Saṁyutta Nikāya
II. Nidāna Vagga
12. Nidāna Saṁyutta
7. Mahā Vagga

Sutta 66

Sammasana Suttaṁ

 

---

[107]

[1][pts][bodh][than] Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kurūsu viharati||
Kammāsadammaṁ nāma Kurūnaṁ nigamo.|| ||

2. Tatra kho Bhagavā bhikkhu āmantesi:|| ||

"Bhikkhavo" ti.|| ||

"Bhadante" ti te bhikkh Bhagavato paccassosuṁ|| ||

3. Bhagavā etad avoca:|| ||

"Sammasatha no tumhe bhikkhave,||
antarā sammasanan" ti?"|| ||

4. Evaṁ vutte aññataro bhikkhu Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Ahaṁ kho bhante, sammasāmi antarā sammasanan" ti.|| ||

5. "Yathā kathaṁ pana tvaṁ bhikkhu,||
sammasasi antarām sammasan" ti?|| ||

6. Atha kho so bhikkhu vyākāsi.|| ||

Yathā so bhikkhu vyākāsi,||
na so bhikkhu Bhagavato cittaṁ ārādhesi.|| ||

7. Evaṁ vutte āyasmā Ānando Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Etassa Bhagavā kālo,||
etassa Sugata kālo,||
yaṁ Bhagavā antarā sammasaṁ bhāseyya,||
Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī" ti.|| ||

8. "Tena h'Ānanda suṇātha,||
sādhukaṁ manasi karotha,||
bhāsissāmī" ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti||
kho te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ.|| ||

9. Bhagavā etad avoca:|| ||

"Idha, bhikkhave, bhikkhu sammasamāno sammasati antarā sammasanaṁ.|| ||

'Yaṁ kho idaṁ aneka-vidhaṁ nāna-p-pakārakaṁ dukkhaṁ loke uppajjati jarā-māraṇaṁ.|| ||

Idaṁ kho dukkhaṁ,||
kiṁ nidānaṁ,||
kiṁ samudayaṁ,||
[108] kiṁ jātikaṁ||
kim pabhavaṁ?|| ||

Kismiṁ sati, jarā-māraṇaṁ hoti,||
kismiṁ asati, jarā-māraṇaṁ na hotī' ti?|| ||

So sammasamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Yaṁ kho idaṁ aneka-vidhaṁ nān-ā-p-pakārakaṁ dukkhaṁ loke uppajjati jarā-māraṇaṁ,||
idaṁ kho dukkhaṁ upadhi-nidānaṁ||
upadhi-samudayaṁ||
upadhi-jātikaṁ||
upadhi-pabhavaṁ.|| ||

Upadhismiṁ sati,||
jarā-māraṇaṁ hoti,||
upadhismiṁ asati,||
jarā-māraṇaṁ na hotī' ti.|| ||

So jarā-māraṇañ ca pajānāti,||
jarā-māraṇa-samudayañ ca pajānāti,||
jarā-māraṇa-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca jarā-māraṇa-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno jarā-māraṇa-nirodhāya.|| ||

■

10. Athāparaṁ sammasamāno sammasati antarā sammasanaṁ.|| ||

'Upadhi panāyaṁ||
kim nidāno||
kiṁ samudayo||
kiṁ jātiko||
kim pabhavo?|| ||

Kismiṁ sati, upadhi hoti,||
kismiṁ asati, upadhi na hotī' ti?|| ||

So sammasamāno evaṁ pajānāti:|| ||

'Upadhi taṇhā-nidāno,||
taṇhā-samudayo,||
taṇhā-jātiko,||
taṇhā-pabhavo.|| ||

Taṇhāya sati,||
upadhi hoti,||
taṇhāya asati,||
upadhi na hotī' ti.|| ||

So upadhiñ ca pajānāti,||
upadhi-samudayañ ca pajānāti,||
upadhi-nirodhañ ca pajānāti,||
yā ca upadhi-nirodha-sāruppa-gāminī paṭipadā,||
tañ ca pajānāti.|| ||

Tathā paṭipanno ca hoti anuDhamma-cārī.|| ||

Ayaṁ vuccati bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkha-k-khayāya paṭipanno upadhi-nirodhāya.|| ||

■

11. Athāparaṁ sammasamāno sammasati antarā sammasanaṁ.|| ||

'Taṇhā panāyaṁ||
kattha uppajjamānā uppajjati,||
kattha nivisamānā nivisatī' ti?|| ||

So sammasamāno evaṁ pajānāti:|| ||

Yaṁ kho kiñci loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

Kiñ ca loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ?|| ||

Cakkhuṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

12. Sotaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

[109] 13. Ghāṇaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

14. Jivhā loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

15. Kāyo loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

16. Mano loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati,||
ettha nivisamānā nivisati.|| ||

 

§

 

17. Ye hi ke ci bhikkhave, atītam addhānaṁ samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ niccato addakkhuṁ,||
sukhato addakkhuṁ,||
attato addakkhuṁ,||
ārogyato addakkhuṁ,||
khemato addakkhuṁ,||
te taṇhaṁ vaḍḍhesuṁ.|| ||

18. Ye taṇhaṁ vaḍḍhesuṁ,||
te upadhiṁ vaḍḍhesuṁ;||
ye upadhiṁ vaḍḍhesuṁ,||
te dukkhaṁ vaḍḍhesuṁ;||
ye dukkhaṁ vaḍḍhesuṁ,||
te na parimucciṁsu jātiyā jarā māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi,||
na parimucciṁsu dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

■

19. Ye pi hi keci bhikkhave, anāgatam addhānaṁ samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ niccato dakkhinti,||
sukhato dakkhinti||
attato dakkhinti,||
ārogyato dakkhinti,||
khemato dakkhinti,||
te taṇhaṁ vaḍḍhessanti.|| ||

20. Ye taṇhaṁ vaḍḍhessanti,||
te upadhiṁ vaḍḍhessanti,||
ye upadhiṁ vaḍḍhessanti,||
te dukkhaṁ vaḍḍhessanti;||
ye dukkhaṁ vaḍḍhessanti;||
te na parimuccissanti jātiyā jarā-māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi,||
na parimuccissanti dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

■

21. Ye pi hi keci bhikkhave, etarahi samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ niccato passanti,||
sukhato passanti,||
attato passanti,||
ārogyato passanti,||
khemato passanti,||
te taṇhaṁ vaḍḍhenti.|| ||

22. Ye taṇhaṁ vaḍḍhenti,||
te upadhiṁ vaḍḍhenti;||
ye upadhiṁ vaḍḍhenti,||
te dukkhaṁ vaḍḍhenti;||
ye dukkhaṁ vaḍḍhenti,||
te na parimuccanti jātiyā jarā-māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi na parimuccanti dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

[110] 23. Seyyathā pi bhikkhave, āpānīyakaṁso vaṇṇa-sampanno gandha-sampanno rasa-sampanno,||
so ca kho visena saṁsaṭṭho.|| ||

Atha puriso āgaccheyya ghamm-ā-bhitatto ghammā pareto kilanto tasito pipāsito||
tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:|| ||

'Ayaṁ te ambho purisa,||
āpānīyakaṁso vaṇṇa-sampanno gandha-sampanno rasa-sampanno,||
so ca kho visena saṁsaṭṭho,||
sace ākaṅkhasi piva pivato hi kho taṁ chādissati||
vaṇṇena pi||
gandhena pi||
rasena pi,||
pītvā ca pana tato nidānaṁ māraṇaṁ vā nigacchasi,||
māraṇa-mattaṁ vā dukkhan' ti.|| ||

So taṁ āpānīyakaṁsaṇ sahasā apaṭisaṅkhā piveyya,||
na paṭinissajjeyya||
so tato nidānaṁ māraṇaṁ vā niga-c-cheyya,||
māraṇa-mattaṁ vā dukkhaṁ.|| ||

24. Evam eva kho bhikkhave, ye keci atītam addhānaṁ samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ niccato addakkhuṁ,||
sukhato addakkhuṁ,||
attato addakkhuṁ,||
ārogyato addakkhuṁ,||
khemato addakkhuṁ,||
te taṇhaṁ vaḍḍhesuṁ.|| ||

Ye taṇhaṁ vaḍḍhesuṁ,||
te upadhiṁ vaḍḍhesuṁ;||
ye upadhiṁ vaḍḍhesuṁ,||
te dukkhaṁ vaḍḍhesuṁ;||
ye dukkhaṁ vaḍḍhesuṁ,||
te na parimucciṁsu jātiyā jarā māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi,||
na parimucciṁsu dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

■

25. Ye pi hi keci bhikkhave, anāgatam addhānaṁ samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ niccato dakkhinti,||
sukhato dakkhinti||
attato dakkhinti,||
ārogyato dakkhinti,||
khemato dakkhinti,||
te taṇhaṁ vaḍḍhessanti.|| ||

Ye taṇhaṁ vaḍḍhessanti,||
te upadhiṁ vaḍḍhessanti,||
ye upadhiṁ vaḍḍhessanti,||
te dukkhaṁ vaḍḍhessanti;||
ye dukkhaṁ vaḍḍhessanti;||
te na parimuccissanti jātiyā jarā-māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi,||
na parimuccissanti dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

■

26. Ye pi hi keci bhikkhave, etarahi samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ niccato passanti,||
sukhato passanti,||
attato passanti,||
ārogyato passanti,||
khemato passanti,||
te taṇhaṁ vaḍḍhenti.|| ||

27. Ye taṇhaṁ vaḍḍhenti,||
te upadhiṁ vaḍḍhenti;||
ye upadhiṁ vaḍḍhenti,||
te dukkhaṁ vaḍḍhenti;||
ye dukkhaṁ vaḍḍhenti,||
te na parimuccanti jātiyā jarā-māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi na parimuccanti dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

 

§

 

28. Ye ca kho keci bhikkhave,||
atītam addhānaṁ samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ aniccato addakkhuṁ,||
dukkhato addakkhuṁ,||
anattato addakkhuṁ,||
rogato addakkhuṁ,||
bhayato addakkhuṁ||
te taṇhaṁ pajahiṁsu.|| ||

Ye taṇhaṁ pajahiṁsu,||
te upadhiṁ pajahiṁsu;||
ye upadhiṁ pajahiṁsu,||
te dukkhaṁ pajahiṁsu;||
ye dukkhaṁ pajahiṁsu,||
te parimucciṁsu jātiyā jarāya māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi||
parimucciṁsu dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

■

29. Ye pi hi keci bhikkhave,||
anāgatam addhānaṁ samaṇā [111] vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ aniccato dakkhinti,||
dukkhato dakkhinti,||
anattato dakkhinti,||
rogato dakkhinti,||
bhayato dakkhinti||
te taṇhaṁ pajahissanti.|| ||

30. Ye taṇhaṁ pajahissanti,||
te dukkhaṁ pajahissanti;||
ye dukkhaṁ pajahissanti,||
te dukkhaṁ pajahissanti;||
ye dukkhaṁ pajahissanti,||
te parimuccissanti jātiyā jarā māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi||
parimuccissanti dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

■

31. Ye pi hi keci bhikkhave,||
etarahi samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loko piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ aniccato passanti,||
dukkhato passanti,||
anattato passanti,||
rogato passanti,||
bhayato passanti,||
te taṇhaṁ pajahanti.|| ||

32. Ye taṇhaṁ pajahanti,||
te upadhiṁ pajahanti;||
ye upadhiṁ pajahanti,||
te dukkhaṁ pajahanti;||
ye dukkhaṁ pajahanti,||
te parimuccanti jātiyā jarāya māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi,||
parimuccanti dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

33. Seyyathā pi bhikkhave, āpānīyakaṁso vaṇṇa-sampanno gandha-sampanno rasa-sampanno,||
so ca kho visena saṁsaṭṭho.|| ||

Atha puriso āgaccheyya ghamm-ā-bhitatto ghamma pareto kilanto tasito pipāsito||
tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:|| ||

'Ayaṁ te ambho purisa,||
āpānīyakaṁso vaṇṇa-sampanno gandha-sampanno rasa-sampanno,||
so ca kho visena saṁsaṭṭho||
sace ākaṅkhasi piva,||
pivato hi kho taṁ chādissati||
vaṇṇena pi||
gandhena pi||
rasena pi||
pitvitvā ca pana tato nidānaṁ māraṇaṁ vā nigacchasi,||
māraṇa-mattaṁ vā dukkhan' ti.|| ||

34. Atha kho bhikkhave, tassa purisassa evam assa:|| ||

'Sakkā kho me ayaṁ surāpipāsitā pānīyena vā vinetuṁ,||
dadhi-maṇḍa-kena vā vinetuṁ,||
mattha-loṇi-kāya vā vinetuṁ,||
loṇa-sovīrakena vā vinetuṁ||
na tvevāhaṁ taṁ piveyyaṁ,||
yaṁ mama assa dīgha-rattaṁ ahitāya dukkhāyā' ti.|| ||

So taṁ āpānīyakaṁsaṁ paṭisaṅkhā na piveyya,||
paṭi- [112] nissajjeyya.|| ||

So tato nidānaṁ na māraṇaṁ vā niga-c-cheyya,||
māraṇa-mattaṁ vā dukkhaṁ.|| ||

35. Evam eva kho bhikkhave,||
ye hi ke ci atītam addhānaṁ samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ aniccato addakkhuṁ,||
dukkhato addakkhuṁ,||
anattato addakkhuṁ,||
rogato addakkhuṁ,||
bhayato addakkhuṁ||
te taṇhaṁ pajahiṁsu.|| ||

36. Ye taṇhaṁ pajahiṁsu,||
te upadhiṁ pajahiṁsu;||
ye upadhiṁ pajahiṁsu,||
te dukkhaṁ pajahiṁsu;||
ye dukkhaṁ pajahiṁsu,||
te parimucciṁsu jātiyā jarāya māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi||
parimucciṁsu dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

■

37. Ye pi hi keci bhikkhave,||
anāgatam addhānaṁ samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loke piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ aniccato dakkhinti,||
dukkhato dakkhinti,||
anattato dakkhinti,||
rogato dakkhinti,||
bhayato dakkhinti||
te taṇhaṁ pajahissanti.|| ||

38. Ye taṇhaṁ pajahissanti,||
te dukkhaṁ pajahissanti;||
ye dukkhaṁ pajahissanti,||
te dukkhaṁ pajahissanti;||
ye dukkhaṁ pajahissanti,||
te parimuccissanti jātiyā jarā māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi||
parimuccissanti dukkhasmā ti vadāmi.|| ||

■

39. Ye pi hi keci bhikkhave,||
etarahi samaṇā vā||
brāhmaṇā vā||
yaṁ loko piyarūpaṁ sātarūpaṁ,||
taṁ aniccato passanti,||
dukkhato passanti,||
anattato passanti,||
rogato passanti,||
bhayato passanti,||
te taṇhaṁ pajahanti.|| ||

40. Ye taṇhaṁ pajahanti,||
te upadhiṁ pajahanti;||
ye upadhiṁ pajahanti,||
te dukkhaṁ pajahanti;||
ye dukkhaṁ pajahanti,||
te parimuccanti jātiyā jarāya māraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi,||
parimuccanti dukkhasmā ti vadāmi".|| ||