Saṁyutta Nikāya
3. Khandha Vagga
22. Khandha Saṁyutta
8. Khajjaniya Vagga

Sutta 79

Khajjanīya Suttaṁ

 

---

[86]

[1][pts][than][bodh][olds] Evaṁ me sutaṁ.|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati.|| ||

"Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brahmaṇā vā||
aneka-vihitaṁ pubbe-nivāsaṁ anussara-mānā anussaranti,||
sabbe te pañc'upādāna-k-khandhe anussaranti,||
etesaṁ vā aññataraṁ.|| ||

Katame pañca?|| ||

'Evaṁ rūpo ahosiṁ atītam addhānan' ti.|| ||

Iti vā hi bhikkhave,||
anussara-māno rūpaṁ yeva anussarati.|| ||

'Evaṁ vedano ahosīṁ atītam addhānan' ti||
iti vā bhikkhave,||
anussara-māno vedanaṁ yeva anussarati.|| ||

'Evaṁ saññī ahosiṁ atītam addhānan' ti.|| ||

Iti vā bhikkhave,||
anussara-māno saññaṁ yeva anussarati.|| ||

'Evaṁ saṅkhāro ahosiṁ atītam addhānan' ti.|| ||

Iti vā hi, bhikkhave,||
anussara-māno saṅkhāre yeva anussarati.|| ||

'Evaṁ viññāṇo ahosiṁ atītam addhānan' ti.|| ||

Iti vā hi bhikkhave,||
anussara-māno viññāṇaṁ yeva anussarati.|| ||

 

§

 

Kiñ ca bhikkhave, 'rūpaṁ' vadetha?|| ||

'Rūppatī' ti kho bhikkhave,||
tasmā 'rūpan' ti vuccati.|| ||

Kena rūppati?|| ||

Sītena pi ruppati||
uṇhena pi ruppati||
jighacchāya pi ruppati||
pipāsāya pi ruppati||
ḍaṁsa-makasa-vāt'ātapa-siriṁsapa-samphassena pi ruppati.|| ||

'Ruppatī' ti kho bhikkhave,||
tsamā 'rūpan' ti vuccati.|| ||

■

Kiñ ca bhikkhave, 'vedanaṁ' vadetha?|| ||

'Vediyatī' ti kho bhikkhave,||
tasmā 'vedanā' ti vuccati.|| ||

Kiñ ca vediyati?|| ||

Sukham pi vediyati||
dukkham pi vediyati||
[87] adukkha-m-asukham pi vediyati.|| ||

'Vediyatī' ti kho bhikkhave,||
tasmā 'vedanā' ti vuccati.|| ||

■

Kiñ ca bhikkhave, 'saññaṁ' vadetha?|| ||

'Sañjānātī' ti kho bhikkhave,||
tasmā 'saññā' ti vuccati.|| ||

Kiñ ca sañjānāti?|| ||

Nīlam pi sañjānāti,||
pītakam pi sañjānāti,||
lohitakam pi sañjānāti,||
odātam pi sañjānāti.|| ||

'Sañjānātī' ti kho bhikkhave,||
tasmā 'saññā' ti vuccati.|| ||

■

Kiñ ca bhikkhave, saṅkhāre vadetha?|| ||

'Saṅkhataṁ abhisaṅkhārontī' ti bhikkhave,||
tasmā 'saṅkhārā' ti vuccanti.|| ||

Kiñ ca saṅkhataṁ abhisaṅkhāronti?|| ||

Rūpaṁ rūpattāya saṅkhataṁ abhisaṅkhāronti.|| ||

Vedanaṁ vedanattāya saṅkhataṁ abhisaṅkhāronti.|| ||

Saññaṁ saññattāya saṅkhataṁ abhisaṅkhāronti.|| ||

Saṅkhāre saṅkhārattāya saṅkhataṁ abhisaṅkhāronti.|| ||

Viññāṇaṁ viññāṇattāya saṅkhataṁ abhisaṅkhāronti.|| ||

'Saṅkhataṁ abhisaṅkhārontī' ti kho bhikkhave,||
tasmā 'saṅkhārā' ti vuccanti.|| ||

■

Kiñ ca bhikkhave, viññāṇaṁ vadetha?|| ||

'Vijānātī' ti kho bhikkhave,||
tasmā 'viññāṇan' ti vuccati.|| ||

Kiñ ca vijānāti?|| ||

Ambilam pi vijānāti,||
tittakam pi vijānāti,||
kaṭukam pi vijānāti,||
madhurakam pi vijānāti,||
khārikam pi vijānāti,||
akhārikam pi vijānāti,||
loṇikam pi vijānāti,||
aloṇikam pi vijānāti.|| ||

'Vijānātī' ti kho bhikkhave,||
tasmā 'viññāṇan' ti vuccati.|| ||

 

§

 

Tatra, bhikkhave, sutavā ariya-sāvako iti paṭisañcikkhati:|| ||

'Ahaṁ kho etarahi rūpena khajjāmī,||
atītam pahaṁ addhānaṁ||
evam eva rūpena khajjiṁ,||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannena rūpena khajjāmi.|| ||

Ahaṁ c'eva kho pana anāgataṁ rūpaṁ abhinandeyyaṁ,||
anagatam pahaṁ addhānaṁ||
evam eva rūpena khajjeyyaṁ,||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannena rūpena khajjāmīti.|| ||

So iti paṭisaṅkhāya atītasmiṁ rūpasmiṁ anapekho hoti||
anāgataṁ rūpaṁ n'ābhinandati||
pacc'uppannassa rūpassa nibbidāya||
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.|| ||

■

Ahaṁ kho etarahi vedanāya khajjāmi,||
atītam pahaṁ addhānaṁ||
evam eva vedanāya khajjiṁ||
seyyathā pi etarahi [88] pacc'uppannāya vedanāya khajjāmi.|| ||

Ahaṁ c'eva kho pana anāgataṁ vedanaṁ abhinandeyyaṁ||
anāgatam pahaṁ addhānaṁ||
evam eva vedanāya khajjeyyaṁ,||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannāya vedanāya khajjāmīti.|| ||

So iti paṭisaṅkhāya atītāya vedanāya anapekho hoti,||
anāgataṁ vedanaṁ n'ābhinandati||
pacc'uppannāya vedanāya nibbidāya||
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.|| ||

■

Ahaṁ kho etarahi saññāya khajjāmi,||
atītampahaṁ addhānaṁ||
evam eva saññāya khajjiṁ||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannāya saññāya khajjāmi.|| ||

Ahaṁ c'eva kho pana anāgataṁ saññaṁ abhinandeyyaṁ||
anāgatam pahaṁ addhānaṁ||
evam eva saññāya khajjeyyaṁ,||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannāya vedanāya khajjāmīti.|| ||

So iti paṭisaṅkhāya atītāya saññāya anapekho hoti,||
anāgataṁ saññaṁ n'ābhinandati||
pacc'uppannāya saññāya nibbidāya||
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.|| ||

■

Ahaṁ kho etarahi saṅkhārehi khajjāmi,||
atītampahaṁ addhānaṁ||
evam eva saṅkhārehi khajjiṁ||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannehi saṅkhārehi khajjāmi.|| ||

Ahaṁ c'eva kho pana anāgate saṅkhāre abhinandeyyaṁ||
anāgatampahaṁ addhānaṁ||
evam eva saṅkhārehi khajjeyyaṁ,||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannehi saṅkhārehi khajjāmīti.|| ||

So iti paṭisaṅkhāya atītesu saṅkhāresu anapekho hoti,||
anāgate saṅkhāre n'ābhinandati||
pacc'uppannānaṁ saṅkhārānaṁ nibbidāya||
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.|| ||

■

Ahaṁ kho etarahi viññāṇena khajjāmi,||
atītampahaṁ addhānaṁ||
evam eva viññāṇena khajjiṁ||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannena viññāṇena khajjāmi.|| ||

Ahaṁ c'eva kho pana anāgataṁ viññāṇaṁ abhinandeyyaṁ||
anāgatampahaṁ addhānaṁ||
evam eva viññāṇena khajjeyyaṁ,||
seyyathā pi etarahi pacc'uppannena viññāṇena khajjāmī.|| ||

So iti paṭisaṅkhāya atītasmiṁ viññāṇasmiṁ anapekho hoti,||
anāgataṁ viññāṇaṁ n'ābhinandati||
pacc'uppannassa viññāṇassa nibbidāya||
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.|| ||

 

§

 

"Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave?|| ||

Rūpaṁ niccaṁ vā aniccaṁ vā" ti?|| ||

"Aniccaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vā taṁ sukhaṁ vā" ti?|| ||

"Dukkhaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vipariṇāma dhammaṁ kallaṁ nu taṁ samanupassituṁ:|| ||

'Etaṁ mama,||
eso ham asmi,||
eso me attā'" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

■

"Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave?|| ||

Vedanā niccaṁ vā aniccaṁ vā" ti?|| ||

"Aniccaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vā taṁ sukhaṁ vā" ti?|| ||

"Dukkhaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vipariṇāma dhammaṁ kallaṁ nu taṁ samanupassituṁ:|| ||

'Etaṁ mama,||
eso ham asmi,||
eso me attā'" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

■

"Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave?|| ||

Saññā niccaṁ vā aniccaṁ vā" ti?|| ||

"Aniccaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vā taṁ sukhaṁ vā" ti?|| ||

"Dukkhaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vipariṇāma dhammaṁ kallaṁ nu taṁ samanupassituṁ:|| ||

'Etaṁ mama,||
eso ham asmi,||
eso me attā'" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

■

"Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave?|| ||

Saṅkhārā niccaṁ vā aniccaṁ vā" ti?|| ||

"Aniccaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vā taṁ sukhaṁ vā" ti?|| ||

"Dukkhaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vipariṇāma dhammaṁ kallaṁ nu taṁ samanupassituṁ:|| ||

'Etaṁ mama,||
eso ham asmi,||
eso me attā'" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

■

"Taṁ kiṁ maññatha bhikkhave?|| ||

Viññāṇaṁ niccaṁ vā aniccaṁ vā" ti?|| ||

"Aniccaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vā taṁ sukhaṁ vā" ti?|| ||

"Dukkhaṁ bhante."|| ||

"Yam panāniccaṁ dukkhaṁ vipariṇāma dhammaṁ kallaṁ nu taṁ samanupassituṁ:|| ||

'Etaṁ mama,||
eso ham asmi,||
eso me attā'" ti?|| ||

"No h'etaṁ bhante."|| ||

[89] Tasmātiha bhikkhave,||
yaṁ kiñci rūpaṁ||
atīt-ā-nāgata-pacc'uppannaṁ||
ajjhattaṁ vā bahiddhā vā||
oḷārikaṁ vā sukhumaṁ vā||
hīnaṁ vā paṇītaṁ vā||
yaṁ dūre santike vā,||
sabbaṁ rūpaṁ||
'N'etaṁ mama,||
n'eso ham asmi,||
na me so attā' ti||
evam etaṁ yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya daṭṭhabbaṁ.|| ||

■

Yā kāci vedanā||
atīt-ā-nāgata-pacc'uppannaṁ||
ajjhattaṁ vā bahiddhā vā||
oḷārikaṁ vā sukhumaṁ vā||
hīnaṁ vā paṇītaṁ vā||
yaṁ dūre santike vā,||
sabbaṁ vedanaṁ||
'N'etaṁ mama,||
n'eso ham asmi,||
na me so attā' ti||
evam etaṁ yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya daṭṭhabbaṁ.|| ||

■

Yā kāci saññā||
atīt-ā-nāgata-pacc'uppannaṁ||
ajjhattaṁ vā bahiddhā vā||
oḷārikaṁ vā sukhumaṁ vā||
hīnaṁ vā paṇītaṁ vā||
yaṁ dūre santike vā,||
sabbaṁ saññaṁ||
'N'etaṁ mama,||
n'eso ham asmi,||
na me so attā' ti||
evam etaṁ yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya daṭṭhabbaṁ.|| ||

■

Ye keci saṅkhārā||
atīt-ā-nāgata-pacc'uppannaṁ||
ajjhattaṁ vā bahiddhā vā||
oḷārikaṁ vā sukhumaṁ vā||
hīnaṁ vā paṇītaṁ vā||
yaṁ dūre santike vā,||
sabbaṁ saṅkhāraṁ||
'N'etaṁ mama,||
n'eso ham asmi,||
na me so attā' ti||
evam etaṁ yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya daṭṭhabbaṁ.|| ||

Yaṁ kiñci viññāṇaṁ||
atīt-ā-nāgata-pacc'uppannaṁ||
ajjhattaṁ vā bahiddhā vā||
oḷārikaṁ vā sukhumaṁ vā||
hīnaṁ vā paṇītaṁ vā||
yaṁ dūre santike vā,||
sabbaṁ viññāṇaṁ||
'N'etaṁ mama,||
n'eso ham asmi,||
na me so attā' ti||
evam etaṁ yathā-bhūtaṁ samma-p-paññāya daṭṭhabbaṁ.|| ||

 

§

 

Ayaṁ vuccati bhikkhave,||
ariya-sāvako apacināti,||
no ācināti,||
pajahati, na upādiyati,||
visineti, no ussineti -||
vidhupeti, na sandhūpeti.|| ||

Kiñ ca apacināti, no ācināti?|| ||

Rūpaṁ apacināti, no ācināti.|| ||

Vedanaṁ apacināti, no ācināti.|| ||

Saññaṁ apacināti, no ācināti.|| ||

Saṅkhāre apacināti, no ācināti.|| ||

Viññāṇaṁ apacināti, no ācināti.|| ||

■

Kiñ ca pajahati, na upādiyati?|| ||

Rūpaṁ pajahati, na upādiyati.|| ||

Vedanaṁ pajahati, na upādiyati.|| ||

Saññaṁ pajahati, na upādiyati.|| ||

Saṅkhāre pajahati, na upādiyati.|| ||

Viññāṇaṁ pajahati na upādiyati.|| ||

■

Kiñ ca visineti, no ussineti?|| ||

Rūpaṁ visineti, na ussineti.|| ||

Vedanaṁ visineti, na ussineti.|| ||

Saññaṁ visineti, na ussineti.|| ||

Saṅkhāre visineti, na ussineti.|| ||

[90] Viññāṇaṁ visineti na ussineti.|| ||

■

Kiñ ca vidhūpeti, na sandhūpeti?|| ||

Rūpaṁ vidhūpeti, na sandhūpeti.|| ||

Vedanaṁ vidhūpeti, na sandhūpeti.|| ||

Saññaṁ vidhūpeti, na sandhūpeti.|| ||

Saṅkhāre vidhūpeti, na sandhūpeti.|| ||

Viññāṇaṁ vidhūpeti, na sandhūpeti.|| ||

 

---

 

Evaṁ passaṁ bhikkhave, sutavā ariya-sāvako||
rūpasmim pi nibbindati||
vedanāya pi nibbindati,||
saññāya'pi nibbindati,||
saṅkhāresu pi nibbindati,||
viññāṇasmim pi nibbindati.|| ||

Nibbindaṁ virajjati||
virāgā vimuccati||
vimuttasmiṁ vimuttamiti||
ñāṇaṁ hoti:|| ||

'Khīṇā jāti||
vusitaṁ Brahma-cariyaṁ||
kataṁ karaṇīyaṁ||
nāparaṁ itthattāyā' ti pajānāti.|| ||

 

§

 

Ayaṁ vuccati bhikkhave:|| ||

'Bhikkhu nevācināti na apacināti||
apacinitvā ṭhito;||
n'eva pajahati na upādiyati,||
pajahitvā ṭhito;||
n'eva visineti na ussineti||
visinetvā ṭhito;||
n'eva vidhūpeti na sandhūpeti,||
vidhūpetvā ṭhito.'|| ||

Kiñ ca nevācināti na apacināti?|| ||

Apacinitvā ṭhito rūpaṁ||
nevācināti, na apacināti.|| ||

Apacinitvā ṭhito vedanaṁ||
nevācināti, na apacināti.|| ||

Apacinitvā ṭhito saññaṁ||
nevācināti, na apacināti.|| ||

Apacinitvā ṭhito saṅkhāre||
nevācināti, na apacināti.|| ||

Apacinitvā ṭhito viññāṇaṁ||
nevācināti, na apacināti.|| ||

■

Kiñ ca n'eva pajahati na upādiyati?|| ||

Pajahitvā ṭhito rūpaṁ||
n'eva pajahati na upādiyati.|| ||

Pajahitvā ṭhito vedanaṁ||
n'eva pajahati na upādiyati.|| ||

Pajahitvā ṭhito saññaṁ||
n'eva pajahati na upādiyati.|| ||

Pajahitvā ṭhito saṅkhāre||
n'eva pajahati na upādiyati.|| ||

Pajahitvā ṭhito viññāṇaṁ||
n'eva pajahati na upādiyati.|| ||

■

Kiñ ca n'eva visineti, na ussineti?|| ||

Visinetvā ṭhito rūpaṁ||
n'eva visineti na ussineti.|| ||

Visinetvā ṭhito vedanaṁ||
n'eva visineti na ussineti.|| ||

Visinetvā ṭhito saññaṁ||
n'eva visineti na ussineti.|| ||

Visinetvā ṭhito saṅkhāre||
n'eva visineti na ussineti.|| ||

Visinetvā ṭhito viññāṇaṁ||
n'eva visineti na ussineti.|| ||

■

Kiñ ca n'eva vidhūpeti na sandhūpeti?|| ||

Vidhūpetvā ṭhito rūpaṁ||
n'eva vidhūpeti na sandhūpeti.|| ||

Vidhūpetvā ṭhito vedanaṁ||
n'eva vidhūpeti na sandhūpeti.|| ||

Vidhūpetvā ṭhito saññaṁ||
n'eva vidhūpeti na sandhūpeti.|| ||

Vidhūpetvā ṭhito saṅkhāre||
n'eva vidhūpeti na sandhūpeti.|| ||

Vidhūpetvā ṭhito viññāṇaṁ||
n'eva vidhūpeti na sandhūpeti.|| ||

 

§

 

Evaṁ vimutta-cittṁ kho bhikkhave,||
bhikkhuṁ sa-indā devā sabrahmkā sa-Pajāpatikā ārakā va namassanti:|| ||

[91] "Namo te purisājañña||
namo te purisuttama,||
Yassa te nābhijānāma||
yam pi nissāya jhāyasī' ti".|| ||