Majjhima Nikāya
II. Majjhima-Paṇṇāsa
1. Gahapati Vagga

Sutta 56

Upāli Suttaṁ

Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.

 

---

 

[1][chlm][pts][upal][than] Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Nāḷandāyaṁ viharati Pāvārikambavane.|| ||

Tena kho pana samayena Nigaṇṭho Nātaputto Nāḷandāyaṁ paṭivasati mahatiyā Nigaṇṭha-parisāya saddhiṁ.|| ||

Atha kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Nāḷandāyaṁ piṇḍāya caritvā pacchā-bhattaṁ piṇḍa-pāta-paṭikkanto yena Pāvārikambavanaṁ yena Bhagavā ten'upasaṅkami,||
[372] upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi.|| ||

Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vīti-sāretvā eka-m-antaṁ aṭṭhāsi.|| ||

Eka-m-antaṁ ṭhitaṁ kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭhaṁ Bhagavā etad avoca:|| ||

"Saṇvijjanta saṁvijjaneta kho Tapassi āsanāni,||
sace ākaṅkhasi nisīdā" ti.|| ||

Evaṁ vutte Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā eka-m-antaṁ nisīdi.|| ||

Eka-m-antaṁ nisinnaṁ kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭhaṁ Bhagavā etad avoca:

"Kati pana Tapassi Nigaṇṭho Nātaputto kammāni paññāpeti pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā" ti?|| ||

"Na kho āvuso Gotama āciṇṇaṁ Nigaṇṭhassa Nātaputtassa 'kammaṁ kamman' ti paññāpetu.|| ||

'Daṇḍaṁ daṇḍan' ti kho āvuso Gotama āciṇṇaṁ Nigaṇṭhassa Nātaputtassa paññāpetun" ti.|| ||

"Kati pana Tapassi Nigaṇṭho Nātaputto daṇḍāni paññāpeti pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā" ti?|| ||

"Tīṇi kho āvuso Gotama Nigaṇṭho Nātaputto daṇḍāni paññāpeti pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā.|| ||

Deyyathīdaṁ:||
kāya-daṇḍaṁ||
vacī-daṇḍaṁ||
mano-daṇḍan" ti.|| ||

"Kiṁ pana Tapassi aññad-eva kāya-daṇḍaṁ aññaṁ vacī-daṇḍaṁ aññaṁ mano-daṇḍan" ti?|| ||

"Aññad-eva āvuso Gotama kāya-daṇḍaṁ||
aññaṁ vacī-daṇḍaṁ||
aññaṁ mano-daṇḍan" ti.|| ||

"Imesaṁ pana Tapassi tiṇṇaṁ daṇḍānaṁ evaṁ paṭivibhattāṇaṁ||
evaṁ paṭivisiṭṭhānaṁ||
katamaṁ daṇḍaṁ Nigaṇṭho Nātaputto mahā-sāvajjataraṁ paññāpeti pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā,||
yadi vā kāya-daṇḍaṁ||
yadi vā vacī-daṇḍaṁ||
yadi vā mano-daṇḍan" ti?|| ||

"Imesaṁ kho āvuso Gotama tiṇṇaṁ daṇḍānaṁ evaṁ paṭivibhattāṇaṁ||
evaṁ paṭivisiṭṭhānaṁ||
kāya-daṇḍaṁ Nigaṇṭho Nātaputto mahā-sāvajjataraṁ paññāpeti pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā.|| ||

No tathā vacī-daṇḍaṁ||
no tathā mano-daṇḍan" ti.|| ||

"'Kāya-daṇḍan' ti Tapassi vadesi?"|| ||

"'Kāya-daṇḍan' ti āvuso Gotama vadāmi."|| ||

"'Kāya-daṇḍan' ti Tapassi vadesi?"|| ||

"'Kāya-daṇḍan' ti āvuso Gotama vadāmi."|| ||

"'Kāya-daṇḍan' ti Tapassi vadesi?"|| ||

"'Kāya-daṇḍan' ti āvuso Gotama vadāmī" ti.|| ||

Iti ha Bhagavā Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭhaṁ imasmiṁ kathā-vatthusmiṁ yāva-tatiyakaṁ pati-ṭ-ṭhāpesi.

[373] Evaṁ vutte Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Bhagavantaṁ etad avoca:

"Tvaṁ pan'āvuso Gotama kati daṇḍāni paññāpesi pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā" ti?|| ||

"Na kho Tapassī āciṇṇaṁ Tathāgatassa 'daṇḍaṁ daṇḍan' ti paññāpetuṁ,||
'kammaṁ kamman' ti kho Tapassi āciṇṇaṁ Tathāgatassa paññāpetun" ti.|| ||

"Tvaṁ pan'āvuso Gotama kati kammāni paññāpesi pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā" ti?|| ||

"Tīṇi kho ahaṁ Tapassi kammāni paññā-pemi pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā.|| ||

Seyyath'īdaṁ:||
kāya-kammaṁ||
vacī-kammaṁ||
mano-kamman" ti.|| ||

"Kiṁ pan'āvuso Gotama aññadeva kāya-kammaṁ||
aññaṁ vacī-kammaṁ||
aññaṁ mano-kamman" ti?|| ||

"Aññad-eva Tapassi kāya-kammaṁ||
aññaṁ vacī-kammaṁ||
aññaṁ mano-kammanti.|| ||

Imesaṁ pan'āvuso Gotama tiṇṇaṁ kammānaṁ evaṁ paṭivibhattāṇaṁ||
evaṁ paṭivisiṭṭhānaṁ||
katamaṁ kammaṁ mahā-sāvajjataraṁ paññāpesi pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā,||
yadi vā kāya-kammaṁ||
yadi vā vacī-kammaṁ||
yadi vā mano-kamman" ti?|| ||

"Imesaṁ kho ahaṁ Tapassi tiṇṇaṁ kammānaṁ evaṁ paṭivibhattāṇaṁ||
evaṁ paṭivisiṭṭhānaṁ||
mano-kammaṁ mahā-sāvajjataraṁ paññā-pemi pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā||
no tathā kāya-kammaṁ||
no tathā vacī-kamman" ti.|| ||

"'Mano-kamman' ti āvuso Gotama vadesi?"|| ||

"'Mano-kamman' ti Tapassi vadāmi."|| ||

"'Mano-kamman' ti āvuso Gotama vadesi?"|| ||

"'Mano-kamman' ti Tapassi vadāmi."|| ||

"'Mano-kamman' ti āvuso Gotama vadesi?"|| ||

"'Mano-kamman' ti Tapassi vadāmī" ti.|| ||

Iti ha Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Bhagavantaṁ imasmiṁ kathā-vatthusmiṁ yāvatatiyakaṁ patiṭṭhāpetvā uṭṭhāy'āsanā yena Nigaṇṭho Nātaputto ten'upasaṅkami.|| ||

Tena kho pana samayena Nigaṇṭho Nātaputto mahatiyā mahatiyā gihīparisāya saddhiṁ nisinno hoti Bālakiniyā Upāli-pamukhāya.|| ||

Addasā kho Nigaṇṭho Nātaputto Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭhaṁ dūrato va āga-c-chantaṁ,||
disvāna Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭhaṁ etad avoca:|| ||

"Handa kuto nu tvaṁ Tapassi āgacchasi divā divassā" ti?|| ||

"Ito hi kho ahambhante āgacchāmi samaṇassa Gotamassa santikā" ti.|| ||

"Ahu pana te Tapassi samaṇena Gotamena saddhiṁ kocid-eva kathā-sallāpo" ti?|| ||

[374] "Ahu kho me bhante samaṇena Gotamena saddhiṁ kocid-eva kathā-sallāpo" ti.|| ||

"Yathā kathaṁ pana te Tapassi ahu samaṇena Gotamena saddhiṁ kocid-eva kathā-sallāpo" ti?|| ||

Atha kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho yāvatako ahosi Bhagavatā saddhiṁ kathā-sallāpo,||
taṁ sabbaṁ Nigaṇṭhassa Nātaputtassa ārocesi.|| ||

Evaṁ vutte Nigaṇṭho Nātaputto Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭhaṁ etad avoca:|| ||

"Sādhu sādhu Tapassi,||
yathā taṁ sutavatā sāvakena samma-d-eva Satthu sāsanaṁ ājānantena.|| ||

Evam evaṁ DīghaTapassinā Nigaṇṭhena samaṇassa Gotamassa vyākataṁ;||
kiṁ hi sobhati chavo manodaṇḍo imassa evaṁ oḷārikassa kāya-daṇḍassa upanidhāya.|| ||

Atha kho kāya-daṇḍo va mahā-sāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā||
no tathā vacī-daṇḍo||
no tathā mano-daṇḍo" ti.|| ||

Evaṁ vutte Upāli gahapati Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:

"Sādhu sādhu bhante Tapassī,||
yathā taṁ sutavatā sāvakena samma-d-eva Satthu sāsanaṁ ājānantena,||
evam evaṁ bhadantena Tapassinā samaṇassa Gotamassa vyākataṁ,||
kiṁ hi sobhati chavo mano-daṇḍā imassa evaṁ oḷārikassa kāya-daṇḍassa upanidhāya?|| ||

Atha kho kāya-daṇḍo va mahā sāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā||
no tathā vacī-daṇḍo||
no tathā mano-daṇḍo.|| ||

Handa c'āhaṁ bhante gacchāmi samaṇassa Gotamassa imasmiṁ kathā-vatthusmiṁ vādaṁ āropessāmi.|| ||

Sace me Samaṇo Gotamo tathā patiṭṭhi'ssati yathā bhadantena Tapassinā patiṭṭhāpitaṁ.|| ||

Seyyathā pi nāma balavā puriso dīgha-lomikaṁ eḷakaṁ lomesu gahetvā ākaḍḍheyya,||
parikaḍḍheyya,||
samparikaḍḍheyya,||
evam-evāhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ vādena vādaṁ ākaḍḍhassāmi||
parikaḍḍhissāmi||
samparikaḍḍhissāmi.|| ||

Seyyathā pi nāma balavā soṇḍikākammakaro mahantaṁ soṇḍikākilañjaṁ gambhīre udaka-rahade pakkhipitvā kaṇṇe gahetvā ākaḍḍheyya,||
parikaḍḍheyya,||
samparikaḍḍheyya,||
evam-evāhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ vādena vādaṁ ākaḍḍhissāmi,||
parikaḍḍhissāmi,||
samparikaḍḍhissāmi.|| ||

Seyyathā pi nāma balavā soṇḍikādhutto vālaṁ kaṇṇe gahetvā odhuneyya,||
niddhuneyya,||
nicchodeyya||
evam-evāhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ vādena vādaṁ odhu- [375] nissāmi,||
niddhunissāmi,||
nicchodessāmi.|| ||

Seyyathā pi nāma kuñjaro saṭṭhihāyano gambhīraṁ pokkharaṇīṁ ogāhetvā saṇadhovikaṁ nāma kīḷitajātaṁ kīḷati||
evam evāhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ saṇadhovikaṁ maññe kīḷitajātaṁ kīḷissāmi.|| ||

Handa c'āhaṁ bhante gacchāmi samaṇassa Gotamassa imasmiṁ kathā-vatthusmiṁ vādaṁ āropessāmī" ti.|| ||

"Gaccha tvaṁ gahapati samaṇassa Gotamassa imasmiṁ kathā-vatthusmiṁ vādaṁ āropehi.|| ||

Ahaṁ vā hi gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyyaṁ Dīgha-Tapassiṁ vā Nigaṇṭho tvaṁ vā" ti.|| ||

Evaṁ vutte Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Na kho me taṁ bhante ruccati,||
yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyya.|| ||

Samaṇo hi bhante Gotamo māyāvī,||
āvaṭṭaniṁ māyaṁ jānāti||
yāya añña-titthiyānaṁ sāvake āvaṭṭetī" ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya||
Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Gaccha tvaṁ gahapati samaṇassa Gotamassa imasmiṁ kathā-vatthusmiṁ vādaṁ āropehi.|| ||

Ahaṁ vā hi gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyyaṁ Dīgha-Tapassiṁ vā Nigaṇṭho tvaṁ vā" ti.|| ||

Dutiyam pi kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Na kho me taṁ bhante ruccati,||
yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyya.|| ||

Samaṇo hi bhante Gotamo māyāvī,||
āvaṭṭaniṁ māyaṁ jānāti||
yāya añña-titthiyānaṁ sāvake āvaṭṭetī" ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya||
Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Gaccha tvaṁ gahapati samaṇassa Gotamassa imasmiṁ kathā-vatthusmiṁ vādaṁ āropehi.|| ||

Ahaṁ vā hi gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyyaṁ Dīgha-Tapassiṁ vā Nigaṇṭho tvaṁ vā" ti.|| ||

Tatiyam pi kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Na kho me taṁ bhante ruccati,||
yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyya.|| ||

Samaṇo hi bhante Gotamo māyāvī,||
āvaṭṭaniṁ māyaṁ jānāti||
yāya añña-titthiyānaṁ sāvake āvaṭṭetī" ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya||
Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Gaccha tvaṁ gahapati samaṇassa Gotamassa imasmiṁ kathā-vatthusmiṁ vādaṁ āropehi.|| ||

Ahaṁ vā hi gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyyaṁ Dīgha-Tapassiṁ vā Nigaṇṭho tvaṁ vā" ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti kho Upāli gahapati Nigaṇṭhassa Nātaputtassa paṭi-s-sutvā uṭṭhāy'āsanā Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā yena Pāvārikambavanaṁ,||
[376] yena Bhagavā ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ nisīdi.|| ||

Eka-m-antaṁ nisinno kho Upāli gahapati Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Āgamā nu khvidha bhante Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho" ti?|| ||

"Āgamā khvidha gahapati Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho" ti.|| ||

"Ahu pana te bhante DīghaTapassinā Nigaṇṭhena saddhiṁ kocid-eva kathā-sallāpo" ti?|| ||

"Ahu kho me gahapati DīghaTapassinā Nigaṇṭhena saddhiṁ kocid-eva kathā-sallāpo" ti.|| ||

"Yathā kathaṁ pana te bhante ahu DīghaTapassinā Nigaṇṭhena saddhiṁ kocid-eva kathā-sallāpo" ti.|| ||

Atha kho Bhagavā yāvatako ahosi DīghaTapassinā Nigaṇṭhena saddhiṁ kathā-sallāpo taṁ sabbaṁ Upālissa gahapatissa ārocesi.|| ||

Evaṁ vutte Upāli gahapati Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Sādhu sādhu bhante Tapassī,||
yathā taṁ sutavatā sāvakena samma-d-eva Satthu sāsanaṁ ājānantena,||
evam evaṁ DīghaTapassinā Nigaṇṭhena Bhagavato vyākataṁ,||
kiṁ hi sobhati chavo manodaṇḍo imassa evaṁ oḷārikassa kāya-daṇḍassa upanidhāya.|| ||

Atha kho kāya-daṇḍova mahā-sāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā||
no tathā vacī-daṇḍo,||
no tathā mano-daṇḍo" ti.|| ||

"Sace kho tvaṁ gahapati sacce patiṭṭhāya manteyyāsi,||
siyā no ettha kathā-sallāpo" ti.|| ||

"Sacce ahaṁ bhante patiṭṭhāya mantessāmi||
hotu no ettha kathā-sallāpo" ti.|| ||

"Taṁ kim maññasi gahapati?

Idh'assa Nigaṇṭho ābādhiko dukkhito bāḷha-gilāno sītodakapaṭikkhitto uṇahodakapaṭisevi||
so sītodakaṁ alabha-māno kālaṁ kareyya.|| ||

Imassa pana gahapati Nigaṇṭho Nātaputto katthūpapattiṁ paññāpetī" ti?|| ||

"Atthi bhante mano-sattā nāma devā,||
tattha so uppajjati.|| ||

Taṁ kissa hetu?|| ||

Asu hi bhante mano-paṭibaddho kālaṁ karotī" ti.|| ||

"Gahapati gahapati,||
manasi-karitvā kho gahapati vyākarovi.|| ||

Na kho te sandhiyati||
purimena vā pacchimaṁ||
pacchimena vā purimaṁ.|| ||

Bhāsitā kho pana te gahapati esā vācā:||
'sacce ahaṁ bhante patiṭṭhāya mantessāmi||
hotu no ettha kathā-sallāpo' ti."|| ||

"Kiñcā pi bhante Bhagavā evam āha,||
atha kho kāya-daṇḍo va mahā-sāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā||
no tathā vacī-daṇḍo||
no tathā mano-daṇḍo" ti.|| ||

Taṁ kim maññasi [377] gahapati?|| ||

Idh'assa Nigaṇṭho cātuyāma-saṁvara-saṁvuto||
sabba-vārivārito||
sabba-vāriyuto||
sabba-vāridhuto||
sabba-vāriphuṭo,||
so abhi-k-kamanto paṭi-k-kamanto bahū khuddake pāṇe saṅghātaṁ āpādeti.|| ||

Imassa pana gahapati Nigaṇṭho Nātaputto kaṁ vipākaṁ paññāpetī" ti?|| ||

"Asañcetanikaṁ bhante Nigaṇṭho Nātaputto no mahā-sāvajjaṁ paññāpetī" ti.|| ||

"Sace pana gahapati,||
cetetī" ti?|| ||

"Mahā sāvajjaṁ bhante hotī" ti.|| ||

"Cetanaṁ pana gahapati Nigaṇṭho Nātaputto;||
kismiṁ paññāpetī" ti?|| ||

"Mano-daṇḍasmiṁ bhante" ti.|| ||

"Gahapati gahapati,||
manasi-karitvā kho gahapati vyākarovi.|| ||

Na kho te sandhiyati||
purimena vā pacchimaṁ||
pacchimena vā purimaṁ.|| ||

Bhāsitā kho pana te gahapati esā vācā:||
'sacce ahaṁ bhante patiṭṭhāya mantessāmi||
hotu no ettha kathā-sallāpo' ti."|| ||

"Kiñcā pi bhante Bhagavā evam āha,||
atha kho kāya-daṇḍo va mahā-sāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā||
no tathā vacī-daṇḍo||
no tathā mano-daṇḍo" ti.|| ||

"Taṁ kiṁ maññasi gahapati?|| ||

Ayaṁ Nālandā iddhā c'eva phītā ca,||
bahu-janā ākiṇṇa-manussā" ti?|| ||

"Evaṁ bhante, ayaṁ Nālandā iddhā c'eva phītā ca,||
bahu-janā ākiṇṇa-manussā" ti.|| ||

"Taṁ kim maññasi gahapati?|| ||

Idha puriso āgaccheyya ukkhittā-siko.|| ||

So evaṁ vadeyya:|| ||

'Ahaṁ yāvatikā imissā Nāḷandāya pāṇā,||
te ekena khaṇena||
ekena muhuttena||
ekamaṁsakhalaṁ||
ekamaṁsapuñjaṁ karissāmī' ti.|| ||

Taṁ kim maññasi gahapati?|| ||

Pahoti nu kho so puriso yāvatikā imissā Nāḷandāya pāṇā te ekena khaṇena||
ekena muhuttena||
ekamaṁsakhalaṁ||
ekamaṁsapuñjaṁ kātun" ti?|| ||

"Dasa pi bhante purisā||
vīsam pi purisā||
tiṁsam pi purisā||
cattārisam pi purisā||
paññāsam pi purisā||
nappahonti,||
yāvatikā imissā Nāḷandāya pāṇā,||
te ekena khaṇena||
ekena muhuttena||
ekamaṁsakhalaṁ||
ekamaṁsapuñjaṁ kātuṁ.|| ||

Kiṁ hi sobhati eko chavo puriso" ti.|| ||

"Taṁ kim maññasi gahapati?|| ||

Idh'āgaccheyya samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā ceto-vasi-p-patto.|| ||

So evaṁ vadeyya:|| ||

'Ahaṁ imaṁ Nālandaṁ ekena mano-padosena bhasmaṁ [378] kātun' ti.|| ||

Taṁ kim maññasi gahapati?|| ||

Pahoti nu kho so samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā ceto-vasi-p-patto imaṁ Nālandaṁ ekena manopadosena bhasmaṁ kātun" ti?|| ||

"Dasa pi bhante Nālandā||
vīsatim pi Nālandā||
tiṁsam pi Nālandā||
cattārīsam pi Nālandā||
paññāsam pi Nālandā||
pahoti so samaṇo vā brāhmaṇovā iddhimā ceto-vasi-p-patto ekena manopadosena bhasmaṁ kātuṁ||
kiṁ hi sobhati ekā chavā Nālandā" ti?|| ||

"Gahapati gahapati,||
manasi-karitvā kho gahapati vyākarovi.|| ||

Na kho te sandhiyati||
purimena vā pacchimaṁ||
pacchimena vā purimaṁ.|| ||

Bhāsitā kho pana te gahapati esā vācā:||
'sacce ahaṁ bhante patiṭṭhāya mantessāmi||
hotu no ettha kathā-sallāpo' ti."|| ||

"Kiñcā pi bhante Bhagavā evam āha,||
atha kho kāya-daṇḍo va mahā-sāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya||
pāpassa kammassa pavattiyā||
no tathā vacī-daṇḍo||
no tathā mano-daṇḍo" ti.|| ||

"Taṁ kim maññasi gahapati?|| ||

Sutaṁ te daṇḍakāraññaṁ||
kāliṅgāraññaṁ||
mejjhāraññaṁ||
mātaṅgāraññaṁ||
araññaṁ araññabhūtan" ti?|| ||

"Evaṁ bhante.|| ||

Sutaṁ me daṇḍakāraññaṁ||
kāliṅgāraññaṁ||
mejjhāraññaṁ||
mātaṅgāraññaṁ||
araññaṁ araññabhūtan" ti.|| ||

"Taṁ kim maññasi gahapati?|| ||

Kinti te sutaṁ:||
kena taṁ daṇḍakāraññaṁ||
kāliṅgāraññaṁ||
mejjhāraññaṁ||
mātaṅgāraññaṁ||
araññaṁ araññabhūtan" ti?|| ||

Sutaṁ me taṁ bhante isīnaṁ mano-padosena taṁ daṇḍakāraññaṁ||
kāliṅgāraññaṁ||
mejjhāraññaṁ||
mātaṅgāraññaṁ||
araññaṁ araññabhūtan" ti.|| ||

"Gahapati gahapati,||
manasi-karitvā kho gahapati vyākarovi.|| ||

Na kho te sandhiyati||
purimena vā pacchimaṁ||
pacchimena vā purimaṁ.|| ||

Bhāsitā kho pana te gahapati esā vācā:||
'sacce ahaṁ bhante patiṭṭhāya mantessāmi||
hotu no ettha kathā-sallāpo' ti."|| ||

Purimen'evāhaṁ bhante opammena Bhagavato atta-mano abhiraddho,||
api c'āhaṁ imāni Bhagavato vicitrāni pañha-paṭibhāṇāni sotukāmo evā'haṁ Bhagavantaṁ paccanīkātabbaṁ amaññissaṁ.|| ||

Abhikkantaṁ bhante,||
abhikkantaṁ bhante!|| ||

Seyyathā pi bhante nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya.|| ||

Paṭicchannaṁ vā vicareyya||
mūḷhassa vā Maggaṁ ācikkheyya||
andha-kāre vā tela-pajjotaṁ dhāreyya:||
'cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti.|| ||

Evam evaṁ Bhagavatā aneka-pariyāyena Dhammo pakāsito.|| ||

Es'āhaṁ bhante Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi [379] Dhammañ ca||
bhikkhū-Saṅghañ ca.|| ||

Upāsakaṁ maṁ Bhagavā dhāretu ajja-t-agge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan" ti.|| ||

"Anuviccakāraṁ kho gahapati karohi.|| ||

Anuviccakāro tumhādisānaṁ ñātamanussānaṁ sādhu hotī" ti.|| ||

"Iminā p'ahaṁ bhante Bhagavato bhiyyoso-mattāya atta-mano abhiraddho,||
yaṁ maṁ Bhagavā evam āha:||
'anuviccakāraṁ kho gahapati karohi||
anuviccakāro tumhādisānaṁ ñātamanussānaṁ sādhu hotī' ti.|| ||

Maṁ hi bhante añña-titthiyā sāvakaṁ labhitvā kevala-kappaṁ Nālandaṁ paṭākaṁ parihareyyuṁ:||
'Upāli amhākaṁ gahapati sāvakattupagato' ti.|| ||

Atha ca pana maṁ Bhagavā evam āha:||
'Anuviccakāraṁ kho gahapati karohi,||
anuviccakāro tumhādisānaṁ ñātamanussānaṁ sādhu hotī' ti.|| ||

Esāham bhante dutiyam pi Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi||
Dhammañ ca||
bhikkhu-saṅghañ ca.|| ||

Upāsakaṁ maṁ Bhagavā dhāretu ajja-t-agge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan" ti.|| ||

"Dīgha-rattaṁ kho te gahapati Nigaṇṭhānaṁ opānabhūtaṁ kulaṁ,||
yena n'esaṁ upagatānaṁ piṇḍakaṁ dātabbaṁ maññeyyāsī" ti.|| ||

"Iminā p'ahaṁ bhante Bhagavato bhiyyoso-mattāya atta-mano abhiraddho,||
yaṁ maṁ Bhagavā evam āha:||
'Dīgha-rattaṁ kho te gahapati Nigaṇṭhānaṁ opānabhūtaṁ kulaṁ,||
yena n'esaṁ upagatānaṁ piṇḍakaṁ dātabbaṁ maññeyyāsī' ti.|| ||

Sutaṁ me taṁ bhante:|| ||

'Samaṇo Gotamo evam āha:||
"Mayham-eva dānaṁ dātabbaṁ,||
nāññesaṁ dānaṁ dātabbaṁ,||
mayham-eva sāvakānaṁ dānaṁ dātabbaṁ,||
nāññesaṁ sāvakānaṁ dānaṁ dātabbaṁ,||
mayham-eva dinnaṁ maha-p-phalaṁ,||
nāññesaṁ dinnaṁ maha-p-phalaṁ,||
mayham-eva sāvakānaṁ dinnaṁ maha-p-phalaṁ,||
nāññesaṁ sāvakānaṁ dinnaṁ maha-p-phalan" ti.|| ||

Atha ca pana maṁ Bhagavā Nigaṇṭhesu pi dāne samādapeti.|| ||

Api ca bhante mayam-ettha kālaṁ jānissāma.|| ||

Esāham bhante tatiyam pi Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi||
Dhammañ ca||
bhikkhu-saṅghañ ca.|| ||

Upāsakaṁ maṁ Bhagavā dhāretu ajja-t-agge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan" ti.|| ||

Atha kho Bhagavā Upālissa gahapatissa ānupubbī-kathaṁ kathesi.|| ||

Seyyath'īdaṁ:||
dāna-kathaṁ,||
sīla-kathaṁ,||
sagga-kathaṁ,||
kāmānaṁ ādīnavaṁ,||
okāraṁ saṅkilesaṁ,||
nekkhamme ānisaṁsaṁ pakāsesi.|| ||

Yadā Bhagavā aññāsi Upāliṁ gahapatiṁ [380] kalla-cittaṁ||
mudu-cittaṁ||
vinīvaraṇa-cittaṁ||
udagga-cittaṁ||
pasanna-cittaṁ,||
atha yā Buddhānaṁ sāmukkaṁ-sikā Dhamma-desanā,||
taṁ pakāsesi:||
dukkhaṁ||
samudayaṁ||
nirodhaṁ||
Maggaṁ.|| ||

Seyyathā pi nāma suddhaṁ vatthaṁ apagatakāḷakaṁ samma-d-eva rajanaṁ patigaṇheyya.|| ||

Evam evaṁ Upālissa gahapatissa tasmiṁ yeva āsane virajaṁ vīta-malaṁ dhamma-cakkhuṁ udapādi:||
'yaṅkiñci samudaya-dhammaṁ sabbantaṁ nirodha-dhamman' ti.|| ||

Atha kho Upāli gahapati diṭṭha-dhammo patta-dhammo vidita-dhammo pariyogāḷha-dhammo tiṇṇa-vici-kiccho vigata-kathaṁ-katho vesārajja-p-patto apara-p-paccayo satthu sāsane Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Handa ca dāni mayaṁ bhante gacchāma||
bahu-kicchā mayaṁ bahu-karaṇīyā" ti.|| ||

"Yassa dāni tvaṁ gahapati kālaṁ maññasī" ti.|| ||

Atha kho Upāli gahapati Bhagavato bhāsitaṁ abhinan'ditvā anumo-ditvā uṭṭhāy'āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā yena sakaṁ nivesanaṁ ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā dovārikaṁ āmantesi:|| ||

"Ajja-t-agge samma dovārika,||
āvarāmi dvāraṁ Nigaṇṭhānaṁ nigaṇṭhīnaṁ,||
anāvaṭaṁ dvāraṁ Bhagavato bhikkhunaṁ bhikkhunīnaṁ||
upāsakānaṁ upāsikānaṁ;||
sace koci Nigaṇṭho āgacchati||
tam enaṁ tvaṁ evaṁ vadeyyāsi:|| ||

'Tiṭṭha bhante, mā pāvisi,||
ajja-t-agge Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato,||
āvaṭaṁ dvāraṁ Nigaṇṭhānaṁ, nigaṇṭhīnaṁ,||
anāvaṭaṁ dvāraṁ Bhagavato bhikkhunaṁ bhikkhunīnaṁ||
upāsakānaṁ upāsikānaṁ||
sace te bhante piṇḍakena attho etth'eva tiṭṭha,||
etth,eva te āharissantī'" ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti kho dovāriko Upālissa gahapatissa paccassosi.|| ||

Assosi kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho:||
'Upāli kira gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato' ti.|| ||

Atha kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho yena Nigaṇṭho Nātaputto ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Sutaṁ me taṁ bhante Upāli kira gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato" ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyyā" ti.|| ||

[381] Dutiyam pi kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Sutaṁ me taṁ bhante Upāli kira gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato" ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyyā" ti.|| ||

Tatiyam pi kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Sutaṁ me taṁ bhante Upāli kira gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato" ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyyā" ti.|| ||

"Handāhaṁ bhante gacchāmi yāva jānāmi yadi vā Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato yadi vā no" ti.|| ||

"Gaccha tvaṁ Tapassi jānāhi yadi vā Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato yadi vā no" ti.|| ||

Atha kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho yena Upālissa gahapatissa nivesanaṁ ten'upasaṅkami.|| ||

Addasā kho dovāriko Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭhaṁ dūrato va āga-c-chantaṁ.|| ||

Disvāna Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭhaṁ etad avoca:|| ||

"Tiṭṭha bhante, mā pāvisi,||
ajja-t-agge Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato,||
āvaṭaṁ dvāraṁ Nigaṇṭhānaṁ, nigaṇṭhīnaṁ,||
anāvaṭaṁ dvāraṁ Bhagavato bhikkhunaṁ bhikkhunīnaṁ||
upāsakānaṁ upāsikānaṁ||
sace te bhante piṇḍakena attho etth'eva tiṭṭha,||
etth,eva te āharissantī" ti.|| ||

"Na me āvuso piṇḍakena attho" ti vatvā tato paṭinivattitvā yena Nigaṇṭho Nātaputto ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:

"Saccaṁ yeva kho bhante yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato.|| ||

Etaṁ kho te ahaṁ bhante nālatthaṁ:|| ||

'Na kho me taṁ bhante ruccati yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyya.|| ||

Samaṇo hi bhante Gotamo māyāvī,||
āvaṭṭaniṁ māyaṁ jānāti,||
yāya añña-titthiyānaṁ sāvake āvaṭṭetī' ti.|| ||

Āvaṭṭo kho te bhante Upāli gahapati samaṇena Gotamena āvaṭṭaniyā māyāyā"ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyyā" ti.|| ||

Dutiyam pi kho Dīgha-Tapassiṁ Nigaṇṭho Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Saccaṁ yeva kho bhante yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ [382] upagato.|| ||

Etaṁ kho te ahaṁ bhante nālatthaṁ:|| ||

'Na kho me taṁ bhante ruccati yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyya.|| ||

Samaṇo hi bhante Gotamo māyāvī,||
āvaṭṭaniṁ māyaṁ jānāti,||
yāya añña-titthiyānaṁ sāvake āvaṭṭetī' ti.|| ||

Āvaṭṭo kho te bhante Upāli gahapati samaṇena Gotamena āvaṭṭaniyā māyāyā"ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyyā" ti.|| ||

Tatiyam pi kho dīgha Tapassī Nigaṇṭho Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Saccaṁ yeva kho bhante yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato.|| ||

Etaṁ kho te ahaṁ bhante nālatthaṁ:|| ||

'Na kho me taṁ bhante ruccati yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropeyya.|| ||

Samaṇo hi bhante Gotamo māyāvī,||
āvaṭṭaniṁ māyaṁ jānāti,||
yāya añña-titthiyānaṁ sāvake āvaṭṭetī' ti.|| ||

Āvaṭṭo kho te bhante Upāli gahapati samaṇena Gotamena āvaṭṭaniyā māyāyā"ti.|| ||

"Aṭṭhānaṁ kho etaṁ Tapassi anavakāso yaṁ Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagaccheyya.|| ||

Ṭhānañ ca kho etaṁ vijjati yaṁ Samaṇo Gotamo Upālissa gahapatissa sāvakattaṁ upagaccheyyā.|| ||

Handa c'āhaṁ Tapassi gacchāmi yāya sāmaṁ yeva jānāmi,||
yadi vā Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato yadi vā noti.|| ||

Atha kho Nigaṇṭho Nātaputto mahatiyā Nigaṇṭhaparisāya saddhiṁ yena Upālissa gahapatissa nivesanaṁ ten'upasaṅkami.|| ||

Addasā kho dovāriko Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ dūrato va āga-c-chantaṁ,||
disvāna Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Tiṭṭha bhante, mā pāvisi,||
ajja-t-agge Upāli gahapati samaṇassa Gotamassa sāvakattaṁ upagato,||
āvaṭaṁ dvāraṁ Nigaṇṭhānaṁ, nigaṇṭhīnaṁ,||
anāvaṭaṁ dvāraṁ Bhagavato bhikkhunaṁ bhikkhunīnaṁ||
upāsakānaṁ upāsikānaṁ||
sace te bhante piṇḍakena attho etth'eva tiṭṭha,||
etth,eva te āharissantī" ti.|| ||

Tena hi samma dovārika,||
yena Upāli gahapati ten'upasaṅkama.|| ||

Upasaṅkamitvā Upāliṁ gahapatiṁ evaṁ vadehi:|| ||

'Nigaṇṭho bhante Nātaputto mahatiyā Nigaṇṭhaparisāya saddhiṁ bahi-dvāra-koṭṭhake ṭhito.|| ||

So te dassana-kāmo'" ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti kho dovāriko Nigaṇṭhassa Nātaputtassa paṭi-s-sutvā yena Upāli gahapati ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Upāliṁ Gahapatiṁ etad avoca:|| ||

"Nigaṇṭho bhante Nātaputto mahatiyā Nigaṇṭhaparisāya saddhiṁ bahi-dvāra-koṭṭhake ṭhito,||
so te dassana-kāmo" ti.|| ||

"Tena hi samma dovārika,||
majjhamāya dvārasālāya āsanāni paññāpehī" ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti kho dovāriko Upālissa gahapatissa paṭi-s-sutvā majjhamāya dvārasālāya āsanāni paññā-petvā yena Upāli gahapati ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Upāliṁ gahapatiṁ etad avoca:|| ||

"Paññattāni kho te bhante majjhamāya dvārasālāya āsanāni||
yassa dāni kālaṁ maññasī" ti.|| ||

Atha kho Upāli gahapati yena [383] majjhamā dvārasālā ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā yaṁ tattha āsanaṁ aggañ ca||
seṭṭhañ ca||
uttamañ ca||
paṇītañ ca||
tattha nisīditvā dovārikaṁ āmantesi:|| ||

"Tena hi samma-dovārika yena Nigaṇṭho Nātaputto ten'upasaṅkama.|| ||

Upasaṅkamitvā Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ evaṁ vadehi:|| ||

"Upāli bhante gahapati evam āha:|| ||

'Pavisa kira bhante sace ākaṅkhasī' ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti kho dovāriko Upālissa gahapatissa paṭi-s-sutvā yena Nigaṇṭho Nātaputto ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Upāli bhante gahapati evam āha:||
'Pavisa kira bhante sace ākaṅkhasī'" ti.|| ||

Atha kho Nigaṇṭho Nātaputto mahatiyā Nigaṇṭhaparisāya saddhiṁ yena majjhamā dvārasālā ten'upasaṅkami.|| ||

Atha kho Upāli gahapati yaṁ sudaṁ pubbe va yato passati Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ dūrato va āga-c-chantaṁ||
disvāna tato paccugantvā yaṁ tattha āsanaṁ aggañ ca||
seṭṭhañ ca||
uttamañ ca||
paṇītañ ca,||
taṁ uttarāsaṅgena pamajjitvā pariggahetvā nisīdāpeti.|| ||

So dāni yaṁ tattha āsanaṁ aggañ ca||
seṭṭhañ ca||
uttamañ ca||
paṇītañ ca||
tattha sāmaṁ nisīditvā Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Saṇvijjante kho bhante āsanāni,||
sace ākaṅkhasi nisīdā" ti.|| ||

Evaṁ vutte Nigaṇṭho Nātaputto Upāliṁ gahapatiṁ etad avoca:|| ||

"Ummatto si tvaṁ gahapati,||
datto si tvaṁ gahapati.|| ||

Gacchām'ahaṁ bhante samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropessāmīti gantvā mahatā si vādasaṅghāṭena paṭimukko āgato.|| ||

Seyyathā pi gahapati puriso aṇḍahārako gantvā ubbhatehi aṇaḍehi āgaccheyya.|| ||

Seyyathā vā pana gahapati puriso akkhikahārako gantvā ubbhatehi akkhīhi āgaccheyya.|| ||

Evam eva kho tvaṁ gahapati||
gacchām'ahaṁ bhante samaṇassa Gotamassa vādaṁ āropessāmīti gantvā mahatā si vādasaṅghāṭena paṭimukko āgato.|| ||

Āvaṭṭo si kho tvaṁ gahapati samaṇena Gotamena āvaṭṭaniyā māyāyā" ti.|| ||

"Bhaddikā bhante āvaṭṭanī māyā,||
kalyāṇī bhante āvaṭṭanī māyā.|| ||

Piyā me bhante ñātisā-lohitā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṁ,||
piyānam pi me assa ñātisā-lohitānaṁ dīgha-rattaṁ hitāya sukhāya.|| ||

Sabbe ce pi bhante khattiyā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṁ.|| ||

Sabbe sānam p'issa khattiyānaṁ dīgha-rattaṁ [384] hitāya sukhāya.|| ||

Sabbe ce pi bhante brāhmaṇā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṁ.|| ||

Sabbe sānam p'issa brāhmaṇānaṁ dīgha-rattaṁ hitāya sukhāya.|| ||

Sabbe ce pi bhante vessā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṁ.|| ||

Sabbe sānam p'issa vessānaṁ dīgha-rattaṁ hitāya sukhāya.|| ||

Sabbe ce pi bhante suddā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṁ.|| ||

Sabbe sānam p'issa suddānaṁ dīgha-rattaṁ hitāya sukhāya.|| ||

Sadevako ce pi Bhante loko sa-Mārako sabrahmako sa-s-samaṇa-brāhmaṇī pajā sadeva-manussā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyya.|| ||

Sadeva-kassa p'issa lokassa samāra-kassa sabrahma-kassa sa-s-samaṇa-brāhmaṇiyā pajāya sadeva-manussāya dīgha-rattaṁ hitāya sukhāya.|| ||

Tena hi bhante upamante karissāmi.|| ||

Upamāya p'idh'ekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṁ ājānanti.|| ||

Bhūta-pubbaṁ bhante aññatarassa brāhmaṇassa jiṇṇassa vuddhassa mahallakassa daharā māṇavikā pajāpatī ahosi gabbhinī upavijañññā.|| ||

Atha kho bhante sā māṇavikā taṁ brāhmaṇaṁ etad avoca:|| ||

'Gaccha tvaṁ brāhmaṇa,||
āpaṇā makkaṭacchāpakaṁ kiṇitvā ānehi yo me kumārakassa kīḷāpanako bhavissatī' ti.|| ||

Evaṁ vutte bhante so brāhmaṇo taṁ māṇavikaṁ etad avoca:|| ||

'Āgamehi tāva bhoti yāva vijāyasi.|| ||

Sace tvaṁ bhoti kumārakaṁ vijāyissasi,||
tassa te ahaṁ āpaṇā makkaṭacchāpakaṁ kiṇitvā ānessāmi.|| ||

Yo te kumārakassa kīḷāpanako bhavissati.|| ||

Sace pana tvaṁ bhoti kumārikaṁ vijāyissasi,||
tassā te ahaṁ āpaṇā makkaṭacchāpikaṁ kiṇitvā ānessāmi.|| ||

Yā te kumārikāya kīḷāpanikā bhavissatī' ti.|| ||

Dutiyam pi kho bhante sā māṇavikā taṁ brāhmaṇaṁ etad avoca:|| ||

'Gaccha tvaṁ brāhmaṇa,||
āpaṇā makkaṭacchāpakaṁ kiṇitvā ānehi yo me kumārakassa kī'āpanako bhavissatī' ti.|| ||

Evaṁ vutte bhante so brāhmaṇo taṁ māṇavikaṁ etad avoca:

'Āgamehi tāva hoti yāva vijāyasi.|| ||

Sace tvaṁ hoti kumārakaṁ vijāyissasi,||
tassa te ahaṁ āpaṇā makkaṭacchāpakaṁ kiṇitvā ānessāmi.|| ||

Yo te kumārakassa kīḷāpanako bhavissati.|| ||

Sace pana tvaṁ bhoti kumārikaṁ vijāyissasi,||
tassā te ahaṁ āpaṇā makkaṭacchāpikaṁ kiṇitvā ānessāmi.|| ||

Yā te kumārikāya kīḷāpanikā bhavissatī' ti.|| ||

Tatiyam pi kho bhante sā māṇavikā taṁ brāhmaṇaṁ etad avoca:|| ||

'Gaccha tvaṁ brāhmaṇa āpaṇā makkaṭacchāpakaṁ kiṇitvā ānehi yo me kumārakassa kī'āpanako bhavissatī' ti.|| ||

Atha kho bhante se brāhmaṇo tassā māṇavikāya sāratto paṭibaddha-citto āpaṇā makkaṭacchāpakaṁ kiṇitvā ānetvā taṁ māṇavikaṁ etad avoca:

'Ayaṁ te bhoti āpaṇā makkaṭacchāpako [385] kiṇitvā ānīto yo te kumārakassa kīḷāpanako bhavissatī' ti.|| ||

Evaṁ vutte bhante sā māṇavikā taṁ brāhmaṇaṁ etad avoca:|| ||

'Gaccha tvaṁ brāhmaṇa,imaṁ makkaṭacchāpakaṁ ādāya yena Rattapāṇī rajakaputto ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Rattapāṇiṁ rajakaputtaṁ evaṁ vadehi:

'Icchām'ahaṁ samma Rattapāṇī,||
imaṁ makkaṭacchāpakaṁ pītāvalepanaṁ nāma raṅgajātaṁ rañjitaṁ ākoṭitapaccākoṭitaṁ ubhato-bhāga-vimaṭṭhan' ti.|| ||

Atha kho bhante so brāhmaṇo tassā māṇavikāya sāratto paṭibaddha-citto taṁ makkaṭacchāpakaṁ ādāya yena Rattapāṇī rajakaputto ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Rattapāṇiṁ rajakaputtaṁ etad avoca:|| ||

'Icchām'ahaṁ samma Rattapāṇī,||
imaṁ makkaṭacchāpakaṁ pītāvalepanaṁ nāma raṅgajātaṁ3 rañjitaṁ ākoṭitapaccākoṭitaṁ ubhato-bhāga-vimaṭṭhan' ti.|| ||

Evaṁ vutte bhante Rattapāṇī rajakaputto taṁ brāhmaṇaṁ etad avoca:|| ||

'Ayaṁ kho te bhante makkaṭacchāpako raṅgakkhamo hi kho,||
no ākoṭanakkhamo no vimajjanakkhamo' ti.|| ||

Evam eva kho bhante bālānaṁ Nigaṇṭhānaṁ vādo raṅgakkhamo hi kho bālānaṁ no paṇḍitānaṁ,||
no anuyogakkhamo,||
no vimajjanakkhamo.|| ||

Atha kho bhante so brāhmaṇo aparena samayena navaṁ dussayugaṁ ādāya yena Rattapāṇī rajakaputto ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Rattapāṇiṁ rajakaputtaṁ etad avoca:|| ||

'Icchām'ahaṁ samma-Rattapāṇi,||
imaṁ navaṁ dussayugaṁ pitāvalepanaṁ nāma raṅgajātaṁ rañjitaṁ3 ākoṭitapaccākoṭitaṁ ubhato-bhāga-vimaṭṭhan' ti.|| ||

Evaṁ vutte bhante Rattapāṇī rajakaputto taṁ brāhmaṇaṁ etad avoca:|| ||

'Idaṁ kho te bhante navaṁ dussayugaṁ raṅgakkhamañc'eva ākoṭanakmañca vimajjanakkhamañcā' ti.|| ||

Evam eva kho bhante tassa Bhagavato vādo arahato Sammā Sambuddhassa raṅgakkhamo c'eva paṇḍitānaṁ no bālānaṁ,||
anuyogakkhamo ca vimajjanakkhamo cā" ti.|| ||

"Sarājikā kho taṁ gahapati parisā evaṁ jānāti:||
'Upāli gahapati Nigaṇṭhassa Nātaputtassa sāvako' ti.|| ||

Kassa taṁ gahapati sāvakaṁ dhāremā" ti?|| ||

Evaṁ vutte Upāli gahapati uṭṭhāy'āsanā ekaṁsaṁ uttarā-saṅgaṁ karitvā yena Bhagavā [386] ten'añjalim-panāmetvā Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etad avoca:|| ||

"Tena hi bhante suṇāhi yassā'haṁ sāvako:|| ||

 

Dhīrassa vigatamohassa pabhinnakhīlassa vijitavijayassa,||
Anīghassa susamacittassa vuddhasīlassa sādhupaññassa,||
Vessantarassa vimalassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

Akathaṁ-kathissa Tusitassa vantalokāmisassa muditassa,||
Katasamaṇassa manujassa antimasarīrassa narassa,||
Anopamassa virajassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

Asaṁsayassa kulassa venayikassa sārathivarassa,||
Anuttarassa ruciradhammassa nikkaṅkha ssa pabhāsakarassa,||
Mānacchidassa vīrassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

Nisabhassa appameyyassa gambhīrassa monapattassa,||
Khemaṅkarassa vedassa dhamm'aṭṭhassa saṁvutattassa,||
Saṅgātigassa muttassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

Nāgassa pantasenassa khīṇasaṁyojanassa muttassa,||
Paṭimantakassa dhonassa pannaddhajassa vīta-rāgassa,||
Dantassa ni-p-papañcassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

Isisattamassa akuhassa tevijjassa brahmapattassa,||
Nahātakassa padakassa passaddhassa viditavedassa,||
Purindadassa Sakkassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

Ariyassa bhāvitattassa pattipattassa veyyākaraṇassa,||
Satīmato vipassissa anabhinatassa no apanatassa,||
Anejassa vasi-p-pattassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

SamMaggatassa jhāyissa ananugatantarassa suddhassa,||
Asitassa a-p-pahīnassa pavivittassa aggapattassa,||
Tiṇṇassa tārayantassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

Santassa bhūripaññassa mahā-paññassa vītalobhassa,||
Tathāgatassa Sugatassa appaṭi-puggalassa asamassa,||
Visāradassa nipuṇassa Bhagavato tassa sāvako'ham asmi.|| ||

Taṇhacchidassa Buddhassa vītadhūmassa anupalittassa,||
Āhuṇeyyassa yakkhassa uttamapuggalassa atulassa,||
Mahato yasaggapattassa Bhagavato tassa sāvako'hamasmī" ti.|| ||

 

"Kadā saññūḷhā pana te gahapati ime samaṇassa Gotamassa vaṇṇā" ti?|| ||

Seyyathā pi bhante nānāpupphānaṁ mahā- [387] puppharāsī,||
tam enaṁ dakkho mālākāro vā mālākārantevāsī vā vicittaṁ mālaṁ gantheyya,||
evam eva kho bhante so Bhagavā anekavaṇṇo aneka-satavaṇṇo.|| ||

Ko hi bhante vaṇṇārahassa vaṇṇaṁ na karissatī" ti|| ||

Atha kho Nigaṇṭhassa Bhagavato sakkāraṁ asahamānassa tatth'eva uṇhaṁ lohitaṁ mukhato uggañjīti.|| ||

Upāli Suttaṁ