Saṁyutta Nikāya
II. Nidāna Vagga
12. Nidāna Saṁyutta
6. Rukkha Vagga

Sutta 51

Parivīmaṁsana Suttaṁ

 

---

[80]

[1][pts][bodh][than] Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.|| ||

2. Tatra kho Bhagavā bhikkhu āmantesi:|| ||

"Bhikkhavo" ti.|| ||

"Bhadante" ti te bhikkh Bhagavato paccassosuṁ|| ||

3. Bhagavā etad avoca:|| ||

"Kittāvatā nu kho bhikkhave bhikkhu parivīmaṁsamāno parivīmaṁ-seyya sabbaso sammā-dukkha-k-khayāyā" ti?|| ||

"Bhagavāṁ mūlakā no bhante, dhammā.|| ||

Bhagavaṁ nettikā,
[81] Bhagavaṁ paṭisaraṇā.|| ||

Sādhu vata bhante, Bhagavantaṁ yeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho.|| ||

Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī" ti.|| ||

4. "Tena hi bhikkhave, suṇātha,||
sādhukaṁ manasi karotha,||
bhāsissāmī" ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti kho te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ.|| ||

Bhagavā etad avoca:|| ||

5. "Imaṁ bhikkhave, bhikkhu parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Yaṁ kho idaṁ aneka-vidhaṁ nāna-p-pakārakaṁ dukkhaṁ loke uppajjati jarā-māraṇaṁ||
idaṁ nu kho dukkhaṁ kiṁ nidānaṁ,||
kiṁ samudayaṁ,||
kiṁ jātikaṁ,||
kiṁ pabhavaṁ?|| ||

Kismiṁ sati jarā-māraṇaṁ hoti||
kismiṁ asati jarā-māraṇaṁ na hoti' ti?|| ||

6. So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Yaṁ kho idaṁ aneka-vidhaṁ nān-ā-p-pakārakaṁ dukkhaṁ loke uppajjati jarā-māraṇaṁ,||
idaṁ kho dukkhaṁ jāti-nidānaṁ,||
jāti-samudayaṁ,||
jāti-jātikaṁ,||
jāti-pabhavaṁ.|| ||

Jātiyā sati jarā-māraṇaṁ hoti,||
jātiyā asati jarā-māraṇaṁ na hotī' ti.|| ||

7. So jarā-māraṇañ ca pajānāti,||
jarā-māraṇa-samudayañ ca pajānāti,||
jarā-māraṇa-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca jarā-māraṇa-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

8. Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
jarā-māraṇa-nirodhāya.|| ||

■

9. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Jāti panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati jāti hoti||
kismiṁ asati jāti na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Jāti bhava-nidānā,||
bhava-samudayaṁ,||
bhava-jātikaṁ,||
bhava-pabhavaṁ.|| ||

Bhave sati jāti hoti,||
bhava asati jāti na hotī' ti.|| ||

So jātiṁ ca pajānāti,||
jāti-samudayañ ca pajānāti,||
jāti-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca jāti-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
jāti-nirodhāya.|| ||

■

10. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Bhavo panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati bhavo hoti||
kismiṁ asati bhavo na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Bhavo upādāna-nidānā,||
upādāna-samudayaṁ,||
upādāna-jātikaṁ,||
upādāna-pabhavaṁ.|| ||

Upādāna sati bhavo hoti,||
upādāna asati bhavo na hotī' ti.|| ||

So bhavaṁ ca pajānāti,||
bhava-samudayañ ca pajānāti,||
bhava-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca bhava-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
bhava-nirodhāya.|| ||

■

11. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Upādānaṁ panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati upādānaṁ hoti||
kismiṁ asati upādānaṁ na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Upādānaṁ taṇhā-nidānā,||
taṇhā-samudayaṁ,||
taṇhā-jātikaṁ,||
taṇhā-pabhavaṁ.|| ||

Taṇhā sati upādānaṁ hoti,||
taṇhā asati upādānaṁ na hotī' ti.|| ||

So upādānaṁ ca pajānāti,||
upādānaṁ-samudayañ ca pajānāti,||
upādānaṁ-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca upādānaṁ-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
upādāna nirodhāya.|| ||

■

12. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Taṇhā panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati taṇhā hoti||
kismiṁ asati taṇhā na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Taṇhā vedanā-nidānā,||
vedanā-samudayaṁ,||
vedanā-jātikaṁ,||
vedanā-pabhavaṁ.|| ||

Vedanā sati taṇhā hoti,||
vedanā asati taṇhā na hotī' ti.|| ||

So taṇhā ca pajānāti,||
taṇhā-samudayañ ca pajānāti,||
taṇhā-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca taṇhā-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
taṇhā nirodhāya.|| ||

■

13. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Vedanā panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati vedanā hoti||
kismiṁ asati vedanā na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Vedanā phassa-nidānā,||
phassa-samudayaṁ,||
phassa-jātikaṁ,||
phassa-pabhavaṁ.|| ||

Phassa sati vedanā hoti,||
phassa asati vedanā na hotī' ti.|| ||

So vedanā ca pajānāti,||
vedanā-samudayañ ca pajānāti,||
vedanā-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca vedanā-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
vedanā-nirodhāya.|| ||

■

14. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Phasso panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati phasso hoti||
kismiṁ asati phasso na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Phasso saḷāyatana-nidānā,||
saḷāyatana-samudayaṁ,||
saḷāyatana-jātikaṁ,||
saḷāyatana-pabhavaṁ.|| ||

Saḷāyatana sati phasso hoti,||
saḷāyatana asati phasso na hotī' ti.|| ||

So phassaṁ ca pajānāti,||
phassa-samudayañ ca pajānāti,||
phassa-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca phassa-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
phassa-nirodhāya.|| ||

■

15. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Saḷāyatanaṁ panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati saḷāyatanaṁ hoti||
kismiṁ asati saḷāyatanaṁ na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Saḷāyatanaṁ nāma-rūpa-nidānā,||
nāma-rūpa-samudayaṁ,||
nāma-rūpa-jātikaṁ,||
nāma-rūpa-pabhavaṁ.|| ||

Nāma-rūpe sati saḷāyatanaṁ hoti,||
nāma-rūpe asati saḷāyatanaṁ na hotī' ti.|| ||

So saḷāyatanaṁ ca pajānāti,||
saḷāyatanaṁ-samudayañ ca pajānāti,||
saḷāyatanaṁ-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca saḷāyatanaṁ-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
saḷāyatanaṁ-nirodhāya.|| ||

■

16. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Nāma-rūpaṁ panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati nāma-rūpaṁ hoti||
kismiṁ asati nāma-rūpaṁ na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Nāma-rūpaṁ viññāṇa-nidānā,||
viññāṇa-samudayaṁ,||
viññāṇa-jātikaṁ,||
viññāṇa-pabhavaṁ.|| ||

Viññāṇa sati nāma-rūpe hoti,||
viññāṇa asati nāma-rūpe na hotī' ti.|| ||

So nāma-rūpaṁ ca pajānāti,||
nāma-rūpa-samudayañ ca pajānāti,||
nāma-rūpa-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca nāma-rūpa-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
nāma-rūpa-nirodhāya.|| ||

■

17. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Viññāṇaṁ panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati viññāṇaṁ hoti||
kismiṁ asati viññāṇaṁ na hoti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Viññāṇaṁ saṅkhāra-nidānā,||
saṅkhāra-samudayaṁ,||
saṅkhāra-jātikaṁ,||
saṅkhāra-pabhavaṁ.|| ||

Saṅkhāre sati viññāṇe hoti,||
saṅkhāre asati viññāṇe na hotī' ti.|| ||

So viññāṇaṁ ca pajānāti,||
viññāṇa-samudayañ ca pajānāti,||
viññāṇa-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca viññāṇa-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
viññāṇa-nirodhāya.|| ||

■

18. Athāparaṁ parivīmaṁsamāno parivīmaṁsati:|| ||

'Saṅkhāraṁ panāyaṁ kiṁ nidānā,||
kiṁ samudayā,||
kiṁ jātikā,||
kiṁ pabhavā?|| ||

Kismiṁ sati saṅkhāraṁ hoti||
kismiṁ asati saṅkhāraṁ na honti' ti?|| ||

So parivīmaṁsamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Saṅkhāraṁ avijjā-nidānā,||
avijjā-samudayaṁ,||
avijjā-jātikaṁ,||
avijjā-pabhavaṁ.|| ||

[82] Avijjāya sati saṅkhārā hoti,||
avijjāya asati saṅkhārā na hontī' ti.|| ||

So saṅkhāre ca pajānāti,||
saṅkhāra-samudayañ ca pajānāti,||
saṅkhāra-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca saṅkhāra-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
taṁ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu||
sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno hoti||
saṅkhāra-nirodhāya.|| ||

 

§

 

19. Avijjā-gato yaṁ bhikkhave,||
purisa-puggalo puññaṁ ce saṅkhāraṁ abhisaṅkhāroti,||
puññ'opagaṁ hoti viññāṇaṁ||
apuññaṁ ce saṅkhāraṁ abhisaṅkhāroti,||
apuññ'opagaṁ hoti viññāṇaṁ||
āneñjaṁ ce saṅkhāraṁ abhisaṅkhāroti,||
āneñj'ūpagaṁ hoti viññāṇaṁ.|| ||

20. Yato kho bhikkhave, bhikkhuno avijjā pahīṇā hoti vijjā uppannā,||
so avijjā-virāgā vijjūppādā n'eva puññābhisaṅkhāraṁ abhisaṅkhāroti||
na apuññ-ā-bhisaṅkhāraṁ abhisaṅkhāroti||
na āneñj-ā-bhisaṅkhāraṁ abhisaṅkhāroti.|| ||

21. Anabhisaṅkhāronto anabhisañcetayanto na kiñci loke upādiyati||
anupādiyaṁ na paritassati||
aparitassaṇ paccattaṁ yeva parinibkhāyati:|| ||

'Khīṇā jāti||
vusitaṁ Brahma-cariyaṁ||
kataṁ karaṇīyaṁ||
nāparaṁ itthattayā' ti pajānāti.|| ||

22. So sukhaṁ ce vedanaṁ vediyati,||
'Sā aniccā' ti pajānāti||
'Anajjhositā' ti pajānāti||
'Anabhinanditā' ti pajānāti.|| ||

Dukkhaṁ ce vedanaṁ vediyati,||
'Sā aniccā' ti pajānāti||
'Anajjhositā' ti pajānāti||
'Anabhinanditā' ti pajānāti.|| ||

Adukkha-m-asukhaṁ ce vedanaṁ vediyati,||
'Sā aniccā' ti pajānāti||
'Anajjhositā' ti pajānāti||
'Anabhinanditā' ti pajānāti.|| ||

23. So sukhaṁ ce vedanaṁ vediyati,||
visaññutto taṁ vedanaṁ vediyati;||
dukkhaṁ ce vedanaṁ vediyati,||
visaññutto naṁ vedanaṁ vediyati;||
Adukkha-m-asukhaṁ ce vedanaṁ vediyati,||
visaññutto naṁ vedanaṁ vediyati.|| ||

[83] 24. So kāya-pariyantikaṁ vedanaṁ vedayamāno kāya-pariyantikaṁ vedanaṁ vedayāmī' ti pajānāti.|| ||

Jīvita-pariyantikaṁ vedanaṁ vedayamāno jīvita-pariyantikaṁ vedanaṁ vedayāmī' ti pajānāti.|| ||

Kāyassa bhedā uddhaṁ jīvita-pariyādānā idh'eva sabba-vedayitāni anabhinanditāni sīti bhavissanti||
sarīrāni avasissantī' ti pajānāti.|| ||

25. Seyyathā pi bhikkhave, puriso kumbhakārapākā uṇhaṁ kumbhaṁ uddharitvā same bhūmibhāge pativiseyya,||
tatra yā'yaṁ usmā sā tatth'eva vūpasameyya||
kapallāni avasisseyyuṁ.|| ||

Evam eva kho bhikkhave bhikkhu kāya-pariyantikaṁ vedanaṁ vediyamāno kāya-pariyantikaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti;||
jīvita-pariyantikaṁ vedanaṁ vediyamāno jīvita-pariyantikaṁ vedanaṁ vediyāmī' ti pajānāti;||
kāyassa bhedā uddhaṁ jīvita-pariyādānā idh'eva sabba-vedayitāni anabhinanditāni sīti bhavissanti,||
sarīrāni avasissantī' ti pajānāti.|| ||

26. Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave?|| ||

Api nu kho khīṇ'āsavo bhikkhu puññ-ā-bhisaṅkhāraṁ vā abhisaṅkhāreyya,||
apuññ-ā-bhisaṅkhāraṁ vā abhisaṅkhāreyya,||
āneñj-ā-bhisaṅkhāraṁ vā abhisaṅkhāreyyā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

27. "Sabbaso vā pana saṅkhāresu asati saṅkhāra-nirodhā||
api nu kho viññāṇaṁ paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

28. "Sabbaso vā pana viññāṇe asati viññāṇa-nirodhā||
api nu kho nāma-rūpaṁ paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

29. "Sabbaso vā pana nāma-rūpe asati nāma-rūpa-nirodhā||
api nu kho saḷāyatanaṁ paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

30. "Sabbaso vā pana saḷāyatane asati saḷāyatana-nirodhā||
api nu kho phasso paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

[84] 31. "Sabbaso vā pana phasse asati phassa-nirodhā||
api nu kho vedanā paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

32. "Sabbaso vā pana vedanāya asati vedanā-nirodhā||
api nu kho taṇhā paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

33. "Sabbaso vā pana taṇhāya asati taṇhā-nirodhā||
api nu kho upādānaṁ paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

34. "Sabbaso vā pana upādāne asati upādāna-nirodhā||
api nu kho bhavo paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

35. "Sabbaso vā pana bhave asati bhava-nirodhā||
api nu kho jāti paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

36. "Sabbaso vā pana jātiyā asati jāti-nirodhā||
api nu kho jarā-māraṇaṁ paññāyethā" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

37. "Sādhu sādhu kho bhikkhave,||
evam etaṁ bhikkhave,||
n'etaṁ aññathā.|| ||

Saddahatha me taṁ bhikkhave, adhimuccatha||
nikkaṅkhā ettha hotha nibbicikicchā||
esevanto dukkhassā" ti.|| ||