Majjhima Nikāya
1. Mūla-Paṇṇāsa
4. Mahā Yamaka Vagga
Sutta 38
Mahā Taṇhā Saṅkhaya Suttaṁ
Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.
[1][pts][ntbb][than][upal] Evaṁ me sutaṁ:|| ||
Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthīyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.|| ||
2. Tena kho pana samayena Sātissa nāma bhikkhuno kevaṭṭa-puttassa eva-rūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ uppannaṁ hoti:|| ||
"Tathā'haṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan" ti.|| ||
3. Assosuṁ kho sambahulā bhikkhū:|| ||
"Sātissa kira nāma bhikkhuno kevaṭṭa-puttassa eva-rūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ uppannaṁ:|| ||
"Tathā'haṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan" ti.|| ||
Atha kho te bhikkhū yena Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto ten'upasaṅkamiṁsu.|| ||
Upasaṅkamitvā Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ etad avocuṁ:|| ||
Saccaṁ kira te āvuso Sāti eva-rūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ uppannaṁ:|| ||
"Tathā'haṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan" ti?|| ||
"Evaṁ byā kho ahaṁ āvuso Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ajānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati, anaññan" ti.|| ||
Atha kho te bhikkhū Sātiṁ bhikkhu kevaṭṭa-puttaṁ etasmā pāpakā diṭṭhi-gatā vivecetukāmā||
samanuyuñjanti||
samanugāhanti||
samanubhāsanti:|| ||
Mā evaṁ āvuso Sāti avaca,||
mā Bhagavantaṁ abbh'ācikkhi||
na hi sādhu Bhagavato abbha-k-khānaṁ,||
na hi Bhagavā evaṁ vadeyya.|| ||
An-eka-pariyāyena h'āvuso Sāti paṭicca-samuppannaṁ viññāṇaṁ [257] vuttaṁ Bhagavatā:||
aññatra paccayā n'atthi viññāṇassa sambhavo" ti.|| ||
Evam pi kho Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto tehi bhikkhūhi samanuyuñjiyamāno||
samanugāhiyamāno||
samanubhāsiyamāno||
tad eva pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ thāmasā parāmassa abhinivissa voharati.|| ||
4. "Evaṁ byā kho ahaṁ āvuso Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan" ti.|| ||
Yato kho te bhikkhū nāsakkhiṁsu Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ etasmā pāpakā diṭṭhi-gatā vivecetuṁ,||
atha yena Bhagavā ten'upasaṅkamiṁsu.|| ||
Upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ nisīdiṁsu.|| ||
Eka-m-antaṁ nisinnā kho te bhikkhū Bhagavantaṁ etad avocuṁ:|| ||
"Sātissa nāma bhante bhikkhuno kevaṭṭa-puttassa eva-rūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ uppannaṁ:|| ||
'Tath'āhaṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan' ti.|| ||
Assumha kho mayaṁ bhante:|| ||
'Sātissa kira nāma bhikkhuno kevaṭṭa-puttassa eva-rūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ uppannaṁ:|| ||
'Tath'āhaṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan' ti.|| ||
Atha kho mayaṁ bhante yena Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto ten'upasaṅkamimha.|| ||
Upasaṅkamitvā Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ etad avocumha:|| ||
'Saccaṁ kira te āvuso Sāti eva-rūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ uppannaṁ:|| ||
"Tath'āhaṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan" ti'?|| ||
Evaṁ vutte bhante Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto amhe etad avoca:|| ||
'Evaṁ byā kho ahaṁ āvuso Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan' ti.|| ||
Atha kho mayaṁ bhante Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ etasmā pāpakā diṭṭhi-gatā vivecetukāmā||
samanuyuñjimha||
samanugāhimha||
samanubhāsimha:|| ||
'Mā evaṁ āvuso Sāti avaca,||
mā Bhagavantaṁ abbh'ācikkhi,||
na hi sādhu Bhagavato abbha-k-khānaṁ,||
na hi Bhagavā evaṁ vadeyya.|| ||
An-eka-pariyāyena h'āvuso Sāti paṭicca-samuppannaṁ viññāṇaṁ vuttaṁ Bhagavatā,||
aññatra paccayā n'atthi viññāṇassa sambhavo' ti.|| ||
Evam pi kho bhante Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto amhehi||
samanuyuñjiyamāno||
samanugāhiyamāno||
samanubhāsiyamāno||
tad eva pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ thāmasā parāmassa abhinivissa voharati:|| ||
'Evaṁ byā kho ahaṁ āvuso Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan' ti.|| ||
Yato kho mayaṁ bhante nāsakkhimha Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ etasmā pāpakā diṭṭhi-gatā vivecetuṁ,||
atha mayaṁ etam atthaṁ Bhagavato ārocemā" ti.|| ||
5. Atha kho Bhagavā aññataraṁ bhikkhuṁ āmantesi:|| ||
"Ehi [258] tvaṁ bhikkhu mama vacanena Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ āmantesi:|| ||
'Satthā taṁ āvuso Sāti āmantetī' ti".|| ||
"Evaṁ bhante" ti kho so bhikkhu Bhagavato paṭi-s-sutvā yena Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto ten'upasaṅkami.|| ||
Upasaṅkamitvā Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ etad avoca:|| ||
"'Satthā taṁ āvuso Sāti āmante' ti" ti.|| ||
"Evam āvuso" ti kho Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto tassa bhikkhuno paṭi-s-sutvā yena Bhagavā ten'upasaṅkami.|| ||
Upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ nisīdi.|| ||
Eka-m-antaṁ nisinnaṁ kho Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ Bhagavā etad avoca:|| ||
"Saccaṁ kira te sāti eva-rūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhi-gataṁ uppannaṁ:|| ||
'Tath'āhaṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ajānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan' ti.|| ||
"Evaṁ byā kho ahaṁ bhante Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi yathā tad-ev'idaṁ viññāṇaṁ sandhāvati saṁsarati,||
anaññan" ti.|| ||
"Katamaṁ taṁ sāti viññāṇan" ti?|| ||
"Yvāyaṁ bhante vado vedeyyo tatra tatra kalyāṇa-pāpakānaṁ kammānaṁ vipākaṁ paṭisaṁvedetī" ti.|| ||
"Kassa nu kho nāma tvaṁ mogha-purisa mayā evaṁ dhammaṁ desitaṁ ājānāsi?|| ||
Nanu mayā mogha-purisa aneka-pariyāyena paṭicca-samuppannaṁ viññāṇaṁ vuttaṁ:||
aññatra paccayā n'atthi viññāṇassa sambhavo ti.|| ||
Atha ca pana tvaṁ mogha-purisa attanā duggahītena amhe c'eva abbh'ācikkhasi,||
attāṇañ ca khaṇasi,||
khahuñ ca apuññaṁ pāsavasi.|| ||
Taṁ hi te mogha-purisa bhavissati dīgha-rattaṁ ahitāya dukkhāyā" ti.|| ||
6. Atha kho Bhagavā bhikkhū āmantesi:|| ||
"Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave?|| ||
Api nayaṁ Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto usmīkato pi imasmiṁ Dhamma-Vinaye" ti?|| ||
"Kiṁ hi siyā bhante,||
no h'etaṁ bhante" ti.|| ||
Evaṁ vutte Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto||
tuṇhī-bhūto||
maṅku-bhūto||
patta-k-khandho||
adho-mukho||
pajjhāyanto appaṭibhāno nisīdi.|| ||
Atha kho Bhagavā Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ tuṇhī-bhūtaṁ||
maṅku-bhūtaṁ||
patta-k-khandhaṁ||
adho-mukhaṁ||
pajjhāyan taṁ appaṭibhānaṁ||
viditvā Sātiṁ bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ etad avoca:|| ||
"Paññāyissasi kho tvaṁ mogha-purisa etena sakena pāpakena diṭṭhigatena,||
idhāhaṁ bhikkhū paṭipucchissāmi" ti.|| ||
7. Atha kho Bhagavā bhikkhū āmantesi:|| ||
"Tumhe pi me bhikkhave evaṁ dhammaṁ desitaṁ ājānātha yathā'yaṁ Sāti bhikkhu ke- [259] vaṭṭa-puttā attanā duggahītena amhe c'eva abbh'ācikkhati,||
attāṇañ ca khaṇati,||
bahuñ ca apuññaṁ pasavatī" ti.|| ||
"No h'etaṁ bhante, aneka-pariyāyena hi no bhante paṭicca-samuppannaṁ viññāṇaṁ vuttaṁ Bhagavatā,||
aññatra paccayā n'atthi viññāṇassa sambhavo" ti.|| ||
"Sādhu bhikkhave,||
sādhu kho me tumhe bhikkhave evaṁ dhammaṁ desitaṁ ājānātha.|| ||
Aneka-pariyāyena hi vo bhikkhave paṭicca-samuppannaṁ viññāṇaṁ vuttaṁ mayā,||
aññatra paccayā n'atthi viññāṇassa sambhavo ti.|| ||
Atha ca panāyaṁ Sāti bhikkhu kevaṭṭa-putto attanā duggahītena amhe c'eva abbh'ācikkhati,||
attāṇañ ca khaṇati,||
bahuñ ca apuññaṁ pasavati.|| ||
Taṁ hi tassa mogha-purisassa bhavissati dīgha-rattaṁ ahitāya dukkhāya.|| ||
8. Yañ'ñad-eva bhikkhave paccayaṁ paṭicca uppajjati viññāṇaṁ tena ten'eva saṅkhaṁ gacchati:|| ||
Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati viññāṇaṁ,||
cakkhu-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Sotañ ca paṭicca sadde ca uppajjati viññāṇaṁ, sota-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Ghānañ ca paṭicca gandhe ca uppajjati viññāṇaṁ, ghāna-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati,|| ||
Jivhañ ca paṭicca rase ca uppajjati viññāṇaṁ, jivhā-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Kāyañ ca paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati viññāṇaṁ, kāya-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Manañ ca paṭicca dhamme ca uppajjati viññāṇaṁ, mano-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Seyyathā pi, bhikkhave, yañ'ñad-evā paccayaṁ paṭicca aggi jalati,||
tena ten'eva saṅkhaṁ gacchati:|| ||
Kaṭṭhañ ca paṭicca aggi jalati,||
kaṭṭh'aggi t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Sakalikañ ca paṭicca aggi jalati,||
sakalikaggi t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Tiṇañ ca paṭicca aggi jalati,||
tiṅggi t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Gomayañ ca paṭicca aggi jalati,||
gomayaggi t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Thusañ ca paṭicca aggi jalati,||
thusaggi t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Saṅkārañ ca paṭicca aggi jalati,||
saṅkāraggi t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Evam eva kho bhikkhave yañ'ñad-eva paccayaṁ paṭicca uppajjati viññāṇaṁ tena ten'eva saṅkhaṁ gacchati:||
cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati viññāṇaṁ,||
cakkhu-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Sotañ ca paṭicca sadde ca uppajjati viññāṇaṁ, sota-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Ghānañ ca paṭicca gandhe ca uppajjati [260] viññāṇaṁ,||
ghāna-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Jivhañ ca paṭicca rase ca uppajjati viññāṇaṁ,||
jivhā-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Kāyañ ca paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati viññāṇaṁ,||
kāya-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
Manañ ca paṭicca dhamme ca uppajjati viññāṇaṁ,||
mano-viññāṇan-t'eva saṅkhaṁ gacchati.|| ||
9. Bhūtam idan ti bhikkhave passathā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-sambhavan' ti bhikkhave passathā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-nirodhā yaṁ bhūtaṁ taṁ nirodha-dhamman' ti bhikkhave passathā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
10. "'Bhūtam idaṁ nossū' ti bhikkhave kaṅkhāto uppajjati vicikicchā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-sambhavaṁ nossū' ti bhikkhave kaṅkhāto uppajjati vicikicchā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-nirodhā yaṁ bhūtaṁ taṁ nirodha-dhammaṁ nossū' ti bhikkhave kaṅkhāto uppajjati vicikicchā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
11. "'Bhūtam idan' ti bhikkhave yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya passato yā vicikicchā sā pahīyatī" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-sambhavan' ti bhikkhave yathā bhūtaṁ samma-p-paññāya passato yā vicikicchā sā pahīyatī" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-nirodhā yaṁ bhūtaṁ taṁ nirodha-dhamman' ti bhikkhave yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya passato yā vicikicchā sā pahīyatī" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
12. "'Bhūtam-idan' ti bhikkhave iti pi vo ettha nibbicikicchā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-sambhavan' ti bhikkhave iti pi vo ettha nibbicikicchā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-nirodhā yaṁ bhūtaṁ taṁ nirodha-dhamman' ti bhikkhave iti pi vo ettha nibbicikicchā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
13. "'Bhūtamidn' ti bhikkhave yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya su-diṭṭhan" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-sambhavanti bhikkhave yathā bhūtaṁ samma-p-paññāya su-diṭṭhan" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
"'Tad'āhāra-nirodhā yaṁ bhūtaṁ taṁ nirodha-dhamman' ti bhikkhave yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya su-diṭṭhan" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
14. "Imañ ce tumhe bhikkhave diṭṭhiṁ evaṁ parisuddhaṁ evaṁ pariyodātaṁ allīyetha keḷāyetha||
dhanāyetha||
mamāyetha,||
api nu tumhe bhikkhave kull'ūpamaṁ dhammaṁ desitaṁ ājāneyyātha nitthara-ṇatthāya no gahaṇatthāyā" ti?|| ||
"No h'etaṁ bhante."|| ||
Imañ ce tumhe bhikkhave diṭṭhiṁ evaṁ parisuddhaṁ evaṁ pariyo- [261] dātaṁ na allīyetha||
na keḷāyetha||
na dhanāyetha||
na mamāyetha,||
api nu tumhe bhikkhave kull'ūpamaṁ dhammaṁ desitaṁ ājāneyyātha nittharaṇatthāya no gahaṇatthāyā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
15. Cattāro'me bhikkhave āhārā bhūtānaṁ vā sattāṇaṁ ṭhitiyā sambhavesīnaṁ vā anuggahāya.|| ||
Katame cattāro?|| ||
Kabaliṅkāro āhāro oḷāriko vā sukhumo vā,||
phasso dutiyo,||
mano-sañcetanā tatiyā,||
viññāṇaṁ catutthaṁ.|| ||
16. Ime ca bhikkhave cattāro āhārā||
kiṁ-nidānā||
kiṁ-samudayā||
kiṁ-jātikā||
kiṁ-pabhavā?|| ||
Ime cattāro āhārā||
taṇhā-nidānā||
taṇhā-samudayā||
taṇhā-jātikā||
taṇhā-pabhavā.|| ||
Taṇhā c'āyaṁ bhikkhave||
kiṁ-nidānā||
kiṁ-samudayā||
kiṁ-jātikā||
kiṁ-pabhavā?|| ||
Taṇhā vedanā-nidānā||
vedanā-samudayā||
vedanā-jātikā||
vedanā-pabhavā.|| ||
Vedanā c'āyaṁ bhikkhave||
kiṁ-nidānā||
kiṁ-samudayā||
kiṁ-jātikā||
kiṁ-pabhavā?|| ||
Vedanā phassa-nidānā||
phassa-samudayā||
phassa-jātikā||
phassa-pabhavā.|| ||
Phasso c'āyaṁ bhikkhave||
kiṁ-nidāno||
kiṁ-samudayo||
kiṁ-jātiko||
kiṁ-pabhavo?|| ||
Phasso saḷāyata-nanidāno||
saḷāyatana-samudayo||
saḷāyatana-jātiko||
saḷāyatana-p-pabhavo.|| ||
Saḷāyatanañ c'idaṁ bhikkhave||
kiṁ-nidānaṁ||
kiṁ-samudayaṁ||
kiṁ-jātikaṁ||
kiṁ-pabhavaṁ?|| ||
Saḷāyatanaṁ nāma-rūpa-nidānaṁ||
nāma-rūpa-samudayaṁ||
nāma-rūpa-jātikaṁ||
nāma-rūpa-p-pabhavaṁ.|| ||
Nāma-rūpañ c'idaṁ bhikkhave||
kiṁ-nidānaṁ||
kiṁ-samudayaṁ||
kiṁ-jātikaṁ||
kiṁ-pabhavaṁ?|| ||
Nāma-rūpaṁ viññāṇa-nidānaṁ||
viññāṇa-samudayaṁ||
viññāṇa-jātikaṁ||
viññāṇa-p-pabhavaṁ.|| ||
Viññāṇañ c'idaṁ bhikkhave||
kiṁ-nidānaṁ||
kiṁ-samudayaṁ||
kiṁ-jātikaṁ||
kiṁ-pabhavaṁ?|| ||
Viññāṇaṁ saṅkhāra-nidānaṁ||
saṅkhāra-samudayaṁ||
saṅkhāra-jātikaṁ||
saṅkhāra-p-pabhavaṁ.|| ||
Saṅkhārā c'ime bhikkhave||
kiṁ-nidānā||
kiṁ-samudayā||
kiṁ-jātikā||
kiṁ-pabhavā?|| ||
Saṅkhārā avijjā-nidānā||
avijjā-samudayā||
avijjā-jātikā||
avijjā-pabhavā.|| ||
17. Iti kho bhikkhave avijjā-paccayā saṅkhārā,||
saṅkhāra-paccayā viññāṇaṁ,||
viññāṇa-paccayā nāma-rūpaṁ,||
nāma-rūpa-paccayā saḷāyatanaṁ||
saḷāyatana-paccayā phasso,||
phassa-paccayā vedanā,||
vedanā-paccayā taṇhā,||
taṇhā-paccayā upādānaṁ,||
upādāna-paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti.|| ||
18. 'Jāti-paccayā jarā-maraṇan' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Jāti-paccayā nu kho bhikkhave jarā-maraṇaṁ no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Jāti-paccayā bhante jarā-maraṇaṁ,||
evaṁ no ettha hoti:||
jāti-paccayā jarā-maraṇan" ti.|| ||
"'Bhava- paccayā jātī' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Bhava-paccayā nu kho bhikkhave jāti no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Bhava-paccayā [262] bhante jāti||
evaṁ no ettha hoti:||
bhava-paccayā jātī" ti.|| ||
"'Upādāna-paccayā bhavo' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Upādāna-paccayā nu kho bhikkhave bhavo no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Upādāna-paccayā bhante bhavo,||
evaṁ no ettha hoti:||
upādāna-paccayā bhavo" ti.|| ||
"'Taṇhā-paccayā upādānan' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Taṇhā-paccayā nu kho bhikkhave upādānaṁ no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Taṇhā-paccayā bhante upādānaṁ||
evaṁ no ettha hoti:||
taṇhā-paccayā upādānan" ti.|| ||
"'Vedanā-paccayā taṇhā' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Vedanā-paccayā nu kho bhikkhave taṇhā no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Vedanā-paccayā bhante taṇhā||
evaṁ no ettha hoti:||
vedanā-paccayā taṇhā" ti.|| ||
"'Phassa-paccayā vedanā' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Phassa-paccayā nu kho bhikkhave vedanā no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Phassa-paccayā bhante vedanā||
evaṁ no ettha hoti:||
phassa-paccayā vedanā" ti.|| ||
"'Saḷāyatana-paccayā phasso' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Saḷāyatana-paccayā nu kho bhikkhave phasso no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Saḷāyatana-paccayā bhante phasso||
evaṁ no ettha hoti:||
saḷāyatana-paccayā phasso" ti.|| ||
"'Nāma-rūpa-paccayā saḷāyatanan' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Nāma-rūpa-paccayā nu kho bhikkhave saḷāyatanaṁ no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Nāma-rūpa-paccayā bhante saḷāyatanaṁ||
evaṁ no ettha hoti:||
nāma-rūpa-paccayā saḷāyatanan" ti.|| ||
"'Viññāṇa-paccayā nāma-rūpan' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Viññāṇa-paccayā nu kho bhikkhave nāma-rūpaṁ no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Viññāṇa-paccayā bhante nāma-rūpaṁ||
evaṁ no ettha hoti:||
viññāṇa-paccayā nāma-rūpan" ti.|| ||
"'Saṅkhāra-paccayā viññāṇan'ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Saṅkhāra-paccayā nu kho bhikkhave viññāṇaṁ no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Saṅkhāra-paccayā bhante viññāṇaṁ,||
evaṁ no ettha hoti:||
saṅkhāra-paccayā viññāṇan" ti.|| ||
"'Avijjā-paccayā saṅkhārā' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Avijjā-paccayā nu kho bhikkhave saṅkhārā no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Avijjā-paccayā bhante saṅkhārā||
evaṁ no ettha hoti:||
avijjā-paccayā saṅkhārā" ti.|| ||
19. "Sādhu bhikkhave.|| ||
Iti kho bhikkhave tumhe pi evaṁ vadetha.|| ||
Aham pi evaṁ vadāmi:|| ||
Iti imasmiṁ sati idaṁ hoti,||
[263] imass'uppādā idaṁ uppajjati -||
yad idaṁ avijjā-paccayā saṅkhārā,||
saṅkhāra-paccayā viññāṇaṁ,||
viññāṇa-paccayā nāma-rūpaṁ,||
nāma-rūpa-paccayā saḷāyatanaṁ,||
saḷāyatana-paccayā phasso,||
phassa-paccayā vedanā,||
vedanā-paccayā taṇhā,||
taṇhā-paccayā upādānaṁ,||
upādāna-paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti.|| ||
20. Avijjāya tv'eva asesa-virāga-nirodhā saṅkhāra-nirodho,||
saṅkhāra-nirodhā viññāṇa-nirodho,||
viññāṇa-nirodhā nāma-rūpa-nirodho,||
nāma-rūpa-nirodhā saḷāyatana-nirodho,||
saḷāyatana-nirodhā phassa-nirodho,||
phassa-nirodhā vedanā-nirodho,||
vedanā-nirodhā taṇhā-nirodho,||
taṇhā-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā nirujjhanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa nirodho hoti.|| ||
21. 'Jāti-nirodhā jarā-maraṇa-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Jāti-nirodhā nu kho bhikkhave jarā-maraṇa-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
Jāti-nirodhā bhante jarā-maraṇa-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
jāti-nirodhā jarā-maraṇa-nirodho" ti.|| ||
"'Bhava-nirodhā jāti-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Bhava-nirodhā nu kho bhikkhave jāti-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Bhava-nirodhā bhante jāti-nirodho||
evaṁ no ettha hoti||
bhava-nirodhā jāti-nirodho" ti.|| ||
"'Upādāna-nirodhā bhava-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Upādāna-nirodhā nu kho bhikkhave bhava-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Upādāna-nirodhā bhante bhava-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho" ti.|| ||
"'Taṇhā-nirodhā upādāna-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Taṇhā-nirodhā nu kho bhikkhave upādāna-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Taṇhā-nirodhā bhante upādāna-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
taṇhā-nirodhā upādāna-nirodho" ti.|| ||
"'Vedanā-nirodhā taṇhā-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Vedanā-nirodhā nu kho bhikkhave taṇhā-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Vedanā-nirodhā bhante taṇhā-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
vedanā-nirodhā taṇhā-nirodho" ti.|| ||
"'Phassa-nirodhā vedanā-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Phassa- [264] nirodhā nu kho bhikkhave vedanā-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Phassa-nirodhā bhante vedanā-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
phassa-nirodhā vedanā-nirodho" ti.|| ||
"'Saḷāyatana-nirodhā phassa-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Saḷāyatana-nirodhā nu kho bhikkhave phassa-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Saḷāyatana-nirodhā bhante phassa-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
saḷāyata-nanirodhā phassa-nirodhoti.|| ||
"'Nāma-rūpa-nirodhā saḷāyatana-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Nāma-rūpa-nirodhā nu kho bhikkhave saḷāyatana-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Nāma-rūpa-nirodhā bhante saḷāyatana-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
nāma-rūpa-nirodhā saḷāyatana-nirodho" ti.|| ||
"'Viññāṇa-nirodhā nāma-rūpa-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Viññāṇa-nirodhā nu kho bhikkhave nāma-rūpa-nirodho no vā, kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Viññāṇa-nirodhā bhante nāma-rūpa-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
viññāṇa-nirodhā nāma-rūpa-nirodho" ti.|| ||
"'Saṅkhāra-nirodhā viññāṇa-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Saṅkhāra-nirodhā nu kho bhikkhave viññāṇa-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Saṅkhāra-nirodhā bhante viññāṇa-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
saṅkhāra-nirodhā viññāṇa-nirodho" ti.|| ||
"'Avijjā-nirodhā saṅkhāra-nirodho' ti||
iti kho pan'etaṁ vuttaṁ.|| ||
Avijjā-nirodhā nu kho bhikkhave saṅkhāra-nirodho no vā,||
kathaṁ vo ettha hotī" ti?|| ||
"Avijjā-nirodhā bhante saṅkhāra-nirodho||
evaṁ no ettha hoti:||
avijjā-nirodhā saṅkhāra-nirodho" ti.|| ||
22. "Sādhu bhikkhave.|| ||
Iti kho bhikkhave tumhe pi evaṁ vadetha||
aham pi evaṁ vadāmi:|| ||
Imasmiṁ asati idaṁ na hoti,||
imassa nirodhā idaṁ nirujjhati -||
yad idaṁ avijjā-nirodhā saṅkhāra-nirodho,||
saṅkhāra-nirodhā viññāṇa-nirodho,||
viññāṇa-nirodhā nāma-rūpa-nirodho,||
nāma-rūpa-nirodhā saḷāyatana-nirodho,||
saḷāyatana-nirodhā phassa-nirodho,||
phassa-nirodhā vedanā-nirodho,||
vedanā-nirodhā taṇhā-nirodho,||
taṇhā-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā nirujjhanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa nirodho hoti.|| ||
23. Api nu tumhe bhikkhave evaṁ jānantā evaṁ passantā [265] pubbantaṁ vā paṭidhāveyyātha:||
ahosimha nu kho mayaṁ atītam-addhānaṁ,||
na nu kho ahesimha atītam addhānaṁ,||
kin nu kho ahesimha atītam addhānaṁ,||
kathan nu kho ahesimha atītam addhānaṁ,||
kiṁ hutvā||
kiṁ ahesimha nu kho mayaṁ atītam addhānan" ti?|| ||
"No h'etaṁ bhante."|| ||
"Api nu tumhe bhikkhave evaṁ jānantā||
evaṁ passantā||
aparantaṁ vā ādhāveyyātha:|| ||
Bhavissāma nu kho mayaṁ anāgatam-addhānaṁ,||
na nu kho bhavissāma anāgatam-addhānaṁ,||
kin nu kho bhavissāma anāgatam-addhānaṁ,||
kathan nu kho bhavissāma anāgatam-addhānaṁ,||
kiṁ hutvā kiṁ bhavissāma nu kho mayaṁ anāgatam-addhānan" ti?|| ||
"No h'etaṁ bhante."|| ||
"Api nu tumhe bhikkhave evaṁ jānantā||
evaṁ passantā||
etarahi vā pacc'uppannaṁ addhānaṁ ajjhattaṁ kathaṁ-kathī assatha:||
ahannukhosmi,||
no nu khosmi,||
kin nu khosmi,||
kathan nu khosmi,||
ayan nu kho satto kuto āgato,||
so kuhiṅgāmī bhavissatī" ti?|| ||
"No h'etaṁ bhante."|| ||
24. "Api nu tumhe bhikkhave evaṁ jānantā||
evaṁ passantā||
evaṁ vadeyyātha:||
Satthā no garu,||
Satthu-gāravena ca mayaṁ||
evaṁ vademā" ti.|| ||
"No h'etaṁ bhante."|| ||
"Api nu tumhe bhikkhave evaṁ jānantā||
evaṁ passantā||
evaṁ vadeyyātha:||
samaṇo no evam āha,||
samaṇa-vacanena ca mayaṁ||
evaṁ vademā" ti?|| ||
"No h'etaṁ bhante."|| ||
"Api nu tumhe bhikkhave evaṁ jānantā||
evaṁ passantā||
aññaṁ Satthāraṁ uddiseyyāthā" ti?|| ||
"No h'etaṁ bhante."|| ||
"Api nu tumhe bhikkhave evaṁ jānantā||
evaṁ passantā||
yāni tāni puthusamaṇa-brāhmaṇānaṁ vatakotuhala-maṅgalāni,||
tāni sārato paccāgaccheyyāthā" ti?|| ||
"No h'etaṁ bhante."|| ||
"Nanu bhikkhave yad-eva tumhākaṁ||
sāmaṁ ñātaṁ||
sāmaṁ diṭṭhaṁ||
sāmaṁ viditaṁ||
tad eva tumhe vadethā" ti?|| ||
"Evaṁ bhante."|| ||
25. Sādhu bhikkhave.|| ||
Upanītā kho me tumhe bhikkhave iminā sandiṭṭhikena dhammena akālikena||
ehi-passikena||
opanayikena||
paccattaṁ||
veditabbena viññūhi.|| ||
Sandiṭṭhiko ayaṁ bhikkhave dhammo akāliko||
ehi-passiko||
opanayiko||
paccattaṁ||
veditabbo viññūhīti.|| ||
Iti yan taṁ vuttaṁ,||
idam etaṁ paṭicca vuttaṁ.|| ||
26. Tiṇṇaṁ kho pana bhikkhave sannipātā gabbhassāvakkanti hoti:|| ||
Idha mātā-pitaro sanni-patitā honti,||
mātā ca na utunī hoti,||
gandhabbo ca na pacc'upaṭṭhito hoti,||
n'eva tāva gab- [266] bhassāvakkanti hoti.|| ||
Idha mātā-pitaro ca sanni-patitā honti,||
mātā ca utunī hoti,||
gandhabbo ca na pacc'upaṭṭhito hoti,||
n'eva tāva gabbhassāvakkanti hoti.|| ||
Yato ca kho bhikkhave mātā-pitaro sanni-patitā honti,||
mātā ca utunī hoti,||
gandhabbo ca pacc'upaṭṭhito hoti,||
evaṁ tiṇṇaṁ sannipātā gabbhassāvakkanti hoti.|| ||
27. Tam enaṁ bhikkhave mātā nava vā dasa vā māse gabbhaṁ kucchinā pariharati mahatā saṁsayena garum-bhāraṁ.|| ||
Tam enaṁ bhikkhave mātā navannaṁ vā dasannaṁ vā māsānaṁ accayena vijāyati mahatā saṁsayena garum-bhāraṁ.|| ||
Tam enaṁ jātaṁ samānaṁ sakena lohitena poseti.|| ||
Lohitaṁ h'etaṁ bhikkhave ariyassa vinaye yad idaṁ mātuthaññaṁ.|| ||
28. Sa kho so bhikkhave kumāro vuddhim-anvāya indriyānaṁ paripākam-anvāya yāni tāni kumārakānaṁ kīḷāpanakāni tehi kīḷati:||
seyyath'īdaṁ -||
vaṅkakaṁ||
ghaṭikaṁ||
mokkha-cikaṁ||
ciṅgulakaṁ||
pattāḷhakaṁ||
rathakaṁ||
dhanukaṁ.|| ||
29. Sa kho so bhikkhave kumāro vuddhim-anvāya indriyānaṁ paripākam-anvāya||
pañcahi kāma-guṇehi samappito samaṅgi-bhūto parivāreti:||
cakkhu-viññeyyehi rūpehi||
iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi kām'ūpasaṁhitehi rajanīyehi,|| ||
sota-viññeyyehi saddehi||
iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi kām'ūpasaṁhitehi rajanīyehi,|| ||
ghāna-viññeyyehi gandhehi||
iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi kām'ūpasaṁhitehi rajanīyehi,|| ||
jivhā-viññeyyehi rasehi||
iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi kām'ūpasaṁhitehi rajanīyehi,|| ||
kāya-viññeyyehi phoṭṭhabbehi||
iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi kām'ūpasaṁhitehi rajanīyehi.|| ||
30. So cakkhunā rūpaṁ disvā piyarūpe rūpe sāra-j-jati,||
appiya-rūpe rūpe vyāpajjati.|| ||
Anupatthikakāyasati ca viharati paritta cetaso,||
tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā-bhūtaṁ na-p-pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodhaṁ samāpanno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati.|| ||
Tassa taṁ vedanaṁ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandī||
yā vedanāsu nandī tad-upadānaṁ.|| ||
Tass'upādāna paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha-domanass'upāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti.|| ||
Sotena saddaṁ sutvā piyarūpe sadde sāra-j-jati,||
appiya-rūpe sadde vyāpajjati.|| ||
Anupatthikakāyasati ca viharati paritta cetaso,||
tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā-bhūtaṁ na-p-pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodhaṁ samāpanno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṁ vedanaṁ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandī||
yā vedanāsu nandī tad-upadānaṁ.|| ||
Tass'upādāna paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha-domanass'upāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti.|| ||
Ghānena gandhaṁ ghāyitvā piyarūpe gandhe sāra-j-jati,||
appiya-rūpe gandhe vyāpajjati.|| ||
Anupatthikakāyasati ca viharati paritta cetaso,||
tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā-bhūtaṁ na-p-pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodhaṁ samāpanno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati,||
tassa taṁ vedanaṁ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandī||
yā vedanāsu nandī tad-upadānaṁ.|| ||
Tass'upādāna paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha-domanass'upāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti. -|| ||
Jivhāya rasaṁ sāyitvā piyarūpe rase sāra-j-jati,||
appiya-rūpe rase vyāpajjati.|| ||
Anupatthikakāyasati ca viharati paritta cetaso,||
tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā-bhūtaṁ na-p-pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodhaṁ samāpanno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati,||
tassa taṁ vedanaṁ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandī||
yā vedanāsu nandī tad-upadānaṁ.|| ||
Tass'upādāna paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha-domanass'upāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti. -|| ||
Kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā piyarūpe phoṭṭhabbe sāra-j-jati,||
appiya-rūpe phoṭṭhabbe vyāpajjati.|| ||
Anupatthikakāyasati ca viharati paritta cetaso,||
tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā-bhūtaṁ na-p-pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodhaṁ samāpanno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati,||
tassa taṁ vedanaṁ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandī||
yā vedanāsu nandī tad-upadānaṁ.|| ||
Tass'upādāna paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha-domanass'upāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti. -|| ||
Manasā dhammaṁ viññāya piyarūpe [267] dhamme sāra-j-jati,||
appiya-rūpe dhamme vyāpajjati.|| ||
Anupatthikakāyasati ca viharati paritta cetaso,||
tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā-bhūtaṁ na-p-pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodhaṁ samāpanno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati,||
tassa taṁ vedanaṁ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandī||
yā vedanāsu nandī tad-upadānaṁ.|| ||
Tass'upādāna paccayā bhavo,||
bhava-paccayā jāti,||
jāti-paccayā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha-domanass'upāyāsā sambhavanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa samudayo hoti.|| ||
Idha bhikkhave Tathāgato loke uppajjati:||
arahaṁ||
Sammā Sambuddho||
vijjā-caraṇa-sampanno||
Sugato||
loka-vidū anuttaro||
purisa-damma-sārathī||
Satthā deva-manussānaṁ||
Buddho||
Bhagavā.|| ||
So imaṁ lokaṁ sa-devakaṁ sa-Mārakaṁ sa-brahmakaṁ sa-s-samaṇa-brāhmaṇiṁ pajaṁ sa-deva-manussaṁ sayaṁ abhiññā sacchi-katvā pavedeti.|| ||
So dhammaṁ deseti:|| ||
Ādi-kalyāṇaṁ||
majjhe-kalyāṇaṁ||
pariyosāna-kalyāṇaṁ||
sātthaṁ sabyañjanaṁ,||
kevala-paripuṇṇaṁ parisuddhaṁ Brahma-cariyaṁ pakāseti.|| ||
Taṁ dhammaṁ suṇāti gahapati vā gahapati-putto vā aññatarasmiṁ vā kule paccājāto.|| ||
So taṁ dhammaṁ sutvā Tathāgate saddhaṁ paṭilabhati.|| ||
So tena saddhā-paṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati:|| ||
Sambādho gharāvāso rajo-patho,||
abbhokāso pabbajjā,||
na-y-idaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekanta-paripuṇṇaṁ ekanta-parisuddaṁ saṅkhalikhitaṁ Brahma-cariyaṁ carituṁ,||
yan nūn-ā-haṁ kesa-massuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyanti.|| ||
So aparena samayena appaṁ vā bhoga-k-khandhaṁ pahāya mahantaṁ vā bhoga-k-khandhaṁ pahāya,||
appaṁ vā ñāti-parivaṭṭaṁ pahāya||
mahantaṁ vā ñāti-parivaṭṭaṁ pahāya||
kesa-massuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati.|| ||
So evaṁ pabba-jito samāno bhikkhūnaṁ sikkhā-sājiva-samāpanno pāṇ-ā-tipātaṁ pahāya||
pāṇ-ā-tipātā paṭivirato hoti,||
nihita-daṇḍo nihita-sattho lajji dayā-panno sabba-pāṇa-bhūta-hit-ā-nukampī viharati.|| ||
Adinn'ādānaṁ pahāya||
adinn'ādānā [268] paṭivirato hoti,||
dinn'ādāyī dinna-pāṭikaṅkhī athenena suci-bhūtena attanā viharati.|| ||
Abrahma-cariyaṁ pahāya||
brahma-cārī hoti ārā-cārī,||
virato methunā gāma-dhammā.|| ||
Musā-vādaṁ pahāya||
musā-vādā paṭivirato hoti,||
sacca-vādī sacca-sandho theto paccayiko avisaṁvādako lokassa.|| ||
Pisunaṁ vācaṁ pahāya||
pisunāya vācāya paṭivirato hoti,||
ito sutvā na amutra akkhātā imesaṁ bhedāya,||
amutra vā sutvā na imesaṁ akkhātā amūsaṁ bhedāya,||
iti bhinnānaṁ vā sandhātā sahitānaṁ vā anuppadātā,||
samagg'ārāmo samaggarato samagga-nandi samagga-karaṇiṁ vācaṁ bhāsitā hoti.|| ||
Pharusaṁ vācaṁ pahāya||
pharusāya vācāya paṭivirato hoti,||
yā sā vācā neḷā kaṇṇa-sukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahu-jana-kantā bahu-jana-manāpā,||
tathā-rūpaṁ vācaṁ bhāsitā hoti.|| ||
Sampha-p-palāpaṁ pahāya||
sampha-p-palāpā paṭivirato hoti,||
kāla-vādī bhūta-vādī attha-vādī dhamma-vādī vinaya-vādī,||
nidhāna-vatiṁ vācaṁ bhāsitā kālena sāpadesaṁ pariyanta-vatiṁ attha-saṁhitaṁ.|| ||
So bījagāma-bhūta-gāma-samārambhā paṭivirato hoti.|| ||
Eka-bhattiko hoti ratt'ūparato,||
virato vikāla-bhojanā.|| ||
Nacca-gīta-vādita-visūka-dassanā paṭivirato hoti.|| ||
Mālā-gandha-vilepanadhāraṇa-maṇḍana-vibhūsana-ṭṭhānā paṭivirato hoti.|| ||
Uccā-sayana-mahā-sayanā paṭivirato hoti.|| ||
Jātarūpa-rajatapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Āmakadhaññapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Āmakamaṁsapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Itthikumārikapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Dāsidāsapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Ajeḷakapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Kukkuṭasūkarapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Hatthi-gavāssa-vaḷavāpaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Khetta-vatthupaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||
Dūteyyapahīnagaman-ā-nuyogā paṭivirato hoti.|| ||
Kaya-vikkayā paṭivirato hoti.|| ||
Tulā-kūṭa-kaṁsakuṭa-mānakūṭā paṭivirato hoti.|| ||
Ukkoṭana-vañcana-nikati-sāciyogā paṭivirato hoti.|| ||
Chedana-vadha-bandhana-viparāmosa-ālopa-sahasākārā paṭivirato hoti.
So santuṭṭho hoti kāya-parihārikena cīvarena,||
kucchi-parihārikena piṇḍa-pātena,||
so yena yen'eva pakkamati,||
samādāy'eva pakkamati.|| ||
Seyyathā pi nāma pakkhi sakuṇo yena yen'eva ḍeti,||
sapattabhāro va ḍeti.|| ||
Evam evaṁ bhikkhu santuṭṭho hoti kāya-parihārikena cīvarena,||
kucchi-parihārikena piṇḍa-pātena,||
yena yen'eva pakkamati,||
samādāy'eva pakkamati.|| ||
So iminā [269] ariyena sīla-k-khandhena samannāgato ajjhattaṁ anavajja-sukhaṁ paṭisaṁvedeti.|| ||
So cakkhunā rūpaṁ disvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇam-enaṁ cakkhu'ndriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati cakkhu'ndriyaṁ,||
cakkhu'ndriye saṁvaraṁ āpajjati.
So sotena saddaṁ sutvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ sot'indriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati sot'indriyaṁ,||
sotendriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||
So ghānena gandhaṁ ghāyitvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ ghānendriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati ghānendriyaṁ,||
ghān'endriye saṁvaraṁ āpajjati.
So jivhāya rasaṁ sāyitvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ jivhendriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati jivhendriyaṁ,||
jivhendriye saṁvaraṁ āpajjati.
So kāyena phoṭṭhabbaṁ phūsitvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ kāyendriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati kāyendriyaṁ,||
kāyendriye saṁvaraṁ āpajjati.
So manasā dhammaṁ viññāya na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ manendriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvaraṁ paṭipajjati,||
rakkhati manendriyaṁ,||
manendriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||
So iminā ariyena indriya-saṁvarena samannāgato ajjhattaṁ abyāsekasukhaṁ paṭisaṁvedeti.|| ||
So abhikkante paṭikkante sampajāna-kārī hoti,||
ālokite vilokite sampajāna-kārī hoti,||
sammiñjite pasārite sampajāna-kārī hoti,||
saṅghāṭipatta-cīvara-dhāraṇe sampajāna-kārī hoti,||
asite pīte khāyite sāyite sampajāna-kārī hoti,||
uccāra-passāvakamme sampajāna-kārī hoti,||
gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhī-bhāve sampajāna-kārī hoti.|| ||
So iminā ca ariyena sīla-k-khandhena samannāgato iminā ca ariyena indriya-saṁvarena samannāgato iminā ca ariyena sati-sampajaññena samannāgato vivittaṁ sen'āsanaṁ bhajati,||
araññaṁ||
rukkha-mūlaṁ||
pabbataṁ||
kandaraṁ||
giri-guhaṁ||
susānaṁ vana-pattaṁ abbhokāsaṁ palālapuñjaṁ.|| ||
So pacchā-bhattaṁ piṇḍa-pāta-paṭikkanto nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā,||
ujuṁ kāyaṁ panidhāya,||
parimukhaṁ satiṁ upaṭṭha-petvā.|| ||
So abhijjhaṁ loke pahāya||
vigat-ā-bhijjhena cetasā viharati,||
abhijjhāya cittaṁ parisodheti.|| ||
Vyāpāda-padosaṁ pahāya||
avyāpanna-citto viharati,
sabba-pāṇa-bhūta-hit-ā-nukampī||
Vyāpāda-padosā cittaṁ parisodheti.|| ||
Thīna-middaṁ pahāya||
vigatatīnamiddo viharati,||
āloka-saññi sato sampajāno||
thīna-middā cittaṁ parisodheti.|| ||
Uddhacca-kukkuccaṁ pahāya||
anuddhato viharati,||
ajjhattaṁ vūpasanta-citto,||
uddhacca-kukkuccā cittaṁ parisodheti.|| ||
Vici-kicchaṁ pahāya||
tiṇṇa-vici-kiccho viharati,||
akathaṁ-kathi kusalesu dhammesu,||
vicikicchāya cittaṁ parisodheti.|| ||
[270] So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalī-karaṇe,||
vivicc'eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi sa-vitakkaṁ sa-vicāraṁ viveka-jaṁ pīti-sukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||
Idam pi vuccati bhikkhave,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||
Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||
'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||
Puna ca paraṁ, bhikkhave,||
bhikkhu vitakka-vicārānaṁ vūpasamā||
ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodi-bhāvaṁ||
avitakkaṁ avicāraṁ||
samādhi-jaṁ pīti-sukhaṁ||
dutiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||
Idam pi vuccati bhikkhave,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||
Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||
'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||
Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati||
sato ca sampajāno sukhañ ca kāyena paṭisaṁvedeti||
yantaṁ ariyā ācikkhanti:|| ||
'Upekkhako satimā sukha-vihārī'|| ||
ti taṁ tatiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||
Idam pi vuccati bhikkhave,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||
Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||
'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||
Sukhassa ca pahānā||
dukkhassa ca pahānā,||
pubbe va somanassa-domanassānaṁ atthaṅgamā||
adukkha-ṁ-asukhaṁ upekkhā-sati-pārisuddhiṁ||
catutthaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||
40. So cakkhunā rūpaṁ disvā piyarūpe rūpe na sāra-j-jati,||
appiya-rūpe rūpe na vyāpajjati,||
upatthikakāyasati ca viharati appamāṇacetaso.|| ||
Tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā bhūtaṁ pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodha-vi-p-pahīno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ n'ābhinandati n'ābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati.|| ||
Tassa taṁ vedanaṁ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāsu nandī sā nirujjhati,||
tassa nandi-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā nirujjhanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa nirodho hoti.|| ||
Sotena saddaṁ sutvā piyarūpe sadde na sāra-j-jati,||
appiya-rūpe rūpe na vyāpajjati,||
upatthikakāyasati ca viharati appamāṇacetaso.|| ||
Tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā bhūtaṁ pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodha-vi-p-pahīno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ n'ābhinandati n'ābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati.|| ||
Tassa taṁ vedanaṁ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāsu nandī sā nirujjhati,||
tassa nandi-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā nirujjhanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa nirodho hoti.|| ||
Ghānena gandhaṁ ghāyitvā piyarūpe gandhe na sāra-j-jati,||
appiya-rūpe rūpe na vyāpajjati,||
upatthikakāyasati ca viharati appamāṇacetaso.|| ||
Tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā bhūtaṁ pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodha-vi-p-pahīno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ n'ābhinandati n'ābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati.|| ||
Tassa taṁ vedanaṁ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāsu nandī sā nirujjhati,||
tassa nandi-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā nirujjhanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa nirodho hoti.|| ||
Jivhāya rasaṁ sāyitvā piyarūpe rase na sāra-j-jati,||
appiya-rūpe rūpe na vyāpajjati,||
upatthikakāyasati ca viharati appamāṇacetaso.|| ||
Tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā bhūtaṁ pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodha-vi-p-pahīno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ n'ābhinandati n'ābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati.|| ||
Tassa taṁ vedanaṁ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāsu nandī sā nirujjhati,||
tassa nandi-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā nirujjhanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa nirodho hoti.|| ||
Kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā piyarūpe phoṭṭhabbe na sāra-j-jati,||
appiya-rūpe rūpe na vyāpajjati,||
upatthikakāyasati ca viharati appamāṇacetaso.|| ||
Tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā bhūtaṁ pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodha-vi-p-pahīno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ n'ābhinandati n'ābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati.|| ||
Tassa taṁ vedanaṁ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāsu nandī sā nirujjhati,||
tassa nandi-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā nirujjhanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa nirodho hoti.|| ||
Manasā dhammaṁ viññāya piyarūpe dhamme na sāra-j-jati,||
appiya-rūpe rūpe na vyāpajjati,||
upatthikakāyasati ca viharati appamāṇacetaso.|| ||
Tañ ca ceto-vimuttiṁ paññā-vimuttiṁ yathā bhūtaṁ pajānāti yatth'assa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.|| ||
So evaṁ anurodha-virodha-vi-p-pahīno yaṁ kiñci vedanaṁ vedeti||
sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkha-m-asukhaṁ vā,||
so taṁ vedanaṁ n'ābhinandati n'ābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati.|| ||
Tassa taṁ vedanaṁ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāsu nandī sā nirujjhati,||
tassa nandi-nirodhā upādāna-nirodho,||
upādāna-nirodhā bhava-nirodho,||
bhava-nirodhā jāti-nirodho,||
jāti-nirodhā jarā-maraṇaṁ||
soka parideva dukkha domanass'upāyāsā nirujjhanti.|| ||
Evam etassa kevalassa dukkha-k-khandhassa nirodho hoti.|| ||
41. Imaṁ kho me tumhe bhikkhave saṅkhittena taṇhā-saṅkhaya-vimuttiṁ dhāretha,||
Sātiṁ pana [271] bhikkhuṁ kevaṭṭa-puttaṁ mahātaṇhājāla taṇhā saṅghāṭa paṭimukkan" ti.|| ||
Idam avoca Bhagavā.|| ||
Attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ "abhinandun" ti.|| ||
Mahā Taṇhā Saṅkhaya Suttaṁ