Dīgha Nikāya

Sutta 22

Mahā Sati-Paṭṭhāna Suttantaṁ

Adapted from the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series

 

---

 

[290]

Evaṁ me sutaṁ|| ||

[1][wrrn][pts][bodh][than][olds][gnsg]
{1} Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kurūsu viharati.|| ||

Kammāssadhammaṁ nāma Kurūnaṁ nigamo.|| ||

Tatra kho Bhagavā bhikkhū āmantesi:|| ||

"Bhikkhavo" ti.|| ||

"Bhadante" ti||
te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ.

Bhagavā etad avoca:|| ||

"Ekāyano ayaṁ bhikkhave maggo||
sattāṇaṁ visuddhiyā||
soka-pari-d-davānaṁ samatikkamāya||
dukkha-domanassānaṁ attha-gamāya||
ñāyassa adhigamāya||
Nibbānassa sacchi-kiriyāya,||
yadidaṁ cattāro sati-paṭṭhānā.|| ||

Katame cattāro?|| ||

[1] Idha, bhikkhave, bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati||
ātāpī||
sampajāno||
satimā||
vineyya loke abhijjhā-domanassaṁ;|| ||

[2] vedanāsu vedanānupassī viharati||
ātāpī||
sampajāno||
satimā||
vineyya loke abhijjhā-domanassaṁ;|| ||

[3] citte cittānupassī viharati||
ātāpī||
sampajāno||
satimā||
vineyya loke abhijjhā-domanassaṁ;|| ||

[4] Dhammesu Dhammānupassī viharati||
ātāpī||
sampajāno||
satimā||
vineyya loke abhijjhā-domanassaṁ.|| ||

[291][2][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{2} Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
kāya kāyānupassī viharati?|| ||

{3} Idha, bhikkhave, bhikkhu||
arañña-gato vā||
rukkha-mūla-gato vā||
suññāgāra-gato vā||
nisīdati||
pallaṅkaṁ ābhujitvā
ujuṁ kāyaṁ||
paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā.|| ||

So sato va assasati,||
sato passasati.|| ||

Dīghaṁ vā assasanto||
'Dīghaṁ assasāmī' ti pajānāti.|| ||

Dīghaṁ vā passasanto||
'Dīghaṁ passasāmī' ti pajānāti.|| ||

Rassaṁ vā assasanto||
'Rassaṁ assasāmī' ti pajānāti.|| ||

Rassaṁ vā passasanto||
'Rassaṁ passasāmī' ti pajānāti.|| ||

'Sabba-kāya-paṭisaṁvedī assasissāmī' ti sikkhati.|| ||

'Sabba-kāya-paṭisaṁvedī passasissāmī' ti sikkhati.|| ||

'Passambhayaṁ kāya-saṅkhāraṁ assasissāmī' ti sikkhati.|| ||

'Passambhayaṁ kāya-saṅkhāraṁ passasissāmī' ti sikkhati.|| ||

Seyyathā pi, bhikkhave,||
dakkho bhamakāro vā||
bhamakārantevāsī vā||
dīghaṁ vā añchanto||
'Dīghaṁ añchāmī' ti pajānāti,||
rassaṁ vā añchanto||
'Rassaṁ añchāmī' ti pajānāti.|| ||

Evam eva kho, bhikkhave, bhikkhu:|| ||

Dīghaṁ vā assasanto||
'Dīghaṁ assasāmī' ti pajānāti.|| ||

Dīghaṁ vā passasanto||
'Dīghaṁ passasāmī' ti pajānāti.|| ||

Rassaṁ vā assasanto||
'Rassaṁ assasāmī' ti pajānāti.|| ||

Rassaṁ vā passasanto||
'Rassaṁ passasāmī' ti pajānāti.|| ||

'Sabba-kāya-paṭisaṁvedī assasissāmī' ti sikkhati.|| ||

'Sabba-kāya-paṭisaṁvedī passasissāmī' ti sikkhati.|| ||

'Passambhayaṁ kāya-saṅkhāraṁ assasissāmī' ti sikkhati.|| ||

'Passambhayaṁ kāya-saṅkhāraṁ passasissāmī' ti sikkhati.|| ||

 

[292] Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[3][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{4} Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu|| ||

gacchanto vā||
'Gacchāmī' ti pajānāti;|| ||

ṭhito vā||
'Ṭhito'mhī' ti pajānāti;|| ||

nisinno vā||
'Nisinno'mhī' ti pajānāti;|| ||

sayāno vā||
'Sayāno'mhī' ti pajānāti.|| ||

Yathā yathā vā panassa kāyo paṇihito hoti||
tathā tathā naṁ pajānāti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[4][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{5} Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu:|| ||

abhikkante||
paṭikkante||
sampajāna-kārī hoti;|| ||

ālokite||
vilokite||
sampajāna-kārī hoti;|| ||

sammiñjite||
pasārite||
sampajāna-kārī hoti;|| ||

saṅghāṭi-patta-cīvara-dhāraṇe||
sampajāna-kārī hoti;|| ||

asite||
pīte||
khāyite||
sāyite||
sampajāna-kārī hoti;|| ||

uccāra-passāva-kamme||
sampajāna-kārī hoti;|| ||

gate||
ṭhite||
nisinne||
sutte||
jāgarite||
bhāsite||
tuṇhī-bhāve||
sampajāna-kārī hoti.|| ||

 

[293] Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[5][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{6} Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
imam eva kāyaṁ||
uddhaṁ pādatalā||
adho kesa-matthakā||
taca-pariyantaṁ pūraṁ||
nāna-p-pakārassa asucino pacc'avekkhati:|| ||

'Atthi imasmiṁ kāye||
[1] kesā,||
[2] lomā,||
[3] nakhā,||
[4] dantā,||
[5] taco,||
[6] maṁsaṁ,||
[7] nahāru,||
[8] aṭṭhi,||
[9] aṭṭhi-miñja,||
[10] vakkaṁ,||
[11] hadayaṁ,||
[12] yakanaṁ,||
[13] kilomakaṁ,||
[14] pihakaṁ,||
[15] pa-p-phāsaṁ,||
[16] antaṁ,||
[17] anta-guṇaṁ,||
[18] udariyaṁ,||
[19] karīsaṁ,||
[20] pittaṁ,||
[21] semhaṁ,||
[22] pubbo,||
[23] lohitaṁ,||
[24] sedo,||
[25] medo,||
[26] assu,||
[27] vasā,||
[28] kheḷo,||
[29] siṅghāṇikā,||
[30] lasikā,||
[31-32] muttan' ti.|| ||

Seyyathā pi, bhikkhave, ubhato-mukhā mūtoḷī||
pūrā nānā-vihitassa dhaññassa -||
seyyath'īdaṁ:||
sālīnaṁ||
vīhīnaṁ||
muggānaṁ||
māsānaṁ||
tilānaṁ||
taṇḍulānaṁ,||
tam enaṁ cakkhumā puriso muñcitvā||
pacc'avekkheyya:|| ||

'Ime sālī,||
ime vīhī,||
ime muggā,||
ime māsā,||
ime tilā,||
ime taṇḍulā' ti,|| ||

Evam eva kho bhikkhave bhikkhu||
imam eva kāyaṁ||
uddhaṁ pādatalā||
adho kesa-matthakā||
taca-pariyantaṁ pūraṁ||
nāna-p-pakārassa asucino pacc'avekkhati:|| ||

'Atthi imasmiṁ kāye||
kesā,||
lomā,||
nakhā,||
dantā,||
taco,||
maṁsaṁ,||
[294] nahāru,||
aṭṭhi,||
aṭṭhi-miñja,||
vakkaṁ,||
hadayaṁ,||
yakanaṁ,||
kilomakaṁ,||
pihakaṁ,||
pa-p-phāsaṁ,||
antaṁ,||
anta-guṇaṁ,||
udariyaṁ,||
karīsaṁ,||
pittaṁ,||
semhaṁ,||
pubbo,||
lohitaṁ,||
sedo,||
medo,||
assu,||
vasā,||
kheḷo,||
siṅghāṇikā,||
lasikā,||
muttan' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[6][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{7} Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
imam eva kāyaṁ||
yathā-ṭhitaṁ,||
yathā-paṇihitaṁ,||
dhātuso paccavekkhati:|| ||

'Atthi imasmiṁ kāye||
[1] paṭhavī-dhātu,||
[2] āpo-dhātu,||
[3] tejo-dhātu,||
[4] vāyo-dhātū' ti.|| ||

Seyyathā pi, bhikkhave,||
dakkho go-ghātako vā,||
go-ghātakantevāsī vā,||
gāviṁ vadhitvā||
cātu-m-mahā-pathe bilaso paṭivibhajitvā||
nisinno assa.|| ||

Evam eva kho bhikkhave bhikkhu||
imam eva kāyaṁ||
yathā-ṭhitaṁ,||
yathā-paṇihitaṁ,||
dhātuso paccavekkhati:|| ||

'Atthi imasmiṁ kāye||
paṭhavī-dhātu||
āpo-dhātu||
tejo-dhātu||
vāyo-dhātū' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ [295] viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[7][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{8} [1] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya||
chaḍḍitaṁ||
ekāha-mataṁ vā||
dvīha-mataṁ vā||
tīha-mataṁ vā||
uddhumātakaṁ,||
vinīlakaṁ,||
vipubbaka-jātaṁ,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[8][wrrn][pts][bodh][than][olds]
[2] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya chaḍḍitaṁ||
kākehi vā||
khajjamānaṁ kulalehi vā,||
khajjamānaṁ gijjhehi vā,||
khajjamānaṁ supāṇehi vā,||
khajjamānaṁ sigālehi vā,||
khajjamānaṁ vividhehi vā,||
pāṇaka-jātehi khajjamānaṁ,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

[296] Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[9][wrrn][pts][bodh][olds]
[3] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya chaḍḍitaṁ||
aṭṭhi-saṅkhalikaṁ,||
sa-maṁsa-lohitaṁ,||
nahāru-sambandhaṁ,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[4] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya chaḍḍitaṁ||
aṭṭhi-saṅkhalikaṁ||
nimmaṁsaṁ,||
lohita-makkhittaṁ,||
nahāru-sambandhaṁ,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[5] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya chaḍḍitaṁ||
aṭṭhi-saṅkhalikaṁ,||
apagata-maṁsa-lohitaṁ,||
nahāru-sambandhaṁ,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[6] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya chaḍḍitaṁ||
aṭṭhikāni apagata-sambandhāni||
disā-vidisāsu vikkhittāni||
aññena hattha-ṭ-ṭhikaṁ,||
aññena pāda-ṭ-ṭhikaṁ,||
aññena jaṅgha-ṭ-ṭhikaṁ,||
aññena ūra-ṭ-ṭhikaṁ,||
aññena kaṭa-ṭ-ṭhikaṁ,||
[297] aññena pi-ṭ-ṭhi-kaṇṭakaṁ,||
aññena sīsa-kaṭāhaṁ,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[7] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya chaḍḍitaṁ||
aṭṭhikāni setāni saṅkha-vaṇṇūpanibhāni,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[8] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya chaḍḍitaṁ||
aṭṭhikāni puñjakitāni tero-vassikāni,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

[10][wrrn][pts][bodh][olds]
[9] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
seyyathā pi passeyya sarīraṁ sīvathi-kāya chaḍḍitaṁ||
aṭṭhikāni pūtīni cuṇṇaka-jātāni,||
so imam eva kāyaṁ upasaṁharati:|| ||

'Ayam pi kho kāyo||
evaṁ-dhammo||
evam-bhāvī||
etaṁ anatīto' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā kāye kāyānupassī viharati;||
bahiddhā vā kāye [298] kāyānupassī viharati;||
ajjhatta-bhiddhā vā kāye kāyānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
vaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati;||
samudayavaya-dhammānupassī vā kāyasmiṁ viharati.|| ||

'Atthi kāyo' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi bhikkhave bhikkhu||
kāye kāyānupassī viharati.|| ||

 

§

 

[11][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{9} Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
vedanāsu vedanānupassī viharati?|| ||

Idha, bhikkhave, bhikkhu||
sukhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
[1] 'Sukhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

[2] Dukkhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
'Dukkhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

[3] Adukkha-m-asukhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
'Adukkha-m-asukhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

[1.1] Sāmisaṁ vā sukhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
'Sāmisaṁ sukhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

[1.2] Nirāmisaṁ vā sukhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
'Nirāmisaṁ sukhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

[2.1] Sāmisaṁ vā dukkhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
'Sāmisaṁ dukkhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

[2.2] Nirāmisaṁ vā dukkhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
'Nirāmisaṁ dukkhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

[3.1] Sāmisaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
'Sāmīsaṁ adukkha-m-asukhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

[3.2] Nirāmisaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vedanaṁ vediyamāno||
'Nirāmisaṁ adukkha-m-asukhaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti.|| ||

Iti ajjhattaṁ vā vedanāsu vedanānupassī viharati|| ||

Bahiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati.|| ||

Ajjhatta-bhiddhā vā vedanāsu vedanānupassī viharati.|| ||

Samudaya-dhammānupassī vā vedanāsu viharati.|| ||

Vaya- [299] -Dhammānupassī vā vedanāsu viharati.|| ||

Samudaya-vaya-dhammānupassī vā vedanāsu viharati.|| ||

'Atthi vedanā' ti vā pan'assa sati paccupaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya.|| ||

Anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati|| ||

Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu vedanāsu vedanānupassī viharati.|| ||

 

§

 

[12][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{10} Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
citte cittānupassī viharati?|| ||

Idha, bhikkhave, bhikkhu:|| ||

[1] sa-rāgaṁ vā cittaṁ||
'Sa-rāgaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[2] vīta-rāgaṁ vā cittaṁ||
'Vīta-rāgaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[3] sa-dosaṁ vā cittaṁ||
'Sa-dosaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[4] vīta-dosaṁ vā cittaṁ||
'Vīta-dosaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[5] sa-mohaṁ vā cittaṁ||
'Sa-mohaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[6] vīta-mohaṁ vā cittaṁ||
'Vīta-mohaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[7] saṅkhittaṁ vā cittaṁ||
'Saṅkhittaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[8] vikkhittaṁ vā cittaṁ||
'Vikkhittaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[9] maha-g-gataṁ vā cittaṁ||
'Maha-g-gataṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[10] amaha-g-gataṁ vā cittaṁ||
'Amaha-g-gataṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[11] sa-uttaraṁ vā cittaṁ||
'Sa-uttaraṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[12] anuttaraṁ vā cittaṁ||
'Anuttaraṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[13] samāhitaṁ vā cittaṁ||
'Samāhitaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[14] asamāhitaṁ vā cittaṁ||
'Asamāhitaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[15] vimuttaṁ vā cittaṁ||
'Vimuttaṁ cittan' ti pajānāti;|| ||

[16] avimuttaṁ vā cittaṁ||
'Avimuttaṁ cittan' ti pajānāti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā citte||
cittānupassī viharati.|| ||

Bahiddhā vā citte||
cittānupassī viharati.|| ||

Ajjhatta-bhiddhā vā citte||
cittānupassī viharati.|| ||

Samudaya-Dhammānupassī vā cittasmiṁ viharati|| ||

Vaya-dhammānupassī vā cittasmiṁ viharati.|| ||

Samudaya-vaya-dhammānupassī vā cittasmiṁ viharati|| ||

'Atthi cittan' ti vā panassa sati paccupa-ṭ-ṭhitā [300] hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
patissati-mattāya||
anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu citte cittānupassī viharati.|| ||

 

§

 

[13][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{11} Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati?

 

{12} Idha, bhikkhave, bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
pañcasu nīvaraṇesu.|| ||

Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
pañcasu nīvaraṇesu?|| ||

[1] Idha, bhikkhave, bhikkhu||
santaṁ vā ajjhattaṁ kāma-c-chandaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ kāma-c-chando' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ kāma-c-chandaṁ||
'N'atthi me ajjhattaṁ kāma-c-chando' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa kāma-c-chandassa||
uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca uppannassa kāma-c-chandassa||
pahānaṁ hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca pahīnassa kāma-c-chandassa||
āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[2] Santaṁ vā ajjhattaṁ vyāpādaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ vyāpādo' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ vyāpādaṁ||
'N'atthi me ajjhattaṁ vyāpādo' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa vyāpādassa||
uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa vyāpādassa||
pahānaṁ hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca pahīnassa vyāpādassa||
āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[3] Santaṁ vā ajjhattaṁ thīna-middhaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ thīna-middhan' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ thīna-middhaṁ||
'N'atthi me ajjhattaṁ thīna-middhan' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa thīna-middhassa||
uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca uppannassa thīna-middhassa||
pahānaṁ hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca pahīnassa thīna-middhassa||
āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[4] Santaṁ vā ajjhattaṁ uddhacca-kukkuccaṁ||
'Atthi me [301] ajjhattaṁ uddhacca-kukkuccan' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ uddhacca-kukkuccaṁ||
'N'atthi me ajjhattaṁ uddhacca-kukkuccan' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa uddhacca-kukkuccassa||
uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca uppannassa uddhacca-kukkuccassa||
pahānaṁ hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca pahīnassa uddhacca-kukkuccassa||
āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Santaṁ vā ajjhattaṁ vici-kicchaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ vici-kicchā' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ vici-kicchaṁ||
'N'atthi me ajjhattaṁ vici-kicchā' ti pajānāti.|| ||

[5] Yathā ca anuppannāya vici-kicchāya||
uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca uppannāya vici-kicchāya||
pahānaṁ hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca pahīnāya vici-kicchāya||
āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Bahiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Ajjhatta-bhiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Samudaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Vaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Samudayavaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati|| ||

'Atthi Dhammā' ti vā panassa sati pacc'upaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
pati-s-sati-mattāya||
anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu Dhammesu Dhammānupassī viharati||
pañcasu nīvaraṇesu.|| ||

 

[14][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{13} Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
pañcas'upādāna-k-khandhesu.|| ||

Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
pañcas'upādāna-k-khandhesu?|| ||

Idha, bhikkhave, bhikkhu|| ||

[1] Iti rūpaṁ,||
iti rūpassa samudayo,||
iti rūpassa attha-gamo.|| ||

[2] Iti vedanā,||
iti vedanāya samudayo,||
iti vedanāya attha-gamo.|| ||

[3] Iti saññā,||
iti saññāya samudayo,||
iti saññāya attha-gamo.|| ||

[4] Iti saṅkhārā,||
[302] iti saṅkhārānaṁ samudayo,||
iti saṅkhārānaṁ attha-gamo.|| ||

[5] Iti viññāṇaṁ,||
iti viññāṇassa samudayo,||
iti viññāṇassa attha-gamo' ti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Bahiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Ajjhatta-bhiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Samudaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Vaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Samudayavaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati|| ||

'Atthi Dhammā' ti vā panassa sati pacc'upaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
pati-s-sati-mattāya||
anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu Dhammesu Dhammānupassī viharati||
pañcas'upādāna-k-khandhesu.|| ||

 

[15][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{14} Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
chasu ajjhattika-bāhiresu āyatanesu.|| ||

Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
chasu ajjhattika-bāhiresu āyatanesu?|| ||

[1] Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhuñ ca pajānāti.|| ||

Rūpe ca pajānāti.|| ||

Yañ ca tad ubhayaṁ paṭicca uppajjati saṁyojanaṁ,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa saṁyojanassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa saṁyojanassa pahānaṁ hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca pahīnassa saṁyojanassa āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[2] Sotañ ca pajānāti.|| ||

Sadde ca pajānāti.|| ||

Yañ ca tad ubhayaṁ paṭicca uppajjati saṁyojanaṁ,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa saṁyojanassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa saṁyojanassa pahānaṁ hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca pahīnassa saṁyojanassa āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[3] Ghāṇañ ca pajānāti.|| ||

Gandhe ca pajānāti.|| ||

Yañ ca tad ubhayaṁ paṭicca uppajjati saṁyojanaṁ,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa saṁyojanassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa saṁyojanassa pahānaṁ hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca pahīnassa saṁyojanassa āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[4] Jivhañ ca pajānāti.|| ||

Rase ca pajānāti.|| ||

Yañ ca tad ubhayaṁ paṭicca uppajjati saṁyojanaṁ,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa saṁyojanassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa saṁyojanassa pahānaṁ hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca pahīnassa saṁyojanassa āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[5] Kāyañ ca pajānāti.|| ||

Phoṭṭhabbe ca pajānāti.|| ||

Yañ ca tad ubhayaṁ paṭicca uppajjati saṁyojanaṁ,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa saṁyojanassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa saṁyojanassa pahānaṁ hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca pahīnassa saṁyojanassa āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[6] Manañ ca pajānāti.|| ||

Dhamme ca pajānāti.|| ||

Yañ ca tad [303] ubh ayaṁ paṭicca uppajjati saṁyojanaṁ,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa saṁyojanassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa saṁyojanassa pahānaṁ hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca pahīnassa saṁyojanassa āyatiṁ anuppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Bahiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Ajjhatta-bhiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Samudaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Vaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Samudayavaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati|| ||

'Atthi Dhammā' ti vā panassa sati pacc'upaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
pati-s-sati-mattāya||
anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evaṁ kho bhikkhave bhikkhu Dhammesu Dhammānupassī viharati||
chasu ajjhattika-bāhiresu āyatanesu.|| ||

 

[16][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{15} Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
sattasu bojjhaṅgesu.|| ||

Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
sattasu bojjhaṅgesu?|| ||

[1] Idha, bhikkhave, bhikkhu||
santaṁ vā ajjhattaṁ sati-sambojjhaṅgaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ sati-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ sati-sambojjhaṅgaṁ:||
'N'atthi me ajjhattaṁ sati-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa sati-sambojjhaṅgassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca uppannassa sati-sambojjhaṅgassa bhāvanā-pāripūrī hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[2] Santaṁ vā ajjhattaṁ Dhamma-vicaya-sambojjhaṅgaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ Dhamma-vicaya-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ Dhamma-vicaya-sambojjhaṅgaṁ||
'N'atthi me ajjhattaṁ Dhamma-vicaya-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa Dhamma-vicaya-sambojjhaṅgassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca uppannassa Dhamma-vicaya-sambojjhaṅgassa bhāvanā-pāripūrī hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

[3] Santaṁ vā ajjhattaṁ viriya-sambojjhaṅgaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ viriya-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ viriya-sambojjhaṅgaṁ 'N'atthi me ajjhattaṁ viriya-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa viriya-sambojjhaṅgassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti|| ||

Yathā ca uppannassa viriya-sambojjhaṅgassa bhāvanā-pāripūrī hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

[4] Santaṁ vā ajjhattaṁ pīti-sambojjhaṅgaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ pīti-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ pīti-sambojjhaṅgaṁ||
'N'atthi me ajjhattaṁ pīti-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa pīti-sambojjhaṅgassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa pīti-sambojjhaṅgassa bhāvanā-pāripūrī hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

[5] [304] Santaṁ vā ajjhattaṁ passaddhi-sambojjhaṅgaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ passaddhi-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ passaddhi-sambojjhaṅgaṁ 'N'atthi me ajjhattaṁ passaddhi-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa passaddhi-sambojjhaṅgassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa passaddhi-sambojjhaṅgassa bhāvanā-pāripūrī hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

[6] Santaṁ vā ajjhattaṁ samādhi-sambojjhaṅgaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ samādhi-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ samādhi-sambojjhaṅgaṁ 'N'atthi me ajjhattaṁ samādhi-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa samādhi-sambojjhaṅgassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa samādhi-sambojjhaṅgassa bhāvanā-pāripūrī hoti||
tañ ca pajānāti.|| ||

[7] Santaṁ vā ajjhattaṁ upekkhā-sambojjhaṅgaṁ||
'Atthi me ajjhattaṁ upekkhā-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Asantaṁ vā ajjhattaṁ upekkhā-sambojjhaṅgaṁ 'N'atthi me ajjhattaṁ upekkhā-sambojjhaṅgo' ti pajānāti.|| ||

Yathā ca anuppannassa upekkhā-sambojjhaṅgassa uppādo hoti,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Yathā ca uppannassa upekkhā-sambojjhaṅgassa bhāvanā-pāripūrī hoti tañ ca pajānāti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Bahiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Ajjhatta-bhiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Samudaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Vaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Samudayavaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati|| ||

'Atthi Dhammā' ti vā panassa sati pacc'upaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
pati-s-sati-mattāya||
anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi kho bhikkhave bhikkhu Dhammesu Dhammānupassī viharati||
sattasu bojjhaṅgesu.|| ||

 

[17][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{16} Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
catusu ariya-saccesu.|| ||

Kathañ ca bhikkhave bhikkhu||
Dhammesu Dhammānupassī viharati||
catusu ariya-saccesu?|| ||

Idha, bhikkhave, bhikkhu||
[1] 'Idaṁ dukkhan' ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

[2] 'Ayaṁ dukkha-samudayo' ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

[3] 'Ayaṁ dukkha-nirodho' ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

[4] 'Ayaṁ dukkha-nirodha-gāminī paṭipadā' ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

 

Iti ajjhattaṁ vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Bahiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Ajjhatta-bhiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Samudaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Vaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Samudayavaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati|| ||

'Atthi Dhammā' ti vā panassa sati pacc'upaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
pati-s-sati-mattāya||
anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi kho bhikkhave bhikkhu Dhammesu Dhammānupassī viharati||
catusu ariya-saccesu.|| ||

 

[305] [18][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{17} [1] Katamañ ca bhikkhave dukkhaṁ ariya-saccaṁ?|| ||

[1.1] Jāti pi dukkhā,||
[1.2] jarā pi dukkhā,||
[1.3] maraṇam pi dukkhaṁ,||
[1.4] soka-parideva-dukkha-domanass-upāyāsā pi dukkhā,||
[1.5] yam p'icchaṁ na labhati tam pi dukkhaṁ,||
[1.6] saṅkhittena pañc'upādāna-k-khandhā dukkhā.

[1.1.1] Katamā ca bhikkhave jāti?|| ||

Yā tesaṁ tesaṁ sattāṇaṁ tamhi tamhi satta-nikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandānaṁ pātu-bhāvo āyatanānaṁ paṭilābho,||
ayaṁ vuccati bhikhave jāti.|| ||

[1.2.1] Katamā ca bhikkhave jarā?|| ||

Yā tesaṁ tesaṁ sattāṇam tamhi tamhi satta-nikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṁ pāliccaṁ valittacatā āyuno saṁhāni indriyānaṁ paripāko,||
ayaṁ vuccati bhikkhave jarā.|| ||

[1.3.1] Katamañ ca bhikkhave maraṇaṁ?|| ||

Yam tesaṁ tesaṁ sattāṇaṁ tamhā tamhā satta-nikāyā cuti cavanatā bhedo antara-dhānaṁ maccu maraṇaṁ kāla-kiriyā khandhānaṁ bhedo ka'ebarassa nikkhepo,||
idaṁ vuccati bhikkhave maraṇaṁ.|| ||

[1.4.1] Katamo ca bhikkhave soko?|| ||

Yo kho bhikkhave aññataraññatarena vyasanena samannāgatassa aññatar-aññatarena dukkha-dhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṁ anto-soko anto-parisoko,||
ayaṁ vuccati bhikkhave soko.|| ||

[1.4.2] Katamo ca bhikkhave paridevo?|| ||

Yo kho bhikkhave aññataraññatarena vyasanena sammannāgatassa aññataraññatarena dukkha-dhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṁ paridevitattaṁ,||
ayaṁ vucati bhikkhave paridevo.|| ||

[1.4.3] Katamañ ca bhikkhave dukkhaṁ?|| ||

Yaṁ kho bhikkhave kāyikaṁ dukkhaṁ kāyikaṁ asātaṁ kāya-samphassajaṁ dukkhaṁ asātaṁ vedayitaṁ,||
idaṁ vuccati bhikkhave dukkhaṁ.|| ||

[1.4.4] Katamañ ca bhikkhave domanassaṁ?|| ||

Yaṁ kho bhikkhave cetasikaṁ dukkhaṁ cetasikaṁ asātaṁ manosammphassajaṁ dukkhaṁ asātaṁ vedayitaṁ,||
idaṁ vuccati bhikkhave domanassaṁ.|| ||

[1.4.5] Katamo ca bhikkhave upāyāso?|| ||

Yo kho bhikkhave aññataraññatarena vyasanenna sammannāgatassa aññataraññatarenna dukkha-dhammena phuṭṭhassa āyāso upāyāso āyāsitattaṁ upāyāsitattaṁ,||
ayaṁ vuccati bhikkhave upāyāso.|| ||

[1.5] [307] Katamañ ca bhikkhave yam p'icchaṁ na labhati tam pi dukkhaṁ?|| ||

Jāti-dhammānaṁ bhikkhave sattāṇaṁ evaṁ icchā uppajjati:||
'Aho vata mayaṁ na jāti-dhammā assāma,||
na ca vata no jāti āgaccheyyā' ti.|| ||

Na kho pan'etaṁ icchāya pattabbaṁ.|| ||

Idam pi yam p'icchaṁ na labhati tam pi dukkhaṁ.|| ||

Jarā-dhammānaṁ bhikkhave sattāṇaṁ evaṁ icchā uppajjati:||
'Aho vata mayaṁ na jarā-dhammā assāma,||
na ca vata no jarā āgaccheyyā' ti.|| ||

Na kho pan'etaṁ icchāya pattabbaṁ.|| ||

Idam pi yam p'icchaṁ na labhati tam pi dukkhaṁ.|| ||

Maraṇa-dhammānaṁ bhikkhave sattāṇam evaṁ icchā uppajjati:||
'Aho vata mayaṁ na maraṇa-dhammā assāma,||
na ca vata no maraṇa āgaccheyyā' ti.|| ||

Na kho pan'etaṁ icchāya pattabbaṁ.|| ||

Idam pi yam p'icchaṁ na labhati tam pi dukkhaṁ.|| ||

Soka-parideva-dukkha-domanass-upāyāsa-dhammānaṁ bhikkhave sattāṇaṁ||
evaṁ icchā uppajjati:||
'Aho vata mayaṁ na soka-parideva-dukkha-domanassa-upāyāsa-dhammā assāma,||
na ca vata no soka-parideva-dukkha-domanassa-upāyāsā āgaccheyyun' ti|| ||

Na kho pan' etaṁ icchāya pattabbaṁ.|| ||

Idam pi yam p'icchaṁ na labhati tam pi dukkhaṁ.|| ||

[1.6] Katame ca bhikkhave saṅkhittena pañc'upādāna-k-khandā dukkhā?|| ||

Seyyath'īdaṁ||
[1.6.1] rūp'ūpādāna-k-khandho||
[1.6.2] vedan'ūpādāna-k-khandho||
[1.6.3] saññ'ūpādāna-k-khandho||
[1.6.4] saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
[1.6.5] viññāṇ'ūpapādāna-k-khando,||
ime vuccanti bhikkhave saṅkhittena pañc'upādāna-k-khandhā dukkhā.|| ||

Idaṁ vuccati bhikkhave dukkhaṁ ariya-saccaṁ.|| ||

[308] [19][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{18} [2] Katamañ ca bhikkhave dukkha-samudayaṁ ariya-saccaṁ?|| ||

Yāyaṁ taṇhā pono-bhavikā nandi-rāga-sahagatā||
tatra tatr-ā-bhinandinī,||
seyyath'īdaṁ||
kāma-taṇhā||
bhava-taṇhā||
vibhava-taṇhā.|| ||

Sā kho pan'esā bhikkhave||
taṇhā kattha uppajjamānā uppajjati,||
kattha nivisamānā nivisati?|| ||

Yaṁ loke piya-rūpaṁ||
sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamāā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

Kiñci loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ?|| ||

[2.1] Cakkhuṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.2] Sotaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.3] Ghānaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.4] Jivhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.5] Kāyo loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.6] Mano loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.7] Rūpā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.8] Saddā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.9] Gandhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.10] Rasā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.11] Phoṭṭhabbā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.12] Dhammā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.13] Cakkhu-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.14] Sota-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.15] Ghāna-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.16] Jivhā-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.17] Kāya-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.18] Mano-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.19] Cakkhu-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.20] Sota-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.21] Ghāna-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.22] Jivhā-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.23] Kāya-samphasso piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.24] Mano-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'essā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.

[2.25] Cakkhu-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.26] Sota-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.27] Ghāna-camphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.281] [309] Jivhā-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.29] Kāya-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.30] Mano-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.31] Rūpa-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.32] Sadda-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.33] Gandha-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.34] Rasa-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.35] Phoṭṭhabba-sañña loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.36] Dhamma-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.37] Rūpa-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.38] Sadda-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.39] Gandha-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.40] Rasa-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.41] Phoṭṭhabba-sañcentnā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.42] Dhamma-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.43] Rūpa-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.44] Sadda-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.45] Gandha-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.46] Rasa-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.47] Phoṭṭhabba-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.48] Dhamma-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.49] Rūpa-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.50] Sadda-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.51] Gandha-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.52] Rasa-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.53] Phoṭṭhabba-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.54] Dhamma-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.55] Rūpa-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.56] Sadda-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.57] Gandha-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.58] Rassa-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.59] Phoṭṭhabba-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[2.60] Dhamma-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā [310] taṇhā uppajamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

Idaṁ vuccati bhikkhave dukkha-samudayaṁ ariya-saccaṁ.|| ||

 

[20][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{19} [3] Katamañ ca bhikkhave dukkha-nirodhaṁ ariya-saccaṁ?|| ||

Yo tassā yeva taṇhāya asesa-virāga-nirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo.|| ||

Sā kho pan'esā bhikkhave taṇhā kattha pahīyamānā pahīyati,||
kattha nirujjhamānā nirujjhati?|| ||

Yaṁ loke piya-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

 

Kiñci loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ?|| ||

[3.1] Cakkhuṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.2] Sotaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.3] Ghānaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.4] Jivhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.5] Kāyo loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.6] Mano loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[3.7] Rūpā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.8] Saddā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.9] Gandhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.10] Rasā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.11] Phoṭṭhabbā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.12] Dhammā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.13] Cakkhu-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.14] Sota-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.15] Ghāna-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.16] Jivhā-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.17] Kāya-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.18] Mano-viññāṇaṁ loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.19] Cakkhu-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.20] Sota-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.21] Ghāna-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.22] Jivhā-samphasso loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.23] Kāya-samphasso piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.24] Mano-samphasso loke [311] piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'essā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.

[3.25] Cakkhu-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.26] Sota-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.27] Ghāna-camphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.28] Jivhā-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.29] Kāya-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.30] Mano-samphassajā vedanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.31] Rūpa-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.32] Sadda-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.33] Gandha-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.34] Rasa-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.35] Phoṭṭhabba-sañña loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.36] Dhamma-saññā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.37] Rūpa-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.38] Sadda-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.39] Gandha-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.40] Rasa-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.41] Phoṭṭhabba-sañcentnā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.42] Dhamma-sañcetanā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.43 Rūpa-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.44] Sadda-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.45] Gandha-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.46] Rasa-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.47] Phoṭṭhabba-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.48] Dhamma-taṇhā loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.49] Rūpa-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.50] Sadda-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.51] Gandha-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.52] Rasa-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.53] Phoṭṭhabba-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.54] Dhamma-vitakko loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.55] Rūpa-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.56] Sadda-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.57] Gandha-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.58] Rassa-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.59] Phoṭṭhabba-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā pahīyamānā pahīyati,||
ettha nirujjhamānā nirujjhati.|| ||

[3.60] Dhamma-vicāro loke piya-rūpaṁ sāta-rūpaṁ,||
etth'esā taṇhā uppajamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

Idaṁ vuccati bhikkhave dukkha-nirodhaṁ ariya-saccaṁ.|| ||

 

[21][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{20} [4] Katamañ ca bhikkhave dukkha-nirodha-gāminī paṭipadā ariya-saccaṁ?|| ||

Ayam eva Ariyo Aṭṭhaṅgiko Maggo,||
seyyath'īdaṁ||
[4.1] sammā-diṭṭhi,||
[4.2] sammā-saṅkappo,||
[4.3] sammā-vācā,||
[4.4] sammā kammanto,||
[4.5] sammā-ājīvo,||
[4.6] sammā-vāyāmo,||
[4.7] sammā-sati,||
[4.8] sammā-samādhi.|| ||

 

[4.1] Katamā ca bhikkhave sammā-diṭṭhi?|| ||

[312] Yaṁ kho bhikhave||
[4.1.1] dukkhe ñāṇaṁ||
[4.1.2] dukkha-samudaye ñāṇaṁ||
[4.1.3] dukkha-nirodhe ñāṇaṁ||
[4.1.4] dukkha-nirodha-gāminiyā paṭipadāya ñāṇaṁ,||
ayaṁ vuccati bhikkhave sammā-diṭṭhi.|| ||

[4.2] Katamo ca bhikkhave sammā-saṅkappo?|| ||

[4.2.1] Nekkhamma-saṅkappo,||
[4.2.2] avyāpāda-saṅkappo,||
[4.2.3] avihiṁsā-saṅkappo,||
ayaṁ vuccati bhikkhave sammā-saṅkappo.|| ||

[4.3] Katamā ca bhikkhave sammā-vācā?|| ||

[4.3.1] Musā-vādā veramaṇī,||
[4.3.2] pisuṇāya vācāya veramaṇī,||
[4.3.3] pharusāya vācāya veramaṇī,||
[4.3.4] sampha-p-palāpā veramaṇī,||
ayaṁ vuccati bhikkhave sammā-vācā.|| ||

[4.4] Katamo ca bhikkhave sammā-kammanto?|| ||

[4.4.1] Pāṇ-ā-tipātā veramaṇī,||
[4.4.2] adinn'ādānā veramaṇī,||
[4.4.3] kāmesu micchā-cārā veramaṇī,||
ayaṁ vuccati bhikkhave sammā-kammanto.|| ||

[4.5] Katamo ca bhikkhave sammā-ājīvo?|| ||

Idha, bhikkhave, ariya-sāvako micchā-ājīvaṁ pahāya||
sammā-ājīvena jīvikaṁ kappeti,||
ayaṁ vuccati bhikkhave sammā-ājīvo.|| ||

[4.6] Katamo ca bhikkhave sammā-vāyāmo?|| ||

[4.6.1] Idha, bhikkhave, bhikkhu anupannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ anuppādāya chandaṁ janeti vāyamati,||
viriyaṁ ārabhati, cittaṁ paggaṇhāti padahati.|| ||

[4.6.2] Uppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya chandaṁ janeti vāyamati,||
viriyaṁ ārabhati, cittaṁ paggaṇhāti padahati.|| ||

[4.6.3] Anuppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ uppādāya chandaṁ janeti vāyamati,||
viriyaṁ ārabhati, cittaṁ paggaṇhāti padahati.|| ||

[4.6.4] Uppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ ṭhitiyā asammosāya bhiyyo-bhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṁ janeti vāyamati,||
viriyaṁ ārabhati, cittaṁ paggaṇhāti padahati.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave sammā-vāyāmo.|| ||

[4.7] Katamā ca bhikkhave sammā-sati?|| ||

Idha, bhikkhave, bhikkhu||
[4.7.1] kāye kāy'ānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhā-domanassaṁ,||
[4.7.2] vedanāsu vedan'ānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhā-domanassaṁ,||
[4.7.3] citte citt'ānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhā-domanassaṁ,||
[4.7.4] Dhammesu Dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhā-domanassaṁ.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave sammā-sati.

[4.8] Katamo ca bhikkhave sammā-samādhi?

[4.8.1] Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicc'eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi sa-vitakkaṁ sa-vicāraṁ viveka-jaṁ pīti-sukhaṁ paṭhamaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

[4.8.2] Vitakka-vicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādhijaṁ cetaso ekodi-bhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhi-jaṁ pīti-sukhaṁ dutiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

[4.8.3] Pītiyā ca virāgā upekhako viharati sato ca sampajāno,||
sukhañ ca kāyena patisaṁvedeti yan taṁ ariyā ācikkhanti:||
'Upekhako satimā sukha-vihārī.' ti, tatiya-jjhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

[4.8.4] Sukhassa ca pahāā dukkhassa ca pahānā pubb'eva somanassa-domanassānaṁ attha-gamā adukkha-ṁ-asukhaṁ upekhā-sati-pārisuddhiṁ catutthaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave sammā-samādhi.

Idaṁ vuccati bhikkhave dukkha-nirodha-gāminī-paṭipadā ariya-saccaṁ.

 

Iti ajjhattaṁ vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

[314] Bahiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Ajjhatta-bhiddhā vā Dhammesu Dhammānupassī viharati.|| ||

Samudaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Vaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati.|| ||

Samudayavaya-Dhammānupassī vā Dhammesu viharati|| ||

'Atthi Dhammā' ti vā panassa sati pacc'upaṭṭhitā hoti||
yāva-d-eva ñāṇa-mattāya||
pati-s-sati-mattāya||
anissito ca viharati||
na ca kiñci loke upādiyati.|| ||

Evam pi kho bhikkhave bhikkhu Dhammesu Dhammānupassī viharati||
catusu ariya-saccesu.|| ||

 

---

 

[22][wrrn][pts][bodh][than][olds]
{21} Yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya satta vassāni,||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave satta vassāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya cha vassāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave cha vassāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya pañca vassāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave pañca vassāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya cattāri vassāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave cattāri vassāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya tīṇi vassāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave tīṇi vassāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya dve vassāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave dve vassāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya ekaṁ vassaṁ||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave ekaṁ vassaṁ,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya satta māsāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave satta māsāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya cha māsāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave cha māsāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya pañca māsāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave pañca māsāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya cattāri māsāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave cattāri māsāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya tīṇi māsāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave tīṇi māsāni,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya dve māsāni||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave dve māsāni,||
[315] yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya ekaṁ māsaṁ||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave ekaṁ māsaṁ,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya addha māsaṁ||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave ekaṁ māsaṁ,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya addha māsaṁ||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

Tiṭṭhantu bhikkhave addha māsaṁ,||
yo hi koci bhikkhave ime cattāro sati-paṭṭhāne evaṁ bhāveyya sattāham||
tassa dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ:||
diṭṭhe'va dhamme aññā,||
sati vā upādisese Anāgāmitā.|| ||

{22} 'Ekāyano ayaṁ bhikkhave Maggo||
sattāṇaṁ visuddhiyā||
soka-pariddhavānaṁ samatikkamāya||
dukkha-domanassānaṁ attha-gamāya||
ñāyassa adhigamāya||
Nibbānassa sacchi-kiriyāya,||
yad idaṁ cattāro sati-paṭṭhānā' ti,||
iti yan-taṁ vuttaṁ||
idam etaṁ paṭicca vuttan ti.

Idam-avoca Bhagavā.|| ||

Attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ abhinadun ti.

SATIPAṬṬHĀNA SUTTA

 

---

 

More Sati-paṭṭhāna Resources