Majjhima Nikāya
1. Mūla-Paṇṇāsa
3. Tatiya Vagga

Sutta 27

Cūḷa Hatthi-Pad'Opama Suttaṁ

Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.

[1][chlm][pts][than][ntbb][upal] Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthīyaṁ viharati||
Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.|| ||

2. Tena kho pana samayena Jāṇussoṇi brāhmaṇo sabbasetena vaḷabhīrathena Sāvatthīyā niyyāti divā divassa.|| ||

Addasā kho Jāṇussoṇi brāhmaṇo Pilotikaṁ paribbājakaṁ dūrato va āga-c-chantaṁ,||
disvāna Pilotikaṁ paribbājakaṁ etad avoca:|| ||

"Handa kuto nu bhavaṁ Vacchāyano āgacchati divā divassā" ti?|| ||

"Ito hi kho ahaṁ bho āgacchāmi samaṇassa Gotamassa santikā" ti.|| ||

"Taṁ kiṁ maññati bhavaṁ Vacchāyano?|| ||

Samaṇassa Gotamassa paññā-veyyattiyaṁ,||
paṇḍito maññe" ti?|| ||

"Ko c'āhaṁ bho,||
ko ca samaṇassa Gotamassa paññā-veyyattiyaṁ jānissāmi;||
so pi nūn'assa tādiso va yo samaṇassa Gotamassa paññā-veyyattiyaṁ jāneyyā" ti.|| ||

"Uḷārāya khalu bhavaṁ Vacchāyano samaṇaṁ Gotamaṁ pasaṁsāya pasaṁsatī" ti.|| ||

"Ko vāhaṁ bho,||
ko ca samaṇaṁ Gotamaṁ pasaṁsissāmi;||
pasattha-pasattho va so bhavaṁ Gotamo,||
seṭṭho deva-manussānan" ti.|| ||

"Kampana bhavaṁ Vacchāyano attha-vasaṁ||
sampassamāno samaṇe Gotame evaṁ abhi-p-pasanno" ti.|| ||

3. Seyyathā pi bho kusalo nāgavaniko nāgavanaṁ paviseyyā,||
so passeyya nāgavane ma- [176] hantaṁ hatthi-padaṁ dīghato ca āyataṁ tiriyañ ca vitthataṁ,||
so niṭṭhaṁ gaccheyya:|| ||

'Mahā vata bho nāgo' ti.|| ||

Evam eva kho ahaṁ bho yato addasaṁ samaṇe Gotame cattāri padāni,||
ath'āhaṁ niṭṭham-agamaṁ:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā Dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho'" ti.|| ||

Katamāni cattāri?|| ||

4. Idh'āhaṁ bho passāmi ekacce khattiya-paṇḍite nipuṇe kataparappavāde vālavedhirūpe,||
vobhindantā maññe caranti paññā-gatena diṭṭhi-gatāni:|| ||

Te suṇanti:|| ||

'Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā||
nigamaṁ vā osarissatī' ti.|| ||

Te pañhaṁ abhisaṅkhāronti:||
imaṁ mayaṁ pañhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ upasaṅkamitvā pucchissāma;||
evañ'ce no puṭṭho evaṁ vyākarissati,||
evam'assa mayaṁ vādaṁ āropessāma.|| ||

Evañ'ce pi no puṭṭho||
evaṁ vyākarissati,||
evam pi'ssa mayaṁ vādaṁ āropessāmā' ti.|| ||

Te suṇanti:|| ||

'Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā nigamaṁ vā osaṭo' ti.|| ||

Te yena Samaṇo Gotamo ten'upasaṅkamanti.|| ||

Te Samaṇo Gotamo dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti samp'ahaṁseti.|| ||

Te samaṇena Gotamena dhammiyā kathāya sanda-s-sitā samāda-pitā samutte-jitā samp'ahaṁsitā na c'eva samaṇaṁ Gotamaṁ pañhaṁ pucchanti,||
kut'assa vādaṁ āropessanti,||
aññadatthu samaṇass'eva Gotamassa sāvakā sampajjanti.|| ||

Yadā'haṁ bho samaṇe Gotame imaṁ paṭhamaṁ padaṁ addasaṁ,||
ath'āhaṁ niṭṭham-agamaṁ:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

5. Puna ca parāhaṁ bho passāmi idh'ekacce brāhmaṇa-paṇḍite nipuṇe kataparappavāde vālavedhirūpe,||
vobhindantā maññe caranti paññā-gatena diṭṭhi-gatāni.|| ||

Te suṇanti:|| ||

'Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā||
nigamaṁ vā osarissatī' ti.|| ||

Evañ'ce pi no puṭṭho evaṁ vyākarissati,||
evam pi'ssa mayaṁ vādaṁ āropessāmā' ti.|| ||

Te suṇanti:|| ||

'Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā||
nigamaṁ vā osaṭo' ti.|| ||

Te yena Samaṇo Gotamo ten'upasaṅkamanti.|| ||

Te Samaṇo Gotamo dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti samp'ahaṁseti.|| ||

Yadā'haṁ bho samaṇe Gotame imaṁ dutiyaṁ padaṁ addasaṁ,||
ath'āhaṁ niṭṭham-agamaṁ:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

6. Puna ca parāhaṁ bho passāmi idh'ekacce gahapati-paṇḍite nipuṇe kataparappavāde vālavedhirūpe,||
vobhindantā maññe caranti paññā-gatena diṭṭhi-gatāni.|| ||

Te suṇanti:|| ||

'Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā nigamaṁ vā osarissatī' ti.|| ||

Evañ'ce pi no puṭṭho evaṁ vyākarissati,||
evam pi'ssa mayaṁ vādaṁ āropessāmā' ti.|| ||

Te suṇanti:|| ||

'Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā nigamaṁ vā osaṭo' ti.|| ||

Te yena Samaṇo Gotamo ten'upasaṅkamanti.|| ||

Te Samaṇo Gotamo dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti samp'ahaṁseti.|| ||

Yadā'haṁ bho samaṇe Gotame imaṁ tatiyaṁ padaṁ addasaṁ,||
ath'āhaṁ niṭṭham-agamaṁ:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

7. Puna ca parāhaṁ bho passāmi idh'ekacce samaṇa-paṇḍite nipuṇe kataparappavāde vālavedhirūpe,||
vobhindantā maññe caranti paññā-gatena diṭṭhi-gatāni.|| ||

Te suṇanti:|| ||

'Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ [177] nāma gāmaṁ vā nigamaṁ vā osarissatī' ti.|| ||

Evañ'ce pi no puṭṭho evaṁ vyākarissati,||
evam pi'ssa mayaṁ vādaṁ āropessāmā' ti.|| ||

Te suṇanti:|| ||

'Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā nigamaṁ vā osaṭo' ti.|| ||

Te yena Samaṇo Gotamo ten'upasaṅkamanti.|| ||

Te Samaṇo Gotamo dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti samp'ahaṁseti.|| ||

Te Samaṇo Gotamo pabbājeti.|| ||

Te tattha pabba-jitā samānā eko vūpakaṭṭhā appamattā ātāpino pahit'attā viharantā nacirass'eva yass'atthāya kula-puttā samma-d-eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti.|| ||

Tad anuttaraṁ Brahma-cariya-pariyosānaṁ diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja viharanti.|| ||

Te evam āhaṁsu:|| ||

'Manaṁ vata bho anassāma,||
manaṁ vata bho panassāma,||
mayaṁ hi pubbe assamaṇā va samānā samaṇ'amhāti paṭijānimha,||
abrāhmaṇā va samānā brāhmaṇ'amhāti paṭijānimha,||
anArahanto va samānā Arahant'amhāti paṭijānimha.|| ||

Idāni kho'mha samaṇā.|| ||

Idāni kho'mha brāhmaṇā.|| ||

Idāni kho'mha Arahanto' ti.|| ||

Yadā'haṁ bho samaṇe Gotame imaṁ catutthaṁ padaṁ addasaṁ,||
ath'āhaṁ niṭṭham-agamaṁ:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho'" ti.|| ||

"Yato kho ahaṁ bho samaṇe Gotame imāni cattāri padāni addasaṁ,||
ath'āhaṁ niṭṭham-agamaṁ:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
supaṭinno Bhagavato sāvaka-saṅgho'" ti.|| ||

8. Evaṁ vutte Jāṇussoṇi brāhmaṇo sabba-setā vaḷabhīrathā orohitvā ekaṁsaṁ uttarā-saṅgaṁ karitvā yena Bhagavā ten'añjaliṁ paṇāmetvā ti-k-khattuṁ udānaṁ udānesi.|| ||

"Namo tassa Bhagavato arahato Sammā Sambuddhassa.|| ||

Namo tassa Bhagavato arahato Sammā Sambuddhassa.|| ||

App'eva nāma mayaṁ kadāci [178] karahaci tena bhotā Gotamena saddhiṁ samāgaccheyyāma,||
app'eva nāma siyā koci-d-eva kathā-sallāpo" ti.|| ||

9. Atha kho Jāṇussoṇi brāhmaṇo yena Bhagavā ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi.|| ||

Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vīti-sāretvā eka-m-antaṁ nisīdi.|| ||

Eka-m-antaṁ nisinno kho Jāṇussoṇi brāhmaṇo yāvatako ahosi Pilotikāya paribbājakena saddhiṁ kathā-sallāpo,||
taṁ sabbaṁ Bhagavato ārocesi.|| ||

Evaṁ vutte Bhagavā Jāṇussoṇiṁ brāhmaṇaṁ etad avoca:|| ||

"Na kho brāhmaṇa, ettāvatā hatthi-padopamo vitthārena paripūro hoti.|| ||

Api ca brāhmaṇa, yathā hatthi-padopamo vitthārena paripūro hoti,||
taṁ suṇāhi,||
sādhukaṁ manasi karohi,||
bhāsissāmī" ti.|| ||

"Evaṁ bho" ti kho Jāṇussoṇi brāhmaṇo Bhagavato paccassosi.|| ||

Bhagavā etad avoca:|| ||

10. "Seyyathā pi brāhmaṇa,||
nāgavaniko nāgavanaṁ paviseyya,||
so passeyya nāgavane mahantaṁ hatthi-padaṁ dīghato ca āyataṁ tiriyañ ca vitthataṁ;||
yo hoti kusalo nāgavaniko n'eva tāva niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Mahā vata bho nāgo' ti.|| ||

Taṁ kissa hetu?|| ||

Santi hi brāhmaṇa, nāgavane vāmanikā nāma hatthiniyo mahāpadā,||
tāsam p'etaṁ padaṁ assāti.|| ||

So tam anugacchati,||
tam anugacchanto passati nāgavane mahantaṁ hatthi-padaṁ dīghato ca āyataṁ tiriyañ ca vitthataṁ uccā ca nisevitaṁ;||
yo hoti kusalo nāgavaniko n'eva tāva niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Mahā vata bho nāgo' ti.|| ||

Taṁ kissa hetu?|| ||

Santi hi brāhmaṇa, nāgavane uccā kāḷārikā nāma hatthiniyo mahāpadā,||
tāsam p'etaṁ padaṁ assāti.|| ||

So tam anugacchati,||
tam anugacchanto passati nāgavane mahantaṁ hatthi-padaṁ dīghato ca āyataṁ tiriyañ ca vitthataṁ uccā ca nisevitaṁ||
uccā ca dantehi ārañjitāni,||
yo hoti kusalo nāgavaniko n'eva tāva niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Mahā vata bho nāgo' ti.|| ||

Taṁ kissa hetu?|| ||

Santi hi brāhmaṇa, nāgavane uccā kaṇerukā nāma hatthiniyo mahāpadā,||
tāsam p'etaṁ padaṁ assāti.|| ||

So tam anugacchati,||
tam anugacchanto passati nāgavane mahantaṁ hatthi-padaṁ dīghato ca āyataṁ,||
tiriyañ ca vitthataṁ,||
uccā ca nisevitaṁ,||
uccā ca dantehi ārañjitāni,||
uccā ca sākhābhaṅgaṁ,||
tañ ca nāgaṁ passati rukkha-mūla-gataṁ vā||
abbhokāsagataṁ vā||
gacchantaṁ vā||
ṭhitaṁ vā||
nisinnaṁ vā||
nipannaṁ vā;||
so niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Ayaṁ va so mahānāgo' ti.|| ||

11. Evam eva [179] kho brāhmaṇa,||
idha Tathāgato loke uppajjati:||
arahaṁ||
Sammā Sambuddho||
vijjā-caraṇa-sampanno||
Sugato||
loka-vidū anuttaro||
purisa-damma-sārathī||
Satthā deva-manussānaṁ||
Buddho||
Bhagavā.|| ||

So imaṁ lokaṁ sa-devakaṁ sa-Mārakaṁ sa-brahmakaṁ sa-s-samaṇa-brāhmaṇiṁ pajaṁ sa-deva-manussaṁ sayaṁ abhiññā sacchi-katvā pavedeti.|| ||

So dhammaṁ deseti:|| ||

Ādi-kalyāṇaṁ||
majjhe-kalyāṇaṁ||
pariyosāna-kalyāṇaṁ||
sātthaṁ sabyañjanaṁ,||
kevala-paripuṇṇaṁ parisuddhaṁ Brahma-cariyaṁ pakāseti.|| ||

Taṁ dhammaṁ suṇāti gahapati vā gahapati-putto vā aññatarasmiṁ vā kule paccājāto.|| ||

So taṁ dhammaṁ sutvā Tathāgate saddhaṁ paṭilabhati.|| ||

So tena saddhā-paṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati:|| ||

Sambādho gharāvāso rajo-patho,||
abbhokāso pabbajjā,||
na-y-idaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekanta-paripuṇṇaṁ ekanta-parisuddaṁ saṅkhalikhitaṁ Brahma-cariyaṁ carituṁ,||
yan nūn-ā-haṁ kesa-massuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyanti.|| ||

So aparena samayena appaṁ vā bhoga-k-khandhaṁ pahāya mahantaṁ vā bhoga-k-khandhaṁ pahāya,||
appaṁ vā ñāti-parivaṭṭaṁ pahāya||
mahantaṁ vā ñāti-parivaṭṭaṁ pahāya||
kesa-massuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati.|| ||

So evaṁ pabba-jito samāno bhikkhūnaṁ sikkhā-sājiva-samāpanno pāṇ-ā-tipātaṁ pahāya||
pāṇ-ā-tipātā paṭivirato hoti,||
nihita-daṇḍo nihita-sattho lajji dayā-panno sabba-pāṇa-bhūta-hit-ā-nukampī viharati.|| ||

Adinn'ādānaṁ pahāya||
adinn'ādānā paṭivirato hoti,||
dinn'ādāyī dinna-pāṭikaṅkhī athenena suci-bhūtena attanā viharati.|| ||

Abrahma-cariyaṁ pahāya||
brahma-cārī hoti ārā-cārī,||
virato methunā gāma-dhammā.|| ||

Musā-vādaṁ pahāya||
musā-vādā paṭivirato hoti,||
sacca-vādī sacca-sandho theto paccayiko avisaṁvādako lokassa.|| ||

Pisunaṁ vācaṁ pahāya||
pisunāya vācāya paṭivirato hoti,||
ito sutvā na amutra akkhātā imesaṁ bhedāya,||
amutra vā sutvā na imesaṁ akkhātā amūsaṁ bhedāya,||
iti bhinnānaṁ vā sandhātā sahitānaṁ vā anuppadātā,||
samagg'ārāmo samaggarato samagga-nandi samagga-karaṇiṁ vācaṁ bhāsitā hoti.|| ||

Pharusaṁ vācaṁ pahāya||
pharusāya vācāya paṭivirato hoti,||
yā sā vācā neḷā kaṇṇa-sukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahu-jana-kantā bahu-jana- [180] manāpā,||
tathā-rūpaṁ vācaṁ bhāsitā hoti.|| ||

Sampha-p-palāpaṁ pahāya||
sampha-p-palāpā paṭivirato hoti,||
kāla-vādī bhūta-vādī attha-vādī dhamma-vādī vinaya-vādī,||
nidhāna-vatiṁ vācaṁ bhāsitā kālena sāpadesaṁ pariyanta-vatiṁ attha-saṁhitaṁ.|| ||

So bījagāma-bhūta-gāma-samārambhā paṭivirato hoti.|| ||

Eka-bhattiko hoti ratt'ūparato,||
virato vikāla-bhojanā.|| ||

Nacca-gīta-vādita-visūka-dassanā paṭivirato hoti.|| ||

Mālā-gandha-vilepanadhāraṇa-maṇḍana-vibhūsana-ṭṭhānā paṭivirato hoti.|| ||

Uccā-sayana-mahā-sayanā paṭivirato hoti.|| ||

Jātarūpa-rajatapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Āmakadhaññapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Āmakamaṁsapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Itthikumārikapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Dāsidāsapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Ajeḷakapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Kukkuṭasūkarapaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Hatthi-gavāssa-vaḷavāpaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Khetta-vatthupaṭiggahanā paṭivirato hoti.|| ||

Dūteyyapahīnagaman-ā-nuyogā paṭivirato hoti.|| ||

Kaya-vikkayā paṭivirato hoti.|| ||

Tulā-kūṭa-kaṁsakuṭa-mānakūṭā paṭivirato hoti.|| ||

Ukkoṭana-vañcana-nikati-sāciyogā paṭivirato hoti.|| ||

Chedana-vadha-bandhana-viparāmosa-ālopa-sahasākārā paṭivirato hoti.

So santuṭṭho hoti kāya-parihārikena cīvarena,||
kucchi-parihārikena piṇḍa-pātena,||
so yena yen'eva pakkamati,||
samādāy'eva pakkamati.|| ||

Seyyathā pi nāma pakkhi sakuṇo yena yen'eva ḍeti,||
sapattabhāro va ḍeti.|| ||

Evam evaṁ bhikkhu santuṭṭho hoti kāya-parihārikena cīvarena,||
kucchi-parihārikena piṇḍa-pātena,||
yena yen'eva pakkamati,||
samādāy'eva pakkamati.|| ||

So iminā ariyena sīla-k-khandhena samannāgato ajjhattaṁ anavajja-sukhaṁ paṭisaṁvedeti.|| ||

So cakkhunā rūpaṁ disvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇam-enaṁ cakkhu'ndriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati cakkhu'ndriyaṁ,||
cakkhu'ndriye saṁvaraṁ āpajjati.

So sotena saddaṁ sutvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ sot'indriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati sot'indriyaṁ,||
sotendriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||

So ghānena gandhaṁ ghāyitvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ ghānendriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati ghānendriyaṁ,||
ghān'endriye saṁvaraṁ āpajjati.

So jivhāya rasaṁ sāyitvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ jivhendriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati jivhendriyaṁ,||
jivhendriye saṁvaraṁ āpajjati.

So kāyena phoṭṭhabbaṁ phūsitvā na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ kāyendriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvarāya paṭipajjati,||
rakkhati kāyendriyaṁ,||
kāyendriye saṁvaraṁ āpajjati.

So manasā dhammaṁ viññāya na nimitta-g-gāhī hoti n-ā-nu-vyañjana-g-gāhī,||
yatvādhi-karaṇamenaṁ manendriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā-dhammā anvāssaveyyuṁ,||
tassa saṁvaraṁ paṭipajjati,||
[181] rakkhati manendriyaṁ,||
manendriye saṁvaraṁ āpajjati.|| ||

So iminā ariyena indriya-saṁvarena samannāgato ajjhattaṁ abyāsekasukhaṁ paṭisaṁvedeti.|| ||

So abhikkante paṭikkante sampajāna-kārī hoti,||
ālokite vilokite sampajāna-kārī hoti,||
sammiñjite pasārite sampajāna-kārī hoti,||
saṅghāṭipatta-cīvaradhāraṇe sampajāna-kārī hoti,||
asite pīte khāyite sāyite sampajāna-kārī hoti,||
uccāra-passāvakamme sampajāna-kārī hoti,||
gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhī-bhāve sampajāna-kārī hoti.|| ||

So iminā ca ariyena sīla-k-khandhena samannāgato iminā ca ariyena indriya-saṁvarena samannāgato iminā ca ariyena sati-sampajaññena samannāgato vivittaṁ sen'āsanaṁ bhajati,||
araññaṁ rukkha-mūlaṁ pabbataṁ kandaraṁ giri-guhaṁ susānaṁ vana-pattaṁ abbhokāsaṁ palālapuñjaṁ.|| ||

So pacchā-bhattaṁ piṇḍa-pāta-paṭikkanto nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā,||
ujuṁ kāyaṁ panidhāya,||
parimukhaṁ satiṁ upaṭṭha-petvā.|| ||

So abhijjhaṁ loke pahāya||
vigat-ā-bhijjhena cetasā viharati,||
abhijjhāya cittaṁ parisodheti.|| ||

Vyāpāda-padosaṁ pahāya||
avyāpanna-citto viharati,
sabba-pāṇa-bhūta-hit-ā-nukampī||
Vyāpāda-padosā cittaṁ parisodheti.|| ||

Thīna-middaṁ pahāya||
vigatatīnamiddo viharati,||
āloka-saññi sato sampajāno||
thīna-middā cittaṁ parisodheti.|| ||

Uddhacca-kukkuccaṁ pahāya||
anuddhato viharati,||
ajjhattaṁ vūpasanta-citto,||
uddhacca-kukkuccā cittaṁ parisodheti.|| ||

Vici-kicchaṁ pahāya||
tiṇṇa-vici-kiccho viharati,||
akathaṁ-kathi kusalesu dhammesu,||
vicikicchāya cittaṁ parisodheti.|| ||

So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalī-karaṇe,||
vivicc'eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi sa-vitakkaṁ sa-vicāraṁ viveka-jaṁ pīti-sukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Idam pi vuccati brāhmaṇa,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||

Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

Puna ca paraṁ, brāhmaṇa,||
bhikkhu vitakka-vicārānaṁ vūpasamā||
ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodi-bhāvaṁ||
avitakkaṁ avicāraṁ||
samādhi-jaṁ pīti-sukhaṁ||
dutiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Idam pi vuccati brāhmaṇa,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||

Na tv'eva tāva ariya- [182] sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati||
sato ca sampajāno sukhañ ca kāyena paṭisaṁvedeti||
yantaṁ ariyā ācikkhanti:|| ||

'Upekkhako satimā sukha-vihārī'|| ||

ti taṁ tatiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Idam pi vuccati brāhmaṇa,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||

Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

Sukhassa ca pahānā||
dukkhassa ca pahānā,||
pubbe va somanassa-domanassānaṁ atthaṅgamā||
adukkha-ṁ-asukhaṁ upekkhā-sati-pārisuddhiṁ||
catutthaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

Idam pi vuccati brāhmaṇa,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||

Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte an-aṅgaṇe vigatupakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite ānejjappatte pubbe nivāsānu-s-satiñāṇāya cittaṁ abhininnāmeti.|| ||

So aneka-vihitaṁ pubbe-nivāsaṁ anussarati,||
seyyath'īdaṁ:|| ||

Ekam pi jātiṁ,||
dve pi jātiyo,||
tisso pi jātiyo||
catasso pi jātiyo||
pañca pi jātiyo||
dasa pi jātiyo||
vīsatim pi jātiyo||
tiṁsam pi jātiyo||
cattārīsam pi jātiyo||
paññāsam pi jātiyo||
jāti-satam pi||
jāti-sahassam pi||
jāti-sata-sahassam pi||
aneke pi saṁvaṭṭa-kappe||
aneke pi vivaṭṭa-kappe||
aneke pi saṁvaṭṭa-vivaṭṭa-kappe||
amutr'āsiṁ evaṁ-nāmo||
evaṁ-gotto||
evaṁ-vaṇṇo||
evam-āhāro||
evaṁ-sukha-dukkha-paṭisaṁvedi||
evam-āyu-pariyanto||
so tato cuto amutra udapādiṁ||
tatrā p'āsiṁ||
evaṁ-nāmo||
evaṁ-gotto||
evaṁ-vaṇṇo||
evam-āhāro||
evaṁ-sukha-dukkha-paṭisaṁvedi||
evamāyupariyanto||
so tato cuto idh'ūpapanno' ti.|| ||

Iti sākāraṁ sa-uddesaṁ aneka-vihitaṁ pubbe-nivāsaṁ anussarati.|| ||

Idam pi vuccati brāhmaṇa,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||

Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

[183] So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte an-aṅgaṇe vigat'ūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite ānejjappatte sattāṇaṁ cūtupapātañāṇāya cittaṁ abhininnāmeti.|| ||

So dibbena cakkhunā visuddhena atikkanta-mānusakena satte passeyya cavamāne upapajjamāne,||
hine paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathā-kammupage satte pajānāti:|| ||

"Ime vata bhonte sattā kāya-du-c-caritena samannāgatā||
vacī-du-c-caritena samannāgatā||
mano-du-c-caritena samannāgatā||
ariyānaṁ upavādakā micchā-diṭṭhikā micchā-diṭṭhi-kamma-samādānā,||
te kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ Nirayaṁ upapannā;||
ime vā pana bhonto sattā kāya-sucaritena samannāgatā||
vacī-sucaritena samannāgatā||
mano-sucaritena samannāgatā||
ariyānaṁ anupavādakā sammā-diṭṭhikā sammā-diṭṭhi-kamma-samādānā,||
te kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upannā" ti.|| ||

Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkanta-mānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathā-kamm'ūpage satte pajānāti.|| ||

Idam pi vuccati brāhmaṇa,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||

Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte an-aṅgaṇe vigatupakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite ānejjappatte āsavānaṁ khaya-ñāṇāya cittaṁ abhininnāmeti.|| ||

So "idaṁ dukkhan" ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

"Ayaṁ dukkha-samudayo" ti||
yatā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

"Ayaṁ dukkha-nirodho" ti||
yatā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

"Ayaṁ dukkha-nirodha-gāmiṇīpaṭipadā" ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

"Ime āsavā" ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

"Ayaṁ āsava samudayo" ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

"Ayaṁ āsava-nirodho" ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

"Ayaṁ āsava-nirodha-gāminī-paṭipadā" ti||
yathā-bhūtaṁ pajānāti.|| ||

Idam pi vuccati brāhmaṇa,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||

Na tv'eva tāva ariya-sāvako niṭṭhaṁ gacchati:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

Tassa evañ jānato evam passato kām'āsavā pi cittaṁ [184] vimuccati.|| ||

Bhavāsavā pi cittaṁ vimuccati.|| ||

Avijjāsavā pi cittaṁ vimuccati.|| ||

Vimuttasmiṁ vimuttam iti ñāṇaṁ hoti:|| ||

Khīṇā jāti,||
vusitaṁ Brahma-cariyaṁ,||
kataṁ karaṇīyaṁ,||
nāparaṁ itthattāyā ti pajānāti.|| ||

Idam pi vuccati brāhmaṇa,||
Tathāgatapadaṁ iti pi,||
Tathāgatanisevitaṁ iti pi,||
Tathāgatārañjitaṁ iti pi.|| ||

Ettāvatā kho brāhmaṇa,||
ariya-sāvako niṭṭhaṁ gato hoti:|| ||

'Sammā Sambuddho Bhagavā,||
svākkhāto Bhagavatā dhammo,||
su-paṭipanno Bhagavato sāvaka-saṅgho' ti.|| ||

Ettāvatā kho brahmaṇa,||
hatthi-padopamo vitthārena paripūro hotī" ti.|| ||

27. Evaṁ vutte Jāṇussoṇi brāhmaṇo Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Abhikkantaṁ bho Gotama!|| ||

Abhikkantaṁ bho Gotama!|| ||

Seyyathā pi bho Gotama,||
nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya,||
paṭi-c-channaṁ vā vivareyya,||
mūḷhassa vā Maggaṁ ācikkheyya,||
andha-kāre vā tela-pajjotaṁ dhāreyya: 'cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti.|| ||

Evam evaṁ bhotā Gotamena aneka-pariyāyena dhammo pakāsito es'āhaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi,||
Dhammañ ca||
bhikkhu-saṅghañ ca.|| ||

Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Gotamo dhāretu ajja-t-agge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan" ti.|| ||

Cūḷa Hatthi-Pad'Opama Suttaṁ

Majjhima Nikāya 1. Mūla-Paṇṇāsa 3. Tatiya Vagga

Sutta 27

Cūḷa Hatthi-Pad'Opama Suttaṁ

Majjhima Nikāya
1. Mūla-Paṇṇāsa
3. Tatiya Vagga