇa-brāhmaṇānaṁ appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti.|| ||] — missing in PTS.

"Seyyathā pi Poṭṭhapāda puriso evaṁ vadeyya:|| ||

'Ahaṁ yā imasmiṁ jana-pade jana-pada-kalyāṇī,||
taṁ icchāmi,||
taṁ kāmemī' ti.|| ||

Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:|| ||

'Ambho purisaṁ yaṁ tvaṁ jana-pada-kalyāṇiṁ icchasi kāmesi,||
jānāsi taṁ jana-pada-kalyāṇiṁ Khatti vā,||
brāhmaṇī vā,||
Vessī vā,||
Suddī' vā ti?|| ||

Iti puṭṭho 'no' ti vadeyya.|| ||

Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:|| ||

Ambho purisa yaṁ tvaṁ jana-pada-kalyāṇiṁ icchasi kāmesi,||
jānāsi taṁ jana-pada-kalyāṇiṁ evaṁ-nāmā evaṁ-gottā' ti vā,||
dīghā vā,||
rassā vā,||
majjhimā vā,||
kaḷī vā,||
sāmā vā,||
maṅgura-c-chavī vā' ti,||
'amukasmiṁ gāme vā,||
nigame vā,||
nagare vā' ti?|| ||

Iti puṭṭho 'no' ti vadeyya.|| ||

Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:|| ||

'Ambho purisa yaṁ tvaṁ na jānāsi na passasi,||
taṁ tvaṁ icchasi kāmesī?' ti?|| ||

Iti puṭṭho 'āmo' ti vadeyya.|| ||

Taṁ kiṁ maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

Na nu evaṁ sante tassa purisassa appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti?

"Addhā kho bhante, evaṁ sante tassa purisassa appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti.|| ||

66. "Evam eva kho Poṭṭhapāda ye te samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||

'Ekanta-sukhī attā hoti arogo param maraṇā' ti,||
tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi:|| ||

'Saccaṁ kira tumhe āyasmanto evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||

"Ekanta-sukhī attā hoti arogo param maraṇā" ti?|| ||

Te ca me evaṁ puṭṭhā 'āmo' ti paṭijānanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:

'Api pana tumhe āyasmanto ekanta-sukhaṁ lokaṁ jānaṁ passaṁ viharathā" ti?|| ||

[194] Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto ekaṁ vā,||
rattiṁ,||
ekaṁ vā divasaṁ,||
upaḍḍhaṁ vā rattiṁ,||
upaḍḍhaṁ vā divasaṁ,||
ekanta-sukhiṁ attāṇaṁ sañjānāthā' ti.|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto jānātha:|| ||

'Ayaṁ Maggo ayaṁ paṭipadā ekanta-sukhassa lokassa sacchi-kiriyāyā' ti?|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekanta-sukhaṁ lokaṁ upapannā,||
tāsaṁ bhāsa-mānānaṁ saddaṁ suṇātha:|| ||

Su-paṭipann'āttha mārisā,||
uju-paṭipann'āttha mārisā,||
ekanta-sukhassa lokassa sacchi-kiriyāya.|| ||

Mayam pi hi mārisā,||
evaṁ paṭipannā ekanta-sukhaṁ lokaṁ upapannā' ti.|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Taṁ kiṁ maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

Na nu evaṁ sante tesaṁ samaṇa-brāhmaṇānaṁ appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti?

"Addhā kho bhante evaṁ sante tesaṁ samaṇa-brāhmaṇānaṁ appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti.|| ||

67. Seyyathā pi Poṭṭhapāda puriso cātu-m-mahā-pathe nisseṇiṁ kareyya pāsādassa ārohaṇāya.|| ||

Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:|| ||

'Ambho purisa yassa tvaṁ pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṁ karosi.

Jānāsi taṁ pāsādaṁ puratthimāya vā disāya,||
pacchimāya vā disāya||
uttārāya vā disāya,||
dakkhiṇāya vā disāya,||
ucco vā,||
nīco vā,||
majjhimo vā' ti?|| ||

Iti puṭṭho 'no' ti vadeyya.|| ||

Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:|| ||

'Ambho purisa yan tvaṁ na jānāsi na passasi,||
tassa tvaṁ pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṁ karosī" ti?|| ||

Iti puṭṭho 'āmā' ti vadeyya.|| ||

Taṁ kiṁ maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

'Na nu evaṁ sante tassa purisassa appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti?

"Addhā kho bhante evaṁ sante tassa purisassa appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti.|| ||

68. "Evam eva kho Poṭṭhapāda ye te samaṇa-brāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||

'Ekanta-sukhī attā hoti arogo param maraṇā' ti,||
tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi:|| ||

'Saccaṁ kira tumhe āyasmanto evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino:|| ||

'Ekanta-sukhī attā hoti arogo param [195] maraṇā' ti?"|| ||

Te ce me evaṁ puṭṭhā 'āmā' ti paṭijānanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto ekanta-sukhaṁ lokaṁ jānaṁ passaṁ viharathā" ti?|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto ekaṁ vā rattiṁ||
ekaṁ vā divasaṁ||
upaḍḍhaṁ vā rattiṁ||
upaḍḍhaṁ vā divasaṁ||
ekanta-sukhiṁ attāṇaṁ sañjānāthā' ti?|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto jānātha:|| ||

'Ayaṁ Maggo||
ayaṁ paṭipadā ekanta-sukhassa lokassa sacchi-kiriyāyā' ti.|| ||

Itipuṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Tyāhaṁ evaṁ vadāmi:|| ||

'Api pana tumhe āyasmanto yā tā devatā ekanta-sukhaṁ lokaṁ upapannā,||
tāsaṁ bhāsa-mānānaṁ saddaṁ suṇātha:|| ||

Su-paṭipann'āttha mārisā,||
uju-paṭipann'āttha mārisā,||
ekanta-sukhassa lokassa sacchi-kiriyāya.|| ||

Mayam pi hi mārisā,||
evaṁ paṭipannā ekanta-sukhaṁ lokaṁ upapannā' ti.|| ||

Iti puṭṭhā 'no' ti vadanti.|| ||

Taṁ kim maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

Na nu evaṁ sante tesaṁ samaṇa-brāhmaṇānaṁ appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti?

"Addhā kho bhante evaṁ sante tesaṁ samaṇa-brāhmaṇānaṁ appāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti.|| ||

69. "Tayo kho'me Poṭṭhapāda atta-paṭilābhā: oḷāriko atta-paṭilābho,||
mano-mayo atta-paṭilābho,||
arūpo atta-paṭilābho' ti.|| ||

Katamo ca poṭṭhāpāda oḷāriko atta-paṭilābho?|| ||

Rūpī cātum-mahā-bhūtiko kabalīṅkār'āhāra-bhakkho,||
ayaṁ oḷāriko atta-paṭilābho.|| ||

Katamo mano-mayo atta-paṭilābho?|| ||

Rūpī mano-mayo sabbaṅga-paccaṅgī ahīn'indriyo,||
ayaṁ mano-mayo atta-paṭilābho.|| ||

Katamo ca arūpo atta-paṭilābho?|| ||

Arūpī saññā-mayo,||
ayaṁ arūpo atta-paṭilābho.|| ||

70. Oḷārikassa kho ahaṁ Poṭṭhapāda atta-paṭilābhassa pahānāya Dhammaṁ desemi,||
yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe' [196] va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā ti.|| ||

Siyā kho pana te Poṭṭhapāda evam assa:|| ||

Saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja viharissati||
dukkho ca kho vihāro' ti.|| ||

Na kho pan'etaṁ Poṭṭhapāda evaṁ daṭṭhabbaṁ.|| ||

Saṅkilesikā c'eva dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja viharissati||
pāmujjañ c'eva bhavissati pīti ca||
passaddhi ca||
sati ca||
sampajaññañ ca,||
sukho ca vihāro.|| ||

71. Mano-mayassa pi kho ahaṁ Poṭṭhapāda atta-paṭilābhassa pahānāya Dhammaṁ desemi yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vīhari-s-sathā' ti.|| ||

Siyā kho pana te Poṭṭhapāda evam assa:|| ||

Na kho pan'etaṁ Poṭṭhapāda evaṁ daṭṭhabbaṁ.|| ||

72. Arūpassa pi kho ahaṁ Poṭṭhapāda atta-paṭilābhassa pahānāya Dhammaṁ desemi yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhmamā [197] abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā ti.|| ||

Siyā kho pana te Poṭṭhapāda evam assa:|| ||

'Saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja viharissati,||
Dukkho ca kho vihāro' ti.|| ||

Na kho pan'etaṁ Poṭṭhapāda evaṁ daṭṭhabbaṁ.|| ||

Saṅkilesikā c'eva dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja viharissati,||
pāmujjañc'eva bhavissati pīti ca,||
passaddhi ca,||
sati ca,||
sampajaññañ ca,||
sukho ca vihāro.|| ||

73. Pare ce Poṭṭhapāda amhe evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

'Katamo pana so āvuso oḷāriko atta-paṭilābho yassa tumhe pahāṇāya dhammaṁ desetha yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā' ti?|| ||

Tesaṁ mayaṁ evaṁ puṭṭhā evaṁ vyākaryoma:|| ||

"Ayaṁ vā so āvuso oḷāriko atta-paṭilābho yassa mayaṁ pahānāya dhammaṁ desema yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā" ti.|| ||

74. Pare ce Poṭṭhapāda amhe evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

'Katamo pana so āvuso mano-mayo atta-paṭilābho,||
yassa tumhe pahānāya dhammaṁ desetha yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā' ti?|| ||

Tesaṁ mayaṁ puṭṭhā evaṁ vyākareyyāma:|| ||

"Ayaṁ vā so āvuso mano-mayo atta-paṭilābho yassa mayaṁ pahānāya dhammaṁ desema yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhmamā [198] abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā" ti.|| ||

75. Pare ce Poṭṭhapāda amhe evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

'Katamo pana so āvuso arūpo atta-paṭilābho,||
yassa tumhe pahānāya dhammaṁ desetha yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā' ti?|| ||

Tesaṁ mayaṁ puṭṭhā evaṁ vyākareyyāma:|| ||

"Ayaṁ vā so āvuso arūpo atta-paṭilābho yassa mayaṁ pahānāya dhammaṁ desema,||
yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhmamā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā" ti.|| ||

Taṁ kim maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

'Na nu evaṁ sante sappāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī' ti?.|| ||

"Addhā kho bhante evaṁ sante sappāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti.|| ||

76. Seyyathā pi Poṭṭhapāda puriso nisseṇiṁ kareyya pāsādassa ārohaṇāya,||
tass'eva pāsādassa heṭṭhā.|| ||

Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:|| ||

'Ambho purisa yassa tvaṁ pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṁ karosi,||
jānāsi taṁ pāsādaṁ puratthimāya vā disāya,||
dakkhiṇāya vā disāya,||
pacchimāya vā disāya,||
uttarāya vā disāya,||
ucco vā,||
nīco vā,||
majjhimo vā' ti?|| ||

So ce evaṁ vadeyya:|| ||

'Ayaṁ va so āvuso pāsādo,||
yassāhaṁ ārohaṇāya nisseṇiṁ karomi tass'eva pāsādassa heṭṭhā' ti.|| ||

Taṁ kiṁ maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

Na nu evaṁ sante tassa purisassa sappāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī' ti?|| ||

"Addhā kho bhante evaṁ sante tassa purisassa sappāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti.|| ||

[199] 69. Evam eva kho Poṭṭhapāda pare ce amhe evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

'Katamo pana so āvuso oḷāriko atta-paṭilābho?|| ||

Yassa tumhe pahāṇāya dhammaṁ desetha yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā' ti.|| ||

Tesaṁ mayaṁ evaṁ puṭṭhā evaṁ vyākaryoma:

Evam eva kho Poṭṭhapāda amhe evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

'Katamo pana so āvuso mano-mayo atta-paṭilābho?|| ||

Yassa tumhe pahānāya dhammaṁ desetha yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhammā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā' ti.|| ||

Tesaṁ mayaṁ puṭṭhā evaṁ vyākareyyāma:

Evam eva kho Poṭṭhapāda amhe evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

'Katamo pana so āvuso arūpo atta-paṭilābho?|| ||

Tesaṁ mayaṁ puṭṭhā evaṁ vyākareyyāma:

"Ayaṁ vā so āvuso oḷāriko atta-paṭilābho yassa mayaṁ pahānāya dhammaṁ desema yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhmamā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā" ti.|| ||

"Ayaṁ vā so āvuso mano-mayo atta-paṭilābho yassa mayaṁ pahānāya dhammaṁ desema yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhmamā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā" ti.|| ||

"Ayaṁ vā so āvuso arūpo atta-paṭilābho yassa mayaṁ pahānāya dhammaṁ desema yathā paṭipannānaṁ vo saṅkilesikā dhammā pahiyi-s-santi,||
vodāniyā dhmamā abhivaḍḍhi-s-santi,||
paññā-pāripūriṁ vepullatañ ca diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihari-s-sathā" ti.|| ||

Taṁ kim maññasi Poṭṭhapāda?|| ||

Na nu evaṁ sante sappāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti?|| ||

"Addhā kho bhante evaṁ sante sappāṭihīra-kataṁ bhāsitaṁ sampajjatī" ti.|| ||

77. Evaṁ vutte Citto Hatthi-Sāri-putto Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Yasmiṁ bhante samaye oḷāriko atta-paṭilābho hoti,||
mogh'assa tasmiṁ samaye mano-mayo atta-paṭilābho hoti,||
mogho arūpo atta-paṭilābho hoti.|| ||

Oḷāriko āssa atta-paṭilābho tasmiṁ samaye sacco hoti.|| ||

Yasmiṁ bhante samaye mano-mayo atta-paṭilābho hoti,||
mogh'assa tasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho hoti,||
mogho arūpo atta-paṭilābho hoti.|| ||

Mano-mayo assa atta-paṭilābho tasmiṁ samaye sacco hoti.|| ||

Arūpo assa atta-paṭilābho tasmiṁ samaye sacco hotī' ti.|| ||

Yasmiṁ bhante samaye arūpo atta-paṭilābho hoti,||
mogh'assa tasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho hoti,||
mogho mano-mayo atta-paṭilābho hoti.|| ||

78. "Yasmiṁ Citta samaye oḷāriko atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye mano-mayo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ [200] gacchati,||
na 'arūpo atta-paṭilābho ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Oḷāriko atta-paṭilābho tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ Citta samaye mano-mayo atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati,||
na arūpo atta-paṭilābho ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Mano-mayo atta-paṭilābho tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ Citta samaye arūpo atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati,||
na mano-mayo atta-paṭilābho ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Arūpo atta-paṭilābho tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Sace taṁ Citta evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

Ahosi tvaṁ atītam addhānaṁ,||
na tvaṁ n-ā-hosi?|| ||

Bhavissasi tvaṁ anāgatam addhānaṁ,||
na tvaṁ na bhavissasi?|| ||

Atthi tvaṁ etarahi,||
na tvaṁ n'atthī ti?|| ||

Evaṁ puṭṭho tvaṁ Citta kin ti vyākareyyāsī" ti?

"Sace maṁ bhante evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

Ahosi tvaṁ atītam addhānaṁ na tvaṁ na ahosi?|| ||

Bhavissasi tvaṁ anāgatam addhānaṁ,||
na tvaṁ na bhavissasi?|| ||

Atthi tvaṁ etarahi,||
na tvaṁ n'atthī' ti?|| ||

Evaṁ puṭṭho ahaṁ bhante evaṁ vyākareyyaṁ:|| ||

Ahos'āhaṁ atītam addhānaṁ,||
n-ā-haṁ na ahosiṁ.|| ||

Bhavissām'ahaṁ anāgatam addhānaṁ,||
n-ā-haṁ na bhavissāmi.|| ||

Atthāhaṁ etarahi,||
n-ā-haṁ n'atthī' ti.|| ||

Evaṁ puṭṭho ahaṁ bhante evaṁ vyākareyyan" ti.|| ||

79. Sace pana taṁ Citta evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

Yo te ahosi atīto atta-paṭilābho,||
sveva te atta-paṭilābho sacco,||
mogho anāgato,||
mogho pacc'uppanno?|| ||

Yo va te bhavissati anāgato atta-paṭilābho,||
sveva te atta-paṭilābho sacco,||
mogho anāgato,||
mogho pacc'uppanno?|| ||

Yo vā te etarahi pacc'uppanno atta-paṭilābho,||
sveva te atta-paṭilābho sacco,||
mogho atīto,||
mogho anāgato' ti?|| ||

Evaṁ puṭṭho tvaṁ Citta kin ti vyākareyyāsī" ti?

Sace pana maṁ bhante evaṁ puccheyyuṁ:|| ||

Yo te [201] ahosi atīto atta-paṭilābho,||
sveva te atta-paṭilābho sacco,||
mogho anāgato,||
mogho pacc'uppanno?|| ||

Yo vā te bhavissati anāgato atta-paṭilābho,||
sveva te atta-paṭilābho sacco,||
mogho atīto,||
mogho pacc'uppanno?|| ||

Yo vā te etarahi pacc'uppanno atta-paṭilābho,||
sveva te atta-paṭilābho sacco,||
mogho atīto,||
mogho anāgato" ti?|| ||

Evaṁ puṭṭho ahaṁ bhante evaṁ vyākareyyaṁ:|| ||

Yo me ahosi atīto atta-paṭilābho,||
sveva me atta-paṭilābho tasmiṁ samaye sacco ahosi,||
mogho anāgato,||
mogho pacc'uppanno.|| ||

Yo me bhavissati anāgato atta-paṭilābho,||
sveva me atta-paṭilābho tasmiṁ samaye sacco bhavissati,||
mogho pacc'uppanno.|| ||

Yo me etarahi pacc'uppanno atta-paṭilābho,||
sveva me atta-paṭilābho sacco,||
mogho atīto,||
mogho anāgato' ti.|| ||

Evaṁ puṭṭho ahaṁ bhante evaṁ vyākareyyan ti.|| ||

80. "Evam eva kho Citta yasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye mano-mayo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na arūpo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Oḷāriko atta-paṭilābho tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ Citta samaye mano-mayo atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na arūpo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Mano-mayo atta-paṭilābho tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ Citta samaye arūpo atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na mano-mayo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Arūpo atta-paṭilābho tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

81. Seyyathā pi Citta gavā khīraṁ,||
khīramhā dadhi,||
dadhimhā navanītaṁ,||
navanītamhā sappi,||
sappimhā sappi-maṇḍo,||
yasmiṁ samaye khīraṁ hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye dadhīti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na navanītan ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na sappī ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na sappi-maṇḍo ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Khīraṁ tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ samaye dadhi hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye navanītanti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na sappīti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na sappi-maṇḍoti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ samaye navanītaṁ hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye sappinti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na sappi-maṇḍoti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na khīranti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ samaye sappi hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye sappi-maṇḍoti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na khīranti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na dadhīti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ samaye sappi-maṇḍo hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye khīranti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na dadhīti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na navanītanti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

'Sappi-maṇḍo tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

[202] 74. Evam eva kho Citta yasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye mano-mayo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na arūpo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

'Oḷāriko atta-paṭilābho tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ Citta samaye mano-mayo atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye arūpo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na oḷāriko atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

'Mano-mayo atta-paṭilābho tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Yasmiṁ Citta samaye arūpo atta-paṭilābho hoti,||
n'eva tasmiṁ samaye oḷāriko atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Na mano-mayo atta-paṭilābho' ti saṅkhaṁ gacchati.|| ||

'Arūpo atta-paṭilābho'tv'eva tasmiṁ samaye saṅkhaṁ gacchati.|| ||

Imā kho Citta loka-samaññā loka-niruttiyo loka-vohārā loka-paññattiyo yāhi Tathāgato voharati aparāma-santi.|| ||

82. Evaṁ vutte Poṭṭhapādo paribbājako Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Abhi-k-kantaṁ bhante.|| ||

Abhi-k-kantaṁ bhante.|| ||

Seyyathā pi bhante nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya,||
paṭi-c-channaṁ vā vivareyya,||
mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya,||
andha-kāre vā tela-pajjotaṁ dhāreyya:||
'Cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti.|| ||

Evam eva bhante Bhagavatā aneka-pariyāyena dhammo pakāsito.|| ||

Es'āhaṁ bhante Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi||
Dhammañ ca||
bhikkhu-saṅghañ ca.|| ||

Upāsakaṁ maṁ bhante Bhagavā dhāretu ajja-t-agge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan" ti.|| ||

83. Citto pana Hatthi-Sāri-putto Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

Abhi-k-kantaṁ bhante,||
abhikkantaṁ bhante.|| ||

Seyyathā pi bhante nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya,||
paṭi-c-channaṁ vā vivareyya,||
mūḷhassa vā Maggaṁ ācikkheyya,||
andha-kāre vā tela-pajjotaṁ dhāreyya||
'Cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti.|| ||

Evam eva bhante Bhagavatā aneka-pariyāyena dhammo pakāsito.|| ||

Es'āhaṁ bhante Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi Dhammañ ca bhikkhu-saṅghañ ca.|| ||

Labheyyāhaṁ bhante Bhagavato santike pabbajjaṁ,||
labheyyaṁ upasampadan" ti.|| ||

84. Alattha kho Citto Hatthi-Sāri-putto Bhagavato santike pabbajjaṁ,||
alattha upasampadaṁ.|| ||

Acir'ūpasampanno kho pan'āyasmā Citto Hatthi-Sāri-putto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitto viharanto||
na cirass'eva yass'atthāya kula-puttā samma-d-eva agārasmā anagāriyaṁ [203] pabbajanti tad anuttaraṁ Brahma-cariya-pariyosānaṁ diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihāsi.|| ||

Khīṇā jāti,||
vusitaṁ Brahma-cariyaṁ,||
kataṁ karaṇīyaṁ,||
nāparaṁ itthattayā' ti abbhaññāsi.|| ||

Aññataro ca kho pan'āyasmā Citto Hatthi-Sāri-putto arahataṁ ahosī ti.|| ||

Poṭṭhapāda Suttaṁ Niṭṭhitaṁ Navamaṁ