Majjhima Nikāya
III. Upari Paṇṇāsa
4. Vibhaṅga Vagga

Sutta 138

Uddesa-Vibhaṅga Suttaṁ

Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.

 

---

 

[1][chlm][pts][than][ntbb][upal] Evaṁ me sutaṁ:

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthīyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.|| ||

Tatra kho Bhagavā bhikkhū āmantesi:|| ||

"Bhikkhavo" ti.|| ||

"Bhadante" ti te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ.||
Bhagavā etad avoca:|| ||

"Uddesavibhaṅgaṁ vo, bhikkhave, desissāmi.|| ||

Taṁ suṇātha sādhukaṁ manasi-karotha,||
bhāsissāmī" ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti kho te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ,||
Bhagavā etad avoca:|| ||

Tathā tathā bhikkhave,||
bhikkhu upapari-k-kheyya,||
yathā yathā'ssa upapari-k-khato bahiddhā c'assa viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭaṁ ajjhattaṁ asaṇṭhitaṁ anupādāya na paritasseyya; bahiddhā bhikkhave,||
viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṁ asaṇṭhite,||
anupādāya aparitassato āyatiṁ āyatiṁ jāti-jarā-maraṇa-dukkha-samudaya-sambhavo na hotī ti.|| ||

Idam avoca Bhagavā,||
idaṁ vatvā Sugato uṭṭhāy'āsanā vihāraṁ pāvisi.|| ||

Atha kho tesaṁ bhikkhūnaṁ acira-pakkantassa Bhagavato etad ahosi:||
'Idaṁ kho no āvuso,||
Bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāy'āsanā vihāraṁ paviṭṭho:|| ||

Tathā tathā bhikkhave bhikkhū upapari-k-kheyya,||
yathā yath'āssa upapari-k-khato bahiddhā c'assa viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭaṁ ajjhattaṁ asaṇṭhitaṁ anupādāya na paritasseyya,||
bahiddhā bhikkhave,||
viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṁ asaṇṭhite,||
anupādāya aparitassato āyatiṁ āyatiṁ jāti-jarā-maraṇa-dukkha-samudaya-sambhavo na hotī ti.|| ||

Ko nu kho imassa Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajeyyāti?|| ||

Atha kho tesaṁ bhikkhūnaṁ etad ahosi:||
'Ayaṁ kho āyasmā Mahā Kaccāno Satthu c'eva saṁvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṁ sabrahma-cārīnaṁ,||
pahoti c'āyasmā Mahā Kaccāno imassa Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajituṁ; yan nūna mayaṁ yen'āyasmā Mahā [224] Kaccāno ten'upasaṅkameyyāma upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Mahā Kaccānaṁ etam atthaṁ paṭipuccheyyāmāti.|| ||

Atha kho te bhikkhū yen'āyasmā Mahā Kaccāno ten'upasaṅkamiṁsu upasaṅkamitvā āyasmatā Mahā Kaccānena saddhiṁ sammodiṁsu sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vīti-sāretvā eka-m-antaṁ nisīdiṁsu.|| ||

Eka-m-antaṁ nisinnā kho te bhikkhu āyasmantaṁ Mahā Kaccānaṁ etad avocuṁ:|| ||

Idaṁ kho no āvuso Kaccāna,||
Bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāy'āsanā vihāraṁ paviṭṭho.|| ||

Tathā tathā bhikkhave bhikkhū upapari-k-kheyya,||
yathā yath'āssa upapari-k-khato bahiddhā c'assa viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭaṁ ajjhattaṁ asaṇṭhitaṁ anupādāya na paritasseyya,||
bahiddhā bhikkhave,||
viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṁ asaṇṭhite,||
anupādāya aparitassato āyatiṁ āyatiṁ jāti-jarā-maraṇa-dukkha-samudaya-sambhavo na hotī ti.|| ||

Tesaṁ no āvuso Kaccāna,||
amhākaṁ acira-pakkantassa Bhagavato etad ahosi:|| ||

Idaṁ kho no āvuso,||
Bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāy āsanā vihāraṁ paviṭṭho:|| ||

Tathā tathā bhikkhave bhikkhū upapari-k-kheyya,||
yathā yath'āssa upapari-k-khato bahiddhā c'assa viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭaṁ ajjhattaṁ asaṇṭhitaṁ anupādāya na paritasseyya,||
bahiddhā bhikkhave,||
viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṁ asaṇṭhite,||
anupādāya aparitassato āyatiṁ āyatiṁ jāti-jarā-maraṇa-dukkha-samudaya-sambhavo na hotī ti.|| ||

Ko nu kho imassa Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhatthassa vittharena atthaṁ vibhajeyyāti?|| ||

Tesaṁ no āvuso Kaccāna,||
amhākaṁ etad ahosi:|| ||

Ayaṁ kho āyasmā Mahā Kaccāno Satthu c'eva saṁvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṁ sabrahma-cārīnaṁ,||
pahoti c'āyasmā Mahā Kaccāno imassa Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajituṁ; yan nūna mayaṁ yen'āyasmā Mahā Kaccāno ten'upasaṅkameyyāma upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Mahā Kaccānaṁ etam atthaṁ paṭipuccheyyāmāti.|| ||

Vibhajat'āyasmā Mahā Kaccāno ti.|| ||

Seyyathā pi āvuso puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṁ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato ati-k-kamm'eva mūlaṁ atkkamma khandhaṁ sākhāpalāse sāraṁ pariyesitabbaṁ maññeyya,— evaṁ sampadam idaṁ.|| ||

Āyasmantānaṁ Satthari sammukhībhute taṁ Bhagavantaṁ atisitvā amhe etam atthaṁ paṭipucchitabbaṁ maññatha.|| ||

So h'āvuso Bhagavā jānaṁ jānāti,||
passaṁ pasasati,||
cakkhu-bhūto ñāṇa-bhūto dhamma-bhūto brahamabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī Tathāgato,||
so c'eva pan'etassa kālo ahosi yaṁ Bhagavantaṁ yeva etam atthaṁ paṭipuccheyyātha.|| ||

Yathā vo Bhagavā vyākareyya,||
tathā naṁ dhāreyyāthā ti.|| ||

Addh'āvuso Kaccāna,||
Bhagavā jānaṁ jānāti,||
passaṁ passati,||
cakkhu-bhūto ñāṇa-bhūto dhamma-bhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī Tathāgato.|| ||

So c'eva pan'etassa kālo yaṁ Bhagavantaṁ yeva etam atthaṁ paṭipuccheyyāma,||
yathā no Bhagavā [225] vyākareyya,||
tathā naṁ dhāreyyāma.|| ||

Api c'āyasmā Mahā Kaccāno Satthu c'eva saṁvaṇṇito sambhāvito ca viññūṇaṁ sabrahma-cārīnaṁ pahoti c'āyasmā Mahā Kaccāno imassa Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajituṁ.|| ||

Vibhajat'āyasmā Mahā Kaccāno agarukaritvā ti.|| ||

Tena h'āvuso,||
suṇātha sādhukaṁ manasi-karotha bhāsissāmīti.|| ||

Evam āvuso ti kho te bhikkhū āyasmato Mahā Kaccānassa paccassosuṁ.|| ||

Āyasmā Mahā Kaccāno etad avoca:|| ||

Yaṁ kho no āvuso Bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāy'āsanā vihāraṁ paviṭṭho:|| ||

Tathā tathā bhikkhave bhikkhū upapari-k-kheyya,||
yathā yath'āssa upapari-k-khato bahiddhā c'assa viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭaṁ ajjhattaṁ asaṇṭhitaṁ anupādāya na paritasseyya,||
bahiddhā bhikkhave,||
viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṁ asaṇṭhite,||
anupādāya aparitassato āyatiṁ āyatiṁ jāti-jarā-maraṇa-dukkha-samudaya-sambhavo na hotī ti.|| ||

Imassa kho ahaṁ āvuso,||
Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa evaṁ vitthārena atthaṁ ājānāmi.|| ||

Kathañ c'āvuso,||
bahiddhā viññāṇaṁ vikkhittaṁ visaṭanti vuccati?|| ||

Idh'āvuso bhikkhuno cakkhunā rūpaṁ disvā rūpanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.|| ||

Rūpa-nimittassādagathitaṁ rūpa-nimittassādavinibaddhaṁ rūpa-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ vikkhittaṁ visaṭan ti vuccati.|| ||

Sotena saddaṁ sutvā saddanimittānusārī viññāṇaṁ hoti.||
Sadda-nimittassādagathitaṁ sadda-nimittassādavinibaddhaṁ sadda-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ vikkhittaṁ visaṭanti vuccati.|| ||

Ghānena gandhaṁ ghāyitvā gandhanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Gandha-nimittassādagathitaṁ gandha-nimittassādavinibaddhaṁ Gandha-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ vikkhittaṁ visaṭanti vuccati.|| ||

Jivhāya rasaṁ sāyitvā rasanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Rasa-nimittassādagathitaṁ Rasa-nimittassādavinibaddhaṁ rasa-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ vikkhittaṁ visaṭanti vuccati.|| ||

Kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā phoṭṭhabbanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Phoṭṭhabba-nimittassādagathitaṁ phoṭṭhabba-nimittassādavinibaddhaṁ Phoṭṭhabba-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ vikkhittaṁ visaṭanti vuccati.|| ||

Manasā dhammaṁ viññāya dhammanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Dhamma-nimittassādagathitaṁ Dhamma-nimittassādavinibaddhaṁ dhamma-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ vikkhittaṁ visaṭanti vuccati.|| ||

Evaṁ kho āvuso bahiddhā viññāṇaṁ vikkhattaṁ visaṭan ti vuccati.|| ||

Kathañ c'āvuso,||
bahiddhā viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭan ti vuccati?|| ||

Idh'āvuso bhikkhuno cakkhunā rūpaṁ disvā na rūpanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Na rūpa-nimittassādagathitaṁ na rūpa-nimittassādavinibaddhaṁ na rūpa-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭan ti [226] vuccati.|| ||

Sotena saddaṁ sutvā na saddanimittānusārī viññāṇaṁ hoti.||
Na sadda-nimittassādagathitaṁ na sadda-nimittassādavinibaddhaṁ na Sadda-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭanti vuccati.|| ||

Ghānena gandhaṁ ghāyitvā na gandhanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Na gandha-nimittassādagathitaṁ na gandha-nimittassādavinibaddhaṁ na gandha-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭanti vuccati.|| ||

Jivhāya rasaṁ sāyitvā na rasanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Na rasa-nimittassādagathitaṁ na rasa-nimittassādavinibaddhaṁ na Rasa-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭanti vuccati.|| ||

Kāyena phoṭaeṭhabbaṁ phusitvā na phoṭṭhabbanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Na Phoṭṭhabba-nimittassādagathitaṁ na phoṭṭhabba-nimittassādavinibaddhaṁ na phoṭṭhabba-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭanti vuccati.|| ||

Manasā dhammaṁ viññāya na dhammanimittānusāri viññāṇaṁ hoti.||
Na dhamma-nimittassādagathitaṁ na dhamma-nimittassādavinibaddhaṁ na dhamma-nimittassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ bahiddhā viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭanti vuccati.|| ||

Evaṁ kho āvuso,||
bahiddhā viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭanti vuccati.|| ||

Kathañcāvuso ajjhattaṁ cittaṁ saṇṭhitanti1 vuccati: idh'āvuso bhikkhu vivicc'eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi sa-vitakkaṁ sa-vicāraṁ viveka-jaṁ pīti-sukhaṁ paṭhamaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa vivekajapītisukhānusāri viññāṇaṁ hoti.|| ||

Vivekajapītisukhassādagathitaṁ vivekajapītisukhassādavinibaddhaṁ vivekajapītisukhassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ ajjhattaṁ cittaṁ saṇṭhitanti vuccati.|| ||

Puna ca paraṁ āvuso,||
bhikkhū vitakka-vicāranaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodi-bhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhi-jaṁ pitisukhaṁ dutiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa samādhijapītisukhānusāri viññāṇaṁ hoti samādhijapītisukhassādagathitaṁ

Samādhijapītisukhassādavinibaddhaṁ samādhijapītisukhassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ ajjhattaṁ cittaṁ saṇṭhitanti vuccati.|| ||

Puna ca paraṁ āvuso,||
bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno.|| ||

Sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti: upekkhako satimā sukha-vihāriti.|| ||

Taṁ tatiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa upekkhāsukhānusāri3 viññāṇaṁ hoti,||
upekkhāsukhassādagathitaṁ upekkhāsukhassādavinibaddhaṁ

Upekkhāsukhassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ ajjhattaṁ cittaṁ saṇṭhitanti vuccati.|| ||

Puna ca paraṁ āvuso,||
bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbe va somanassa-domanassānaṁ atthaṅgamā adukkha-ṁ-asukhaṁ upekkhā-sati-pārisuddhiṁ catutthaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa adukkha-m-asukhānusāri viññāṇaṁ hoti.|| ||

Adukkhamasukhassādagathitaṁ adukkha-m-asukhassādavinibaddhaṁ adukkha-m-asukhassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ ajjhattaṁ cittaṁ saṇṭhitanti1 vuccati.

[227]

Kathañcāvuso,||
ajjhattaṁ cittaṁ asaṇṭhitanti2 vuccati: idh'āvuso bhikkhu vivicc'eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi sa-vitakkaṁ sa-vicāraṁ viveka-jaṁ pīti-sukhaṁ paṭhamaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati tassa na vivekajapītisukhānusāri viññāṇaṁ hoti.|| ||

Na vivekajapītisukhassādagathitaṁ na vivekajapītisukhassādavinibaddhaṁ na vivekajapītisukhassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ ajjhattaṁ cittaṁ asaṇṭhitanti vuccati.|| ||

Puna ca paraṁ āvuso,||
bhikkhu vitakka-vicāranaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodi-bhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhi-jaṁ pitisukhaṁ dutiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa na samādhijapītisukhānusāri viññāṇaṁ hoti.|| ||

Na samādhijapītisukhassādagathitaṁ na

Samādhijapītisukhassādavinibaddhaṁ na samādhijapītisukhassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ ajjhattaṁ cittaṁ asaṇṭhitanti vuccati.|| ||

Puna ca paraṁ āvuso,||
bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno.|| ||

Sukhañ ca kāyena paṭisaṁvedeti yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti: 'Upekkhako satimā sukha-vihārī' ti.|| ||

Taṁ tatiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa na upekkhāsukhānusāri viññāṇaṁ hoti.|| ||

Na upekkhāsukhassādagathitaṁ na upekkhāsukhassādavinibaddhaṁ na

Upekkhāsukhassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ ajjhattaṁ cittaṁ asaṇṭhitanti vuccati.|| ||

Puna ca paraṁ āvuso,||
bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbe va somanassa-domanassānaṁ atthaṅgamā adukkha-ṁ-asukhaṁ upekkhā-sati-pārisuddhiṁ catutthaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Tassa na adukkha-m-asukhānusāri viññāṇaṁ hoti.|| ||

Na adukkha-m-asukhassādagathitaṁ na adukkha-m-asukhassādavinibaddhaṁ na adukkha-m-asukhassādasaṁyojanasaṁyuttaṁ ajjhattaṁ cittaṁ asaṇṭhitanti vuccati evaṁ kho āvuso,||
ajjhattaṁ cittaṁ asaṇṭhitanti1 vuccati.|| ||

Kathañcāvuso,||
anupādā paritassanā hoti: idh'āvuso,||
a-s-sutavā puthujjano ariyānaṁ adassāvī ariya-Dhammassa akovido ariya-Dhamme avinīto rūpaṁ attato samanupassati rūpavantaṁ vā attāṇaṁ attani vā rūpaṁ rūpasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ rūpaṁ vipariṇamati.|| ||

Aññathā hoti tassa rūpa-vipariṇām-aññathā-bhāvā rūpa-vipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa rūpa-vipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti.|| ||

Vighātavā ca apekkhavā2 ca anupādāya ca paritassati.|| ||

Vedanaṁ [228] attato samanupassati vedanavantaṁ vā attāṇaṁ attani vā vedanaṁ vedanasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ vedanaṁ vipariṇamati,||
aññathā hoti.|| ||

Tassa vedan-ā-vipariṇām-aññathā-bhāvā vedan-ā-vipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa vedan-ā-vipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti.|| ||

Vighātavā ca apekkhavā ca anupādāya ca paritassati.|| ||

Saññaṁ attato samanupassati saññā-vantaṁ vā attāṇaṁ attani vā saññaṁ saññasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ saññaṁ vipariṇamati aññathā hoti.|| ||

Tassa saññavipariṇām-aññathā-bhāvā saññavipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa saññavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti.|| ||

Vighātavā ca apekkhavā ca anupādāya ca paritassati.|| ||

Saṅkhāraṁ attato samanupassati saṅkhāra-vantaṁ vā attāṇaṁ attani vā saṅkhāraṁ saṅkhārasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ saṅkhāraṁ vipariṇamati aññathā hoti.

Tassa saṅkhāra-vipariṇām-aññathā-bhāvā saṅkhāra-vipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa saṅkhāra-vipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti.|| ||

Vighātavā ca apekkhavā2 ca anupādāya ca paritassati.|| ||

Viññāṇaṁ attato samanupassati viññāṇavantaṁ vā attāṇaṁ attani vā

Viññāṇaṁ,||
viññāṇasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ viññāṇaṁ vipariṇamati.|| ||

Aññathā hoti.|| ||

Tassa viññāṇa-vipariṇām-aññathā-bhāvā viññāṇa-vipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa viññāṇa-vipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti.|| ||

Vighātavā ca apekkhavā anupādāya ca paritassati.|| ||

Evaṁ kho āvuso,||
anupādā paritassanā hoti.|| ||

Kathañcāvuso,||
anupādā3 aparitassanā hoti: idh'āvuso,||
sutavā ariya-sāvako ariyānaṁ dassāvī ariya-Dhammassa kovido ariya-Dhamme vinīto na rūpaṁ attato samanupassati,||
na rūpavantaṁ vā attāṇaṁ na attani vā rūpaṁ na rūpasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ rūpaṁ vipariṇamati.|| ||

Aññathā hoti.|| ||

Tassa rūpa-vipariṇām-aññathā-bhāvā na ca rūpa-vipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa na rūpa-vipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ na pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā na c'eva uttāsavā4 hoti.|| ||

Na ca vighātavā na ca apekkhavā anupādāya ca na paritassati.|| ||

Na vedanaṁ attato samanupassati,||
na vedanavantaṁ vā attāṇaṁ na attani vā vedanaṁ,||
na vedanasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ vedanaṁ vipariṇamati,||
aññathā hoti.|| ||

Tassa vedan-ā-vipariṇām-aññathā-bhāvā na ca

Vedanāvipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa na vedan-ā-vipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ na pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā uttāsavā4 hoti na ca vighātavā na ca apekkhavā anupādāya ca na paritassati.|| ||

Na saññaṁ attato samanupassati na saññā-vantaṁ vā attāṇaṁ na attani vā saññaṁ,||
na saññasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ saññaṁ vipariṇamati,||
aññathā hoti.|| ||

Tassa saññavipariṇām-aññathā-bhāvā na ca saññavipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa na saññavipariṇāmānuparivattajā

Paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā na c'eva uttāsavā4 hoti na ca vighātavā na ca apekkhavā anupādāya ca na paritassati.|| ||

Na saṅkhāre attato samanupassati,||
na saṅkhāra-vantaṁ vā attāṇaṁ,||
na attani vā saṅkhāraṁ na saṅkhārasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ saṅkhāraṁ vipariṇamati,||
aññathā hoti.|| ||

Tassa saṅkhāra-vipariṇām-aññathā-bhāvā na ca saṅkhāra-vipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa na saṅkhāra-vipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ na pariyādāya tiṭṭhanti.|| ||

Cetaso pariyādānā na c'eva uttāsavā4 hoti na ca vighātavā na ca apekkha vā anupādāya ca na paritassati.|| ||

Na viññāṇaṁ attato samanupassati na viññāṇavantaṁ vā attāṇaṁ,||
na attani vā viññāṇaṁ,||
na viññāṇasmiṁ vā attāṇaṁ.|| ||

Tassa taṁ viññāṇaṁ vipariṇamati aññathā hoti.|| ||

Tassa viññāṇa-vipariṇām-aññathā-bhāvā na ca viññāṇa-vipariṇām-ā-nuparivatti viññāṇaṁ hoti.|| ||

Tassa na viññāṇa-vipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhamma-samuppādā cittaṁ pariyādāya tiṭṭhanti,||
cetaso pariyādānā na c'eva uttāsavā hoti.|| ||

Na ca vighātavā na ca apekkhavā anupādāya ca na paritassati.|| ||

Evaṁ kho āvuso,||
anupādā aparitassanā hoti.|| ||

Yaṁ kho no āvuso,||
Bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddissitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāy āsanā vihāraṁ paviṭṭho,||
tathā tathā bhikkhave,||
bhikkhu upapari-k-kheyya,||
yathā yathāssu upapari-k-khato bahiddhā c'assa viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭaṁ ajjhattaṁ asaṇṭhitaṁ anupādāya na paritasseyya,||
bahiddhā bhikkhave,||
viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṁ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṁ āyatiṁ jāti-jarā-maraṇa-dukkha-samudaya-sambhavo na hotī ti.|| ||

Imassa kho ahaṁ āvuso,||
Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa evaṁ vitthārena [229] atthaṁ ājānāmi.|| ||

Ākaṅkha-mānā ca pana tumhe āyasmanto,||
Bhagavantaṁ yeva upasaṅkamitvā etamanthaṁ paṭipuccheyyātha.|| ||

Yathā vo Bhagavā vyākaroti,||
tathā naṁ dhāreyyāthā' ti.|| ||

Atha kho te bhikkhū āyasmato Mahā Kaccānassa bhāsitaṁ abhinan'ditvā anumo-ditvā uṭṭhāy āsanā yena Bhagavā ten'upasaṅkamiṁsu.|| ||

Upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ nisīdīṁsu.|| ||

Eka-m-antaṁ nisinnā kho te bhikkhū Bhagavantaṁ etad avocuṁ: yaṁ kho no bhante,||
Bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddissitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāy āsanā vihāraṁ paviṭṭho.|| ||

Tathā tathā bhikkhave bhikkhū upapari-k-kheyya,||
yathā yath'āssa upapari-k-khato bahiddhā c'assa viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭaṁ ajjhattaṁ asaṇṭhitaṁ anupādāya na paritasseyya,||
bahiddhā bhikkhave,||
viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṁ asaṇṭhite,||
anupādāya aparitassato āyatiṁ āyatiṁ jāti-jarā-maraṇa-dukkha-samudaya-sambhavo na hotī ti.|| ||

Tesaṁ no bhante,||
amhākaṁ acira-pakkantassa Bhagavato etad ahosi:|| ||

'Idaṁ kho no āvuso,||
Bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddissitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāy āsanā vihāraṁ paviṭṭho.|| ||

Tathā tathā bhikkhave bhikkhū upapari-k-kheyya,||
yathā yath'āssa upapari-k-khato bahiddhā c'assa viññāṇaṁ avikkhittaṁ avisaṭaṁ ajjhattaṁ asaṇṭhitaṁ anupādāya na paritasseyya,||
bahiddhā bhikkhave,||
viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṁ asaṇṭhite,||
anupādāya aparitassato āyatiṁ āyatiṁ jāti-jarā-maraṇa-dukkha-samudaya-sambhavo na hotī ti.|| ||

Ko nu kho imassa Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajeyyāti: tesaṁ no bhante,||
amhākaṁ etad ahosi: 'ayaṁ kho āyasmā Mahā Kaccāno Satthu c'eva saṁvaṇṇito,||
sambhāvito ca viññūnaṁ sabrahma-cārīnaṁ,||
pahoti c'āyasmā Mahā Kaccāno imassa Bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajituṁ,||
yan nūna mayaṁ yen'āyasmā Mahā Kaccāno,||
ten'upasaṅkameyyāma.|| ||

Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Mahā Kaccānaṁ etam atthaṁ paṭipuccheyyāmā' ti.|| ||

Atha kho mayaṁ bhante,||
yen'āyasmā Mahā Kaccāno,||
ten'upasaṅkamimha.|| ||

Upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Mahā Kaccānaṁ etam atthaṁ paṭipucchimha.|| ||

Tesaṁ no bhante āyasmatā Mahā-Kaccānena imehi ākārehi imehi padehi imehi byañjanehi attho vibhatto' ti.|| ||

Paṇḍito bhikkhave,||
Mahā Kaccāno,||
mahā-pañño bhikkhave,||
mahā kaccāno,||
mañ ce pi tumhe bhikkhave,||
etam atthaṁ paṭipuccheyyātha,||
aham pi taṁ evam evaṁ vyākareyyaṁ,||
yathā taṁ Mahā-Kaccānena vyākataṁ eso cevetassa attho.|| ||

Evaṁ ca naṁ dhāreyyāthāti.|| ||

Idam avoca Bhagavā.|| ||

Attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ "abhinandun" ti.|| ||

Uddesa-Vibhaṅga Suttaṁ