Saṁyutta Nikāya
3. Khandha Vagga
22. Khandha Saṁyutta
9. Thera Vagga

Sutta 89

Khemaka Suttaṁ

 

---

[126]

[1][pts][than][bodh] Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ sambahulā therā bhikkhū Kosambīyaṁ viharanti Ghositārāme.|| ||

Tena kho pana samayen'āyasmā Khemako badarikārāme viharati ābādhiko dukkhito bāḷha-gilāno.|| ||

[127] Atha kho therā bhikkhū sāyaṇha-samayaṁ paṭisallāṇā vuṭṭhitā āyasmantaṁ Dāsakaṁ āmantesuṁ:|| ||

"Ehi tvaṁ āvuso Dāsaka,||
yena Khemako bhikkhu ten'upasaṅkama.|| ||

Upasaṅkamitvā Khemakaṁ bhikkhuṁ evaṁ vadehi:|| ||

'Therā taṁ āvuso Khemaka, evam āhamsa:|| ||

"Kacci te āvuso khamanīyaṁ?|| ||

Kacci yāpanīyaṁ?|| ||

Kacci dukkhā vedanā paṭi-k-kamanti no abhi-k-kamanti?|| ||

Paṭikkamosānaṁ paññāyati no abhi-k-kamo"'" ti?|| ||

■

"Evam āvuso" ti kho āyasmā Dāsako therānaṁ bhikkhūnaṁ paṭi-s-sutvā.|| ||

Yenāyasmā Khemako ten'upasaṅkami,||
upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Khemakaṁ etad avoca:|| ||

'Therā taṁ āvuso Khemaka, evam āhaṁsu:|| ||

"Kacci te āvuso khamanīyaṁ?|| ||

Kacci yāpanīyaṁ?|| ||

Kacci dukkhā vedanā paṭi-k-kamanti no abhi-k-kamanti?|| ||

Paṭikkamosānaṁ paññāyati no abhi-k-kamo"'" ti?|| ||

"Na me āvuso khamanīyaṁ.|| ||

Na yāpanīyaṁ.|| ||

Bāḷhā me dukkhā vedanā abhi-k-kamaniti no paṭi-k-kamanti.|| ||

Abhi-k-kam'osānaṁ paññāyati no paṭikkamo" ti.|| ||

■

Atha kho āyasmā Dāsako yena therā bhikkhu ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā there bhikkhū etad avoca:|| ||

"Khemako āvuso, bhikkhū evam āha:|| ||

"Na me āvuso khamanīyaṁ.|| ||

Na yāpanīyaṁ.|| ||

Bāḷhā me dukkhā vedanā abhi-k-kamaniti no paṭi-k-kamanti.|| ||

Abhi-k-kam'osānaṁ paññāyati no paṭikkamo" ti.|| ||

■

Ehi tvaṁ āvuso Dāsaka, yena Khemako bhikkhu ten'upasaṅkama.|| ||

Upasaṅkamitvā Khemakaṁ bhikkhuṁ evaṁ vadehi:|| ||

"Therā taṁ āvuso Khemaka, evam āhaṁsu:|| ||

"Pañc'ime āvuso upādāna-k-khandhā vuttā Bhagavatā seyyath'īdaṁ:||
rūp'ūpādāna-k-khandho||
vedan'ūpādāna-k-khandho||
saññ'ūpādāna-k-khandho||
saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
viññāṇ'ūpādāna-k-khandho||
imesu āyasmā Khemako pañcasu upādāna-k-khandhesu||
kiñci attāṇaṁ vā||
attaniyaṁ vā samanupassatī" ti?|| ||

"Evam āvuso" ti kho āyasmā Dāsako therānaṁ bhikkhūnaṁ paṭi-s-sutvā||
yen'āyasmā Khemako ten'upasaṅkami||
upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Khemakaṁ etad avoca:|| ||

"Therā taṁ āvuso Khemaka, evam āhaṁsu:|| ||

'Pañc'ime āvuso upādāna-k-khandhā vuttā Bhagavatā seyyath'īdaṁ:||
rūp'ūpādāna-k-khandho||
vedan'ūpādāna-k-khandho||
saññ'ūpādāna-k-khandho||
saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
viññāṇ'ūpādāna-k-khandho.|| ||

Imesu āyasmā Khemako pañcasu upādāna-k-khandhesu||
kiñci attāṇaṁ vā||
attaniyaṁ vā samanupassatī' ti?|| ||

[128] "Pañc'ime āvuso upādāna-k-khandhā vuttā Bhagavatā seyyath'īdaṁ:|| ||

Rūp'ūpādāna-k-khandho||
vedan'ūpādāna-k-khandho||
saññ'ūpādāna-k-khandho||
saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
viññāṇ'ūpādāna-k-khandho||
imesu khv'āhaṁ āvuso pañcasu upādāna-k-khandhesu||
na kiñci attāṇaṁ vā||
attanīyaṁ vā samanupassāmī" ti.|| ||

Atha kho āyasmā Dāsako yena therā bhikkhū ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā there bhikkhū etad avoca:|| ||

"Khemako āvuso bhikkhu evam āha:|| ||

'Pañc'ime āvuso upādāna-k-khandhā vuttā Bhagavatā,||
seyyath'īdaṁ:|| ||

Rūp'ūpādāna-k-khandho||
vedan'ūpādāna-k-khandho||
saññ'ūpādāna-k-khandho||
saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
viññāṇ'ūpādāna-k-khandho||
imesu khv'āhaṁ āvuso pañcasu upādāna-k-khandhesu na kiñci attāṇaṁ vā attanīyaṁ vā samanupassāmī' ti.|| ||

Ehi tvaṁ āvuso Dāsaka,||
yena Khemako bhikkhu ten'upasaṅkama,||
upasaṅkamitvā Khemakaṁ bhikkhuṁ evaṁ vadehi:|| ||

"Therā taṁ āvuso Khemaka, evam āhaṁsu:|| ||

'Pañc'ime āvuso upādāna-k-khandhā vuttā Bhagavatā, seyyath'īdaṁ:|| ||

Rūp'ūpādāna-k-khandho||
vedan'ūpādāna-k-khandho||
saññ'ūpādāna-k-khandho||
saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
viññāṇ'ūpādāna-k-khandho.|| ||

No ce kir'āyasmā Khemako imesu pañcasu upādāna-k-khandhesu kiñci attāṇaṁ vā attanīyaṁ||
vā samanupassati,||
tena'hāyasmā Khemako arahaṁ khīṇ'āsavo'" ti.|| ||

Evam āvuso ti kho āyasmā Dāsako therānaṁ bhikkhūnaṁ paṭi-s-sutvā yen'āyasmā Khemako ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā āysamantaṁ Khemakaṁ etad avoca:|| ||

"Therā taṁ āvuso Khemaka, evam āhaṁsu:|| ||

Pañc'ime āvuso upādāna-k-khandhā vuttā Bhagavatā, seyyath'īdaṁ:|| ||

Rūp'ūpādāna-k-khandho||
vedan'ūpādāna-k-khandho||
saññ'ūpādāna-k-khandho||
saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
viññāṇ'ūpādāna-k-khandho||
no ce kir'āyasmā Khemako imesu pañcasu upādāna-k-khandhesu kiñci attāṇaṁ vā attanīyaṁ vā samanupassati.|| ||

Tena hāyasmā Khemako arahaṁ khīṇ'āsavo" ti.|| ||

"Pañc'ime āvuso upādāna-k-khandhā vuttā Bhagavatā seyyath'īdaṁ:|| ||

Rūp'ūpādāna-k-khandho||
vedan'ūpādāna-k-khandho||
saññ'ūpādāna-k-khandho||
saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
viññāṇ'ūpādāna-k-khandho.|| ||

Imesu khohaṁ āvuso pañcasu upādāna-k-khandhesu na kiñci attāṇaṁ vā attanīyaṁ vā samanupassāmi||
na c'amhi arahaṁ khīṇ'āsavo.|| ||

Api ca me āvuso, pañcasu upādāna-k-khandhesu 'asmī' ti adhigataṁ||
'ayam ahamasmī' ti ca na samanupassāmī" ti.|| ||

[129] Atha kho āyasmā Dāsako yena therā bhikkhū ten'upasaṅkami.|| ||

Upasaṅkamitvā there bhikkhū etad avoca:|| ||

"Khemako āvuso, bhikkhu evam āhaṁ:|| ||

'Pañc'ime āvuso upādāna-k-khandhā vuttā Bhagavatā, seyyath'īdaṁ:|| ||

Rūp'ūpādāna-k-khandho||
vedan'ūpādāna-k-khandho||
saññ'ūpādāna-k-khandho||
saṅkhār'ūpādāna-k-khandho||
viññāṇ'ūpādāna-k-khandho.|| ||

Imesu khv'āhaṁ āvuso pañcasu upādāna-k-khandhesu na kiñci attāṇaṁ vā attanīyaṁ vā samanupassāmi||
na c'amhi arahaṁ khīṇ'āsavo.|| ||

Api ca me āvuso pañcasu upādāna-k-khandhesu "asamī" ti adhigataṁ,||
"ayam ahamasmī" ti ca na samanupassāmī'" ti.|| ||

■

"Ehi tvaṁ āvuso Dāsaka, yena Khemako bhikkhu ten'upasaṅkama,||
upasaṅkamitvā Khemakaṁ bhikkhuṁ evaṁ vadehi:|| ||

'Therā taṁ āvuso Khemaka, evam āhaṁsu:|| ||

"Yam etaṁ āvuso Khemaka, 'asmī' ti vadesi,||
kim etaṁ 'asmī' ti vadesi?|| ||

Rūpaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra rūpā 'asmī' ti vadesi?|| ||

Vedanaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra vedanāya 'asmī' ti vadesi?|| ||

Saññaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra saññāya 'asmī' ti vadesi?|| ||

Saṅkhāre 'asmī' ti vadesi||
aññatra saṅkhārehi 'asmī' ti vadesi?|| ||

Viññāṇaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra viññāṇā 'asmī' ti vadesi?|| ||

Yam etaṁ āvuso Khemaka, 'asmī' ti vadesi||
kim etaṁ 'asmī' ti vadesī' ti?|| ||

■

"Evam āvuso" ti kho āyasmā Dāsako, therānaṁ bhikkhūnaṁ paṭi-s-sutvā yen'āyasmā Khemako ten'upasaṅkami,||
upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Khemakaṁ etad avoca:|| ||

'Therā taṁ āvuso Khemaka, evam āhaṁsu:|| ||

"Yam etaṁ āvuso Khemaka, 'asmī' ti vadesi,||
kim etaṁ 'asmī' ti vadesi?|| ||

Rūpaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra rūpā 'asmī' ti vadesi?|| ||

Vedanaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra vedanāya 'asmī' ti vadesi?|| ||

Saññaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra saññāya 'asmī' ti vadesi?|| ||

Saṅkhāre 'asmī' ti vadesi||
aññatra saṅkhārehi 'asmī' ti vadesi?|| ||

Viññāṇaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra viññāṇā 'asmī' ti vadesi?|| ||

Yam etaṁ āvuso Khemaka, 'asmī' ti vadesi||
kim etaṁ 'asmī' ti vadesī'" ti?|| ||

"Alaṁ āvuso Dāsaka, kiṁ imāya sandhāvanikāya,||
āharāvuso daṇḍaṁ aham eva yena therā bhikkhū ten'upasaṅkamissāmī" ti?|| ||

Atha kho āyasmā Khemako, daṇḍam olubbha yena therā bhikkhū ten'upasaṅkami,||
upasaṅkamitvā therehi bhikkhūhi saddhiṁ sammodi.|| ||

Sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ visāretvā eka-m-antaṁ nisīdi.|| ||

[130] Eka-m-antaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ Khemakaṁ therā bhikkhū etad avocuṁ:|| ||

"Yam etaṁ āvuso Khemaka, 'asmī' ti vadesi,||
kim etaṁ 'asmī' ti vadesi?|| ||

Rūpaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra rūpā 'asmī' ti vadesi?|| ||

Vedanaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra vedanāya 'asmī' ti vadesi?|| ||

Saññaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra saññāya 'asmī' ti vadesi?|| ||

Saṅkhāre 'asmī' ti vadesi||
aññatra saṅkhārehi 'asmī' ti vadesi?|| ||

Viññāṇaṁ 'asmī' ti vadesi||
aññatra viññāṇā 'asmī' ti vadesi?|| ||

Yam etaṁ āvuso Khemaka, 'asmī' ti vadesi||
kim etaṁ 'asmī' ti vadesī" ti?|| ||

Na khv'āhaṁ āvuso rūpaṁ 'asmi' ti vadāmi||
aññatra rūpaṁ 'asmi' ti vadāmi.|| ||

Na vedanaṁ 'asmi' ti vadāmi||
na pi aññatra vedanāya 'asmi' ti vadāmi.|| ||

Na saññaṁ 'asmi' ti vadāmi||
na pi aññatra saññāya 'asmi' ti vadāmi.|| ||

Na saṅkhāre 'asmi' ti vadāmi||
na pi aññatra saṅkhārehi 'asmi' ti vadāmi.|| ||

Na viññāṇaṁ 'asmi' ti vadāmi||
na pi aññatra viññāṇā 'asmi' ti vadāmi.|| ||

Api ca me āvuso pañcasu upādāna-k-khandhesu 'asamī' ti||
adhigataṁ 'ayam aham asmi' ti na ca samanupassāmi.|| ||

Seyyathā pi āvuso, uppalassa vā||
padumassa vā||
puṇḍarīkassa vā gandho.|| ||

Yo nu kho evaṁ vadeyya:|| ||

'Pattassa gandho' ti vā||
'vaṇṇassa gandho' ti vā||
'kiñjakkhassa gandho' ti vā||
sammā nu kho so vadamāno vadeyyā" ti?|| ||

"No h'etaṁ āvuso."|| ||

"Yathā katham pan'āvuso,||
sammā vyākaramāno vyākareyyā" ti?|| ||

'Pupphassa gandho' ti kho āvuso,||
sammā vyākaramāno vākareyyāti.|| ||

Evam eva khohaṁ āvuso,||
na rūpaṁ 'asmī' ti vadāmi||
na pi aññatra rūpaṁ 'asmī' ti vadāmi.|| ||

Na vedanaṁ 'asmī' ti vadāmi||
na pi aññatra vedanāya 'asmi' ti vadāmi.|| ||

Na saññaṁ 'asmī' ti vadāmi||
na pi aññatra saññā 'asmī' ti vadāmi.|| ||

Na saṅkhāre 'asmī' ti vadāmi||
na pi aññatra saṅkhārehi 'asmī' ti vadāmi.|| ||

Na viññāṇaṁ 'asmī' ti vadāmi||
na pi aññatra viññāṇā 'asmi' ti vadāmi.|| ||

Api ca me āvuso pañcasu upādāna-k-khandhesu 'asmi' ti||
adhigataṁ 'ayam aham asmī' ti na ca samanupassāmi.|| ||

Kiñcā pi āvuso, ariya-sāvakassa pañc'oram-bhāgiyāni saṁyojanāni pahīnāni bhavanti||
atha khvassa hoti yeva pañcasu upādāna-k-khandhesu aṇusahagato||
'asmi' ti māno||
'asmi' ti chando||
'asmi' ti anusayo asamūhato.|| ||

So aparena samayena pañcasu upādāna-k-khandhesu udaya-b-bay-ā-nupassī viharati:|| ||

"Iti rūpaṁ||
iti rūpassa samudayo,||
iti [131] rūpassa attha-gamo:|| ||

iti vedanā||
iti vedanāya samudayo,||
iti vedanāya attha-gamo,|| ||

iti saññā,||
iti saññāya samudayo,||
iti sa ññāya attha-gamo,|| ||

iti saṅkhārā||
iti saṅkhāre samudayo,||
iti saṅkhāre attha-gamo,|| ||

iti viññāṇaṁ||
iti viññāṇassa samudayo,||
iti viññāṇassa attha-gamo ti.|| ||

Tassa imesu pañcasu upādāna-k-khandhesu udayabbayānupassino viharato yo pissa hoti pañcasu upādāna-k-khandhesu aṇusahagato||
'asmi' ti māno||
'asmī' ti chando||
'asmi' ti anusayo asamūhato,||
so pi samugghātaṁ gacchati.|| ||

Seyyathā pi āvuso, vatthaṁ saṅkiliṭṭhaṁ malaggahitaṁ.|| ||

Tam enaṁ sāmikā rajakassa anuppadajjuṁ,||
tam enaṁ rajako ūse vā||
khāre vā||
gomaye vā samam madditvā acche udake vikkhāleti.|| ||

Kiñ cāpi taṁ hoti vatthaṁ parisuddhaṁ pariyodātaṁ||
atha khvassa hoti yo ca aṇusahagato ūsagandho vā||
khāragandho vā||
gomayagandho vā asamūhato,||
tam enaṁ rajako sāmikānaṁ deti||
tam enaṁ sāmikā gandhaparibhāvite karaṇḍake nikkhipanti||
yo pissa hoti aṇusahagato ūsagandho vā||
khāragandho vā||
gomayagandho vā asamuhato||
so pi samugghātaṁ gacchati.|| ||

Evam eva kho āvuso, kiñcā pi ariya-sāvakassa pañc'oram-bhāgiyāni saṁyojanāni pahīnāni bhavanti||
atha khvassa hoti yo ca pañcasu upādāna-k-khandhesu aṇusahagato 'asmī' ti māno||
'asmī' ti chando||
'asmī' ti anusayo asamūhato,||
so aparena samayena pañcasu upādāna-k-khandhesu udayabbayānupassi viharati:|| ||

"Iti rūpaṁ||
iti rūpassa samudayo,||
iti rūpassa attha-gamo,|| ||

iti vedanā||
iti vedanāya samudayo,||
iti vedanāya attha-gamo,|| ||

iti saññā,||
iti saññassa samudayo,||
iti saññassa attha-gamo,|| ||

iti saṅkhārā||
iti saṅkhāre samudayo,||
iti saṅkhāre attha-gamo,|| ||

iti viññāṇaṁ||
iti viññāṇassa samudayo,||
iti viññāṇassa attha-gamoti.|| ||

Tassa imesu pañcasu upādāna-k-khandhesu udayabbayānupassino viharato yo pissa hoti pañcasu upādāna-k-khandhesu aṇusahagato||
'asmi' ti māno||
'asmī' ti chando||
'asmi' ti anusayo asamūhato,||
so pi samugghātaṁ gacchatī" ti.|| ||

Evaṁ vutte therā bhikkhū āyasmantaṁ Khemakaṁ etad avocuṁ:|| ||

"Na kho mayaṁ āyasmantaṁ Khemakaṁ [132] vihesā apekhā āpucchimhā||
api cāyasmā Khemako pahoti tassa Bhagavato sāsanaṁ vitthārena ācikkhituṁ desetuṁ paññapetuṁ paṭṭhapetuṁ vivarituṁ vibhajituṁ uttānīkātuṁ.|| ||

Tayidaṁ āysamatā Khemakena tassa Bhagavato sāsanaṁ vitthārena ācikkhitaṁ desitaṁ paññapitaṁ paṭṭhapitaṁ vivaṭaṁ vibhattaṁ uttānīkatan" ti.|| ||

Idam avoca āyasmā Khemako,||
atta-manā therā bhikkhū āyasmato Khemakassa bhāsitaṁ abhinanduṁ.|| ||

Imasmiñ ca pana veyyākaraṇasmiṁ bhaññamāne saṭṭhimattāṇaṁ therānaṁ bhikkhūnaṁ anupādāya āsavehi cittāni mucciṁsu āyasmato Khemakassa cāti.|| ||