Majjhima Nikāya
Volume II
Suttas 77-106
Based on Vol. II,
ed. by Robert Chalmers,
London: Pali Text Society 1896
This work is © Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
For details see Terms of Use.
Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996
NOTICE: These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for scholarly purposes only. In principle they represent a digital edition (without revision or correction) of the printed editions of the complete set of Pali canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a process of checking, it should not be assumed that there is no divergence from the printed editions and it is strongly recommended that they are checked against the printed editions before quoting.
ALTERATIONS: Superficial re-formatting of headers, sutta titles, and page numbers adding 'ids,' and tag changes to make the file conform to HTML 5 standards. The lower-case mg [ṁ] has been substituted throughout for the lowercase m-underdot [ṁ]; the lower-case ng [ṅ] has been substituted throughout for the lowercase n-overdot [º]. Content straddling page breaks has been moved to the preceding page. The notice of this change that appeared in the originals has been deleted. Both left- and right-hand-page Running heads have been eliminated as page numbers and internal headings make these redundant. Otherwise the internal text of the suttas remains untouched.
Mūla-Paṇṇāsa-Pāḷi
(continued)
3. Paribbājaka Vagga
(continued)
LXXVII. Mahā Sakuludāyi Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Rājagahe viharati Veḷuvane Kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena sambahulā abhiññātā abhiññātā paribbājakā Moranivāpe Paribbājakārāme paṭivasanti, — seyyathīdam: Anugāro Varadharo Sakuludāyi ca paribbājako aññe ca abhiññātā abhiññātā paribbājakā. Atha kho Bhagavā pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Rājagahaṁ piṇḍāya pāvisi.
Atha kho Bhagavato etad ahosi: Atippago kho tāva Rājagahe piṇḍāya carituṁ; yannūnāhaṁ yena Moranivāpo Paribbājakārāmo yena Sakuludāyi paribbājako, ten' upasaṅkameyyan ti. Atha kho Bhagavā yena Moranivāpo Paribbājakārāmo ten' upasaṅkami. Tena kho pana samayena Sakuludāyi paribbājako mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṁ nisinno hoti unnādiniyā uccasaddāya. mahāsaddāya anekavihitaṁ tiracchānakathaṁ kathentiyā, seyyathīdaṁ: rājakathaṁ corakathaṁ mahāmattakatham senākathaṁ bhayakathaṁ yuddhakathaṁ annakathaṁ pānakathaṁ vatthakathaṁ sayanakathaṁ mālākathaṁ gandhakathaṁ ñātikathaṁ yānakathaṁ gāmakathaṁ nigamakathaṁ nagarakathaṁ janapadakathaṁ itthikathaṁ sūrakathaṁ visikhākathaṁ kumbhaṭṭhānakatham pubbapetakathaṁ nānattakathaṁ lokakkhāyikaṁ samuddakkhāyikaṁ itibhavābhavakathaṁ iti vā.
Addasā kho Sakaludāyi paribbājako Bhagavantaṁ dūrato va āgacchantaṁ; disvāna, sakaṁ parisaṁ saṇṭhāpesi:-- Appasaddā bhonto hontu; mā bhonto saddam akattha; ayaṁ samaṇo Gotamo āgacchati; appasaddakāmo kho pana so āyasmā appasaddassa vaṇṇavādī, appeva nāma appasaddaṁ parisaṁ viditvā upasaṅkamitabbaṁ maññeyyāti. Atha kho te paribbājakā tuṇhī ahesuṁ. Atha kho Bhagavā yena Sakuludāyi paribbājako ten' upasaṅkami.
Atha kho Sakuludāyi paribbajako Bhagavantaṁ etad avoca: Etu kho bhante Bhagavā, sāgataṁ bhante Bhagavato, cirassaṁ kho bhante Bhagavā imaṁ pariyāyam akāsi yadidaṁ idh' āgamanāya, nisīdatu bhante Bhagavā, idam āsanaṁ paññattan ti. Nisīdi Bhagavā paññatte āsane. Sakuludāyi pi kho paribbājako aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho Sakuludāyiṁ paribbājakaṁ Bhagavā etad avoca:-- Kāya nu 'ttha, Udāyi, etarahi kathāya sannisinnā? Kā ca pana vo antarākathā vippakatā ti?
Tiṭṭhat' esā bhante kathā yāya mayaṁ etarahi kathāya sannisinnā; n' esā bhante kathā Bhagavato dullabhā bhavissati pacchā pi savanāya. Purimāni bhante divasāni purimatarāni nānātitthiyānaṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ kutūhalasālāyaṁ sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ, ayam antarākathā udapādi: Lābhā vata bho Aṅga-Magadhānaṁ, suladdhaṁ vata bho AṅgaMagadhānaṁ, yatth' ime samaṇabrāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyāñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahujanassa Rājagahaṁ vassāvāsaṁ osaṭā. Ayam pi kho Pūraṇo Kassapo saṅghī c' eva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa, — so pi Rājagahaṁ vassāvāsaṁ osaṭo. Ayam pi kho Makkhali Gosālo --pe--; Ajito Kesakambalī; Pakudho Kaccāyano; Sañjayo Belaṭṭhiputto; Nigaṇṭho Nātaputto saṅghī c' eva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa,
— so pi Rājagahaṁ vassāvāsaṁ osaṭo. Ayam pi kho samaṇo Gotamo saṅghī c' eva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa, — so pi Rājagahaṁ vassāvāsaṁ osaṭo. Ko nu kho imesaṁ bhagavataṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ saṅghīnaṁ gaṇīnaṁ gaṇācariyānaṁ ñātānaṁ yasassīnam titthakarānaṁ sādhusammatānaṁ bahujanassa, sāvakānaṁ sakkato garūkato mānito pūjito? Kathaṁ ca pana sāvakā sakkatvā garūkatvā upanissāya viharantīti? Tatr' ekacce evam āhaṁsu: Ayaṁ kho Pūraṇo Kassapo saṅghī c' eva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa; so ca kho sāvakānaṁ na sakkato na garūkato na mānito na pūjito; na ca pana Pūraṇaṁ Kassapaṁ sāvakā sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti. Bhūtapubbaṁ Pūraṇo Kassapo anekasatāya parisāya dhammaṁ desesi.
Tatr' aññataro Puraṇassa Kassapassa sāvako saddam akāsi: — Mā bhonto Pūraṇaṁ Kassapaṁ etam atthaṁ pucchittha; n' eso etaṁ jānāti; mayam etaṁ jānāma; amhe etam atthaṁ pucchatha; mayam etaṁ bhavataṁ byākarissāmāti. Bhūtapubbaṁ Pūraṇo Kassapo bāhā paggayha kandanto na labhati: Appasaddā bhonto hontu; mā bhonto saddam akattha; n' ete bhavante pucchanti; amhe ete pucchanti; mayam etesaṁ byākarissāmāti. Bahū kho pana Pūraṇassa Kassapassa sāvakā vādaṁ āropetva apakkantā: Na tvaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānāsi; ahaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānāmi. Kiṁ tvaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānissasi? Micchāpaṭipanno tvaṁ asi, aham asmi sammāpaṭipanno. Sahitam me, asahitan te. Pure vacanīyaṁ pacchā avaca, pacchā vacanīyaṁ pure avaca. Aviciṇṇan te viparāvattaṁ; āropito te vādo; niggahito si; cara vādappamokkhāya; nibbeṭhehi vā sace pahosīti. Iti Pūraṇo Kassapo sāvakānaṁ na sakkato na garūkato na mānito na pūjito; na ca pana Pūraṇaṁ Kassapaṁ sāvakā sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti; akkuṭṭho ca pana Pūraṇo Kassapo dhammakkosenāti.
Ekacce evam āhaṁsu: Ayam pi kho Makkhali Gosālo — pe --; Ajito Kesakambalī; Pakudho Kaccāyano; Sañjayo Belaṭṭhiputto; Nigaṇṭho Nātaputto saṅghī c' eva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa; so pi sāvakānaṁ na sakkato na garūkato na mānito na pūjito; na pana Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ sāvakā sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti. Bhūtapubbaṁ Nigaṇṭho Nātaputto anekasatāya parisāya dhammaṁ desesi. Tatr' aññataro Nigaṇṭhassa Nātaputtassa sāvako saddam akāsi: Ma bhonto Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ etam atthaṁ pucchittha; n' eso etaṁ jānāti; mayam etam jānāma; amhe etam atthaṁ pucchatha; mayam etaṁ bhavataṁ byākarissāmāti. Bhūtapubbaṁ Nigaṇṭho Nātaputto bāhā paggayha kandanto na labhati:-- Appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddam akattha, n' ete bhavante pucchanti, amhe ete pucchanti, mayam etaṁ byākarissāmāti. Bahū kho pana Nigaṇṭhassa Nātaputtassa sāvakā vādaṁ āropetvā apakkantā:-- Na tvaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānāsi, ahaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānāmi. Kiṁ tvaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānissasi?
Micchāpaṭipanno tvam asi, aham asmi sammāpaṭipanno; sahitaṁ me, asahitan te; pure vacanīyaṁ pacchā avaca, pacchā vacanīyaṁ pure avaca; aviciṇṇan te viparāvattaṁ; āropito te vādo; niggahīto si; cara vādappamokkhāya; nibbeṭhehi vā sace pahosīti. Iti Nigaṇṭho Nātaputto sāvakānaṁ na sakkato na garūkato na mānito na pūjito; na ca pana Nigaṇṭhaṁ Nātaputtaṁ sāvakā sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti; akkuṭṭho ca pana Nigaṇṭho Nātaputto dhammakkosenāti.
Ekacce evam āhaṁsu:-- Ayaṁ kho samaṇo Gotamo saṅghi c' eva gaṇī ca gaṇācariyo ca ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa; so ca kho sāvakānaṁ sakkato garūkato mānito pūjito; samaṇañ ca pana Gotamaṁ sāvakā sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti. Bhūtapubbaṁ samaṇo Gotamo anekasatāya parisāya dhammaṁ desesi.
Tatr' aññataro samaṇassa Gotamassa sāvako ukkāsi. Tam enaṁ aññataro sabrahmacārī jannukena ghattesi: Appasaddo āyasmā hotu;
mā 'yasmā saddam akāsi; satthā no Bhagavā dhammaṁ desetīti. Yasmiṁ samaye samaṇo Gotamo anekasatāya parisāya dhammaṁ deseti, n' eva tasmiṁ samaye samaṇassa Gotamassa sāvakānaṁ khipitasaddo vā hoti ukkāsitasaddo vā. Tam enaṁ janakāyo paccāsiṁsamānarūpo paccupaṭṭhito hoti: Yaṁ no Bhagavā dhammaṁ bhāsissati, taṁ no sossāmāti. Seyyathāpi nāma puriso catummahāpathe khuddaṁ madhuṁ anelakam pīḷeyya, tam enaṁ mahā janakāyo paccāsiṁsamānarūpo paccupaṭṭhito assa, — evam evaṁ yasmiṁ samaye samaṇo Gotamo anekasatāya parisāya dhammaṁ deseti, n' eva tasmiṁ samaye samaṇassa Gotamassa sāvakānaṁ khipitasaddo vā hoti ukkāsitasaddo vā; tam enaṁ mahā janakāyo paccāsiṁsamānarūpo paccupaṭṭhito hoti: Yaṁ no Bhagavā dhammaṁ bhāsissati, taṁ no sossāmāti. Ye pi samanassa Gotamassa sāvakā sabrahmacārīhi sampayojetvā sikkhaṁ paccakkhāya hīnāy' āvattanti, te pi Satthu vaṇṇavādino honti, dhammassa vaṇṇavādino honti, saṅghassa vaṇṇavādino honti, attagarahino yeva honti anaññagarahino: Mayam ev' amhā alakkhikā, mayaṁ appapuññā, ye mayaṁ evaṁ svākkhāte dhammavinaye pabbajitvā nāsakkhimhā yāvajīvaṁ paripuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ caritun ti; te ārāmikabhūtā vā upāsakabhūtā vā pañcasu sikkhāpadesu samādāya vattanti.
Iti samaṇo Gotamo sāvakānaṁ sakkato garūkato mānito pūjito, samanañ ca pana Gotamaṁ sāvakā sakkatvā garūkatvā upanissāya viharantīti.
Kati pana tvaṁ, Udāyi, mayi dhamme samanupassasi, yehi mama sāvakā sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharantīti?
Pañca kho ahaṁ bhante Bhagavati dhamme samanupassāmi, yehi Bhagavantaṁ sāvakā sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Katame pañca? Bhagavā hi, bhante, appāhāro appāhāratāya ca vaṇṇavādī; imaṁ kho ahaṁ, bhante, Bhagavati paṭhamaṁ dhammaṁ samanupassāmi yena Bhagavantaṁ sāvakā sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Puna ca paraṁ, bhante, Bhagavā santuṭṭho itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī; yam pi, bhante, Bhagavā santuṭṭho itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī, imaṁ kho ahaṁ, bhante, Bhagavati dutiyaṁ samanupassāmi yena Bhagavantaṁ sāvakā sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti. sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Puna ca paraṁ, bhante, Bhagavā santuṭṭho itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī; yam pi, bhante, Bhagavā santuṭṭho itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī, imaṁ kho ahaṁ, bhante, Bhagavati tatiyaṁ dhammaṁ samanupassāmi yena Bhagavantaṁ sāvakā sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Puna ca paraṁ, bhante, Bhagavā santuṭṭho itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇāvādī; yam pi, bhante, Bhagavā santuṭṭho itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī, imaṁ kho ahaṁ, bhante, Bhagavati catutthaṁ dhammaṁ samanupassāmi yena Bhagavantaṁ sāvakā sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Puna ca paraṁ, bhante, Bhagavā pavivitto pavivekassa ca vaṇṇavādī; yam pi, bhante, Bhagavā pavivitto pavivekassa ca vaṇṇavādī, imaṁ kho ahaṁ, bhante, Bhagavati pañcamaṁ dhammaṁ samanupassāmi yena Bhagavantaṁ sāvakā sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Ime kho ahaṁ, bhante, Bhagavati pañca dhamme samanupassāmi, yehi Bhagavantaṁ sāvakā sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharantīti.
Appāhāro samaṇo Gotamo appāhāratāya ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, santi kho pana me, Udāyi, sāvakā kosakāhārā pi aḍḍhakosakāhārā pi beluvāhārā pi aḍḍhabeluvāhārā pi.
Ahaṁ kho pana, Udāyi, app' ekadā iminā pattena samatittikam pi bhuñjāmi bhiyyo pi bhuñjāmi. Appāhāro samaṇo Gotamo appāhāratāya ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, ye te, Udāyi, mama sāvaka kosakāhārā pi aḍḍhakosakāhārā pi beluvāhārā pi aḍḍhabeluvāhārā pi, na man te iminā dhammena sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ pūjeyyuṁ. sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ.
Santuṭṭho samaṇo Gotamo itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ. sakkatvā garū katvā upanissāya vihareyyuṁ, santi kho pana me, Udāyi, sāvakā paṁsukūlikā lūkhacīvaradharā; te susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṁ karitvā dhārenti.
Ahaṁ kho pan', Udāyi, app' ekadā gahapatāni cīvarāni dhāremi daḷhāni yattha lūkhāni alābulomasāni. Santuṭṭho samaṇo Gotamo itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ garūkareyyuṁ māneyyuṁ pūjeyyuṁ sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, ye te, Udāyi, mama sāvakā paṁsukūlikā lūkhacīvaradharā. te susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṁ karitvā dhārenti, na man te iminā dhammena sakkareyyuṁ garūkareyyuṁ māneyyuṁ pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ.
Santuṭṭho samaṇo Gotamo itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, santi kho pana me, Udāyi, sāvakā piṇḍapātikā sapadānacārino ucchepake vate ratā; te antaragharaṁ paviṭṭhā samānā āsanena pi nimantiyamānā na sādiyanti. Ahaṁ kho pan', Udāyi, app' ekadā nimantane pi bhuñjāmi sālīnaṁ odanaṁ vicitakāḷakaṁ anekasūpaṁ anekabyañjanaṁ.
Santuṭṭho samaṇo Gotamo itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ.
garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, ye te, Udāyi, mama sāvakā piṇḍapātikā sapadānacārino ucchepake vate ratā antaragharaṁ paviṭṭhā samānā āsanena pi nimantiyamānā na sādiyanti, na man te iminā dhammena sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ.
Santuṭṭho samaṇo Gotamo itarītarena senāsanena, itāritarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, santi kho pana me, Udāyi, sāvakā rukkhamūlikā abbhokāsikā; te aṭṭha māse channaṁ na upenti. Ahaṁ kho pan', Udāyi, app' ekadā kūṭāgāresu pi viharāmi ullittāvalittesu nivātesu phussitaggaḷesu pihitavātapānesu. Santuṭṭho samaṇo Gotamo itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, ye te, Udāyi, mama sāvakā rukkhamūlikā abbhokāsikā aṭṭha māse channaṁ na upenti, na man te iminā dhammena sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ.
Pavivitto samaṇo Gotamo pavivekassa ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ, Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, santi kho pana me, Udāyi, sāvakā āraññakā pantasenāsanā āraññavanapatthāni pantāni senāsanāni ajjhogahetvā viharanti. Te anvaddhamāsaṁ saṅghamajjhe osaranti pātimokkhuddesāya. Ahaṁ kho pan', Udāyi, app' ekadā ākiṇṇo viharāmi bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rañño rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi.
Pavivitto samaṇo Gotamo pavivekassa ca vaṇṇavādī ti, iti ce maṁ,
Udāyi, sāvakā sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyum, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ, ye te, Udāyi, mama sāvakā āraññakā pantasenāsanā āraññavanapatthāni pantāni senāsanāni ajjhogahetvā viharanti.
anvaddhamāsaṁ saṅghamajjhe osaranti pātimokkhuddesāya.
na man te iminā dhammena sakkareyyuṁ, garūkareyyuṁ, māneyyuṁ, pūjeyyuṁ, sakkatvā garūkatvā upanissāya vihareyyuṁ.
Iti kho, Udāyi, na mamaṁ sāvakā imehi pañcahi dhammehi sakkaronti, garūkaronti, mānenti, pūjenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Atthi kho, Udāyi, aññe ca pañca dhammā, yehi mama savaka sakkaronti. garūkaronti. mānenti. pujenti, sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti. Katame pañca? Idh'.
Udāyi, mama sāvakā adhisīle sambhāventi: Sīlavā samaṇo Gotamo, paramena sīlakkhandhena samannāgato ti. Yaṁ pan', Udāyi, mama sāvakā adhisīle sambhāventi: Sīlavā samaṇo Gotamo, paramena sīlakkhandhena samannāgato ti, ayaṁ kho. Udāyi, paṭhamo dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garūkaronti mānenti pūjenti sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Puna ca paraṁ. Udāyi, mama sāvakā abhikkante ñāṇadassane sambhāventi: Jānaṁ yev' āha samaṇo Gotamo jānāmiti; passaṁ yev' āha samaṇo Gotamo passāmīti: abhiññāya samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, no anabhiññāya; sanidānaṁ samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, no anidānaṁ: sappāṭihāriyaṁ samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, no appāṭihāriyan ti. Yaṁ pan, Udāyi, mama sāvakā abhikkante ñāṇadassane sambhāventi: Jānaṁ yev' āha samaṇo Gotamo jānāmīti; passaṁ yev' āha samaṇo Gotamo passāmīti: abhiññāya samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, no anabhiññāya; sanidānaṁ samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, no anidānaṁ; sappāṭihāriyaṁ samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, no appāṭihāriyan ti, — ayaṁ kho, Udāyi, dutiyo dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garūkaronti mānenti pūjenti sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, mama sāvakā adhipaññāya saṁbhāventi: Paññavā samaṇo Gotamo, paramena paññākkhandhena samannāgato; taṁ vata anāgatam vā vādapathaṁ na dakkhati uppannaṁ vā parappavādaṁ na saha dhammena suniggahītaṁ niggahissatīti, n' etaṁ ṭhānam vijjati. Taṁ kim maññasi. Udāyi? Api nu me sāvakā evaṁ jānantā evaṁ passantā antarantarākathaṁ opāteyyun ti?
No h' etaṁ, bhante.
Na kho panāhaṁ, Udāyi, sāvakesu anusāsaniṁ paccāsiṁsāmi, aññadatthu mamaṁ yeva sāvakā anusāsaniṁ paccāsiṁsanti. Yaṁ pan', Udāyi, mama sāvakā adhipaññāya sambhāventi: Paññavā samaṇo Gotamo. paramena paññākkhandhena samannāgato; taṁ anāgataṁ vā vādapathaṁ na dakkhati uppannaṁ va parappavādaṁ na saha dhammena suniggahītaṁ niggahissatīti, n' etaṁ ṭhānaṁ vijjati. Ayaṁ kho, Udāyi, tatiyo dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garūkaronti mānenti pūjenti sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, mama sāvakā yena dukkhena dukkhotiṇṇā dukkhaparetā, te maṁ upasaṅkamitvā dukkhaṁ ariyasaccaṁ pucchanti; tesāhaṁ dukkhaṁ ariyasaccaṁ puṭṭho vyākaromi; tesāhaṁ cittaṁ ārādhemi pañhassa veyyākaraṇena.
Te maṁ dukkhasamudayaṁ, dukkhanirodhaṁ, dukkhanirodhagāminipaṭipadaṁ ariyasaccaṁ pucchanti; tesāhām dukkhanirodhagāminipaṭipadaṁ ariyasaccaṁ puṭṭho vyākaromi; tesāhaṁ cittaṁ ārādhemi pañhassa veyyākaraṇena. Yaṁ pan', Udāyi, mama sāvakā yena dukkhena dukkhotiṇṇā dukkhaparetā, te maṁ upasaṅkamitvā dukkhaṁ ariyasaccaṁ pucchanti; tesāhaṁ dukkhaṁ ariyasaccaṁ puṭṭho vyākaromi; tesāhaṁ cittaṁ ārādhemi pañhassa veyyākaraṇena; te mam dukkhasamudayaṁ dukkhanirodhaṁ dukkhanirodhagāminipaṭipadaṁ ariyasaccaṁ pucchanti; tesāhaṁ dukkhanirodhagāminipaṭipadaṁ ariyasaccaṁ puṭṭho vyākaromi; tesāhaṁ cittaṁ ārādhemi pañhassa veyyākaraṇena;-- ayaṁ kho, Udāyi, catuttho dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garūkaronti mānenti pūjenti sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā cattāro satipaṭṭhāne bhāventi. Idh', Udāyi, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati, ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṁ; vedanāsu, — pe --; citte; dhammesu dhammānupassī viharati, ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṁ. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā cattāro sammappadhāne bhāventi.
Idh', Udāyi, bhikkhu anuppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ anuppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; uppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; anuppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ uppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; uppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā cattāro iddhipāde bhāventi. Idh', Udāyi, bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti, viriyasamādhi — pe — cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti, vīmaṁsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṁ iddhipādaṁ bhāveti.
Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā pañc' indriyāni bhāventi. Idh', Udāyi,
bhikkhu saddhindriyaṁ bhāveti upasamagāmiṁ sambodhagāmiṁ, viriyindriyaṁ bhāveti --pe--. satindriyaṁ bhāveti, samādhindriyaṁ bhāveti, paññindriyaṁ bhāveti upasamagāmiṁ sambodhagāmiṁ. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā pañca balāni bhāventi. Idh', Udāyi, bhikkhu saddhābalaṁ bhāveti upasamagāmiṁ sambodhagāmiṁ, viriyabalaṁ bhāveti --pe--. satibalaṁ bhāveti, samādhibalaṁ bhāveti, paññābalaṁ bhāveti upasamagāmiṁ sambodhagamiṁ. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā satta bojjhaṅge bhāventi. Idh', Udāyi, bhikkhu satisambojjhaṅgaṁ bhāveti vivekanissitaṁ virāganissitaṁ nirodhanissitaṁ vossaggapariṇāmiṁ, dhammavicayasambojjhaṅgaṁ bhāveti --pe--, viriyasambojjhaṅgaṁ bhāveti, pītisambojjhaṅgaṁ bhāveti, passaddhisambojjhaṅgaṁ bhāveti, samādhisambojjhaṅgaṁ bhāveti, upekhāsambojjhaṅgaṁ bhāveti vivekanissitaṁ virāganissitaṁ nirodhanissitaṁ vossaggapariṇāmiṁ. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā ariyaṁ aṭṭhaṅgikaṁ maggaṁ bhāventi. Idh', Udāyi, bhikkhu sammādiṭṭhiṁ bhāveti, sammāsaṅkappaṁ bhāveti. sammāvācaṁ bhāveti, sammākammantaṁ bhāveti, sammāājīvaṁ bhāveti, sammāvāyāmaṁ bhāveti, sammāsatiṁ bhāveti, sammāsamādhiṁ bhāveti. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññavosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā aṭṭha vimokhe bhāventi. Rūpī rūpāni passati; ayaṁ paṭhamo vimokho. Ajjhattaṁ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati; ayaṁ dutiyo vimokho. Subhan t' eva adhimutto hoti; ayaṁ tatiyo vimokho. Sabbaso rūpasaññānaṁ samatikkamā,
paṭighasaññānaṁ atthagamā, nānattasaññānaṁ amanasikārā: Ananto ākāso ti ākāsānañcāyatanaṁ upasampajja viharati; ayaṁ catuttho vimokho. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṁ samatikkamma: Anantam viññāṇan ti viññāṇañcāyatanaṁ upasampajja viharati; ayaṁ pañcamo vimokho. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṁ samatikkamma: Na 'tthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṁ upasampajja viharati: ayaṁ chaṭṭho vimokho. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṁ upasampajja viharati: ayaṁ sattamo vimokho. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṁ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṁ upasampajja viharati; ayaṁ aṭṭhamo vimokho. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā aṭṭha abhibhāyatanāni bhāventi.
Ajjhattaṁ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya: Jānāmi passāmīti evaṁsaññī hoti; idaṁ paṭhamaṁ abhibhāyatanaṁ. Ajjhattaṁ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya: Jānāmi passāmīti evaṁsaññī hoti; idaṁ dutiyaṁ abhibhāyatanaṁ. Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya: Jānāmi passāmīti evaṁsaññī hoti; idaṁ tatiyaṁ abhibhāyatanaṁ. Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, tāni abhibhuyya: Jānāmi passāmīti evaṁsaññī hoti: idaṁ catutthaṁ abhibhāyatanaṁ. Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. Seyyathāpi nāma ummāpupphaṁ nīlaṁ nīlavaṇṇaṁ nīlanidassanaṁ nīlanibhāsaṁ; seyyathāpi vā pana taṁ vatthaṁ Bārāṇaseyyakaṁ ubhatobhāgavimaṭṭhaṁ nīlaṁ nīlavaṇṇaṁ nīladassanaṁ nīlanibhāsaṁ: evamevaṁ ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni, tani abhibhuyya: Jānāmi passāmīti evaṁsaññī hoti; idaṁ pañcamaṁ abhibhāyatanaṁ.
Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni.
Seyyathāpi nāma kaṇṇikārapupphaṁ pītaṁ pītanidassanaṁ pītanibhāsaṁ, seyyathāpi vā pana taṁ vatthaṁ Bārāṇaseyyakaṁ ubhatobhāgavimaṭṭhaṁ pītaṁ pītavaṇṇaṁ pītanidassanaṁ pītanibhāsaṁ, evamevaṁ ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni, tāni abhibhuyya: Jānāmi passāmīti evaṁsaññī hoti; idaṁ chaṭṭhaṁ abhibhāyatanaṁ. Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṁ lohitakaṁ lohitakavaṇṇaṁ lohitakanidassanaṁ lohitakanibhāsaṁ, seyyathāpi vā pana taṁ vatthaṁ Bārāṇaseyyakaṁ ubhatobhāgavimaṭṭhaṁ lohitakaṁ lohitakavaṇṇaṁ lohitakanidassanaṁ lohitakanibhāsaṁ, — evamevaṁ ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanānilohitakanibhāsāni, tāni abhibhuyya: Jānāmi passāmīti evaṁsaññī hoti; idaṁ sattamaṁ abhibhāyatanaṁ.
Ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Seyyathāpi nāma osadhitārakā odātā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā; seyyathāpi vā pana taṁ vatthaṁ Bārāṇaseyyakaṁ ubhatobhāgavimaṭṭhaṁ odātaṁ odātavaṇṇam odātanidassanaṁ odātanibhāsaṁ, evamevaṁ ajjhattaṁ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni, tāni abhibhuyya: Jānāmi passāmīti evaṁsaññī hoti; idaṁ aṭṭhamaṁ abhibhāyatanaṁ. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā dasa kasiṇāyatanāni bhāventi.
Paṭhavīkasiṇam eko sañjānāti uddhaṁ adho tiriyaṁ advayaṁ appamāṇaṁ, āpokasiṇam eko sañjānāti --pe--, tejokasiṇaṁ eko sañjānāti, vāyokasiṇam eko sañjānāti, nīlakasiṇam eko sañjānāti, pītakasiṇam eko sañjānāti, lohitakasiṇam eko sañjānāti, odātakasiṇam eko sañjānāti, ākāsakasiṇam eko sañjānāti,
viññāṇakasiṇam eko sañjānāti, uddhaṁ adho tiriyaṁ advayaṁ appamāṇaṁ. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā cattāro jhāne bhāventi. Idh', Udāyi, bhikkhu vivicc' eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamajjhānaṁ upasampajja viharati; so imam eva kāyaṁ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukkhena apphutaṁ hoti. Seyyathāpi, Udāyi, dakkho nahāpako vā nahāpakantevāsī vā kaṁsathāle nahāniyacuṇṇāni ākiritvā udakena paripphosakaṁ paripphosakaṁ sandeyya, sā 'ssa nahāniyapiṇḍī snehanugatā snehaparetā, santarabāhirā phutā snehena na ca paggharinī; evam eva kho, Udāyi, bhikkhu imam eva kāyaṁ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati; nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphutaṁ hoti. Puna ca paraṁ, Udāyi, bhikkhu vitakkavicārānaṁ vūpasamā --pe-dutiyajjhānaṁ upasampajja viharati; so imam eva kāyaṁ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati; nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphutaṁ hoti. Seyyathāpi, Udāyi, udakarahado ubbhidodako, tassa n' ev' assa puratthimāya disāya udakass' āyamukhaṁ, na pacchimāya disāya udakass' āyamukhaṁ, na uttarāya disāya udakass' āyamukhaṁ, na dakkhiṇāya disāya udakass' āyamukhaṁ,
devo ca na kālena kālaṁ sammādhāraṁ anuppaveccheyya; atha kho tamhā ca udakarahadā sītā vāridhārā ubbhijjitvā tam eva udakarahadaṁ sītena vārinā abhisandeyya parisandeyya paripūreyya paripphareyya, nāssa kiñci sabbāvato udakarahadassa sītena vārinā apphutaṁ assa; evam eva kho, Udāyi, bhikkhu imam eva kāyaṁ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphutaṁ hoti. Puna ca paraṁ, Udāyi, bhikkhu pītiyā ca virāgā — pe — tatiyajjhānaṁ upasampajja viharati. So imam eva kāyaṁ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphutaṁ hoti. Seyyathāpi, Udāyi, uppaliniyaṁ vā paduminiyaṁ vā puṇḍarīkiniyaṁ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni va puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṁvaddhāni udakā 'nuggatāni antonimuggaposīni, tāni yāva c' aggā yāva ca mūlā sītena vārinā abhisannāni parisannāni paripūrāni paripphutāni, nāssa kiñci sabbāvataṁ uppalānaṁ va padumānaṁ vā puṇḍarīkānaṁ vā sītena vārinā apphutaṁ assa; evam eva kho, Udāyi, bhikkhu imam eva kāyaṁ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphutaṁ hoti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbe va somanassadomanassānaṁ atthagamā adukkhaṁ asukhaṁ upekhāsatipārisuddhiṁ catutthajjhānaṁ upasampajja viharati. So imam eva kāyaṁ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphutaṁ hoti. Seyyathāpi, Udāyi, puriso odātena vatthena sasīsaṁ pārupitvā nisinno assa, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena vatthena apphutaṁ assa; evam eva kho, Udāyi, bhikkhu imam eva kāyaṁ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphutaṁ hoti.
Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā yathā paṭipannā me sāvakā evaṁ pajānanti: Ayaṁ kho me kāyo rūpī cātummahābhūtiko mātāpettikasambhavo odanakummāsūpacayo aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṁsanadhammo, idañ ca pana me viññāṇaṁ ettha sitaṁ ettha paṭibaddhaṁ. Seyyathāpi, Udāyi, maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno, tatr' assa suttaṁ āvutaṁ nīlaṁ vā pītaṁ vā lohitaṁ vā odātaṁ vā paṇḍusuttaṁ vā; tam enaṁ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya: Ayaṁ kho maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno, tatr' idaṁ suttaṁ āvutaṁ nīlaṁ vā pītaṁ vā lohitaṁ vā odātaṁ vā paṇḍusuttaṁ vā ti. Evam eva kho, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā evaṁ jānanti: Ayaṁ kho me kāyo rūpī cātummahābhūtiko mātāpettikasambhavo odanakummāsūpacayo aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṁsanadhammo, idañ ca pana viññāṇaṁ ettha sitaṁ ettha paṭibaddhan ti. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā imamhā kāyā aññaṁ kāyaṁ abhinimminanti rūpiṁ manomayaṁ sabbaṅgapaccaṅgiṁ abhinindriyaṁ. Seyyathāpi, Udāyi, puriso muñjamhā isīkaṁ pabbāheyya, tassa evañ c' assa: Ayaṁ muñjo ayaṁ isīkā, añño muñjo aññā isīkā, muñjamhā tveva isīkā pabbāḷhā ti. Seyyathā vā pan', Udāyi, puriso asiṁ kosiyā pabbāheyya, tassa evam assa: Ayaṁ asi ayaṁ kosi, añño asi añño kosi, kosiyā tveva asi pabbāḷho ti. Seyyathāpi pan',
Udāyi, puriso ahiṁ karaṇḍā uddhareyya, tassa evam assa: Ayaṁ ahi ayaṁ karaṇḍo, añño ahi añño karaṇḍo, karaṇḍā tveva ahi ubbhato ti. — Evam eva kho, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā imamhā kāyā aññaṁ kāyaṁ abhinimminanti rūpiṁ manomayaṁ sabbaṅgapaccaṅgiṁ abhinindriyaṁ. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhonti, eko pi hutvā bahudhā honti, bahudhā pi hutvā eko honti, āvibhāvaṁ tirobhāvaṁ tirokuḍḍaṁ tiropākāraṁ tiropabbataṁ asajjamānā gacchanti seyyathāpi ākāse, paṭhaviyā pi ummujjanimujjaṁ karonti seyyathāpi udake, udake pi abhijjamāne gacchanti seyyathāpi paṭhaviyaṁ, ākāse pi pallaṅkena kamanti seyyathāpi pakkhī sakuṇo, ime pi candimasuriye evaṁ mahiddhike evaṁ mahānubhāve pāṇinā parimasanti parimajjanti, yāva brahmalokā pi kāyena vasaṁ vattenti. Seyyathāpi, Udāyi, dakkho kumbhakāro vā kumbhakārantevāsī vā suparikammakatāya mattikāya yaṁ yad eva bhājanavikatiṁ ākaṅkheyya, taṁ tad eva kareyya abhinipphādeyya. Seyyathā vā pan', Udāyi, dakkho dantakāro vā dantakārantevāsī vā suparikammakatasmiṁ dantasmiṁ yaṁ yad eva dantavikatiṁ ākaṅkheyya, taṁ tad eva kareyya abhinipphādeyya. Seyyathā vā pan', Udāyi, dakkho suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā suparikammakatasmiṁ suvaṇṇasmiṁ yaṁ yad eva suvaṇṇavikatiṁ ākaṅkheyya, taṁ tad eva kareyya abhinipphādeyya. — Evam eva kho, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā anekavihitaṁ iddhividhaṁ paccanubhonti, eko pi hutvā bahudhā honti, bahudhā pi hutvā eko honti, āvibhāvaṁ tirobhāvaṁ tirokuḍḍaṁ tiropākāraṁ tiropabbataṁ asajjamānā gacchanti seyyathāpi ākāse, paṭhaviyā pi ummujjanimujjaṁ karonti seyyathāpi udake, udake pi abhijjamāne gacchanti seyyathāpi paṭhaviyaṁ, ākāse pi pallaṅkena kamanti seyyathāpi pakkhī sakuṇo,
ime pi candimasuriye evaṁ mahiddhike evaṁ mahānubhāve pāṇinā parimasanti parimajjanti, yāva brahmalokā pi kāyena vasaṁ vattenti — pe --
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇanti, dibbe ca mānuse ca, ye dūre santike ca. Seyyathāpi, Udāyi, balavā saṅkhadhamo appakasiren' eva catuddisā viññāpeyya, evam eva kho, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇanti, dibbe ca mānuse ca, ye dūre santike ca. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā yathā paṭipannā me sāvakā parasattānaṁ parapuggalānaṁ cetasā ceto paricca pajānanti, — sarāgaṁ vā cittaṁ: sarāgaṁ cittan ti pajānanti, vītarāgaṁ vā cittaṁ: vītarāgaṁ cittan ti pajānanti, sadosaṁ vā cittaṁ: sadosaṁ cittan ti pajānanti, vītadosaṁ vā cittaṁ: vītadosaṁ cittan ti pajānanti, samohaṁ vā cittaṁ: samohaṁ cittan ti pajānanti, vītamohaṁ vā cittaṁ: vītamohaṁ cittan ti pajānanti, saṅkhittaṁ vā cittaṁ: saṅkhittaṁ cittan ti pajānanti, vikkhittaṁ vā cittaṁ: vikkhittaṁ cittan ti pajānanti, mahaggataṁ vā cittaṁ: mahaggataṁ cittan ti pajānanti, amahaggataṁ vā cittaṁ: amahaggataṁ cittan ti pajānanti, sa-uttaraṁ vā cittaṁ: sa-uttaraṁ cittan ti pajānanti, anuttaraṁ vā cittaṁ: anuttaraṁ cittan ti pajānanti, samāhitaṁ vā cittaṁ: samāhitaṁ cittan ti pajānanti, asamāhitaṁ vā cittaṁ: asamāhitaṁ cittan ti pajānanti, vimuttaṁ vā cittaṁ: vimuttaṁ cittan ti pajānanti, avimuttaṁ vā cittaṁ: avimuttaṁ cittan ti pajānanti. Seyyathāpi, Udāyi, itthī vā puriso vā daharo yuvā maṇḍanajātiko ādāse vā parisuddhe pariyodāte acche vā udakapatte sakaṁ mukhanimittaṁ paccavekkhamāno sakaṇikaṁ vā sakaṇikan ti jāneyya,
akaṇikaṁ vā akaṇikan ti jāneyya, — evam eva kho. Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā parasattānaṁ parapuggalānaṁ cetasā ceto paricca pajānanti, sarāgaṁ vā cittaṁ: sarāgaṁ cittan ti pajānanti, vītarāgaṁ vā cittaṁ, — pe — sadosaṁ vā cittaṁ — pe — vītadosaṁ vā cittaṁ, samohaṁ vā cittam, vītamohaṁ vā cittaṁ, saṅkhittaṁ vā cittaṁ, vikkhittaṁ vā cittaṁ, mahaggataṁ vā cittaṁ, amahaggataṁ vā cittaṁ, sauttaraṁ vā cittaṁ, anuttaraṁ vā cittaṁ, samāhitaṁ vā cittaṁ, asamāhitaṁ vā cittaṁ, vimuttaṁ vā cittaṁ: vimuttaṁ cittan ti pajānanti, avimuttaṁ vā cittaṁ: avimuttaṁ cittan ti pajānanti.
Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussaranti, seyyathīdaṁ: ekam pi jātiṁ, dve pi jātiyo, tisso pi jātiyo, catasso pi jātiyo, pañca pi jātiyo, dasa pi jātiyo, vīsatim pi jātiyo, tiṁsam pi jātiyo, cattārīsam pi jātiyo, paññāsam pi jātiyo, jātisatam pi, jātisahassam pi, jātisatasahassam pi, aneke pi saṁvaṭṭakappe, aneke pi vivaṭṭakappe, aneke pi saṁvaṭṭavivaṭṭakappe: Amutra āsiṁ evaṁnāmo evaṅgotto evaṁvaṇṇo evaṁāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evaṁāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṁ, tatrāp' āsim evaṅgotto evaṁvaṇṇo evaṁāhāro evaṁsukhadukkhapaṭisaṁvedī evaṁāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno ti. Iti sākāraṁ sa-uddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussaranti.
Seyyathāpi, Udāyi, puriso sakamhā gāmā aññaṁ gāmaṁ gaccheyya, tamhā pi gāmā aññaṁ gāmaṁ gaccheyya, so tamhā gāmā sakaṁ yeva gāmaṁ paccāgaccheyya; tassa evam assa: — Ahaṁ kho sakamhā gāmā amuṁ gāmaṁ āgañchiṁ, tatra evaṁ aṭṭhāsiṁ evaṁ nisīdiṁ evaṁ abhāsiṁ evaṁ tuṇhī ahosiṁ, tamhā pi gāmā amuṁ gāmaṁ āgañchiṁ, tatrāpi evaṁ aṭṭhāsiṁ evaṁ nisīdiṁ evaṁ abhāsiṁ evaṁ tuṇhī ahosiṁ,
so 'mhi tamhā gāmā sakaṁ yeva gāmaṁ paccāgato ti.
Evam eva kho, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussaranti, seyyathīdaṁ: ekam pi jātiṁ, dve pi jātiyo -pe — iti sākāraṁ sa-uddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussaranti. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passanti cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānanti: Ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṁ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā; te kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapannā. Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṁ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapannā ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passanti cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānanti. Seyyathāp' ass', Udāyi, dve agārā sadvārā, tattha cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyya manusse gehe pavisante pi nikkhamante pi anusañcarante pi anuvicarante pi. — Evam eva kho, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passanti cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate — pe — yathākammūpage satte pajānanti. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Puna ca paraṁ, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭhe va dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. Seyyathāpi, Udāyi, pabbatasaṅkhepe udakarahado accho vippasanno anāvilo, tattha cakkhumā puriso tīre ṭhito passeyya sippisambukam pi sakkharakaṭhalam pi macchagumbam pi carantam pi tiṭṭhantam pi; tassa evam assa: Ayaṁ kho udakarahado accho vippasanno anāvilo, tatr' ime sippisambukā pi sakkharakaṭhalā macchagumbā pi caranti pi tiṭṭhanti pīti. — Evam eva kho, Udāyi, akkhātā mayā sāvakānaṁ paṭipadā, yathā paṭipannā me sāvakā āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭhe va dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti.
Ayaṁ kho, Udāyi, pañcamo dhammo, yena mama sāvakā sakkaronti garūkaronti mānenti pūjenti sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Ime kho, Udāyi, pañca dhammā, yehi mama sāvakā sakkaronti garūkaronti mānenti pūjenti sakkatvā garūkatvā upanissāya viharanti.
Idam avoca Bhagavā. Attamano Sakuludāyi paribbājako Bhagavato bhāsitaṁ abhinandīti.
MAHĀSAKULUDĀYISUTTAṀ SATTAMAṀ.
LXXVIII. Samaṇa-Maṇḍikā Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena Uggāhamāno paribbājako Samaṇamaṇḍikāputto samayappavādake tindukācīre ekasālake Mallikāya ārāme paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṁ timattehi paribbājakasatehi.
Atha kho Pañcakaṅgo thapati Sāvatthiyā nikkhami divādivassa Bhagavantaṁ dassanāya. Atha kho Pañcakaṅgassa thapatissa etad ahosi: Akālo kho tāva Bhagavantaṁ dassanāya; patisallīno Bhagavā; manobhāvaniyānam pi bhikkhūnaṁ asamayo dassanāya; patisallīnā manobhāvaniyā bhikkhū. Yannūnāhaṁ yena samayappavādako tindukācīro ekasālako Mallikāya ārāmo yena Uggāhamāno paribbājako Samaṇamaṇḍikāputto ten' upasaṅkameyyan ti. Atha kho Pañcakaṅgo thapati yena samayappavādako tindukācīro ekasālako Mallikāya ārāmo, ten' upasaṅkami. Tena kho pana samayena Uggāhamāno paribbājako Samaṇamaṇḍikāputto mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṁ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddāya mahāsaddāya anekavihitaṁ tiracchānakathaṁ kathentiyā, seyyathīdaṁ: rājakathaṁ corakathaṁ mahāmattakathaṁ senākathaṁ bhayakathaṁ yuddhakathaṁ annakathaṁ pānakathaṁ vatthakathaṁ sayanakathaṁ mālākathaṁ gandhakathaṁ ñātikathaṁ yānakathaṁ gāmakathaṁ nigamakathaṁ nagarakathaṁ janapadakathaṁ itthikathaṁ sūrakathaṁ visikhākathaṁ kumbhaṭṭhānakathaṁ pubbapetakathaṁ nānattakathaṁ lokakkhāyikaṁ samuddakkhāyikaṁ itibhavābhavakathaṁ iti vā.
Addasā kho Uggāhamāno paribbājako Samaṇamaṇḍikāputto Pañcakaṅgaṁ thapatiṁ dūrato va āgacchantaṁ; disvāna sakaṁ parisaṁ saṇṭhāpesi:-- Appasaddā bhonto hontu; mā bhonto saddam akattha; ayaṁ samaṇassa Gotamassa sāvako āgacchati, Pañcakaṅgo thapati. Yāvatā kho pana samaṇassa Gotamassa sāvakā gihī odātavasanā Sāvatthiyaṁ paṭivasanti, ayaṁ tesaṁ aññataro Pañcakaṅgo thapati. Appasaddakāmā kho pana te āyasmanto appasaddavinītā appasaddassa vaṇṇavādino, app' eva nāma appasaddaṁ parisaṁ viditvā upasaṅkamitabbaṁ maññeyyāti. Atha kho te paribbājakā tuṇhī ahesuṁ. Atha kho Pañcakaṅgo thapati yena Uggāhamāno paribbājako Samaṇamaṇḍikāputto, ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Uggāhamānena paribbājakena Samaṇamaṇḍikāputtena saddhiṁ sammodi;
sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho Pañcakaṅgaṁ thapatiṁ Uggāhamāno paribbājako Samaṇamaṇḍikāputto etad avoca: Catuhi kho ahaṁ, thapati, dhammehi samannāgataṁ purisapuggalaṁ paññāpemi sampannakusalaṁ paramakusalaṁ uttamapattipattaṁ samaṇaṁ ayojjhaṁ. Katamehi catuhi?
Idha, thapati, na kāyena pāpakaṁ kammaṁ karoti, na pāpikaṁ vācaṁ bhāsati, na pāpakaṁ saṅkappaṁ saṅkappeti, na pāpakaṁ ājīvaṁ ājīvati. Imehi kho ahaṁ, thapati, catuhi dhammehi samannāgataṁ purisapuggalaṁ paññāpemi sampannakusalaṁ paramakusalaṁ uttamapattipattaṁ samaṇaṁ ayojjhan ti.
Atha kho Pañcakaṅgo thapati Uggāhamānassa paribbājakassa Samaṇamaṇḍikāputtassa bhāsitaṁ n' eva abhinandi nappaṭikkosi; anabhinanditvā appaṭikkositvā uṭṭhāy' āsanā pakkāmi: Bhagavato santike etassa bhāsitassa atthaṁ ājānissāmīti. Atha kho Pañcakaṅgo thapati yena Bhagavā ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Pañcakaṅgo thapati, yāvatako ahosi Uggāhamānena paribbājakena Samaṇamaṇḍikāputtena saddhiṁ kathāsallāpo, taṁ sabbaṁ Bhagavato ārocesi. Evaṁ vutte, Bhagavā Pañcakaṅgaṁ thapatiṁ etad avoca:-- Evaṁ sante kho, thapati, daharo kumāro mando uttānaseyyako sampannakusalo bhavissati paramakusalo uttamapattipatto samaṇo ayojjho, yathā Uggāhamānassa paribbājakassa Samaṇamaṇḍikāputtassa vacanaṁ. Daharassa hi, thapati, kumārassa mandassa uttānaseyyakassa kāyo ti pi na hoti; kuto pana kāyena pāpakaṁ kammaṁ karissati, aññatra phanditamattā. Daharassa hi, thapati, kumārassa mandassa uttānaseyyakassa vācā ti pi na hoti; kuto pana pāpikaṁ vācaṁ bhāssisati, aññatra roditamattā. Daharassa hi, thapati, kumārassa mandassa uttānaseyyakassa saṅkappo ti pi na hoti; kuto pana pāpakaṁ saṅkappaṁ saṅkappissati, aññatra vikujjitamattā. Daharassa hi, thapati, kumārassa mandassa uttānaseyyakassa ājīvo ti pi na hoti; kuto pana pāpakaṁ ājīvaṁ ājīvissati,
aññatra mātutthaññā. Evaṁ sante kho, thapati, daharo kumāro mando uttānaseyyako sampannakusalo bhavissati paramakusalo uttamapattipatto samaṇo ayojjho, yathā Uggāhamānassa paribbājakassa Samaṇamaṇḍikāputtassa vacanaṁ.
Catuhi kho ahaṁ, thapati, dhammehi samannāgataṁ purisapuggalaṁ paññāpemi na c' eva sampannakusalaṁ na paramakusalaṁ na uttamapattipattaṁ samaṇaṁ ayojjhaṁ, api c' imaṁ daharaṁ kumāraṁ mandaṁ uttānaseyyakaṁ samadhiggayha tiṭṭhati. Katamehi catuhi? Idha, thapati, na kāyena pāpakaṁ kammaṁ karoti, na pāpikaṁ vācam bhāsati, na pāpakaṁ saṅkappaṁ saṅkappeti, na pāpakaṁ ājīvaṁ ājīvati.
Imehi kho ahaṁ, thapati, catuhi dhammehi samannāgataṁ purisapuggalaṁ paññāpemi na c' eva sampannakusalaṁ na paramakusalaṁ na uttamapattipattaṁ samaṇaṁ ayojjhaṁ, api c' imaṁ daharaṁ kumāraṁ mandaṁ uttānaseyyakaṁ samadhiggayha tiṭṭhati.
Dasahi kho ahaṁ, thapati, dhammehi samannāgataṁ purisapuggalaṁ paññāpemi sampannakusalaṁ paramakusalaṁ uttamapattipattaṁ samaṇaṁ ayojjhaṁ. Ime akusalasīlā taham, thapati, veditabban ti vadāmi. Itosamuṭṭhānā akusalasīlā tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi. Idha akusalasīlā aparisesā nirujjhanti tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi.
Evaṁ - paṭipanno akusalānaṁ sīlānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi. Ime kusalasīlā tahaṁ, thapeti, veditabban ti vadāmi. Itosamuṭṭhānā kusalasīlā tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi. Idha kusalasīlā aparisesā nirujjhanti tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi.
Evaṁ-paṭipanno kusalānaṁ sīlānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti tahaṁ, thapati veditabban ti vadāmi. Ime akusalasaṅkappā tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi. Itosamuṭṭhānā akusalasaṅkappā tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi. Idha akusalasaṅkappā aparisesā nirujjhanti tahaṁ,
thapati, veditabban ti vadāmi. Evaṁ paṭipanno akusalānaṁ saṅkappānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi.
Ime kusalasaṅkappā, tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi.
Itosamuṭṭhānā kusalasaṅkappā tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi. Idha kusalasaṅkappā aparisesā nirujjhanti tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi. Evaṁ paṭipanno kusalānaṁ saṅkappānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti tahaṁ, thapati, veditabban ti vadāmi.
Katame ca, thapati, akusalasīlā? — Akusalaṁ kāyakammaṁ, akusalaṁ vacīkammaṁ, pāpako ājīvo, — ime vuccanti, thapati, akusalasīlā. Ime ca, thapati, akusalasīlā kiṁsamuṭṭhānā? Samuṭṭhānam pi nesaṁ vuttaṁ. Cittasamuṭṭhānā ti 'ssa vacanīyam. Katamaṁ cittaṁ? Cittam pi hi bahu anekavidhaṁ nānappakārakaṁ sacittaṁ sarāgaṁ sadosaṁ samohaṁ; itosamuṭṭhānā akusalasīlā. Ime ca, thapati, akusalasīlā kuhiṁ aparisesā nirujjhanti? Nirodho pi nesaṁ vutto. Idha, thapati, bhikkhu kāyaduccaritaṁ pahāya kāyasucaritaṁ bhāveti, vacīduccaritaṁ pahāya vacīsucaritam bhāveti, manoduccaritaṁ pahāya manosucaritaṁ bhāveti, micchā-ājīvaṁ pahāya sammā-ājīvena jīvikaṁ kappeti.
Etth' ete akusalasīlā aparisesā nirujjhanti. Kathaṁ paṭipanno ca. thapati, akusalānaṁ sīlānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti?
Idha, thapati, bhikkhu anupannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ anuppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; uppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; anuppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ uppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; uppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati. Evaṁ paṭipanno kho,
thapati, akusalānaṁ sīlānam nirodhāya paṭipanno hoti.
Katame ca, thapati, kusalasīlā? Kusalaṁ kāyakammaṁ, kusalaṁ vacīkammam, ājīvapārisuddhiṁ pi kho ahaṁ, thapati, sīlasmiṁ vadāmi. Ime vuccanti, thapati, kusalasīlā. Ime ca, thapati, kusalasīlā kiṁsamuṭṭhānā? Samuṭṭhānam pi nesaṁ vuttaṁ. Cittasamuṭṭhānā ti 'ssa vacanīyaṁ. Katamaṁ cittaṁ? Cittam pi hi bahu anekavidhaṁ nānappakārakaṁ.
Yaṁ cittaṁ vītarāgaṁ vītadosaṁ vītamohaṁ, — itosamuṭṭhānā kusalasīlā. Ime ca, thapati, kusalasīlā kuhiṁ aparisesā nirujjhanti? Nirodho pi nesaṁ vutto. Idha, thapati, bhikkhu sīlavā hoti, no ca sīlamayo, tañ ca cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ yathābhūtaṁ pajānāti; yatth' assa te kusalasīlā aparisesā nirujjhanti. Kathaṁ paṭipanno ca, thapati, kusalānaṁ sīlānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti? Idha, thapati, bhikkhu anuppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ anuppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; uppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya — pe — anuppannānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ uppādāya; uppannānam kusalānaṁ dhammānaṁ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati.
Evaṁ paṭipanno kho, thapati, kusalānaṁ sīlānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti.
Katame ca, thapati, akusalasaṅkappā? Kāmasaṅkappo, byāpādasaṅkappo, vihiṁsāsaṅkappo;-- ime vuccanti, thapati, akusalasaṅkappā. Ime ca, thapati, akusalasaṅkappā kiṁsamuṭṭhānā? Samuṭṭhānam pi nesaṁ vuttaṁ. Saññāsamuṭṭhānā ti 'ssa vacanīyaṁ. Katamā saññā? Saññā pi hi bahu anekavidhā nānappakārikā, kāmasaññā byāpādasaññā vihiṁsāsaññā; itosamuṭṭhānā akusalasaṅkappā. Ime ca, thapati, akusalasaṅkappā kuhiṁ aparisesā nirujjhanti? Nirodho pi nesaṁ vutto. Idha, thapati, bhikkhu vivicc' eva kāmehi
-- paṭhamajjhānaṁ upasampajja viharati; etth' ete akusalasaṅkappā aparisesā nirujjhanti. Kathaṁ paṭipanno ca, thapati, akusalānaṁ saṅkappānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti? Idha, thapati, bhikkhu anuppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ anuppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; uppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya — pe — anuppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ uppādāya — pe — uppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ ṭhitiyā asammosāya, bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā, chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati. Evaṁ paṭipanno kho, thapati, akusalānaṁ saṅkappānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti. Katame ca, thapati, kusalasaṅkappā? -Nekkhammasaṅkappo, abyāpādasaṅkappo, avihiṁsāsaṅkappo; ime vuccanti, thapati, kusalasaṅkappā. Ime ca, thapati kusalasaṅkappā kiṁsamuṭṭhānā? Samuṭṭhānam pi nesaṁ vuttaṁ. Saññāsamuṭṭhānā ti 'ssa vacanīyaṁ. Katamā saññā?
Saññā pi hi bahu anekavidhā nānappakārikā, nekkhammasaññā abyāpādasaññā avihiṁsāsaññā; itosamuṭṭhānā kusalasaṅkappā. Ime ca, thapati, kusalasaṅkappā kuhiṁ aparisesā nirujjhanti? Nirodho pi nesaṁ vutto. Idha, thapati, bhikkhu vitakkavicārānaṁ vūpasamā — pe — dutiyajjhānaṁ upasampajja viharati. Etth' ete kusalasaṅkappā aparisesā nirujjhanti.
Kathaṁ paṭipanno ca, thapati, kusalānaṁ saṅkappānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti? Idha, thapati, bhikkhu anuppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ anuppādāya chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati; uppannānaṁ pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya — pe — anuppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ uppādāya — pe — uppannānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ ṭhitiya asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṁ janeti vāyamati viriyaṁ ārabhati cittaṁ paggaṇhāti padahati. Evaṁ paṭipanno kho, thapati, kusalānaṁ saṅkappānaṁ nirodhāya paṭipanno hoti. Katamehi cāhaṁ, thapati, dasahi dhammehi samannāgataṁ purisapuggalaṁ paññāpemi sampannakusalaṁ paramakusalaṁ uttamapattipattaṁ samaṇaṁ ayojjhaṁ?
Idha, thapati, bhikkhu asekhāya sammādiṭṭhiyā samannāgato hoti, asekhena sammāsaṅkappena samannāgato hoti, asekhāya sammāvācāya samannāgato hoti, asekhena sammākammantena samannāgato hoti, asekhena sammā — ājīvena samannāgato hoti, asekhena sammāvāyāmena samannāgato hoti, asekhāya sammāsatiyā samannāgato hoti, asekhena sammāsamādhinā samannāgato hoti, asekhena sammāñāṇena samannāgato hoti, asekhāya sammāvimuttiyā samannāgato hoti. Imehi kho ahaṁ, thapati, dasahi dhammehi samannāgataṁ purisapuggalaṁ paññāpemi sampannakusalaṁ paramakusalaṁ uttamapattipattaṁ samaṇaṁ ayojjhan ti.
Idaṁ avoca Bhagavā. Attamano Pañcakaṅgo thapati Bhagavato bhāsitaṁ abhinandīti.
SAMAṆAMAṆḌIKĀSUTTAṀ AṬṬHAMAṀ.
LXXIX. Cūḷa Sakuludāyi Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Rājagahe viharati Veḷuvane Kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena Sakuludāyi paribbājako Moranivāpe paribbājakārāme paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṁ. Atha kho Bhagavā pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Rājagahaṁ piṇḍāya pāvisi. Atha kho Bhagavato etad ahosi: — Atippago kho tāva Rājagahaṁ piṇḍaya carituṁ. Yannūnāhaṁ yena Moranivāpo paribbājakārāmo yena Sakuludāyi paribbājako, ten' upasaṅkameyyan ti. Atha kho Bhagavā yena Moranivāpo paribbājakārāmo, ten' upasaṅkami. Tena kho pana samayena Sakuludāyi paribbājako mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṁ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddāya mahāsaddāya anekavihitaṁ tiracchānakathaṁ kathentiyā,
-seyyathīdaṁ: Rājakathaṁ corakathaṁ mahāmattakathaṁ senākathaṁ bhayakathaṁ yuddhakathaṁ annakathaṁ pānakathaṁ vatthakathaṁ sayanakathaṁ mālākathaṁ gandhakathaṁ ñātikathaṁ yānakathaṁ gāmakathaṁ nigamakathaṁ nagarakathaṁ janapadakathaṁ itthikathaṁ sūrakathaṁ visikhākathaṁ kumbhaṭṭhānakathaṁ pubbapetakathaṁ nānattakathaṁ lokakkhāyikaṁ samuddakkhāyikaṁ itibhavābhavakathaṁ iti vā.
Addasā kho Sakuludāyi paribbājako Bhagavantaṁ dūrato va āgacchantaṁ; disvāna sakaṁ parisaṁ saṇṭhāpesi:-- Appasaddā bhonto hontu, ma bhonto saddam akattha. Ayaṁ samaṇo Gotamo āgacchati. Appasaddakāmo kho pana so āyasmā appasaddassa vaṇṇavādī. App' eva nāma appasaddaṁ parisaṁ viditvā upasaṅkamitabbaṁ maññeyyāti. Atha kho te paribbājakā tuṇhī ahesuṁ.
Atha kho Bhagavā yena Sakuludāyi paribbājako, ten' upasaṅkami. Atha kho Sakuludāyi paribbājako Bhagavantaṁ etad avoca:-- Etu kho bhante Bhagavā; sāgataṁ bhante Bhagavato; cirassaṁ kho bhante Bhagavā imaṁ pariyāyam akāsi, yadidaṁ idh' āgamanāya; nisīdatu bhante Bhagavā; idam āsanaṁ paññattan ti.
Nisīdi Bhagavā paññatte āsane. Sakuludāyi pi kho paribbājako aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho Sakuludāyiṁ paribbājakaṁ Bhagavā etad avoca:-- Kāya nu 'ttha, Udāyi, etarahi kathāya sannisinnā? Kā ca pana vo antarākathā vippakatā ti?
Tiṭṭhat' esā, bhante, kathā yāya mayaṁ etarahi kathāya sannisinnā. N' esā, bhante, kathā Bhagavato dullabbā bhavissati pacchāpi savanāya. Yadāhaṁ, bhante, imaṁ parisaṁ anupasaṅkanto homi, athāyaṁ parisā anekavihitaṁ tiracchānakathaṁ kathentī nisinnā hoti. Yadā ca kho ahaṁ, bhante, imaṁ parisaṁ upasaṅkanto homi, athāyaṁ parisā mamaṁ yeva mukhaṁ ullokentī nisinnā hoti: Yaṁ no samaṇo Udāyi dhammaṁ bhāsissati, taṁ no sossāmāti. Yadā pana,
bhante, Bhagavā imaṁ parisaṁ upasaṅkanto hoti, atha ahañ c' eva ayañ ca parisā Bhagavato va mukhaṁ ullokentā nisinnā homa: Yaṁ no Bhagavā dhammaṁ bhāsissati taṁ no sossāmāti.
Tena h', Udāyi, taṁ yev' ettha patibhātu, yathā maṁ paṭibhāseyyāti.
Purimāni, bhante, divasāni purimatarāni sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṁ ñāṇadassanaṁ paṭijānamāno: Carato ca me tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṁ samitaṁ ñāṇadassanaṁ paccupaṭṭhitan ti. So mayā pubbantaṁ ārabbha pañhaṁ puṭṭho samāno aññen' aññaṁ paṭicari, bahiddhā kathaṁ apanāmesi, kopañ ca dosañ ca appaccayañ ca pātvākāsi. Tassa mayhaṁ, bhante, Bhagavantaṁ yeva ārabbha pīti udapādi: Aho nūna Bhagavā, aho nūna sugato, yo imesaṁ dhammānaṁ kusalo ti.
Ko pan' eso, Udāyi, sabbaññū sabbādassāvī aparisesaṁ ñāṇadassanaṁ paṭijānamāno: Carato ca me tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṁ samitaṁ ñāṇadassanaṁ paccupaṭṭhitan ti, yo tayā pubbantaṁ ārabbha pañhaṁ puṭṭho samāno aññen' aññaṁ paṭicari, bahiddhā kathaṁ apanāmesi kopañ ca dosañ ca appaccayañ ca pātvākāsīti?
Nigaṇṭho, bhante, Nātaputto ti.
Yo kho, Udāyi, anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussareyya seyyathīdaṁ: ekam pi jātiṁ, dve pi jātiyo, — pe — iti sākāraṁ sa-uddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussareyya, so vā maṁ pubbantaṁ ārabbha pañhaṁ puccheyya, tam vā 'haṁ pubbantaṁ ārabbha pañhaṁ puccheyyaṁ; so vā me pubbantaṁ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittam ārādheyya, tassa vā 'haṁ pubbantaṁ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittaṁ ārādheyyaṁ; so kho, Udāyi, dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyya cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate — pe — yathākammūpage satte pajāneyya; so vā maṁ aparantaṁ ārabbha pañhaṁ puccheyya,
taṁ va 'haṁ aparantaṁ ārabbha pañhaṁ puccheyyaṁ; so vā me aparantaṁ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittaṁ ārādheyya, tassa vā 'ham aparantaṁ ārabbha pañhassa veyyākaraṇena cittaṁ ārādheyyaṁ. Api c', Udāyi, tiṭṭhatu pubbanto, tiṭṭhatu aparanto. Dhamman te desessāmi: Imasmiṁ sati, idaṁ hoti; imass' uppādā idaṁ upapajjati; imasmiṁ asati, idaṁ na hoti; imassa nirodhā imaṁ nirujjhatīti.
Ahaṁ, bhante, yāvatakam pi me iminā attabhāvena paccanubhūtaṁ, tam pi nappahomi iti sākāraṁ sa-uddesaṁ anussarituṁ; kuto panāhaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarissāmi, seyyathīdaṁ: ekaṁ pi jātiṁ dve pi jātiyo — pe — iti sākāraṁ sa-uddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarissāmi, seyyathāpi Bhagavā. Ahaṁ hi bhante etarahi paṁsupisācakam pi na passāmi, kuto panāhaṁ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passissāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate — pe — yathākammūpage satte pajānissāmi, seyyathāpi Bhagavā. Yaṁ pana maṁ bhante Bhagavā evam āha: Api c', Udāyi, tiṭṭhatu pubbanto, tiṭṭhatu aparanto; dhammaṁ desessāmi:-- Imasmiṁ sati idaṁ hoti; imass' uppādā idaṁ upapajjati; imasmiṁ asati idaṁ na hoti; imassa nirodhā idaṁ nirujjhatīti; tañ ca pana me bhiyyosomattāya na pakkhāyati. Appeva nāmāhaṁ, bhante, sake ācariyake Bhagavato cittaṁ ārādheyyaṁ pañhassa veyyākaraṇenāti.
Kin ti pana te, Udāyi, sake ācariyake hotīti?
Amhākaṁ, bhante, sake ācariyake evaṁ hoti: Ayaṁ paramo vaṇṇo, ayaṁ paramo vaṇṇo ti.
Yaṁ pana te etaṁ, Udāyi, sake ācariyake evaṁ hoti: Ayaṁ paramo vaṇṇo, ayaṁ paramo vaṇṇo ti, — katamo so paramo vaṇṇo ti?
Yasmā, bhante, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthi, so paramo vaṇṇo ti.
Katamo pana so, Udāyi, vaṇṇo, yasmā vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthīti?
Yasmā bhante vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthi, so paramo vaṇṇo ti.
Dīghā pi kho te esā, Udāyi, phareyya. Yasmā, bhante, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro va paṇītataro vā na 'tthi, so paramo vaṇṇo ti vadasi; tañ ca vaṇṇaṁ na paññāpesi.
Seyyathāpi, Udāyi, puriso evaṁ vadeyya:-- Ahaṁ yā imasmiṁ janapade janapadakalyāṇī, taṁ icchāmi taṁ kāmemīti. Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:-- Ambho purisa, yaṁ tvaṁ janapadakalyāṇiṁ icchasi kāmesi, jānāsi taṁ janapadakalyāṇiṁ: Khattiyī vā brāhmaṇī vā vessī vā suddī vā ti? Iti puṭṭho No ti vadeyya. Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:-- Ambho purisa, yaṁ tvaṁ janapadakalyāṇiṁ icchasi kāmesi, jānāsi taṁ janapadakalyāṇiṁ: Evaṁnāmā evaṅgottā iti vā ti, — pe — dīghā vā rassā vā majjhimā vā kāḷī vā sāmā vā maṅguracchavī vā ti? Amukasmiṁ gāme vā nigame vā nagare vā ti? Iti puṭṭho No ti vadeyya. Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:-- Ambho purisa, yaṁ tvaṁ na jānāsi na passasi, taṁ tvaṁ icchasi kamesīti? Iti puṭṭho Āmāti vadeyya. — Taṁ kim maññasi, Udāyi? Nanu evaṁ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṁ bhāsitaṁ sampajjatīti?
Addhā kho, bhante, evaṁ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṁ bhāsitaṁ sampajjatīti?
Evam eva kho tvaṁ, Udāyi: Yasmā, bhante, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthi, so paramo vaṇṇo ti vadasi; tañ ca vaṇṇaṁ na paññāpesīti.
Seyyathāpi, bhante, maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato paṇḍukambale nikkhitto bhāsati ca tapati ca virocati ca; evaṁvaṇṇo attā hoti arogo param maraṇā ti.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yo vā maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato paṇḍukambale nikkhitto bhāsati ca tapati ca virocati ca;
yo vā rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako, — imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bhante, rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yo vā rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako, yo vā rattandhakāratimisāya telappadīpo, — imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bhante, rattandhakāratimisāya telappadīpo, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yo vā rattandhakāratimisāya telappadīpo, yo vā rattandakāratimisāya mahā aggikkhandho, — imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bhante, rattandhakāratimisāya mahā aggikkhandho, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yo vā rattandhakāratimisāya mahā aggikkhandho, yā vā rattiyā paccūsasamayaṁ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā, — imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yāyaṁ, bhante, rattiyā paccūsasamayaṁ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yā vā rattiyā paccūsasamayaṁ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā, yo vā tadahu 'posathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido aḍḍharattasamayaṁ cando, imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bhante, tadahu 'posathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido aḍḍharattasamayaṁ cando, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yo vā tadahu 'posathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido aḍḍharattasamayaṁ cando, yo vā vassānaṁ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve abhido majjhantikasamayaṁ suriyo, -imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bhante, vassānaṁ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve abhido majjhantikasamayaṁ suriyo, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Ato kho te, Udāyi, bahūhi bahutarā devā ye imesaṁ candimasuriyānaṁ ābhā nānubhonti, tyāhaṁ pajānāmi. Atha ca panāhaṁ na vadāmi: Yasmā vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthīti. Atha ca pana tvaṁ, Udāyi: Yvāyaṁ vaṇṇo kiminā khajjopanakena hīnataro ca patikiṭṭhataro ca, so paramo vaṇṇo ti vadasi; tañ ca vaṇṇaṁ na paññāpesīti.
Acchidaṁ Bhagavā kathaṁ. Acchidaṁ Sugato kathan ti.
Kim pana tvaṁ, Udāyi, evaṁ vadasi: Acchidaṁ Bhagavā kathaṁ? acchidam Sugato kathan ti?
Amhākaṁ, bhante, sake ācariyake evaṁ hoti: Ayaṁ paramo vaṇṇo, ayaṁ paramo vaṇṇo ti. Te mayaṁ, bhante, Bhagavatā sake ācariyake samanuyuñjiyamānā samanuggāhiyamānā samanubhāsiyamānā rittā tucchā aparaddhā ti.
Kiṁ pan', Udāyi, atthi ekantasukho loko? Atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti?
Amhākaṁ, bhante, sake ācariyake evaṁ hoti: Atthi ekantasukho loko; atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti.
Katamā pana sā, Udāyi, ākāravatī paṭipadā ekantasukassa lokassa sacchikiriyāyāti?
Idha, bhante, ekacco pāṇātipātaṁ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānaṁ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācāraṁ pahāya kāmesu micchācārā paṭivirato hoti,
musāvādaṁ pahāya musāvādā paṭivirato hoti, aññataraṁ vā pana tapoguṇaṁ samādāya vattati. Ayaṁ kho sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yasmiṁ samaye pāṇātipātaṁ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti, ekantasukhī vā tasmiṁ samaye attā hoti sukhadukkhī vā ti? — Sukhadukkhī, bhante.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yasmiṁ samaye adinnādānaṁ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti, ekantasukhī vā tasmiṁ samaye attā hoti sukhadukkhī vā ti? — Sukhadukkhī, bhante.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yasmiṁ samaye kāmesu micchācāraṁ pahāya kāmesu micchācārā paṭivirato hoti, ekantasukhī vā tasmiṁ samaye attā hoti sukhadukkhī vā ti?
-- Sukhadukkhī bhante.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yasmiṁ samaye musāvādaṁ pahāya musāvādā paṭivirato hoti, ekantasukhī vā tasmiṁ samaye attā hoti sukhadukkhī vā ti? — Sukhadukkhī, bhante.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Yasmiṁ samaye aññataraṁ tapoguṇaṁ samādāya vattati, ekantasukhī vā tasmiṁ samaye attā hoti sukhadukkhī vā ti? — Sukkhadukkhī, bhante.
Taṁ kim maññasi, Udāyi? Api nu kho vokiṇṇasukhadukkhaṁ paṭipadaṁ āgamma ekantasukhassa lokassa sacchikiriyā hotīti?
Acchidaṁ Bhagavā kathaṁ. acchidaṁ Sugato kathan ti.
Kim pana tvaṁ, Udāyi, evaṁ vadasi: Acchidaṁ Bhagavā kathaṁ. acchidaṁ Sugato kathan ti.
Amhākaṁ, bhante, sake ācariyake evaṁ hoti: Atthi ekantasukho loko, atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti. Te mayaṁ, bhante, Bhagavatā sake ācariyake samanuyuñjiyamānā samanuggāhiyamānā samanubhāsiyamānā rittā tucchā aparaddhā pi. Kim pana, bhante, atthi ekantasukho loko? Atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti?
Atthi kho, Udāyi, ekantasukho loko; atthi ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti.
Katamā pana sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti?
Idh', Udāyi, bhikkhu vivicc' eva kāmehi — pe — paṭhamajjhānaṁ upasampajja viharati; vitakkavicārānaṁ vūpasamā — pe — dutiyajjhānaṁ — pe — tatiyajjhānaṁ upasampajja viharati. Ayaṁ kho sā, Udāyi, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti.
Na kho sā, bhante, ākāravatī paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāya. Sacchikato hi 'ssa, bhante. ettāvatā ekantasukho loko hotīti.
Na khvāssa, Udāyi, ettāvatā ekantasukho loko sacchikato hoti; ākāravatī tveva sā paṭipadā ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāyāti.
Evam vutte. Sakuludāyissa paribbājakassa parisā unnādinī uccāsaddā mahāsaddā ahosi:-- Ettha mayaṁ anassāma sācariyakā; ettha mayaṁ anassāma sācariyakā; na mayaṁ ito bhiyyo uttaritaraṁ pajānāmāti. Atha kho Sakuludāyi paribbājako te paribbājake appasadde katvā Bhagavantaṁ etad avoca: Kittāvatā pan' assa, bhante, ekantasukho loko sacchikato hotīti?
Idh', Udāyi, bhikkhu sukhassa ca pahānā --pe-catutthajjhānaṁ upasampajja viharati; yāvatā devatā ekantasukhaṁ lokaṁ uppannā, tāhi devatāhi saddhiṁ santiṭṭhati sallapati sākacchaṁ samāpajjati. Ettāvatā khvāssa, Udāyi, ekantasukho loko sacchikato hotīti.
Etassa nūna, bhante, ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāhetu bhikkhū Bhagavati brahmacariyaṁ carantīti?
Na kho, Udāyi, etassa ekantasukhassa lokassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṁ caranti. Atthi kho, Udāyi, aññe va dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca yesaṁ sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṁ carantīti.
Katame pana te, bhante, dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca, yesam sacchikiriyāhetu bhikkhū Bhagavati brahmacariyaṁ carantīti?
Idh', Udāyi, Tathāgato loke uppajjati, arahaṁ sammāsambuddho, vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū, anuttaro purisadammasārathi, satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā — pe — so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicc' eva kāmehi — pe — paṭhamajjhānaṁ upasampajja viharati. Ayam pi kho, Udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca, yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṁ caranti. Puna ca paraṁ. Udāyi, bhikkhu vitakkavicārānaṁ vūpasamā — pe — dutiyajjhānaṁ, tatiyajjhānaṁ, catuṭṭhajjhānaṁ upasampajja viharati. Ayam pi kho, Udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca, yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṁ caranti. So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite ānejjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṁ abhininnāmeti. So anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati; seyyathīdaṁ: ekam pi jātiṁ dve pi jātiyo — pe — iti sākāraṁ sa-uddesaṁ anekavihitaṁ pubbenivāsaṁ anussarati. Ayaṁ pi kho, Udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca, yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṁ caranti. So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite ānejjappatte sattānaṁ cutūpapātañāṇāya cittaṁ abhininnāmeti. So dibbena cakkunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate — pe — yathā kammūpage satte pajānāti. Ayam pi kho, Udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca, yassa sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṁ caranti. So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite ānejjappatte āsavānaṁ khayañāṇāya cittaṁ abhininnāmeti. So: idaṁ dukkhan ti yathābhūtaṁ pajānāti, ayaṁ dukkhasamudayo ti — pe — ayaṁ dukkhanirodho ti, — pe — ayaṁ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ti yathābhūtaṁ pajānāti; ime āsavā ti yathābhūtaṁ pajānāti; ayaṁ āsavasamudayo ti
— pe — ayaṁ āsavanirodho ti — pe — ayaṁ āsavanirodhagāminī paṭipadā ti yathābhūtaṁ pajānāti. Tassa evaṁ jānato evaṁ passato kāmāsavā pi cittaṁ vimuccati, bhavāsavā pi cittaṁ vimuccati, avijjāsavā pi cittaṁ vimuccati; vimuttasmiṁ vimuttam iti ñāṇaṁ hoti; Khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyāti pajānāti. Ayaṁ kho, Udāyi, dhammo uttaritaro ca paṇītataro ca, yassa sacchikiriyā hetu bhikkhū mayi brahmacariyaṁ caranti.
Ime kho, Udāyi, dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca, yesaṁ sacchikiriyāhetu bhikkhū mayi brahmacariyaṁ carantīti.
Evaṁ vutte, Sakuludāyi paribbājako Bhagavantaṁ etad avoca:-- Abhikkantaṁ, bhante; abhikkantaṁ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya: Cakkhumanto rupāni dakkhintīti;-evam evaṁ Bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Esāhaṁ, bhante, Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca. Labheyyāhaṁ, bhante, Bhagavato santike pabbajjaṁ, labheyyaṁ upasampadan ti.
Evaṁ vutte Sakuludāyissa paribbājakassa parisā Sakuludāyiṁ paribbājakaṁ etad avoca:-- Mā, bhavaṁ Udāyi, samaṇe Gotame brahmacariyaṁ cari; mā, bhavaṁ Udāyi, ācariyo hutvā antevāsīvāsaṁ vasi. Seyyathāpi nāma maṇiko hutvā uddekaniko assa, evaṁ sampadam etaṁ bhoto Udāyissa bhavissati. Mā bhavaṁ Udāyi samaṇe Gotame brahmacariyaṁ cari; mā bhavaṁ Udāyi ācariyo hutvā antevāsīvāsaṁ vasīti. Iti-h-idaṁ Sakuludāyissa paribbājakassa parisā Sakuludāyiṁ paribbājakaṁ antarāyam akāsi Bhagavati brahmacariye ti.
CŪḶASAKULUDĀYISUTTAṀ NAVAMAṀ.
LXXX. Vekhanassa Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyam viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho Vekhanasso paribbājako yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho Vekhanasso paribbājako Bhagavato santike udānaṁ udānesi:-- Ayaṁ paramo vaṇṇo, ayaṁ paramo vaṇṇo ti.
Kiṁ pana tvaṁ, Kaccāna, evaṁ vadasi: Ayaṁ paramo vaṇṇo, ayaṁ paramo vaṇṇo ti? Katamo so paramo vaṇṇo ti?
Yasmā, bho Gotama, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthi, so paramo vaṇṇo ti.
Katamo pana so, Kaccāna, vaṇṇo yasmā vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthīti?
Yasmā, bho Gotama, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthi, so paramo vaṇṇo ti.
Dīghā pi kho te esā, Kaccāna, phareyya. Yasmā, bho Gotama, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthi, so paramo vaṇṇo ti vadasi; tañ ca vaṇṇaṁ na paññāpesi.
Seyyathāpi, Kaccāna, puriso evaṁ vadeyya:-- Ahaṁ yā imasmiṁ janapade janapadakalyāṇī, taṁ icchāmi taṁ kāmemīti.
Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:-- Ambho purisa, yaṁ tvaṁ janapadakalyāṇiṁ icchasi kāmesi, jānāsi taṁ janapadakalyāṇiṁ: Khattiyī vā brāhmaṇī vā vessī vā suddī vā ti? Iti puṭṭho No ti vadeyya. Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:-- Ambho purisa, yaṁ tvaṁ janapadakalyāṇiṁ icchasi kāmesi, jānāsi taṁ janapadakalyāniṁ: Evaṁ-nāmā evaṁ-gottā iti vā ti — pe — dīghā vā rassā vā majjhimā vā kāḷī vā sāmā vā maṅguracchavī vā ti? Amukasmiṁ gāme vā nigame vā nagare vā ti? Iti puṭṭho No ti vadeyya. Tam enaṁ evaṁ vadeyyuṁ:-- Ambho purisa, yaṁ tvaṁ na jānāsi na passasi, taṁ tvaṁ icchasi kāmesīti? Iti puṭṭho Āmāti vadeyya. — Taṁ kim maññasi,
Kaccāna? Nanu evaṁ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṁ bhāsitaṁ sampajjatīti?
Addhā kho, bho Gotama, evaṁ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṁ bhāsitaṁ sampajjatīti.
Evam eva kho tvaṁ, Kaccāna: Yasmā, bho Gotama, vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro vā paṇītataro vā na 'tthi, so paramo vaṇṇo ti vadasi, tañ ca vaṇṇaṁ na paññāpesīti.
Seyyathāpi, bho Gotama, maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato paṇḍukambale nikkhitto bhāsati ca tapati ca virocati ca; evaṁvaṇṇo attā hoti arogo param maraṇā ti.
Taṁ kim maññasi, Kaccāna? Yo vā maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṁso suparikammakato paṇḍukambale nikkhitto bhāsati ca tapati ca virocati ca, yo vā rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako, — imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bho Gotama, rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Kaccāna? Yo vā rattandhakāratimisāya kimi khajjopanako, yo vā rattandhakāratimisāya telappadīpo, imesam ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bho Gotama, rattandhakāratimisāya telappadīpo, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Kaccāna? Yo vā rattandhakāratimisāya telappadīpo, yo vā rattandhakāratimisāya mahā aggikkhandho, imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bho Gotama, rattandhakāratimisāya mahā aggikkhandho, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Kaccāna? Yo vā rattandhakāratimisāya mahā aggikkhandho, yā vā rattiyā paccūsasamayaṁ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā,
imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yāyaṁ, bho Gotama, rattiyā paccūsasamayaṁ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cati.
Taṁ kim maññasi, Kaccāna? Yo vā rattiyā paccūsasamayaṁ viddhe vigatavalāhake deve osadhitārakā, yo vā tadahu 'posathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido aḍḍharattasamayaṁ cando, imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bho Gotama, tadahu 'posathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido aḍḍharattasamayaṁ cando, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Taṁ kim maññasi, Kaccāna? Yo vā tadahu 'posathe pannarase viddhe vigatavalāhake deve abhido aḍḍharattasamayaṁ cando, yo vā vassānaṁ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve abhido majjhantikasamayaṁ suriyo, imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ katamo vaṇṇo abhikkantataro ca paṇītataro cāti?
Yvāyaṁ, bho Gotama, vassānaṁ pacchime māse saradasamaye viddhe vigatavalāhake deve abhido majjhantikasamayaṁ suriyo, ayaṁ imesaṁ ubhinnaṁ vaṇṇānaṁ abhikkantataro ca paṇītataro cāti.
Ato kho te, Kaccāna, bahūhi bahutarā devā, ye imesaṁ candimasuriyānaṁ ābhā nānubhonti, tyāhaṁ pajānāmi. Atha ca panāhaṁ na vadāmi: Yasmā vaṇṇā añño vaṇṇo uttaritaro ca paṇītataro ca na 'tthīti. Atha ca pana tvaṁ, Kaccāna: Yvāyaṁ vaṇṇo kiminā khajjopanakena hīnataro ca patikiṭṭhataro ca, so paramo vaṇṇo ti vadasi; tañ ca vaṇṇaṁ na paññāpesīti.
Pañca kho ime, Kaccāna, kāmaguṇā. Katame pañca?
-- Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṁhitā rajanīyā; sotaviññeyyā saddā — pe --; ghānaviññeyyā gandhā; jivhāviññeyyā rasā; kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṁhitā rajanīyā.
Ime kho, Kaccāna, pañca kāmaguṇā. Yaṁ kho, Kaccāna, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṁ somanassaṁ, idaṁ vuccati kāmasukhaṁ. Iti kāmehi kāmasukhaṁ kāmasukhā kāmaggasukhaṁ tattha aggam akkhāyatīti.
Evaṁ vutte Vekhanasso paribbājako Bhagavantaṁ etad avoca:-- Acchariyaṁ, bho Gotama, abbhutaṁ, bho Gotama.
Yāva subhāsitaṁ c' idaṁ bhoto Gotamena:-- Kāmehi kāmasukhaṁ kāmasukhā kāmaggasukhaṁ tattha aggam akkhāyatīti.
Dujjānaṁ kho etaṁ, Kaccāna, tayā aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarūcikena aññatrayogena aññathācariyakena kāmaṁ vā kāmasukhaṁ vā kāmaggasukhaṁ vā.
Ye kho te, Kaccāna, bhikkhū arahanto khīṇāsavā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthāparikhīṇabhavasaṅyojanā sammadaññāvimuttā, te kho etaṁ jāneyyuṁ: Kāmaṁ vā kāmasukhaṁ vā kāmaggasukhaṁ vā ti.
Evaṁ vutte Vekhanasso paribbājako kupito anattamano Bhagavantaṁ yeva khuṁsento Bhagavantaṁ yeva vambhento Bhagavantaṁ yeva vadamāno: Samaṇo ca Gotamo pāpito bhavissatīti, Bhagavantaṁ etad avoca:-- Evam eva pan' idh' eke samaṇabrāhmaṇā ajānantā pubbantaṁ apassantā aparantaṁ, atha ca pana: Khīṇā jāti vusitaṁ brahmacariyaṁ kataṁ karaṇīyaṁ nāparaṁ itthāttāyāti paṭijānanti; Tesaṁ idaṁ bhāsitaṁ hassakaṁ yeva sampajjati nāmakaṁ yeva sampajjati rittakaṁ yeva sampajjati tucchakaṁ yeva sampajjatīti.
Ye kho te, Kaccāna, samaṇabrāhmaṇā ajānantā pubbantaṁ apassantā aparantaṁ:
Khīṇā jāti vusitaṁ brahmacariyaṁ kataṁ karaṇīyaṁ nāparaṁ itthattāyāti pajānāmāti paṭijānanti; tesaṁ so yeva sahadhammiko niggaho hoti. Api ca, Kaccāna, tiṭṭhatu pubbanto tiṭṭhatu aparanto. Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujjujātiko: Aham anusāsāmi, ahaṁ dhammaṁ desemi; yathānusiṭṭhaṁ tathā paṭipajjamāno na cirass' eva sāmañ ñeva ñassati sāmaṁ dakkhīti. Evaṁ kira sammā bandhanā vippamokkho hoti yadidaṁ avijjābandhanā. Seyyathāpi, Kaccāna, daharo kumāro mando uttānaseyyako kaṇṭhapañcamehi bandhanehi baddho assa suttabandhanehi; tassa vuddhim anvāya indriyānaṁ paripākam anvāya tāni bandhanāni mucceyyuṁ; so mokkho 'mhīti kho jāneyya no ca bandhanaṁ;-- evam eva kho, Kaccāna, etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujjujātiko: Ahaṁ anusāsāmi, ahaṁ dhammam desemi; yathānusiṭṭhaṁ tathā paṭipajjamāno na cirass' eva sāmañ ñeva ñassati sāmaṁ dakkhīti. Evaṁ kira sammā bandhanā vippamokkho hoti yadidam avijjābandhanā ti.
Evaṁ vutte Vekhanasso paribbājako Bhagavantaṁ etad avoca:-- Abhikkantaṁ, bho Gotama, abhikkantaṁ, bho Gotama, — pe — upāsakam maṁ bhavaṁ Gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
VEKHANASSASUTTAṀ DASAMAṀ.
PARIBBĀJAKAVAGGO TATIYO.
4. Rāja Vagga
LXXXI. Ghaṭīkāra Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kosalesu cārikaṁ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ. Atha kho Bhagavā maggā okkamma aññatarasmiṁ padese sitaṁ pātvākāsi. Atha kho āyasmato Ānandassa etad ahosi:-- Ko nu kho hetu, ko paccayo Bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena Tathāgatā sitaṁ pātukarontīti. Atha kho āyasmā Ānando ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā yena Bhagavā ten' añjalim paṇāmetvā Bhagavantaṁ etad avoca:-- Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo Bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena Tathāgatā sitaṁ pātukarontīti.
Bhūtapubbaṁ, Ānanda, imasmiṁ padese Vebhaḷiṅgaṁ nāma gāmanigamo ahosi iddho c' eva phīto ca bahujano ākiṇṇamanusso. Vebhaḷiṅgaṁ kho, Ānanda, gāmanigamaṁ Kassapo bhagavā arahaṁ sammā-sambuddho upanissāya vihāsi. Idha sudaṁ, Ānanda, Kassapassa bhagavato arahato sammā-sambuddhassa ārāmo ahosi. Idha sudaṁ, Ānanda, Kassapo bhagavā arahaṁ sammā-sambuddho nisinnako bhikkhusaṅghaṁ ovadatīti.
Atha kho āyasmā Ānando catugguṇā saṅghāṭiṁ paññāpetvā Bhagavantaṁ etad avoca:-- Tena hi, bhante, Bhagavā nisīdatu. Evāyaṁ bhūmippadeso dvīhi arahantehi sammāsambuddhehi paribhutto bhavissatīti. Nisīdi Bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho Bhagavā āyasmantaṁ Ānandaṁ āmantesi: — Bhūtapubbaṁ, Ānanda, imasmiṁ padese Vebhaḷiṅgaṁ nāma gāmanigamo ahosi iddho c' eva phīto ca bahujano ākiṇṇamanusso. Vebhaḷiṅgaṁ kho, Ānanda, gāmanigamaṁ Kassapo bhagavā arahaṁ sammā-sambuddho upanissāya vihāsi. Idha sudaṁ, Ānanda, Kassapassa bhagavato arahato sammā-sambuddhassa ārāmo ahosi. Idha sudaṁ, Ānanda, Kassapo bhagavā arahaṁ sammā-sambuddho nisinnako bhikkhusaṅghaṁ ovadati.
Vebhaḷiṅge kho, Ānanda, gāmanigame Ghaṭīkāro nāma kumbhakāro Kassapassa bhagavato arahato sammā-sambuddhassa upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.
Ghaṭīkārassa kho, Ānanda, kumbhakārassa Jotipālo nāma māṇavo sahāyo ahosi piyasahāyo. Atha kho, Ānanda, Ghaṭīkāro kumbhakāro Jotipālaṁ māṇavaṁ āmantesi:-- Āyāma, samma Jotipāla, Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ dassanāya upasaṅkamissāma; sādhusammataṁ hi me tassa Bhagavato dassanaṁ arahato sammā-sambuddhassāti. Evaṁ vutte, Ānanda, Jotipālo māṇavo Ghaṭīkāraṁ kumbhakāram etad avoca:-- Alaṁ, samma Ghaṭīkāra; kiṁ pana tena muṇḍakena samaṇakena diṭṭhenāti? Dutiyam pi kho, Ānanda, — pe — tatiyam pi kho, Ānanda, Ghaṭīkāro kumbhakāro Jotipālaṁ māṇavaṁ etad avoca:-- Āyāma, samma Jotipāla, Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ dassanāya upasaṅkamissāma; sādhusammataṁ hi me tassa Bhagavato dassanaṁ arahato sammā-sambuddhassāti. Tatiyaṁ pi kho, Ānanda. Jotipālo māṇavo Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ etad avoca:-- Alaṁ, samma Ghaṭīkāra; kiṁ pana tena muṇḍakena samaṇakena diṭṭhenāti?
Tena hi, samma Jotipāla, sottiṁ sināniṁ ādāya nadiṁ gamissāma sināyitun ti. Evaṁ sammāti kho, Ānanda, Jotipālo māṇavo Ghaṭīkārassa kumbhakārassa paccassosi.
Atha kho, Ānanda, Ghaṭīkāro ca kumbhakāro Jotipālo ca māṇavo sottiṁ sināniṁ ādāya nadiṁ agamaṁsu sināyituṁ.
Atha kho, Ānanda, Ghaṭīkāro kumbhakāro Jotipālaṁ māṇavaṁ āmantesi:-- Ayaṁ, samma Jotipāla, Kassapassa bhagavato arahato sammā-sambuddhassa avidūre ārāmo. Āyāma, samma Jotipāla, Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammā-sambuddhaṁ dassanāya upasaṅkamissāma. Sādhusammatam hi me tassa Bhagavato dassanaṁ arahato sammā-sambuddhassāti.
Evam vutte, Ānanda, Jotipālo māṇavo Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ etad avoca:-- Alaṁ, samma Ghaṭīkāra, kiṁ pana tena muṇḍakena samaṇakena diṭṭhenāti?
Dutiyam pi kho, Ānanda, — pe — tatiyam pi kho, Ānanda. Ghaṭīkāro kumbhakāro Jotipālaṁ māṇavaṁ etad avoca:-- Ayaṁ, samma Jotipāla, Kassapassa bhagavato arahato sammā-sambuddhassa avidūre ārāmo. Āyāma, samma Jotipāla, Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammā-sambuddhaṁ dassanāya upasaṅkamissāma. Sādhusammataṁ hi me tassa Bhagavato dassanaṁ arahato sammā-sambuddhassāti. Tatiyam pi kho, Ānanda, Jotipālo māṇavo Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ etad avoca:-Alaṁ. samma Ghaṭīkāra, kiṁ pana tena muṇḍakena samaṇakena diṭṭhenāti? Atha kho, Ānanda, Ghaṭīkāro kumbhakāro Jotipālaṁ māṇavaṁ ovaṭṭikāya parāmasitvā etad avoca:-- Ayaṁ, samma Jotipāla, Kassapassa bhagavato arahato sammā-sambuddhassa avidūre ārāmo. Āyāma, samma Jotipāla, Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammā-sambuddhaṁ dassanāya upasaṅkamissāma. Sādhusammataṁ hi me tassa Bhagavato dassanaṁ arahato sammā-sambuddhassāti. Atha kho, Ānanda, Jotipālo māṇavo ovaṭṭikaṁ viniveṭhetvā Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ etad avoca:-- Alaṁ, samma Ghaṭīkāra; kiṁ pana tena muṇḍakena samaṇakena diṭṭhenāti? Atha kho, Ānanda, Ghaṭīkāro kumbhakāro Jotilālaṁ māṇavaṁ sīsanahātaṁ kesesu parāmasitvā etad avoca:-- Ayaṁ. samma Jotipāla, Kassapassa bhagavato arahato sammā-sambuddhassa avidūre ārāmo. Ayāma. samma Jotipāla, Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammā-sambuddhaṁ dassanāya upasaṅkamissāma.
Sādhusammataṁ hi me tassa Bhagavato dassanaṁ arahato sammā-sambuddhassāti. Atha kho, Ānanda, Jotipālassa māṇavassa etad ahosi:-- Acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho. Yatra hi nāmāyaṁ Ghaṭīkāro kumbhakāro ittarajacco samāno amhākaṁ sīsanahātānaṁ kesesu parāmasitabbaṁ maññissati; na vat' idaṁ orakaṁ maññe bhavissatīti; Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ etad avoca:-- Yāvetadohi pi, samma Ghaṭīkārāti. Yāvetadohi pi, samma Jotipāla, tathā hi pana me sādhusammataṁ tassa Bhagavato dassanaṁ arahato sammāsambuddhassāti.
Tena hi, samma Ghaṭīkāra, muñca; gamissāmāti.
Atha kho, Ānanda, Ghaṭīkāro ca kumbhakāro Jotipālo ca māṇavo yena Kassapo bhagavā arahaṁ sammā-sambuddho ten' upasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā Ghaṭīkāro kumbhakāro Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammā-sambuddhaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Jotipālo pana māṇavo Kassapena bhagavatā arahatā sammāsambuddhena saddhiṁ sammodi, sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho, Ānanda, Ghaṭīkāro kumbhakāro Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammā-sambuddhaṁ etad avoca:-- Ayaṁ me, bhante, Jotipālo māṇavo sahāyo piyasahāyo; imassa Bhagavā dhammaṁ desetūti. Atha kho, Ānanda, Kassapo bhagavā arahaṁ sammā-sambuddho Ghaṭīkārañ ca kumbhakāraṁ Jotipālañ ca māṇavaṁ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi.
Atha kho, Ānanda, Ghaṭīkāro ca kumbhakāro Jotipālo ca māṇavo Kassapena bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṁsitā Kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāy' āsanā Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkamiṁsu.
Atha kho, Ānanda, Jotipālo māṇavo Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ etad avoca:-- Imaṁ nu tvaṁ, samma Ghaṭīkāra, dhammaṁ suṇanto, atha ca pana na agārasmā anagāriyaṁ pabbajasīti?
Nanu maṁ, samma Jotipāla, jānāsi: Andhe jiṇṇe mātāpitaro posemīti?
Tena hi, samma Ghaṭīkāra, ahaṁ agārasmā anāgariyaṁ pabbajissāmīti.
Atha kho, Ānanda, Ghaṭīkāro ca kumbhakāro Jotipālo ca māṇavo yena Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho ten' upasaṅkamiṁsu;
upasaṅkamitvā Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinno kho, Ānanda, Ghaṭīkāro kumbhakāro Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etad avoca:-- Ayaṁ me, bhante, Jotipālo māṇavo sahāyo piyasahāyo. Imaṁ Bhagavā pabbājetūti.
Alattha kho, Ānanda, Jotipālo māṇavo Kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṁ alattha upasampadaṁ. Atha kho, Ānanda, Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho acirūpasampanne Jotipāle māṇave addhamāsūpasampanne Vebhaḷiṅge yathābhirantaṁ viharitvā yena Bārāṇasī tena cārikaṁ pakkāmi; anupubbena cārikaṁ caramāno yena Bārāṇasī tad avasari.
Tatra sudaṁ, Ānanda, Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho Bārāṇasiyaṁ viharati Isipatane Migadāye. Assosi kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā: Kassapo kira bhagavā arahaṁ sammāsambuddho Bārāṇasiṁ anuppatto Bārāṇasiyaṁ viharati Isipatane Migadāye ti. Atha kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā bhadraṁ yānaṁ abhirūhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi Bārāṇasiyā niyyāsi mahatā rājānubhāvena Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ dassanāya; yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattiko va yena Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho, Ānanda, Kikiṁ Kāsirājānaṁ Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho dhammīyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi. Atha kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā Kassapena bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassito samādapito sammuttejito sampahaṁsito Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etad avoca:--
Adhivāsetu me, bhante, Bhagavā svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenāti. Adhivāsesi kho, Ānanda, Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho tuṇhībhāvena. Atha kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā Kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāy' āsanā Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi. Atha kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādāpetvā paṇḍumuṭikassa sālino vicitakāḷakaṁ anekasūpaṁ anekabyañjanaṁ Kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa kālaṁ ārocāpesi: Kālo, bhante, niṭṭhitaṁ bhattan ti.
Atha kho, Ānanda, Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya yena Kikissa Kāsirañño nivesanaṁ ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṁ bhikkhusaṅghena.
Atha kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā buddhapamukhaṁ bhikkhusaṅghaṁ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ bhuttāviṁ onītapattapāṇiṁ aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etad avoca:-- Adhivāsetu me, bhante, Bhagavā Bārāṇasiyaṁ vassāvāsaṁ, evarūpaṁ saṅghassa upaṭṭhānaṁ bhavissatīti.
Alaṁ, mahārāja, adhivuttho me vassāvāso ti. Dutiyam pi kho, Ānanda, — pe — tatiyam pi kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etad avoca:-- Adhivāsetu me, bhante, Bhagavā Bārāṇasiyaṁ vassāvāsaṁ, evarūpaṁ saṅghassa upaṭṭhānaṁ bhavissatīti.
Alaṁ, mahārāja; adhivuttho me vassāvāso ti. Atha kho, Ānanda, Kikissa Kāsirañño: Na me Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho adhivāseti Bārāṇasiyaṁ vassāvāsan ti,
ahu-d-eva aññathattaṁ ahu domanassaṁ. Atha kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā Kassapaṁ bhagavantaṁ arahantaṁ sammāsambuddhaṁ etad avoca:-- Atthi nu te, bhante, añño koci mayā upaṭṭhākataro ti? Atthi, mahārāja, Vebhaḷiṅgaṁ nāma gāmanigamo; tattha Ghaṭīkāro nāma kumbhakāro; so me upaṭṭhāko aggupaṭṭhāko. Tuyhaṁ kho pana, mahārāja: Na me Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho adhivāseti Bārāṇasiyaṁ vassāvāsan ti atthi aññathattaṁ atthi domanassaṁ; tayidaṁ Ghaṭīkāre kumbhakāre na 'tthi na ca bhavissati. Ghaṭīkāro kho, mahārāja, kumbhakāro buddhaṁ saraṇaṁ gato dhammaṁ saraṇaṁ gato saṅghaṁ saraṇaṁ gato. Ghaṭīkaro kho, mahārāja, kumbhakāro pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato kāmesu micchācārā paṭivirato musāvādā paṭivirato surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato.
Ghaṭīkāro kho mahārāja, kumbhakāro buddhe aveccappasādena samannāgato, dhamme — pe — saṅghe, ariyakantehi sīlehi samannāgato. Ghaṭīkāro kho, mahārāja, kumbhakāro dukkhe nikkaṅkho dukkhasamudaye nikkaṅkho dukkhanirodhe nikkaṅkho dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya nikkaṅkho.
Ghaṭīkāro kho, mahārāja, kumbhakāro ekabhattiko brahmacārī sīlavā kalyāṇadhammo. Ghaṭīkāro kho, mahārāja, kumbhakāro nikkhittamaṇisuvaṇṇo apetajātarūparajato. Ghaṭīkāro kho, mahārāja, kumbhakāro na musalena na sahatthā paṭhaviṁ khanati. Yaṁ hoti kūlapaluggaṁ vā mūsikukkuro vā taṁ kāmena āharitvā bhājanaṁ karitvā evam āha:-- Ettha yo icchati taṇḍulapabhivattāni vā mugga.
pabhivattāni vā kāḷāyapabhivattāni vā nikkhipitvā yaṁ icchati taṁ haratūti. Ghaṭīkāro kho, mahārāja, kumbhakāro andhe jiṇṇe mātāpitaro poseti.
Ghaṭīkāro kho, mahārāja, kumbhakāro pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saṅyojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā.
Ekam idāhaṁ, mahārāja, samayaṁ Vebhaḷiṅge gāmanigame viharāmi. Atha khvāhaṁ, mahārāja, pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya yena Ghaṭīkārassa kumbhakārassa mātāpitaro ten upasaṅkamiṁ, upasaṅkamitvā Ghaṭīkārassa kumbhakārassa mātāpitaro etad avocaṁ:-- Handa ko nu kho ayaṁ bhaggavo gato ti? — Nikkhanto kho te, bhante, upaṭṭhāko: ato kumbhiyā odanaṁ gahetvā pariyogā sūpaṁ gahetvā paribhuñjāti. — Atha khvāhaṁ, mahārāja, kumbhiyā odanaṁ gahetvā pariyogā sūpaṁ gahetvā paribhuñjitvā uṭṭhāy' āsanā pakkāmiṁ. Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkāro kumbhakāro yena mātāpitaro ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā mātāpitaro etad avoca:-- Ko kumbhiyā odanaṁ gahetvā pariyogā sūpaṁ gahetvā paribhuñjitvā uṭṭhāy' āsanā pakkanto ti? — Kassapo, tāta, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho kumbhiyā odanaṁ gahetvā pariyogā sūpaṁ gahetvā paribhuñjitvā uṭṭhāy' āsanā pakkanto ti. — Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa etad ahosi:-Lābhā vata me suladdhaṁ vata me yassa me Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho evaṁ abhivissattho ti.
Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ addhamāsaṁ pītisukhaṁ na vijahi sattāhaṁ mātāpitunnaṁ.
Ekam idāhaṁ, mahārāja, samayaṁ tatth' eva Vebhaḷiṅge gāmanigame viharāmi. Atha khvāhaṁ, mahārāja, pubbaṇhāsamayam nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya yena Ghaṭīkārassa kumbhakārassa mātāpitaro ten' upasaṅkamiṁ, upasaṅkamitvā Ghaṭīkārassa kumbhakārassa mātāpitaro etad avocaṁ:-Handa ko nu kho ayaṁ bhaggavo gato ti? — Nikkhanto kho te, bhante, upaṭṭhāko; ato kaḷopiyā kummāsaṁ gahetvā pariyogā sūpaṁ gahetvā paribhuñjāti. — Atha khvāhaṁ, mahārāja, kaḷopiyā kummāsaṁ gahetvā pariyogā sūpaṁ gahetvā paribhuñjitvā uṭṭhāy' āsanā pakkāmiṁ.
Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkaro kumbhakāro yena mātāpitaro ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā mātāpitaro etad avoca:-- Ko kaḷopiyā kummāsaṁ gahetvā pariyogā sūpaṁ gahetvā paribhuñjitvā uṭṭhāy āsanā pakkanto ti? — Kassapo, tāta, bhagavā arahaṁ sammāsambuddho kaḷopiyā kummāsaṁ gahetvā pariyogā sūpaṁ gahetvā paribhuñjitvā uṭṭhāy' āsanā pakkanto ti. — Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa etad ahosi:-- Lābhā vata me suladdhaṁ vata me yassa me Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho evaṁ abhivissattho ti. Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ addhamāsaṁ pītisukhaṁ na vijahi sattāhaṁ mātāpitunnaṁ.
Ekam idāhaṁ, mahārāja, samayaṁ tatth' eva Vebhaḷiṅge gāmanigame viharāmi. Tena kho pana samayena kuṭī ovassati.
Atha khvāhaṁ, mahārāja, bhikkhū āmantesiṁ:-- Gacchatha.
bhikkhave, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa nivesane tiṇam jānathāti. Evaṁ vutte, mahārāja, bhikkhū maṁ etad avocuṁ: — Na 'tthi kho, bhante, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa nivesane tiṇaṁ; atthi ca khvāssa āvesanaṁ tiṇacchadanan ti. Gacchatha, bhikkhave, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa āvesanaṁ uttiṇaṁ karothāti. Atha kho te, mahārāja, bhikkhū Ghaṭīkārassa kumbhakārassa āvesanaṁ uttiṇam akaṁsu. Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa mātāpitaro bhikkhū etad avocuṁ: Ke āvesanaṁ uttiṇaṁ karotīti? -Bhikkhū: Bhagini, Kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa kuṭī ovassatīti. — Haratha, bhante, haratha bhadramukhā ti. Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkāro kumbhakāro yena mātāpitaro ten upasaṅkami, upasaṅkamitvā mātāpitaro etad avoca:-- Ke āvesanaṁ uttiṇaṁ akaṁsūti? — Bhikkhū, tāta: Kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa kuṭī ovassatīti. Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa etad ahosi:-- Lābhā vata me, suladdhaṁ vata me.
yassa me Kassapo bhagavā arahaṁ sammāsambuddho evaṁ abhivissattho ti. Atha kho, mahārāja, Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ addhamāsaṁ pītisukhaṁ na vijahi sattāhaṁ mātāpitunnaṁ.
Atha kho taṁ, mahārāja, āvesanaṁ sabbaṁ temāsaṁ ākāsacchadanaṁ aṭṭhāsi na cātivassi. Evarūpo ca, mahārāja, Ghaṭīkāro kumbhakāro ti.
Lābhā, bhante, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa, suladdhaṁ lābhā, bhante, Ghaṭīkārassa kumbhakārassa yassa Bhagavā evaṁ abhivissattho ti.
Atha kho, Ānanda, Kikī Kāsirājā Ghaṭīkārassa kumbhakārassa pañcamattāni taṇḍulavāhasatāni pāhesi paṇḍumuṭikassa sālino tadūpiyañ ca sūpeyyaṁ. Atha kho te, Ānanda, rājapurisā Ghaṭīkāraṁ kumbhakāraṁ upasaṅkamitvā etad avocuṁ:-- Imāni te, bhante, pañcamattāni taṇḍulavāhasatāni Kikinā Kāsirājena pahitāni paṇḍumuṭikassa sālino tadūpiyan ca sūpeyyaṁ, tāni, bhante, patigaṇhātūti. Rājā kho bahukicco bahukaraṇīyo: Alaṁ me rañño va hotūti.
Siyā kho pana te, Ānanda, evam assa: Añño nūna tena samayena Jotipālo māṇavo ahosīti. Na kho pan' etaṁ, Ānanda, evaṁ daṭṭhabbaṁ. Ahaṁ tena samayena Jotipālo māṇavo ahosin ti.
Idam avoca Bhagavā. Attamano āyasmā Ānando Bhagavato bhāsitaṁ abhinandīti.
GHAṬ§KĀRA-SUTTAṀ PAṬHAMAṀ.
LXXXII. Raṭṭhapāla Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kurūsu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena Thullakoṭṭhitaṁ nāma Kurūnaṁ nigamo tad avasari. Assosuṁ kho Thullakoṭṭhitakā brāhmaṇagahapatikā:-- Samaṇo khalu bho Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Kurūsu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ Thullakoṭṭhitaṁ anuppatto.
Taṁ kho pana bhavantaṁ Gotamaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato — iti pi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā ti. So imaṁ lokaṁ sadevakaṁ samārakaṁ sabrahmakaṁ sassamaṇabrāhmaṇiṁ pajam sadevamanussaṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṁ deseti ādikalyāṇaṁ majjhe kalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ savyañjanaṁ, kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṁ arahataṁ dassanaṁ hotīti.
Atha kho Thullakoṭṭhitakā brāhmaṇagahapatikā yena Bhagavā ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā app' ekacce Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, app' ekacce Bhagavatā saddhiṁ sammodiṁsu sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, app' ekacce yena Bhagavā ten' añjalim paṇāmetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, app' ekacce Bhagavato santike nāmagottaṁ sāvetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, app' ekacce tuṇhībhūtā ekamantaṁ nisīdiṁsu.
Ekamantaṁ nisinne kho Thullakoṭṭhitake brāhmaṇagahapatike Bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi.
Tena kho pana samayena Raṭṭhapālo nāma kulaputto tasmiṁ yeva Thullakoṭṭhite aggakulikassa putto tissaṁ parisāyaṁ nisinno hoti. Atha kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa etad ahosi:-- Yathā yathā khvāhaṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi, nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ; yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyan ti.
Atha kho Thullakoṭṭhitakā brāhmaṇagahapatikā Bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṁsitā Bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāy' āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkamiṁsu.
Atha kho Raṭṭhapālo kulaputto acirapakkantesu Thullakoṭṭhitakesu brāhmaṇagahapatikesu yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Raṭṭhapālo kulaputto Bhagavantaṁ etad avoca:-- Yathā yathā 'haṁ, bhante, Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi, nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ. Icchām' ahaṁ, bhante, kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajituṁ. Labheyyāhaṁ, bhante, Bhagavato santike pabbajjaṁ, labheyyaṁ upasampadan ti.
Anuññāto si pana tvaṁ, Raṭṭhapāla, mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti?
Na kho ahaṁ, bhante, anuññāto mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti.
Na kho, Raṭṭhapāla, Tathāgatā ananuññātaṁ mātāpitūhi pabbājentīti.
Svāhaṁ, bhante, tathā karissāmi yathā maṁ mātāpitaro anujānissanti agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti. Atha kho Raṭṭhapālo kulaputto uṭṭhāy' āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā yena mātāpitaro ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā mātāpitaro etad avoca:-- Ammatātā, yathā yathā 'haṁ Bhagavatā dhammam desitaṁ ājānāmi, nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ; icchām' ahaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajjuṁ. Anujānātha maṁ agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti. Evaṁ vutte Raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ etad avocuṁ:-- Tvaṁ kho, tāta Ratthapāla, amhākaṁ ekaputtako piyo manāpo sukhe ṭhito sukhaparibhato; na tvaṁ, tāta Raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. [Ehi tvaṁ, tāta Raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca parivārehi ca,
bhuñjanto pivanto parivārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṁ mayaṁ anujānāma agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya]; maraṇena pi te mayaṁ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṁ pana mayaṁ taṁ jīvantaṁ anujānissāma agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti?
Dutiyam pi kho — pe — tatiyaṁ pi kho Raṭṭhapālo kulaputto mātāpitaro etad avoca:-- Ammatātā, yathā yathā 'haṁ Bhagavatā dhammaṁ desitaṁ ājānāmi, nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ; icchām' ahaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajituṁ. Anujānātha maṁ agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti. Tatiyam pi kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ etad avocuṁ: — Tvaṁ kho, tāta Raṭṭhapāla, amhākaṁ ekaputtako piyo manāpo sukhe ṭhito sukhaparibhato; na tvaṁ, tāta Raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Ehi tvaṁ, tāta Raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṁ mayaṁ anujānāma agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, maraṇena pi te mayaṁ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṁ pana mayaṁ taṁ jīvantaṁ anujānissāma agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti?
Atha kho Raṭṭhapālo kulaputto mātāpitūsu pabbajjaṁ alabhamāno tatth' eva anantarahitāya bhūmiyā nipajji: Idh' eva me maraṇaṁ bhavissati pabbajjā vā ti.
Atha kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ etad avocuṁ:-- Tvaṁ kho, tāta Raṭṭhapāla, amhākaṁ ekaputtako piyo manāpo sukhe ṭhito sukhaparibhato; na tvaṁ, tāta Raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Uṭṭhehi, tāta Raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṁ mayaṁ anujānāma agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, maraṇena pi te mayaṁ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṁ pana taṁ jīvantaṁ anujānissāma agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti? Evaṁ vutte Raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi. Dutiyam pi kho — pe — tatiyam pi kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ etad avocuṁ:-- Tvaṁ kho, tāta Raṭṭhapāla, amhākaṁ ekaputtako piyo manāpo sukhe ṭhito sukhaparibhato; na tvaṁ, tāta Raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Uṭṭhehi, tāta Raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu.
Na taṁ mayaṁ anujānāma agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, maraṇena pi te mayaṁ akāmakā vinā bhavissāma. Kiṁ pana mayaṁ taṁ jīvantaṁ anujānissāma agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti? Tatiyam pi kho Raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi.
[Atha kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro yena Raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā Raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyake etad avocuṁ:-- Eso, tātā, Raṭṭhapālo kulaputto anantarahitāya bhūmiyā nipanno: Idh' eva me maraṇaṁ bhavissati pabbajjā vā ti. Ehi, tātā, yena Raṭṭhapālo kulaputto ten' upasaṅkamatha, upasaṅkamitvā Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ evaṁ vadetha:-- Tvaṁ kho, samma Raṭṭhapāla, mātāpitunnaṁ ekaputtako piyo manāpo sukhe ṭhito sukhaparibhato; na tvaṁ, samma Raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Uṭṭhehi, samma Raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu. Na taṁ mātāpitaro anujānanti agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, maraṇena pi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti.
Kiṁ pana te taṁ jīvantaṁ anujānissanti agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti? ]
Atha kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā [Raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitunnaṁ paṭisutvā] yena Raṭṭhapālo kulaputto ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ etad avocuṁ:-- Tvaṁ kho, samma Raṭṭhapāla, mātāpitunnaṁ ekaputtako piyo manāpo sukhe ṭhito sukhaparibhato; na tvaṁ, samma Raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Uṭṭhehi, samma Raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu; na taṁ mātāpitaro anujānanti agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, maraṇena pi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṁ pana te taṁ jīvantaṁ anujānissanti agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti? Evaṁ vutte Raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi. Dutiyam pi kho --pe-tatiyam pi kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ etad avocuṁ:-- Tvaṁ kho, samma Raṭṭhapāla, mātāpitunnaṁ ekaputtako piyo manāpo sukhe ṭhito sukhaparibhato; na tvaṁ, samma Raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Uṭṭhehi, samma Raṭṭhapāla, bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu; na taṁ mātāpitaro anujānissanti agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, maraṇena pi te mātāpitaro akāmakā vinā bhavissanti. Kiṁ pana te taṁ jīvantaṁ anujānissanti agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti? Tatiyam pi kho Raṭṭhapālo kulaputto tuṇhī ahosi.
Atho kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā yena Raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā Raṭṭhapālassa kulaputtassa mātāpitaro etad avocuṁ:-- Ammatātā, eso Raṭṭhapālo kulaputto tatth' eva anantarahitāya bhūmiyā nipanno Idh' eva me maraṇaṁ bhavissati pabbajjā vā ti;
sace tumhe Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ nānujānissatha agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, tatth' eva maraṇaṁ āgamissati. Sace pana tumhe Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ anujānissatha agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, pabbajitaṁ pi naṁ dakkhissatha; sace Raṭṭhapālo kulaputto nābhiramissati agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, kā tassa aññā gati bhavissati? Idh' eva paccāgamissati.
Anujānātha Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāyāti.
Anujānāma, tātā, Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, pabbajitena ca pana mātāpitaro uddassetabbā ti.
Atha kho Raṭṭhapālassa kulaputtassa sahāyakā yena Raṭṭhapālo kulaputto ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā Raṭṭhapālaṁ kulaputtaṁ etad avocuṁ:-- [Tvaṁ kho, samma Raṭṭhapāla, mātāpitunnaṁ ekaputtako piyo manāpo sukhe ṭhito sukhaparibhato; na tvaṁ, samma Raṭṭhapāla, kassaci dukkhassa jānāsi. Uṭṭhehi bhuñja ca piva ca paricārehi ca, bhuñjanto pivanto paricārento kāme paribhuñjanto puññāni karonto abhiramassu]. Anuññāto si mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya, pabbajitena ca pana te mātāpitaro uddassetabbā ti.
Atha kho Raṭṭhapālo kulaputto uṭṭhahitvā balaṁ gahetvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Raṭṭhapālo kulaputto Bhagavantaṁ etad avoca:-Anuññāto ahaṁ, bhante, mātāpitūhi agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya; pabbājetu maṁ Bhagavā ti. Alattha kho Raṭṭhapālo kulaputto Bhagavato santike pabbajjaṁ, alattha upasampadaṁ.
Atha kho Bhagavā acirūpasampanne āyasmante Raṭṭhapāle addhamāsūpasampanne Thullakoṭṭhite yathā 'bhirantaṁ viharitvā yena Sāvatthi tena cārikaṁ pakkāmi, anupubbena cārikaṁ caramāno yena Sāvatthi tad avasari. Tatra sudaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme.
Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirass' eva yass' aṭṭhāya kulaputtā sammad-eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti tad anuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭhe va dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi; Khīṇā jāti vusitaṁ brahmacariyaṁ kataṁ karaṇīyaṁ nāparaṁ itthattāyāti abbhaññāsi. Aññataro kho pan' āyasmā Raṭṭhapālo arahataṁ ahosi.
Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā Raṭṭhapālo Bhagavantaṁ etad avoca:-- Icchām' ahaṁ, bhante, mātāpitaro uddassetuṁ, sace maṁ Bhagavā anujānātīti.
Atha kho Bhagavā āyasmato Raṭṭhapālassa cetasā cetoparivitakkaṁ manasākāsi. Yadā Bhagavā aññāsi: Abhabbo kho Raṭṭhapālo kulaputto sikkhaṁ paccakkhāya hīnāy' āvattitun ti, atha kho Bhagavā āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ etad avoca:-- Yassa dāni tvaṁ, Raṭṭhapāla, kālam maññasīti.
Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo uṭṭhāy' āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā senāsanaṁ saṁsāmetvā pattacīvaraṁ ādāya yena Thullakoṭṭhitaṁ tena cārikaṁ pakkāmi, anupubbena cārikaṁ caramāno yena Thullakoṭṭhitaṁ tad avasari. Tatra sudaṁ āyasmā Raṭṭhapālo Thullakoṭṭhite viharati rañño Koravyassa migācīre. Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Thullakoṭṭhitaṁ piṇḍāya pāvisi; Thullakoṭṭhite sapadānaṁ piṇḍāya caramāno yena sakapitu nivesanaṁ ten' upasaṅkami. Tena kho pana samayena āyasmato Raṭṭhapālassa pitā majjhimāya dvārasālāya ullikhāpeti. Addasā kho āyasmato Raṭṭhapālassa pitā āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ dūrato va āgacchantaṁ, disvāna etad avoca:-- Imehi muṇḍakehi samaṇakehi amhākaṁ ekaputtako piyo manāpo pabbājito ti.
Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo sakapitu nivesane n' eva dānaṁ alattha na paccakkhānaṁ, aññadatthu akkosam eva alattha.
Tena kho pana samayena āyasmato Raṭṭhapālassa ñātidāsī ābhidosikaṁ kummāsaṁ chaḍḍetukāmā hoti. Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo taṁ ñātidāsiṁ etad avoca:-- Sace taṁ, bhagini, chaḍḍanīyadhammaṁ, idha me patte ākirāti.
Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa ñātidāsī taṁ ābhidosikaṁ kummāsaṁ āyasmato Raṭṭhapālassa patte ākirantī hatthānañ ca pādānañ ca sarassa ca nimittaṁ aggahesi.
Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa ñātidāsī yen' āyasmato Raṭṭhapālassa mātā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmato Raṭṭhapālassa mātaraṁ etad avoca:-- Yagghe 'yye jāneyyāsi, ayyaputto Raṭṭhapālo anuppatto ti.
Sace je saccaṁ vadasi, a-dāsī bhavasīti. Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa mātā yen' āyasmato Raṭṭhapālassa pitā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmato Raṭṭhapālassa pitaraṁ etad avoca:-- Yagghe, gahapati, jāneyyāsi Raṭṭhapālo kira kulaputto anuppatto ti?
Tena kho pana samayena āyasmā Raṭṭhapālo taṁ ābhidosikaṁ kummāsaṁ aññataraṁ kuḍḍaṁ nissāya paribhuñjati.
Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa pitā yen' āyasmā Raṭṭhapālo ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ etad avoca:-- Atthi nāma, tāta Raṭṭhapāla, ābhidosikaṁ kummāsaṁ paribhuñjissasi? Nanu, tāta Raṭṭhapāla, sakaṁ gehaṁ gantabban ti?
Kuto no, gahapati, amhākaṁ gehaṁ agārasmā anagāriyaṁ pabbajitānaṁ? Anāgārā mayaṁ, gahapati; agamamhā kho te,
gahapati, gehaṁ; tattha n' eva dānaṁ alatthamha na paccakkhānaṁ, aññadatthu akkosaṁ eva alatthamhāti.
Ehi, tāta Raṭṭhapāla, gharaṁ gamissāmāti.
Alaṁ, gahapati; katam me ajjha bhattakiccan ti.
Tena hi, tāta Raṭṭhapāla, adhivāsehi svātanāya bhattan ti.
Adhivāsesi kho āyasmā Raṭṭhapālo tuṇhībhāvena. Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa pitā āyasmato Raṭṭhapālassa adhivāsanaṁ viditvā yena sakaṁ nivesanaṁ ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā mahantaṁ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṁ kārāpetvā kilañjehi paṭicchādāpetvā āyasmato Raṭṭhapālassa purāṇadūtiyike āmantesi:-- Etha tumhe vadhuke yena alaṅkārena alaṅkatā pubbe Raṭṭhapālassa kulaputtassa piyā 'hotha manāpā, tena alaṅkārena alaṅkarothāti. Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa pitā tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādāpetvā āyasmato Raṭṭhapālassa kālaṁ ārocesi — Kālo, tāta Raṭṭhapāla, niṭṭhitaṁ bhattan ti. Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya yena sakapitu nivesanaṁ ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa pitā taṁ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṁ vivarāpetvā āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ etad avoca:-- Idan te, tāta Raṭṭhapāla, mattikaṁ dhanaṁ, aññaṁ pettikaṁ, aññaṁ pitāmahaṁ; sakkā, tātā Raṭṭhapāla, bhoge ca bhuñjituṁ puññāni ca kātuṁ. Ehi tvaṁ, tāta Raṭṭhapāla,
sikkhaṁ paccakkhāya hīnāy' āvattitvā bhoge bhuñjassu puññāni ca karohīti.
Sace kho me tvaṁ, gahapati, vacanaṁ kareyyāsi, imaṁ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṁ sakaṭesu āropetvā nibbāhāpetvā majjhe Gaṅgāya nadiyā sote opilāpeyyāsi. Taṁ kissa hetu? Uppajjissanti hi te, gahapati, tatonidānaṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti.
Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa purāṇadūtiyikā paccekapādesu gahetvā āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ etad avocuṁ: — Kīdisā nāma tā, ayyaputtaka, accharāyo, yāsaṁ tvaṁ hetu brahmacariyaṁ carasīti?
Na kho mayaṁ, bhagini, accharānaṁ hetu brahmacariyaṁ carāmāti.
'Bhagini' -vādena no ayyaputto Raṭṭhapālo samudācaratīti tatth' eva mucchitā papatiṁsu.
Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo pitaraṁ etad avoca:-Sace, gahapati, bhojanaṁ dātabbaṁ, detha; mā no viheṭhethāti.
Bhuñja, tāta Raṭṭhapāla, niṭṭhitaṁ bhattan ti. Atha kho āyasmato Raṭṭhapālassa pitā āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo bhuttāvī onītapattapāṇī ṭhitako va imā gāthā abhāsi:--
Passa cittakataṁ bimbaṁ arukāyaṁ samussitaṁ
āturaṁ bahusaṅkappaṁ, yassa na 'tthi dhuvaṁ ṭhiti.
Passa cittakataṁ rūpaṁ maṇinā kuṇḍalena ca,
aṭṭhitañcena onaddhaṁ saha vatthehi sobhati.
Alattakakatā pādā mukhaṁ cuṇṇakamakkhitaṁ
alaṁ bālassa mohāya no ca pāragavesino.
Aṭṭhapādakatā kesā nettā añjanamakkhitā
alaṁ bālassa mohāya no ca pāragavesino
Añjanī 'va navā cittā pūtikāyo alaṅkato
alaṁ bālassa mohāya no ca pāragavesino.
Odahī migavo pāsam; nāsadā vākaraṁ migo;
bhutvā nivāpaṁ gacchāma kandante migabandhake ti.
Atha kho āyasmā Raṭṭhapālo ṭhitako va imā gāthā bhāsitvā yena rañño Koravyassa migācīraṁ ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā aññatarasmiṁ rukkhamūle divāvihāraṁ nisīdi.
Atha kho rājā Koravyo migavaṁ āmantesi:-- Sodhehi, samma migava, migācīraṁ uyyānabhūmiṁ, gacchāma subhūmiṁ dassanāyāti. Evaṁ devāti kho migavo rañño Koravyassa paṭisutvā migācīraṁ sodhento addasa āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ aññatarasmiṁ rukkhamūle divāvihāraṁ nisinnaṁ; disvāna yena rājā Koravyo ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā rājānaṁ Koravyaṁ etad avoca:-- Suddhaṁ kho, deva, migācīraṁ; atthi c' ettha Raṭṭhapālo nāma kulaputto imasmiṁ yeva Thullakoṭṭhite aggakulikassa putto yassa tvaṁ abhiṇhaṁ kittayamāno ahosi so aññatarasmiṁ rukkhamūle divāvihāraṁ nisinno ti. Tena hi, samma migava, alaṁ dān' ajja uyyānabhūmiyā, tam eva dāni mayaṁ bhavantaṁ Raṭṭhapālaṁ payirupāsissāmāti. Atha kho rājā Koravyo: Yaṁ tattha khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyattaṁ taṁ sabbaṁ vissajjethāti vatvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā bhadraṁ yānaṁ abhirūhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi Thullakoṭṭhitamhā niyyāsi mahaccarājānubhāvena āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ dassanāya. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattiko va ussaṭāya ussaṭāya parisāya yen' āyasmā Raṭṭhapālo ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmatā Raṭṭhapālena saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ aṭṭhāsi.
Ekamantaṁ ṭhito kho rājā Koravyo āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ etad avoca:-- Idha bhavaṁ Raṭṭhapālo hatthatthare nisīdatūti.
Alam, mahārāja, nisīda tvaṁ; nisinno ahaṁ sake āsane ti.
Nisīdi kho rājā Koravyo paññatte āsane; nisajja kho rājā Koravyo āyasmantaṁ Raṭṭhapālaṁ etad avoca:-Cattār' imāni, bho Raṭṭhapāla, pārijuññāni yehi pārijuññehi samannāgatā idh' ekacce kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti. Katamāni cattāri? Jarāpārijuññaṁ vyādhipārijuññaṁ bhogapārijuññaṁ ñātipārijuññaṁ. Katamañ ca, bho Raṭṭhapāla, jarāpārijuññaṁ? Idha, bho Raṭṭhapāla, ekacco jiṇṇo hoti vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto. So iti paṭisañcikkhati:-- Ahaṁ kho 'mhi etarahi jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto, na kho pana mayā sukaraṁ anadhigatā vā bhogā adhigantuṁ adhigatā vā bhogā phātiṁ kātum; yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyan ti. So tena jarāpārijuññena samannāgato kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati. Idaṁ vuccati, bho Raṭṭhapāla, jarāpārijuññaṁ. Bhavaṁ kho Raṭṭhapālo etarahi daharo yuvā susu kāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā. Taṁ bhoto Raṭṭhapālassa jarāpārijuññaṁ na 'tthi. Kiṁ bhavaṁ Raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito?
Katamañ ca, bho Raṭṭhapāla, vyādhipārijuññaṁ? Idha, bho Raṭṭhapāla, ekacco ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno.
So iti paṭisañcikkhati:-- Aham kho 'mhi etarahi ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. na kho pana mayā sukaraṁ anadhigatā vā bhogā adhigantuṁ adhigatā vā bhogā phātiṁ kātuṁ,
yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyan ti. So tena vyādhipārijuññena samannāgato kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati. Idaṁ vuccati, bho Raṭṭhapāla, vyādhipārijuññaṁ. Bhavaṁ kho pana Raṭṭhapālo etarahi appābādho appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya. Taṁ bhoto Raṭṭhapālassa vyādhipārijuññaṁ na 'tthi. Kim bhavaṁ Raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito?
Katamañ ca, bho Raṭṭhapāla, bhogapārijuññaṁ? Idha, bho Raṭṭhapāla, ekacco aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo; tassa te bhogā anupubbena parikkhayaṁ gacchanti. So iti paṭisañcikkhati: Ahaṁ kho pubbe aḍḍho ahosiṁ mahaddhano mahābhogo; tassa me te bhogā anupubbena parikkhayaṁ gatā; na kho pana mayā sukaraṁ anadhigatā vā bhogā adhigantuṁ adhigatā vā bhogā phātiṁ kātuṁ. Yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyan ti. So tena bhogapārijuññena samannāgato kesamassuṁ ohāretvā kāsāyani vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati. Idaṁ vuccati, bho Raṭṭhapāla, bhogapārijuññaṁ. Bhavaṁ kho pana Raṭṭhapālo imasmiṁ yeva Thullakoṭṭhite aggakulikassa putto. Taṁ bhoto Raṭṭhapālassa bhogapārijuññaṁ na 'tthi. Kiṁ bhavaṁ Raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito?
Katamañ ca, bho Raṭṭhapāla, ñātipārijuññaṁ? Idha, bho Raṭṭhapāla, ekaccassa bahū honti mittāmaccā ñātisālohitā; tassa te ñātakā anupubbena parikkhayaṁ gacchanti. So iti paṭisañcikkhati: Mamaṁ kho pubbe bahū ahesuṁ mittāmaccā ñātisālohitā; tassa me ñātakā anupubbena parikkhayaṁ gatā; na kho pana mayā sukaraṁ anadhigatā vā bhogā adhigantuṁ adhigatā vā bhogā phātiṁ kātuṁ. Yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyan ti.
So tena ñātipārijuññena samannāgato kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajati. Idaṁ vuccati, bho Raṭṭhapāla, ñātipārijuññaṁ. Bhoto kho pana Raṭṭhapālassa imasmiṁ yeva Thullakoṭṭhite bahū mittāmaccā ñātisālohitā.
Taṁ bhoto Raṭṭhapālassa ñātipārijuññaṁ na 'tthi. Kiṁ bhavaṁ Raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito?
Imāni kho, bho Raṭṭhapāla, cattāri pārijuññāni yehi pārijuññehi samannāgatā idh' ekacce kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti. Tāni bhoto Raṭṭhapālassa na 'tthi. Kiṁ bhavaṁ Raṭṭhapālo ñatvā vā disvā vā sutvā vā pabbajito ti.
Atthi kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro dhammuddesā uddiṭṭhā; ye ahaṁ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito. Katame cattāro? — 'Upanīyati loko addhuvo ti' kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena paṭhamo dhammuddeso uddiṭṭho; yam ahaṁ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito.
'Attāṇo loko anabhissaro ti' kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena dutiyo dhammuddeso uddiṭṭho; yam ahaṁ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito. 'Assako loko sabbaṁ pahāya gamanīyan ti' kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena tatiyo dhammuddeso uddiṭṭho; yam ahaṁ ñātvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito. 'Ūno loko atitto taṇhādāso ti' kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena catuttho dhammuddeso uddiṭṭho; yam ahaṁ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito. Ime kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro dhammuddesā uddiṭṭhā;
ye ahaṁ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito ti.
'Upanīyati loko addhuvo ti', bhavaṁ Raṭṭhapālo āha; imassa pana, bho Raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṁ attho daṭṭhabbo ti?
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Ahosi tvaṁ vīsativassuddesiko pi paṇṇuvīsativassuddesiko pi hatthismim pi katāvī assasmim pi katāvī rathasmim pi katāvī dhanusmim pi katāvī tharusmim pi katāvī ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro ti?
Ahosiṁ ahaṁ, bho Raṭṭhapāla, vīsativassuddesiko pi paṇṇuvīsativassuddesiko pi hatthismim pi katāvī assasmim pi katāvī rathasmim pi katāvī dhanusmim pi katāvī tharusmim pi katāvī ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro; appekadā 'haṁ, bho Raṭṭhapāla, iddhimā va maññe; na attano balena samasamaṁ samanupassāmīti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Evam eva tvaṁ etarahi ūrubalī bāhubalī alamatto saṅgāmāvacaro ti?
No h' idaṁ, bho Raṭṭhapāla; etarahi jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto āsītiko vayo vattati; appekadā 'haṁ, bho Raṭṭhapāla: Idha pādaṁ karissāmīti aññen' eva pādaṁ karomīti.
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ 'Upanīyati loko addhuvo ti', yam ahaṁ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito ti.
Acchariyaṁ, bho Raṭṭhapāla, abbhutaṁ, bho Raṭṭhapāla, yāva subhāsitaṁ c' idaṁ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena 'Upanīyati loko addhuvo ti.' Upanīyati hi, bho Raṭṭhapāla, loko addhuvo. Saṁvijjante kho, bho Raṭṭhapāla, imasmiṁ rājakule hatthikāyā pi assakāyā pi rathakāyā pi pattikāyā pi, ye amhākaṁ āpadāsu pariyodhāya vattissanti.
'Attāṇo loko anabhissaro ti' bhavaṁ Raṭṭhapālo āha. Imassa pana, bho Raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṁ attho daṭṭhabbo ti?
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Atthi te koci anusāyiko ābādho ti?
Atthi me, bho Raṭṭhapāla, anusāyiko vātābādho; appekadā maṁ, bho Raṭṭhapāla, mittāmaccā ñātisālohitā parivāretvā ṭhitā honti: Idāni rājā Koravyo kālaṁ karissati, idāni rājā Koravyo kālaṁ karissatīti.
Taṁ kiṁ maññasi, mahārāja? Labhasi tvaṁ te mittāmacce ñātisālohite: Āyantu me bhonto mittāmaccā ñātisālohitā, sabbe va santā imaṁ vedanaṁ saṁvibhajatha yathā 'haṁ lahukatarikaṁ vedanaṁ vediyeyyan ti? Udāhu tvaṁ yeva taṁ vedanaṁ vediyasīti?
Nāhaṁ, bho Raṭṭhapāla, labhāmi te mittāmacce ñātisālohite: Āyantu me bhonto mittāmaccā ñātisālohitā, sabbe va santā imaṁ vedanaṁ saṁvibhajatha yathā 'haṁ lahukatarikaṁ vedanaṁ vediyeyyan ti. Atha kho aham eva taṁ vedanaṁ vediyāmīti.
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ 'Attāṇo loko anabhissaroti' ; yam ahaṁ ñātvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito ti.
Acchariyaṁ, bho Raṭṭhapāla, abbhutaṁ, bho Raṭṭhapāla, yāva subhāsitaṁ c' idaṁ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena 'Attāṇo loko anabhissaro ti.' Attāṇo hi, bho Raṭṭhapāla, loko anabhissaro. Saṁvijjati kho, bho Raṭṭhapāla, imasmiṁ rājakule pahūtaṁ hiraññasuvaṇṇaṁ bhūmigatañ ca vehāsaṭṭhañ ca. 'Assako loko sabbaṁ pahāya gamanīyan ti' bhavaṁ Raṭṭhapālo āha.
Imassa pana, bho Raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṁ attho daṭṭhabbo ti?
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Yathā tvaṁ etarahi pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāresi,
lacchasi paratthā pi: Evaṁ evāhaṁ imeh' eva pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāremīti. Udāhu aññe imaṁ bhogaṁ paṭipajjissanti, tvaṁ pana yathākammaṁ gamissasīti?
Yathāhaṁ, bho Raṭṭhapāla, etarahi pañcahi gāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāremi, nāhaṁ lacchāmi paratthā pi: Evaṁ evāhaṁ imeh' eva pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāremīti. Atha kho aññe imaṁ bhogaṁ paṭipajjissanti, ahaṁ pana yathākammaṁ gamissāmīti.
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ: 'Assako loko, sabbaṁ pahāya gamanīyan ti;' yam ahaṁ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito ti.
Acchariyaṁ, bho Raṭṭhapāla, abbhutaṁ, bho Raṭṭhapāla, yāva subhāsitañ c' idaṁ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena 'Assako loko, sabbaṁ pahāya gamanīyan ti.' Assako hi, bho Raṭṭhapāla, loko sabbaṁ pahāya gamanīyaṁ. 'Ūno loko atitto taṇhādāso ti' bhavaṁ Raṭṭhapālo āha.
Imassa pana, bho Raṭṭhapāla, bhāsitassa kathaṁ attho daṭṭhabbo ti?
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Phītaṁ Kuruṁ ajjhāvasasīti?
Evaṁ, bho Raṭṭhapāla; phītaṁ Kuruṁ ajjhāvasāmīti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idha te puriso āgaccheyya puratthimāya disāya saddhāyiko paccayiko, so taṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadeyya: Yagghe, mahārāja, jāneyyāsi; ahaṁ āgacchāmi puratthimāya disāya; tatth' addasaṁ mahantaṁ janapadaṁ iddhañ c' eva phītañ ca bahujanaṁ ākiṇṇamanussaṁ; bahū tattha hatthikāyā assakāyā rathakāyā pattikāyā, bahu tattha dantājinaṁ, bahu tattha hiraññasuvaṇṇaṁ akatañ c' eva katañ ca, bahu tattha itthipariggaho; sakkā ca tāvatakena balatthena abhivijinituṁ; abhivijina, mahārājāti. Kinti naṁ kareyyāsīti?
Tam pi mayaṁ, bho Raṭṭhapāla, abhivijiya ajjhāvaseyyāmāti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idha te puriso āgaccheyya pacchimāya disāya — pe — uttarāya disāya, dakkhiṇaya disāya, pārasamuddato saddhāyiko paccayiko, so taṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadeyya: Yagghe, mahārāja, jāneyyāsi ahaṁ āgacchāmi pārasamuddato, tatth' addasaṁ mahantaṁ janapadaṁ iddhañ c' eva phītañ ca bahujanaṁ ākiṇṇamanussaṁ, bahū tattha hatthikāyā assakāyā rathakāyā pattikāyā, bahu tattha dantājinaṁ, bahu tattha hiraññasuvaṇṇaṁ akatañ c' eva katañ ca, bahu tattha itthipariggaho; sakkā ca tāvatakena balatthena abhivijinitum; abhivijina, mahārājāti. Kinti naṁ kareyyāsīti?
Taṁ pi mayaṁ, bho Raṭṭhapāla, abhivijiya ajjhāvaseyyāmāti.
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ 'Ūno loko atitto taṇhādāso ti' ; yam ahaṁ ñatvā ca disvā ca sutvā ca agārasmā anagāriyaṁ pabbajito ti.
Acchariyaṁ, bho Raṭṭhapāla, abbhutaṁ, bho Raṭṭhapāla, yāva subhāsitañ c' idaṁ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsaṁbuddhena 'Ūno loko atitto taṇhādāso ti.' Ūno hi, bho Raṭṭhapāla, loko atitto taṇhādāso ti.
Idam avoc' āyasmā Raṭṭhapālo; idaṁ vatvā athāparaṁ etad avoca:--
Passāmi loke sadhane manusse, laddhāna vittaṁ na dadanti mohā;
Luddhā dhanaṁ sanniccayaṁ karonti, bhiyyo va kāme abhipatthayanti.
Rājā pasayhā paṭhaviṁ vijitvā sasāgarantaṁ mahim āvasanto.
Oraṁ samuddassa atittarūpo pāraṁ samuddassa pi patthayetha.
Rājā ca aññe ca bahū manussā avītataṇhā maraṇaṁ upenti,
Ūnā va hutvāna jahanti dehaṁ; kāmehi lokamhi na h' atthi titti.
Kandanti naṁ ñātī pakiriya kese, 'Aho vatā ne3 amarā ti' c' āhu;
Vatthena naṁ pārutaṁ nīharitvā citaṁ samādāya tato ḍahanti.
So ḍayhati sūlehi tujjamāno ekena vatthena pahāya bhoge;
Na mīyamānassa bhavanti tāṇā ñātī 'dha mittā atha vā sahāyā.
Dāyādakā tassa dhanaṁ haranti, satto pana gacchati yena kammaṁ.
Na mīyamānaṁ dhanam anveti kiñci puttā ca dārā ca dhanañ ca raṭṭhaṁ.
Na dīgham āyuṁ labhate dhanena, na cāpi vittena jaraṁ vihanti.
Appaṁ h' idaṁ jīvitaṁ, āhu dhīrā, asassataṁ vippariṇāmadhammaṁ.
Aḍḍhā daḷiddā ca phusanti phassaṁ, bālo ca dhīro ca tath' eva phuṭṭho.
Bālo hi bālyā vadhito va seti, dhīro ca na vedhati phassaphuṭṭho.
Tasmā hi paññā va dhanena seyyo yāya vosānaṁ idhādhigacchati.
Asositattā hi bhavābhavesu pāpāni kammāni karonti mohā.
Upeti gabbhañ ca parañ ca lokaṁ saṁsāram āpajja paramparāya.
Tass' appapañño abhisaddahanto upeti gabbhañ ca parañ ca lokaṁ.
Coro yathā sandhimukhe gahīto sakammanā haññati pāpadhammo,
Evaṁ pajā; pecca paramhi loke sakammanā haññati pāpadhammo.
Kāmā hi citrā madhurā manoramā virūparūpena mathenti cittaṁ;
Adīnavaṁ kāmaguṇesu disvā tasmā ahaṁ pabbajito 'mhi, rāja.
Dumapphalānīva patanti māṇavā daharā ca vuddhā ca sarīrabhedā;
Etam pi disvā pabbajito 'mhi, rāja; apaṇṇakaṁ sāmaññam eva seyyo ti.
RAṬṬHAPĀLASUTTAṀ DUTIYAṀ.
LXXXIII. Makhādeva Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Mithilāyaṁ viharati Makhādevambavane. Atha kho Bhagavā aññatarasmiṁ padese sitaṁ patvākāsi. Atha kho āyasmato Ānandassa etad ahosi: Ko nu kho hetu ko paccayo Bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena Tathāgatā sitaṁ pātukarontīti.
Atha kho āyasmā Ānando ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā yena Bhagavā ten' añjalim paṇāmetvā Bhagavantaṁ etad avoca: Ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo Bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena Tathāgatā sitaṁ pātukarontīti.
Bhūtapubbaṁ, Ānanda, imissā yeva Mithilāyaṁ rājā ahosi Makhādevo nāma dhammiko dhammarājā dhamme ṭhito mahārājā dhammaṁ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu c' eva jānapadesu ca, uposathañ ca upavasati cātuddasiṁ pañcaddasiṁ aṭṭhamiñ ca pakkhassa.
Atha kho, Ānanda, rājā Makhādevo bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena kappakaṁ āmantesi: Yadā me, samma kappaka, passeyyāsi sirasmiṁ phalitāni jātāni, atha me āroceyyāsīti. Evaṁ devāti kho, Ānanda, kappako rañño Makhādevassa paccassosi. Addasā kho, Ānanda, kappako bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena rañño Makhādevassa sirasmiṁ phalitāni jātāni, disvāna rājānaṁ Makhādevaṁ etad avoca: Pātubhūtā kho devassa devadūtā; dissanti sirasmiṁ phalitāni jātānīti. Tena hi, samma kappaka, tāni phalitāni sādhukaṁ saṇḍāsena uddharitvā mamaṁ añjalismiṁ patiṭṭhāpehīti. Evaṁ devāti kho, Ānanda, kappako rañño Makhādevassa paṭisutvā tāni phalitāni sādhukaṁ saṇḍāsena uddharitvā rañño Makhādevassa añjalismiṁ patiṭṭhāpesī. Atha kho, Ānanda, rājā Makhādevo kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ āmantāpetvā etad avoca: Pātubhūtā kho me, tāta kumāra, devadūtā, dissanti sirasmiṁ phalitāni jātāni. Bhuttā kho pana me mānusakā kāmā; samayo dibbe kāme pariyesituṁ. Ehi tvaṁ, tāta kumāra, imaṁ rajjaṁ paṭipajja; ahaṁ pana kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāmi. Tena hi, tāta kumāra, yadā tvam pi passeyyāsi sirasmiṁ phalitāni jātāni, atha kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ sādhukaṁ rajje samanusāsitvā kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyāsi. Yena me idaṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ anuppavatteyyāsi mā kho me tvaṁ antimapuriso ahosi. Yasmiṁ kho, tāta kumāra, purisayuge vattamāne evarūpassa kalyāṇassa vaṭṭassa samucchedo hoti, so tesaṁ antimapuriso hoti. Tan tāhaṁ, tāta kumāra, evaṁ vadāmi: Yena me idaṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ anuppavatteyyāsi,
mā kho me tvaṁ antimapuriso ahosīti.
Atha kho. Ānanda, rājā Makhādevo kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ sādhukaṁ rajje samanusāsitvā imasmiṁ yeva Makhādevambavane kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. So mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā vihāsi. Karuṇāsahagatena cetasā — pe — muditāsahagatena cetasā, upekhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catuṭṭhiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ upekhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā vihāsi. Rājā kho pan', Ānanda.
Makhādevo caturāsītivassasahassāni kumārakīḷikaṁ kīḷi; caturāsītivassasahassāni oparajjaṁ kāresi; caturāsītivassasahassāni rajjaṁ kāresi; caturāsītivassasahassāni imasmiṁ yeva Makhādevambavane agārasmā anagāriyaṁ pabbajito brahmacariyaṁ cari. So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā param maraṇā brahmalokūpago ahosi.
Atha kho, Ānanda, rañño Makhādevassa putto bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena kappakaṁ āmantesi: Yadā me, samma kappaka, passeyyāsi sirasmiṁ phalitāni jātāni, atha me āroceyyāsīti.
Evaṁ devāti kho, Ānanda, kappako rañño Makhādevassa puttassa paccassosi. Addassā kho, Ānanda, kappako bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena rañño Makhādevassa puttassa sirasmiṁ phalitāni jātāni; disvā rañño Makhādevassa puttaṁ etad avoca: Pātubhūtā kho devassa devadūtā; dissanti sirasmiṁ phalitāni jātānīti.
Tena hi, samma kappaka, tāni phalitāni sādhukaṁ saṇḍāsena uddharitvā mama añjalismiṁ patiṭṭhāpehīti. Evaṁ devāti kho. Ānanda, kappako rañño Makhādevassa puttassa paṭisutvā tāni phalitāni sādhukaṁ saṇḍāsena uddharitvā rañño Makhādevassa puttassa añjalismiṁ patiṭṭhāpesi. Atha kho. Ānanda, rañño Makhādevassa putto kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ āmantāpetvā etad avoca: Pātubhūtā kho me, tāta kumāra, devadūtā; dissanti sirasmim phalitāni jātāni. Bhuttā kho pana me mānusakā kāmā; samayo dibbe kāme pariyesituṁ. Ehi tvaṁ, tāta kumāra, imaṁ rajjaṁ paṭipajja; ahaṁ pana kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāmi. Tena hi, tāta kumāra, yadā tvam pi passeyyāsi sirasmiṁ phalitāni jātāni, atha kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ sādhukaṁ rajje samanusāsitvā kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyāsi. Yena me idaṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṁ antimapuriso ahosi. Yasmiṁ kho. tāta kumāra, purisayuge vattamāne evarūpassa kalyāṇassa vaṭṭassa samucchedo hoti, so tesaṁ antimapuriso hoti; tan tāhaṁ, tāta kumāra, evaṁ vadāmi: Yena me idaṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṁ antimapuriso ahosīti.
Atha kho, Ānanda, rañño Makhādevassa putto kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ sādhukaṁ rajje samanusāsitvā imasmiṁ yeva Makhādevambavane kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbaji. So mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā vihāsi, karuṇāsahagatena cetasā --pe-- muditāsahagatena cetasā, upekhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ upekhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā vihāsi.
Rañño kho pan', Ānanda, Makhādevassa putto caturāsītivassasahassāni kumārakīḷikaṁ kīḷi; caturāsītivassasahassāni oparajjaṁ kāresi, caturāsītivassasahassāni rajjaṁ kāresi, caturāsītivassasahassāni imasmiṁ yeva Makhādevambavane agārasmā anagāriyaṁ pabbajito brahmacariyaṁ cari. So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā param maraṇā brahmalokūpago ahosi.
Rañño kho pan', Ānanda, Makhādevassa puttapaputtakā tassa paramparā caturāsītikhattiyasahassāni imasmiṁ yeva Makhādevambavane kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagārīyaṁ pabbajiṁsu. Te mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihariṁsu, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā vihariṁsu, karuṇāsahagatena cetasā, muditāsahagatena cetasā, upekhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihariṁsu, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ upekhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā vihariṁsu. Te caturāsītivassasahassāni kumārakīḷikaṁ kīḷiṁsu, caturāsītivassasahassāni oparajjaṁ kāresuṁ, caturāsītivassasahassāni rajjaṁ kāresuṁ, caturāsītivassasahassāni imasmiṁ Makhādevambavane agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā brahmacariṁ cariṁsu. Te cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā param maraṇā brahmalokūpagā ahesuṁ.
Nimi tesaṁ rājānaṁ pacchimako ahosi dhammiko dhammarājā, dhamme ṭhito mahārājā, dhammaṁ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu c' eva jānapadesu ca, uposathañ ca upavasati cātuddasiṁ pañcaddasiṁ aṭṭhamiñ ca pakkhassa.
Bhūtapubbaṁ, Ānanda, devānaṁ Tāvatiṁsānaṁ Sudhammāyaṁ sabhāyaṁ sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ ayam antarākathā udapādi:
Lābhā vata bho Videhānaṁ, suladdhaṁ vata bho Videhānaṁ yesaṁ Nimi rājā dhammiko dhammarājā dhamme ṭhito mahārājā dhammaṁ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu c' eva jānapadesu ca, uposathañ ca upavasati cātuddasiṁ pañcaddasiṁ aṭṭhamiñ ca pakkhassāti.
Atha kho, Ānanda, Sakko devānam indo deve Tāvatiṁse āmantesi: Iccheyyātha no tumhe mārisā Nimi-rājānaṁ daṭṭhun ti? Icchāma mayaṁ mārisa Nimi-rājānaṁ daṭṭhun ti. Tena kho pana samayena Nimirājā tadahu 'posathe pannarase sīsaṁ nahāto uposathiko upari pāsādavaragato nisinno hoti.
Atha kho, Ānanda, Sakko devānam indo seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evam eva devesu Tāvatiṁsesu antarahito Nimissa rañño mukhe pāturahosi. Atha kho, Ānanda, Sakko devānam indo Nimi-rājānaṁ etad avoca: Lābhā te, mahārāja, suladdhaṁ te, mahārāja; devā, mahārāja, Tāvatiṁsā Sudhammāyaṁ sabhāyaṁ kittayamānarūpā sannisinnā: Lābhā ... &c. as above ... aṭṭhamiñ ca pakkhassāti. Devā te, mahārāja, Tāvatiṁsā dassanakāmā; tassa te ahaṁ, mahārāja, sahassayuttaṁ ājaññarathaṁ pahiṇissāmi; abhirūheyyāsi, mahārāja, dibbaṁ yānaṁ avikampamāno ti.
Adhivāsesi kho, Ānanda, Nimi rājā tuṇhībhāvena.
Atha kho, Ānanda, Sakko devānam indo Nimissa rañño adhivāsanaṁ viditvā seyyathāpi nāma ... &c. as above ... antarahito devesu Tāvatiṁsesu pāturahosi.
Atha kho, Ānanda, Sakko devānam indo Mātali — saṅgāhakaṁ āmantesi: Ehi tvaṁ, samma Mātali, sahassayuttaṁ ājaññarathaṁ yojetvā Nimi-rājānaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadesi:-- Ayan te, mahārāja, sahassayutto ājaññaratho Sakkena devānam indena pesito; abhirūheyyāsi, mahārāja, dibbaṁ yānaṁ avikampamāno ti.
Evaṁ hotu bhaddan tavāti kho, Ānanda, Mātali saṅgāhako Sakkassa devānam indassa paṭisutvā sahassayuttaṁ ājaññarathaṁ yojetvā Nimi-rājānaṁ upasaṅkamitvā etad avoca: Ayan te, mahārāja, sahassayutto ājaññaratho Sakkena devānam indena pesito; abhirūha, mahārāja, dibbaṁ yānaṁ avikampamāno. Api ca, mahārāja, katamena taṁ nemi, — yena vā pāpakammā pāpakānaṁ kammānaṁ vipākaṁ paṭisaṁvedenti, yena vā kalyāṇakammā kalyāṇānaṁ kammānaṁ vipākaṁ paṭisaṁvedentīti? Ubhayen' eva maṁ, Mātali, nehīti. Sampāpesi kho, Ānanda, Mātali saṅgāhako Nimi-rājānaṁ Sudhammaṁ sabhaṁ. Addasā kho. Ānanda, Sakko devānam indo Nimi-rājānaṁ dūrato va āgacchantaṁ, disvāna Nimi-rājānaṁ etad avoca: Ehi kho, mahārāja, sāgataṁ, mahārāja; devā te, mahārāja, Tāvatiṁsā Sudhammāyaṁ sabhāyaṁ kittayamānarūpā sannisinnā:-Lābhā ... &c. as above ... aṭṭhamiñ ca pakkhassāti.
Devā te, mahārāja, Tāvatiṁsā dassanakāmā; abhirama, mahārāja, devesu devānubhāvenāti.
Alaṁ mārisa tatth' eva maṁ Mithilaṁ paṭinetu, tatthāhaṁ dhammaṁ carissāmi brāhmaṇagahapatikesu negamesu c' eva jānapadesu ca, uposathañ ca upavasissāmi catuddasiṁ pañcadasiṁ aṭṭhamiñ ca pakkhassāti.
Atha kho, Ānanda, Sakko devānam indo Mātali-saṅgāhakaṁ āmantesi:-- Ehi tvaṁ, samma Mātali, sahassayuttaṁ ājaññarathaṁ yojetvā Nimi-rājānaṁ tatth' eva Mithilaṁ paṭinehīti. Evaṁ bhaddan tavāti kho, Ānanda. Mātali saṅgāhako Sakkassa devānam indassa paṭisutvā sahassayuttaṁ ājaññarathaṁ yojetvā Nimi-rājānaṁ tatth' eva Mithilaṁ paṭinesi.
Tatra sudaṁ, Ānanda, Nimirājā dhammaṁ carati brāhmaṇagahapatikesu negamesu c' eva jānapadesu ca, uposathañ ca upavasati cātuddasiṁ pañcaddasiṁ aṭṭhamiñ ca pakkhassa.
Atha kho, Ānanda, Nimi-rājā bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena kappakaṁ āmantesi: Yadā me, samma kappaka, passeyyāsi sirasmiṁ phalitāni jātāni, atha me āroceyyāsīti. Evaṁ devāti kho, Ānanda, kappako Nimissa rañño paccassosi. Addasā kho, Ānanda, kappako bahunnaṁ vassānaṁ bahunnaṁ vassasatānaṁ bahunnaṁ vassasahassānaṁ accayena Nimissa rañño sirasmiṁ phalitāni jātāni; disvā Nimi-rājānaṁ etad avoca: Pātubhūtā kho devassa devadūtā; dissanti sirasmiṁ phalitāni jātānīti. Tena hi, samma kappaka, tāni phalitāni sādhukaṁ saṇḍāsena uddharitvā mama añjalismiṁ patiṭṭhāpehīti. Evaṁ devāti kho, Ānanda, kappako Nimissa rañño paṭisutvā tāni phalitāni sādhukaṁ saṇḍāsena uddharitvā Nimissa rañño añjalismiṁ patiṭṭhāpesi. Atha kho, Ānanda, Nimi rājā kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ āmantāpetvā etad avoca: Pātubhūtā kho me, tāta kumāra, devadūtā; dissanti sirasmiṁ phalitāni jātāni. Bhuttā kho pana me mānusakā kāmā; samayo dibbe kāme pariyesituṁ. Ehi tvaṁ tāta kumāra, imaṁ rajjaṁ paṭipajja; ahaṁ pana kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajissāmi. Tena hi, tāta kumāra, yadā tvam pi passeyyāsi sirasmiṁ phalitāni jātāni, atha kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ sādhukaṁ rajje samanusāsitvā kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyāsi. Yena me idaṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṁ antimapuriso ahosi. Yasmiṁ kho, tāta kumāra, purisayuge vattamāne evarūpassa kalyāṇassa vaṭṭassa samucchedo hoti, so tesaṁ antimapuriso hoti. Tan tāhaṁ, tāta kumāra, evaṁ vadāmi: Yena me idaṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ anuppavatteyyāsi, mā kho me tvaṁ antimapuriso ahosīti.
Atha kho, Ānanda, Nimi-rājā kappakassa gāmavaraṁ datvā jeṭṭhaputtaṁ kumāraṁ sādhukaṁ rajje samanusāsitvā imasmiṁ yeva Makhādevambavane kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbaji.
So mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ,
tathā tatiyaṁ, tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā vihāsi; karuṇāsahagatena cetasā — pe — muditāsahagatena cetasā, upekhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catuṭṭhiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ upekhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā vihāsi.
Nimi kho pan', Ānanda, rājā caturāsītivassasahassāni kumārakīḷikaṁ kīḷi, caturāsītivassasahassāni oparajjaṁ kāresi, caturāsītivassasahassāni imasmiṁ yeva Makhādevambavane agārasmā anagāriyaṁ pabbajito brahmacariyaṁ cari. So cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā param maraṇā brahmalokūpago ahosi.
Nimissa kho pan', Ānanda, rañño Kaḷārajanako nāma putto ahosi. So na agārasmā anagāriyaṁ pabbaji; so taṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ samucchindi; so tesaṁ antimapuriso ahosi.
Siyā kho pana te. Ānanda, evam assa: Añño nūna tena, samayena rājā Makhādevo ahosi, yena taṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitan ti. Na kho pan' etaṁ, Ānanda, evaṁ daṭṭhabbaṁ.
Ahaṁ tena samayena rājā Makhādevo ahosiṁ; ahan taṁ kalyāṇaṁ vattaṁ nihaniṁ; mayā taṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ; pacchimā janatā anuppavattesi. Taṁ kho pan', Ānanda, kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṁvattati, yāvad eva brahmalokupapattiyā. Idaṁ kho pan', Ānanda, etarahi mayā kalyāṇaṁ vattaṁ nihitaṁ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattati. Katamā c', Ānanda, etarahi mayā kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattati?
Ayam eva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathīdaṁ: Sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Idaṁ kho, Ānanda, etarahi mayā kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattati. Tam kho ahaṁ, Ānanda, evaṁ vadāmi: Yena me idaṁ kalyāṇaṁ vattaṁ nihitaṁ anuppavatteyyātha, mā kho me tumhe antimapuriso ahuvattha. Yasmiṁ kho, Ānanda, purisayuge vattamāne evarūpassa kalyāṇassa vaṭṭassa samucchedo hoti, so tesaṁ antimapuriso hoti. Taṁ vo ahaṁ, Ānanda, evaṁ vadāmi: Yena me idaṁ kalyāṇaṁ vaṭṭaṁ nihitaṁ anuppavatteyyātha, mā kho me tumhe antimapuriso ahuvatthāti.
Idam avoca Bhagavā. Attamano āyasmā Ānando Bhagavato bhāsitaṁ abhinandīti.
MAKHĀDEVASUTTAṀ TATIYAṀ.
LXXXIV. Madhurā Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ āyasmā Mahā-Kaccāno Madhurāyaṁ viharati Gundāvane. Assosi kho rājā Madhuro Avantiputto: Samaṇo khalu bho Kaccāno Madhurāyaṁ viharati Gundāvane; taṁ kho pana bhavantaṁ Kaccānaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato, — paṇḍito vyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho c' eva arahā ca; sādhu kho pana tathārūpānaṁ arahataṁ dassanaṁ hotīti. Atha kho rājā Madhuro Avantiputto bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā bhadraṁ yānaṁ abhirūhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi Madhurāya niyyāsi mahaccarājānubhāvena āyasmantaṁ Mahā-Kaccānam dassanāya; yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattiko va yen' āyasmā Mahā-Kaccāno ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmatā Mahā-Kaccānena saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi.
Ekamantaṁ nisinno kho rājā Madhuro Avantiputto āyasmantaṁ MahāKaccānaṁ etad avoca: Brāhmaṇā, bho Kaccāna, evam āhaṁsu — Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇā Brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā ti. Idha bhavaṁ Kaccāno kim āhāti?
Ghoso yeva kho eso, mahārāja, lokasmiṁ: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇā Brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā ti. Tad aminā p' etaṁ; mahārāja, pariyāyena veditabbaṁ yathā ghoso yev' eso lokasmiṁ: Brāhmaṇā va settho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti. Taṁ kim maññasi, mahārāja?
Khattiyassa ce pi ijjheyya dhanena vā dhaññena vā rajatena vā jātarūpena vā, khattiyo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, brāhmaṇo pi 'ssāssa, vesso pi 'ssāssa, suddo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī ti?
Khattiyassa ce pi, bho Kaccāna, ijjheyya dhanena vā dhaññena vā rajatena vā jātarūpena vā, khattiyo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, brāhmaṇo pi 'ssāssa, vesso pi 'ssāssa, suddo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī ti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Brāhmaṇassa ce pi ijjheyya dhanena vā dhaññena va rajatena vā jātarūpena vā, brāhmaṇo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, vesso pi 'ssāssa, suddo pi 'ssāssa,
khattiyo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī ti?
Brāhmaṇassa ce pi, bho Kaccāna, ijjheyya dhanena vā dhaññena vā rajatena vā jātarūpena vā, brāhmaṇo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, vesso pi 'ssāssa, suddo pi 'ssāssa, khattiyo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī ti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Vessassa ce pi ijjheyya dhanena vā dhaññena vā rajatena vā jātarūpena vā, vesso pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, suddo pi 'ssāssa, khattiyo pi 'ssāssa, brāhmaṇo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī ti?
Vessassa ce pi, bho Kaccāna, ijjheyya dhanena vā dhaññena vā rajatena vā jātarūpena vā, vesso pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, suddo pi 'ssāssa, khattiyo pi 'ssāssa, brāhmaṇo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī ti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Suddassa ce pi ijjheyya dhanena vā dhaññena vā rajatena vā jātarūpena vā, suddo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, khattiyo pi 'ssāssa, brāhmaṇo pi 'ssāssa, vesso pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī ti?
Suddassa ce pi, bho Kaccāna, ijjheyya dhanena vā dhaññena vā rajatena vā jātarūpena vā, suddo pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, khattiyo pi 'ssāssa, brāhmaṇo pi 'ssāssa, vesso pi 'ssāssa pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṅkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī ti.
Taṁ kiṁ maññasi, mahārāja? Yadi evaṁ sante, ime cattāro vaṇṇā samasamā honti? no vā?kathaṁ vā te ettha hotīti?
Addhā kho, bho Kaccāna, evaṁ sante ime cattāro vaṇṇā samasamā honti; na 'saṁ ettha kiñci nānākaraṇaṁ samanupassāmīti.
Iminā pi kho etaṁ, mahārāja, pariyāyena veditabbaṁ yathā ghoso yev' eso lokasmiṁ: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idhāssa khattiyo pāṇātipāti adinnādāyi kāmesu micchācārī musāvādī pisuṇāvāco pharusāvāco samphappalāpī abhijjhālū byāpannacitto micchādiṭṭhī; kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjeyya?
no vā? kathaṁ vā te ettha hotīti?
Khattiyo pi hi, bho Kaccāna, paṇātipāti adinnādāyi kāmesu micchācārī musāvādī pīsuṇāvāco pharusāvāco samphappalāpī abhijjhālū byāpannacitto micchādiṭṭhī, kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjeyya. Evaṁ me ettha hoti, evañ ca pana me etaṁ arahataṁ sutan ti.
Sādhu sādhu, mahārāja; sādhu kho te etaṁ, mahārāja, evaṁ hoti; sādhu ca pana te etaṁ arahataṁ sutaṁ. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idhāssa brāhmaṇo, idhāssa vesso, idhāssa suddo pāṇātipāti adinnādāyi — pe — kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjeyya? no vā? kathaṁ vā te ettha hotīti?
Suddo pi hi, bho Kaccāna, pāṇātipāti adinnādāyi --pe-kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjeyya. Evañ ca pana me etaṁ arahataṁ sutan ti.
Sādhu sādhu, mahārāja; sādhu kho te etaṁ, mahārāja, evaṁ hoti; sādhu ca pana te etaṁ arahataṁ sutaṁ. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Yadi evaṁ sante, ime cattāro vaṇṇā samasamā honti? no vā? kathaṁ vā te ettha hotīti?
Addhā kho, bho Kaccāna, evaṁ sante, ime cattāro vaṇṇā samasamā honti; na 'saṁ ettha kiñci nānākaraṇaṁ samanupassāmīti.
Iminā pi kho etaṁ, mahārāja, pariyāyena veditabbaṁ yathā ghoso yev' eso lokasmiṁ: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brāhmadāyādā ti. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idhāssa khattiyo pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato kāmesu micchācārā paṭivirato musāvādā paṭivirato pisuṇāvācāya paṭivirato pharusāvācāya paṭivirato samphappalāpā paṭivirato anabhijjhālū abyāpannacitto sammādiṭṭhī, kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjeyya? no vā? kathaṁ vā te ettha hotīti?
Khattiyo pi hi, bho Kaccāna, pāṇātipatā paṭivirato adinnādānā paṭivirato kāmesu micchācārā paṭivirato musāvādā paṭivirato pisuṇāvācāya paṭivirato pharusāvācāya paṭivirato samphappalāpā paṭivirato anabhijjhālū abyāpannacitto sammādiṭṭhī kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjeyya. Evam me ettha hoti, evañ ca pana me etaṁ arahatam sutan ti.
Sādhu sādhu, mahārāja; sādhu kho te etaṁ, mahārāja, evaṁ hoti; sādhu ca pana te etaṁ arahataṁ sutaṁ. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idhāssa brāhmaṇo, idhāssa vesso, idhāssa suddo pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato — pe — sammādiṭṭhī, kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjeyya? no vā? kathaṁ vā te ettha hotīti ti?
Suddo pi hi, bho Kaccāna, pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato — pe — sammādiṭṭhī, kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjeyya. Evam me ettha hoti, evañ ca pana me etaṁ arahataṁ sutan ti.
Sādhu sādhu, mahārāja; sādhu kho te etaṁ, mahārāja, evaṁ hoti; sādhu ca pana te etaṁ arahataṁ sutaṁ. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Yadi evaṁ sante, ime cattāro vaṇṇā samasamā honti? no vā? kathaṁ vā te ettha hotīti?
Addhā kho, bho Kaccāna, evaṁ sante ime cattāro vaṇṇā samasamā honti; na 'sam ettha kiñci nānākaraṇaṁ samanupassāmīti.
Iminā pi kho etaṁ, mahārāja, pariyāyena veditabbaṁ, yathā ghoso yev' eso lokasmiṁ: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño yaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idha khattiyo sandhiṁ vā chindeyya, nillopaṁ vā hareyya, ekāgārikaṁ vā kareyya, paripanthe vā tiṭṭheyya, paradāraṁ vā gaccheyya; tañ ce te purisā gahetvā dasseyyuṁ: Ayan te, deva. coro āgucārī, imassa yaṁ icchasi taṁ daṇḍaṁ paṇehīti;-- kinti naṁ kareyyāsīti?
Ghāteyyāma vā, bho Kaccāna, jāpeyyāma vā pabbājeyyāma vā yathāpaccayaṁ vā kareyyāma. Taṁ kissa hetu?
Yā hi 'ssa, bho Kaccāna, pubbe khattiyo ti samaññā, sā 'ssa antarahitā; coro t' eva saṅkhaṁ gacchatīti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idha brāhmaṇo, idha vesso, idha suddo sandhiṁ vā chindeyya, nillopaṁ vā hareyya, ekāgārikaṁ vā kareyya, paripanthe vā tiṭṭheyya, paradāraṁ vā gaccheyya; tañ ce te purisā gahetvā dasseyyuṁ: Ayan te, deva, coro āgucārī, imassa yaṁ icchasi taṁ daṇḍaṁ paṇehīti; — kinti naṁ kareyyāsīti?
Ghāteyyāma vā, bho Kaccāna, jāpeyyāma vā pabbājeyyāma vā yathāpaccayaṁ vā kareyyāma. Taṁ kissa hetu?
Yā hi 'ssa, bho Kaccāna, pubbe suddo ti samaññā, sa 'ssa antarahitā, coro t' eva saṅkhaṁ gacchatīti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Yadi evaṁ sante, ime cattāro vaṇṇā samasamā honti? no vā? kathaṁ vā te ettha hotīti?
Addhā kho, bho Kaccāna, evaṁ sante ime cattāro vaṇṇā samasamā honti, na 'saṁ ettha kiñci nānākaraṇaṁ samanupassāmīti.
Iminā pi kho etaṁ, mahārāja, pariyāyena veditabbaṁ yathā ghoso yev' eso lokasmiṁ: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo
— pe — brahmadāyādā ti. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idha khattiyo kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito assa, virato pāṇātipātā virato adinnādānā virato musāvādā ekabhattiko brahmacārī sīlavā kalyāṇadhammo;-- kinti naṁ kareyyāsīti?
Abhivādeyyāma vā, bho Kaccāna, paccuṭṭheyyāma vā, āsanena vā nimanteyyāma, abhinimanteyyāma pi naṁ
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi, dhammikaṁ vā assa rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidaheyyāma.
Taṁ kissa hetu? Yā hi 'ssa, bho Kaccāna, pubbe khattiyo ti samaññā, sā 'ssa antarahitā. samaṇo t' eva saṅkhaṁ gacchatīti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Idha brāhmaṇo, idha vesso, idha suddo kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito assa, virato pāṇātipātā virato adinnādānā virato musāvādā ekabhattiko brahmacārī sīlavā kalyāṇadhammo;-- kinti naṁ kareyyāsīti?
Abhivādeyyāma vā, bho Kaccāna, paccuṭṭheyyāma vā, āsanena vā nimanteyyāma, abhinimanteyyāma pi naṁ
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi, dhammikaṁ vā assa rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidaheyyāma.
Taṁ kissa hetu? Yā hi 'ssa, bho Kaccāna, pubbe suddo ti samaññā, sā 'ssa antarahitā, samaṇo t' eva saṅkhaṁ gacchatīti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Yadi evaṁ sante, ime cattāro vaṇṇā samasamā honti? no vā? kathaṁ vā te ettha hotīti?
Addhā kho, bho Kaccāna, evaṁ sante ime cattāro vaṇṇā samasamā honti, na 'saṁ ettha kiñci nānākaraṇaṁ samanupassamīti.
Iminā pi kho etaṁ, mahārāja, pariyāyena veditabbam, yathā ghoso yev' eso lokasmiṁ: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇā Brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā ti.
Evaṁ vutte rājā Madhuro Avantiputto āyasmantaṁ Mahā-Kaccānaṁ etad avoca: Abhikkantaṁ, bho Kaccāna, abhikkantaṁ, bho Kaccāna. Seyyathāpi, bho Kaccāna, nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya: Cakkhumanto rūpāni dakkhintīti;-- evam eva bhotā Kaccānena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhavantaṁ Kaccānaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca; upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Kaccāno dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
Mā kho maṁ tvaṁ, mahārāja, saraṇaṁ agamāsi. Tam eva tvaṁ Bhagavantaṁ saraṇaṁ gaccha yam ahaṁ saraṇaṁ gato ti.
Kahaṁ pana, bho Kaccāna, etarahi so Bhagavā viharati arahaṁ sammāsambuddho ti?
Parinibbuto kho, mahārāja, etarahi so Bhagavā arahaṁ sammāsambuddho ti.
Sace hi mayaṁ, bho Kaccāna, suṇeyyāma tam Bhagavantaṁ dasasu yojanesu, dasa pi mayaṁ yojanāni gaccheyyāma taṁ Bhagavantaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhaṁ. Sace hi mayaṁ, bho Kaccāna, suṇeyyāma taṁ Bhagavantaṁ vīsatiyā yojanesu, tiṁsatiyā yojanesu, cattālīsāya yojanesu, paññāsāya yojanesu, — paññāsam pi mayaṁ yojanāni gaccheyyāma taṁ Bhagavantaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhaṁ. Yojanasate ce pi mayam, bho Kaccāna, suṇeyyāma taṁ Bhagavantaṁ, yojanasatam pi mayaṁ gaccheyyāma tam Bhagavantaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhaṁ. Yato ca kho, bho Kaccāna, parinibbuto so Bhagavā, parinibbutam pi mayaṁ taṁ Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāma dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca; upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Kaccāno dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
MADHURA-SUTTAṀ CATUTTHAṀ.
LXXXV. Bodhi-Rāja-Kumāra Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Bhaggesu viharati Suṁsumāragire Bhesakaḷāvane migadāye. Tena kho pana samayena Bodhissa rājakumārassa Kokanado nāma pāsādo acirakārito hoti anajjhāvuttho samaṇena vā brāhmaṇena vā kenaci vā manussabhūtena. Atha kho Bodhi rājakumāro Sañjikāputtaṁ māṇavaṁ āmantesi: Ehi tvam, samma Sañjikāputta, yena Bhagavā ten' upasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena Bhagavato pāde sirasā vanda, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ puccha: Bodhi, bhante, rājakumāro Bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchatīti; evañ ca vadehi: Adhivāsetu kira, bhante, Bhagavā Bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenāti. Evaṁ bho ti kho Sañjikāputto māṇavo Bodhissa rājakumārassa paṭisutvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi, sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Sañjikāputto māṇavo Bhagavantaṁ etad avoca: — Bodhi, bho Gotama, rājakumāro bhoto Gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchati, evañ ca vadeti: Adhivāsetu kira bhavaṁ Gotamo Bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenāti. Adhivāsesi Bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho Sañjikāputto māṇavo Bhagavato adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāy' āsanā yena Bodhi rājakumāro ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Bodhiṁ rājakumāraṁ etad avoca: Avocumhā kho mayaṁ bhoto vacanena taṁ bhagavantaṁ Gotamaṁ: Bodhi, bho Gotama, rājakumāro bhoto Gotamassa pāde sirasā vandati,
appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchati, evañ ca vadeti:-- Adhivāsetu kira bhavaṁ Gotamo Bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenāti.
Adhivutthañ ca pana samaṇena Gotamenāti. Atha kho Bodhi rājakumāro tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādāpetvā Kokanadañ ca pāsādaṁ odātehi dussehi santharāpetvā yāva pacchimasopānakaḷevarā Sañjikāputtaṁ mānavaṁ āmantesi: Ehi tvaṁ, samma Sañjikāputta, yena Bhagavā ten' upasaṅkama upasaṅkamitvā Bhagavato kālaṁ ārocehi — Kālo, bhante, niṭṭhitaṁ bhattan ti. Evaṁ bho ti kho Sañjikāputto māṇavo Bodhissa rājakumārassa paṭisutvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Bhagavato kālaṁ ārocesi — Kālo, bho Gotama, niṭṭhitaṁ bhattan ti. Atha kho Bhagavā pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya yena Bodhissa rājakumārassa nivesanaṁ ten' upasaṅkami. Tena kho pana samayena Bodhi rājakumāro bahidvārakoṭṭhake ṭhito hoti Bhagavantaṁ āgamayamāno. Addasā kho Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ dūrato va āgacchantaṁ; disvāna paccuggantvā Bhagavantaṁ abhivādetvā purakkhitvā yena Kokanado pāsādo ten' upasaṅkami. Atha kho Bhagavā pacchimaṁ sopānakaḷevaraṁ nissāya aṭṭhāsi. Atha kho Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ etad avoca:-- Abhirūhatu, bhante, Bhagavā dussāni; abhirūhatu Sugato dussāni, yaṁ mama assa dīgharattaṁ hitāya sukhāyāti. Evaṁ vutte Bhagavā tuṇhī ahosi. Dutiyam pi kho Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ etad avoca: Abhirūhatu, bhante, Bhagavā dussāni; abhirūhatu Sugato dussāni, yaṁ mama assa dīgharattaṁ hitāya sukhāyāti. Dutiyam pi kho Bhagavā tuṇhī ahosi. Tatiyam pi kho Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ etad avoca: Abhirūhatu ... sukhāyāti. Atha kho Bhagavā āyasmantaṁ Ānandaṁ apalokesi. Atha kho āyasmā Ānando Bodhiṁ rājakumāraṁ etad avoca:
Saṁharantu rājakumāra, dussāni; na Bhagavā celapattikaṁ akkamissati, pacchimaṁ janataṁ Tathāgato apaloketīti. Atha kho Bodhi rājakumāro dussāni saṁharāpetvā upari Kokanade pāsāde āsanāni paññāpesi. Atha kho Bhagavā Kokanadaṁ pāsādaṁ abhirūhitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṁ bhikkhusaṅghena.
Atha kho Bodhi rājakumāro Buddhapamukhaṁ bhikkhusaṅghaṁ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ bhuttāviṁ onītapattapāṇiṁ aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ etad avoca:-- Mayhaṁ kho, bhante, evaṁ hoti, — Na kho sukhena sukhaṁ adhigantabbaṁ, dukkhena kho sukhaṁ adhigantabban ti.
Mayham pi kho, rājakumāra, pubbe va sambodhā anabhisambuddhassa Bodhisattass' eva sato etad ahosi:-- Na kho sukhena sukhaṁ adhigantabbaṁ, dukkhena kho sukhaṁ adhigantabban ti. So kho ahaṁ, rājakumara, aparena samayena daharo va samāno susu kāḷakeso (repeat from Vol. I p. 163 1.28 to p.167 1.8; for bhikkhave substitute rājakumāra) ... alam idaṁ padhānāyāti.
Api 'ssu maṁ, rājakumāra, tisso upamā paṭibhaṁsu ... (repeat from Vol. I p.240 1.30 to p.249 1.21; for Aggivesana substitute rājakumāra) ... ātāpino pahitattassa viharati.
Tassa mayhaṁ, rājakumāra, etad ahosi: Adhigato kho..
repeat from Vol. I p.167 1.31 to p.173 1.6; for bhikkhave substitute rājakumāra)
... āharanti tena chabbaggo yāpema. Atha kho, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū mayā evaṁ ovadiyamānā evaṁ anusāsiyamānā na cirass' eva yass' aṭṭhāya kulaputtā sammad eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti tad anuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭhe va dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihariṁsūti.
Evaṁ vutte Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ etad avoca: Kīvacirena nu kho, bhante, bhikkhu Tathāgataṁ vināyakaṁ labhamāno yass' aṭṭhāya kulaputtā ... vihareyyāti?
Tena hi, rājakumāra, taṁ yev' ettha paṭipucchissāmi.
Yathā te khameyya tathā taṁ vyākareyyāsi. Taṁ kim maññasi, rājakumāra? Kusalo tvaṁ hatthārūyhe aṅkusagayhe sippe ti? Evaṁ, bhante, kusalo ahaṁ haṭṭhārūyhe aṅkusagayhe sippe ti. Taṁ kim maññasi, rājakumāra? Idha puriso āgaccheyya:-- Bodhi rājakumāro hatthārūyhaṁ aṅkusagayhaṁ sippaṁ jānāti; tassāhaṁ santike hatthārūyhaṁ aṅkusagayhaṁ sippaṁ sikkhissāmīti. So c' assa assaddho, yāvatakaṁ saddhena pattabbaṁ, taṁ na sampāpuṇeyya. So c' assa bavhābādho, yāvatakaṁ appābādhena pattabbaṁ, taṁ na sampāpuṇeyya. So c' assa saṭho māyāvī, yāvatakaṁ asaṭhena amāyāvinā pattabbaṁ, taṁ na sampāpuṇeyya.
So c' assa kusīto, yāvatakaṁ āraddhaviriyena pattabbaṁ, taṁ na sampāpuṇeyya. So c' assa duppañño, yāvatakaṁ paññāvatā pattabbaṁ, taṁ na sampāpuṇeyya. Taṁ kim maññasi, rājakumāra? Api nu so puriso tava santike hatthārūyhaṁ aṅkusagayhaṁ sippaṁ sikkheyyāti?
Ekamekena pi, bhante, aṅgena samannāgato so puriso na mama santike hatthārūyhaṁ aṅkusagayhaṁ sippaṁ sikkheyya.
Ko pana vādo pañcah' aṅgehīti?
Taṁ kim maññasi, rājakumāra? Idha puriso āgaccheyya: Bodhi rājakumāro hatthārūyhaṁ aṅkusagayhaṁ sippaṁ jānāti;
tassāhaṁ santike hatthārūyhaṁ aṅkusagayhaṁ sippaṁ sikkhissāmīti. So c' assa saddho, yāvatakaṁ saddhena pattabbaṁ, taṁ sampāpuṇeyya. So c' assa appābādho, yāvatakaṁ appābādhena pattabbaṁ, taṁ sampāpuṇeyya. So c' assa asaṭho amāyāvī, yāvatakaṁ asaṭhena amāyāvinā pattabbaṁ, taṁ sampāpuṇeyya. So c' assa āraddhaviriyo, yāvatakaṁ āraddhaviriyena pattabbaṁ, taṁ sampāpuṇeyya. So c' assa paññavā yāvatakaṁ paññāvatā pattabbaṁ, taṁ sampāpuṇeyya. Taṁ kim maññasi, rājakumāra? Api nu so puriso tava santike hatthārūyhaṁ aṅkusagayhaṁ sippaṁ sikkheyyāti?
Ekamekena pi. bhante, aṅgena samannāgato so puriso mama santike hatthārūyhaṁ aṅkusagayhaṁ sippaṁ sikkheyya.
Ko pana vādo pañcah' aṅgehīti?
Evam eva kho, rājakumāra, pañc' imāni padhāniyaṅgāni.
Katamāni pañca? Idha, rājakumāra, bhikkhu saddho hoti saddahati Tathāgatassa bodhiṁ: Iti pi so Bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā ti. Appābādho hoti appātiṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṁ attānaṁ āvikatvā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu.
Āraddhaviriyo viharati, akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhūro kusalesu dhammesu. Paññāvā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā. Imāni kho, rājakumāra, pañca padhāniyaṅgāni. Imehi kho, rājakumāra, pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu Tathāgataṁ vināyakaṁ labhamāno yass' atthāya kulaputtā sammad eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti tad anuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭhe va dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya satta vassāni.
Tiṭṭhatu, rājakumāra, satta vassāni.
Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu ... . . . vihareyya cha vassāni, — pe — pañca vassāni, cattāri vassāni, tīṇi vassāni, dve vassāni, ekaṁ vassaṁ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, ekaṁ vassaṁ. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu ... vihareyya satta māsāni.
Tiṭṭhatu, rājakumāra satta māsāni. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu ... vihareyya ... cha māsāni — pe — pañca māsāni, cattāri māsāni, tīṇi māsāni, dve māsāni, ekaṁ māsaṁ, addhamāsaṁ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, addhamāso. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu ... vihareyya satta rattindivāni. Tiṭṭhatu, rājakumāra, satta rattindivāni. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu ... vihareyya cha rattindivāni — pe — pañca rattindivāni, cattāri rattindivāni, tīṇi rattindivāni, dve rattindivāni, ekaṁ rattindivaṁ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, eko rattindivo. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu Tathāgataṁ vināyakaṁ labhamāno sāyam anusiṭṭho pāto visesaṁ adhigamissati, pātam anusiṭṭho sāyaṁ visesaṁ adhigamissatīti.
Evam vutte Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ etad avoca: Aho Buddho, aho dhammo, aho dhammassa svākkhātatā; yatra hi nāma sāyam anusiṭṭho pāto visesam adhigamissati, pātam anusiṭṭho sāyaṁ visesaṁ adhigamissatīti.
Evaṁ vutte Sañjikāputto māṇavo Bodhi-rājakumaraṁ etad avoca: Evam eva panāyaṁ bhavaṁ Bodhi: Aho Buddho aho dhammo aho dhammassa svākkhātatā ti vadeti, atha ca pana na: taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṅghañ cāti. Mā hevaṁ, samma Sañjikāputta, avaca; mā hevaṁ, samma Sañjikāputta, avaca.
Sammukhā me taṁ, samma Sañjikāputta, ayyāya sutaṁ sammukhā paṭigahītaṁ.
Ekamidaṁ, samma Sañjikāputta, samayaṁ Bhagavā Kosambīyaṁ viharati Ghositārāme. Atha kho me ayyā kucchivatī yena Bhagavā ten' upasaṅkami upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi.
Ekamantaṁ nisinnā kho me ayyā Bhagavantaṁ etad avoca: Yo me ayaṁ, bhante, kucchigato kumārako vā kumārikā vā, so Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchati dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca; upāsakan taṁ Bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti. Ekamidaṁ, samma Sañjikāputta, samayaṁ Bhagavā idh' eva Bhaggesu viharati Suṁsumāragire Bhesakaḷāvane migadāye. Atha kho maṁ dhātī aṅkena vāhitvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho mama dhātī Bhagavantaṁ etad avoca: Ayaṁ, bhante, Bodhi rājakumāro Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchati dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca, upāsakaṁ taṁ Bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
Esāhaṁ, samma Sañjikāputta, tatiyam pi Bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca, upāsakam maṁ Bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
BODHIRĀJAKUMĀRASUTTAṀ PAÑCAMAṀ.
LXXXVI. Aṅgulimāla Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena rañño Pasenadissa Kosalassa vijite coro Aṅgulimālo nāma hoti luddo lohitapāṇī hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu. Tena gāmā pi agāmā katā, nigamā pi anigamā katā,
janapadā pi ajanapadā katā. So manusse vadhitvā vadhitvā aṅgulīnaṁ mālaṁ dhāreti. Atha kho Bhagavā pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi, Sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto senāsanaṁ saṁsāmetvā pattacīvaraṁ ādāya yena coro Aṅgulimālo ten' addhānamaggaṁ paṭipajji. Addasāsuṁ kho gopālakā pasupālakā kassakā padhāvino Bhagavantaṁ yena coro Aṅgulimālo ten' addhānamaggaṁ paṭipannaṁ; disvā Bhagavantaṁ etad avocuṁ: Mā, samaṇa, etaṁ maggaṁ paṭipajji. Etasmiṁ, samaṇa, magge coro Aṅgulimālo nāma luddo lohitapāṇī hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu. Tena gāmā pi agāmā katā, nigamā pi anigamā katā, janapadā pi ajanapadā katā.
So manusse vadhitvā vadhitvā aṅgulīnaṁ mālaṁ dhāreti.
Etam hi, samaṇa, maggaṁ dasa pi purisā vīsatim pi purisā tiṁsatim pi purisā cattārīsam pi purisā saṁharitvā saṁharitvā paṭipajjanti, te pi corassa Aṅgulimālassa hatthatthaṁ gacchantīti. Evaṁ vutte Bhagavā tuṇhībhūto agamasi.
Dutiyam pi kho gopālakā pasupālakā kassakā padhāvino Bhagavantaṁ etad avocuṁ: Mā, samaṇa, etam maggaṁ ... &c. as above ... hatthatthaṁ gacchantīti. Dutiyam pi kho Bhagavā tuṇhībhūto agamāsi.
Tatiyam pi kho gopālakā pasupālakā kassakā padhāvino Bhagavantaṁ etad avocum: Mā, samaṇa, etam maggaṁ ... &c. as above ... hatthatthaṁ gacchantīti. Atha kho Bhagavā tuṇhībhūto agamāsi.
Addasā kho coro Aṅgulimālo Bhagavantaṁ dūrato va āgacchantaṁ, disvān' assa etad ahosi: Acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho. Imaṁ hi maggaṁ dasa pi purisā vīsatim pi purisā tiṁsatim pi purisā cattārīsam pi purisā paññāsam pi purisā saṁharitvā saṁharitvā paṭipajjanti,
te pi mama hatthatthaṁ gacchanti; atha ca panāyaṁ samaṇo eko adutiyo pasayha maññe āgacchati. Yan nūnāhaṁ imaṁ samaṇaṁ jīvitā voropeyyan ti? Atha kho coro Aṅgulimālo asicammaṁ gahetvā dhanukalāpaṁ sannayhitvā Bhagavantaṁ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho Bhagavā tathārūpaṁ iddhābhisaṅkhāraṁ abhisaṅkhāsi yathā coro Aṅgulimālo Bhagavantaṁ pakatiyā gacchantaṁ sabbatthāmena gacchanto na sakkoti sampāpuṇituṁ. Atha kho corassa Aṅgulimālassa etad ahosi: Acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho. Ahaṁ hi pubbe hatthim pi dhāvantaṁ anupatitvā gaṇhāmi, assam pi dhāvantaṁ anupatitvā gaṇhāmi, ratham pi dhāvantaṁ anupatitvā gaṇhāmi, migam pi dhāvantaṁ anupatitvā gaṇhāmi; atha ca panāhaṁ imaṁ samaṇaṁ pakatiyā gacchantaṁ sabbatthāmena gacchanto na sakkomi sampāpuṇitun ti. Ṭhito Bhagavantaṁ etad avoca: Tiṭṭha, samaṇa; tiṭṭha samaṇāti
Ṭhito ahaṁ, Aṅgulimāla; tvañ ca tiṭṭhāti.
Atha kho corassa Aṅgulimālassa etad ahosi: Ime kho samaṇā Sakyaputtiyā saccavādino saccapaṭiññā. Atha ca panāyaṁ samaṇo gacchaṁ yev' āha: Ṭhito ahaṁ, Aṅgulimāla; tvañ ca tiṭṭhāti. Yan nūnāhaṁ imaṁ samaṇaṁ puccheyyan ti. Atha kho coro Aṅgulimālo Bhagavantaṁ gāthāya ajjhabhāsi:
Gacchaṁ vadesi, samaṇa, ṭhito 'mhi mamañ ca brūsi ṭhitam aṭṭhito ti;
Pucchāmi taṁ, samaṇa, etam atthaṁ: Kathaṁ ṭhito tvaṁ, aham aṭṭhito 'mhi?
Thito ahaṁ, Aṅgulimāla, sabbadā sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṁ,
Tuvañ ca pāṇesu asaññato 'si; tasmā ṭhito 'haṁ tuvam aṭṭhito 'si.
Cirassaṁ vata me mahito mahesi mahāvanaṁ samaṇoyaṁ paccavādi;
So 'haṁ cirassā pahāssaṁ pāpaṁ sutvāna gāthaṁ tava dhammayuttaṁ.
Itveva coro asim āvudhañ ca sobbhe papāte narake anvakārī.
Avandi coro Sugatassa pāde; tatth' eva naṁ pabbajjaṁ ayāci.
Buddho ca kho kāruṇiko mahesi yo satthā lokassa sadevakassa
Tam 'Ehi bhikkhūti' tadā avoca; es' eva tassa ahu bhikkhubhāvo ti.
Atha kho Bhagavā āyasmatā Aṅgulimālena pacchāsamaṇena yena Sāvatthi tena cārikaṁ pakkāmi; anupubbena cārikaṁ caramāno yena Sāvatthi tad avasari. Tatra sudaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena rañño Pasenadissa Kosalassa antepuradvāre mahājanakāyo sannipatitvā uccāsaddo mahāsaddo hoti: Coro te, deva, vijite Aṅgulimālo nāma luddo lohitapāṇī hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu.
Tena gāmā pi agāmā katā, nigamā pi anigamā katā, janapadā pi ajanapadā katā. So manusse vadhitvā vadhitvā aṅgulīnaṁ mālaṁ dhāreti. Taṁ devo paṭisedhetūti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo pañcamattehi assasatehi Sāvatthiyā nikkhami divādivassa yen' ārāmo tena pāyāsi; yāvatiko yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccārohitvā pattiko va yena Bhagavā ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi.
Ekamantaṁ nisinnaṁ kho rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ Bhagavā etad avoca: Kin nu te, mahārāja, rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro kupito, Vesālikā vā Licchavī, aññe vā paṭirājāno ti? Na kho me, bhante, rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro kupito, na pi Vesālikā Licchavī, na pi aññe paṭirājāno. Coro me, bhante, vijite Aṅgulimālo nāma luddo lohitapāṇī hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu. Tena gāmā pi agāmā katā, nigamā pi anigamā katā, janapadā pi ajanapadā katā. So manusse vadhitvā vadhitvā aṅgulīnaṁ mālaṁ dhāreti. Nāhaṁ, bhante, paṭisedhissāmīti.
Sace pana tvaṁ, mahārāja, Aṅgulimālaṁ passeyyāsi kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitaṁ virataṁ pāṇātipātā virataṁ adinnādānā virataṁ musāvādā ekabhattikaṁ brahmacāriṁ sīlavantaṁ kalyāṇadhammaṁ, — kinti naṁ kareyyāsīti?
Abhivādeyyāma vā, bhante, paccuṭṭheyyāma vā, āsanena vā nimanteyyāma, abhinimanteyyāma vā naṁ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi, dhammikaṁ vā assa rakkhāvaraṇaguttiṁ saṁvidaheyyāma. Kuto pan' assa, bhante, dussīlassa pāpadhammassa evarūpo sīlasaṁyamo bhavissatīti?
Tena kho pana samayena āyasmā Aṅgulimālo Bhagavato avidūre nisinno hoti. Atha kho Bhagavā dakkhiṇabāhaṁ paggahetvā rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ etad avoca: Eso, mahārāja, Aṅgulimālo ti.
Atha kho rañño Pasenadissa Kosalassa ahud eva bhayaṁ ahu chambhitattaṁ ahu lomahaṁso. Atha kho Bhagavā rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ bhītaṁ saṁviggalomahaṭṭhajātaṁ viditvā rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ etad avoca: Mā bhāyi, mahārāja; mā bhāyi, mahārāja; na 'tthi te ato bhayan ti.
Atha kho rañño Pasenadissa Kosalassa yaṁ ahosi bhayaṁ vā chambhitattaṁ vā lomahaṁso vā,
so paṭippassambhi.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo yen' āyasmā Aṅgulimālo ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Aṅgulimālaṁ etad avoca: Ayyo no, bhante, Aṅgulimālo ti?
Evaṁ, mahārājāti.
Kathaṅgotto, bhante, ayyassa pitā? Kathaṅgottā mātā ti?
Gaggo kho, mahārāja, pitā; Mantāṇī mātā ti.
Abhiramatu, bhante, ayyo Gaggo Mantāṇīputto; aham ayyassa Gaggassa Mantāṇīputtassa ussukkaṁ karissāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānan ti.
Tena kho pana samayena āyasmā Aṅgulimālo āraññako hoti piṇḍapātiko paṁsukūliko tecīvariko. Atha kho āyasmā Aṅgulimālo rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ etad avoca: Alaṁ, mahārāja; paripuṇṇaṁ me ticīvaran ti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho rājā Pasenadi Kosalo Bhagavantaṁ etad avoca: Acchariyaṁ, bhante, abbhutaṁ, bhante, yāvañ c' idaṁ, bhante, Bhagavā adantānaṁ dametā asantānaṁ sametā aparinibbutānaṁ parinibbāpetā.
Yaṁ hi mayaṁ, bhante, nāsakkhimhā daṇḍena pi satthena pi dametuṁ, so Bhagavatā adaṇḍena asatthen' eva danto.
Handa dāni mayaṁ, bhante, gacchāma; bahukiccā mayaṁ bahukaraṇīyā ti. Yassa dāni tvaṁ, mahārāja, kālaṁ maññasīti. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo uṭṭhāy' āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.
Atha kho āyasmā Aṅgulimālo pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi. Addasā kho āyasmā Aṅgulimālo Sāvatthiyaṁ sapadānaṁ piṇḍāya caramāno aññataraṁ itthiṁ mūḷhagabbhaṁ visātagabbhaṁ. Disvān' assa etad ahosi:
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] Kilissanti vata bho sattā; kilissanti vata bho sattā ti. Atha kho āyasmā Aṅgulimālo Sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto yena Bhagavā ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā Aṅgulimālo Bhagavantaṁ etad avoca: Idhāhaṁ, bhante, pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisiṁ; addasaṁ kho ahaṁ, bhante, Sāvatthiyaṁ sapadānaṁ piṇḍāya caramāno aññataraṁ itthiṁ mūḷhagabbhaṁ visātagabbhaṁ; disvāna me etad ahosi: Kilissanti vata bho sattā, kilissanti vata bho sattā ti.
Tena hi tvaṁ, Aṅgulimāla, yena Sāvatthi ten' upasaṅkama, upasaṅkamitvā taṁ itthiṁ evaṁ vadehi: Yato ahaṁ, bhagini, jāto nābhijānāmi sañcicca pāṇaṁ jīvitā voropetā.
Tena saccena sotthi te hotu, sotthi gabbhassāti.
So hi nuna me, bhante, sampajānamusāvādo bhavissati; mayā hi, bhante, bahū sañcicca pāṇā jīvitā voropitā ti.
Tena hi tvaṁ, Aṅgulimāla, yena Sāvatthi ten' upasaṅkama, upasaṅkamitvā taṁ itthiṁ evaṁ vadehi: Yato aham, bhagini, ariyāya jātiyā jāto nābhijānāmi sañcicca pāṇaṁ jīvitā voropetā; tena saccena sotthi te hotu sotthi gabbhassāti.
Evaṁ bhante ti kho āyasmā Aṅgulimālo Bhagavato paṭisutvā yena Sāvatthi ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā taṁ itthiṁ etad avoca: Yato ahaṁ, bhagini, ariyāya jātiyā jāto nābhijānāmi sañcicca pāṇaṁ jīvitā voropetā; tena saccena sotthi te hotu sotthi gabbhassāti. Atha kho sotth' itthiyā ahosi sotthi gabbhassa. Atha kho āyasmā Aṅgulimālo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirass' eva yass' atthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti, tad anuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭhe va dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi.
Khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyāti abbhaññāsi;
aññataro kho pan' āyasmā Aṅgulimālo arahataṁ ahosi.
Atha kho āyasmā Aṅgulimālo pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi. Tena kho pana samayena aññena pi leḍḍu khitto āyasmato Aṅgulimālassa kāye nipatati, aññena pi daṇḍo khitto āyasmato Aṅgulimālassa kāye nipatati, aññena pi sakkharā khittā āyasmato Aṅgulimālassa kāye nipatati. Atha kho āyasmā Aṅgulimālo bhinnena sīsena lohitena gaḷantena bhinnena pattena vipphālitāya saṅghāṭiyā yena Bhagavā ten' upasaṅkami. Addasā kho Bhagavā āyasmantaṁ Aṅgulimālaṁ dūrato va āgacchantaṁ, disvā āyasmantaṁ Aṅgulimālaṁ etad avoca: Adhivāsehi tvaṁ, brāhmaṇa; adhivāsehi tvaṁ, brāhmaṇa.
Yassa kho tvaṁ kammassa vipākena bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni niraye pacceyyāsi, tassa tvaṁ, brāhmaṇa, kammassa vipākaṁ diṭṭhe va dhamme paṭisaṁvedesīti.
Atha kho āyasmā Aṅgulimālo rahogato patisallīno vimuttisukhaṁ paṭisaṁvedī tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: --
Yo ca pubbe pamajjitvā pacchā so nappamajjati,
So 'maṁ lokaṁ pabhāseti abbhā mutto 'va candimā.
Yassa pāpaṁ kataṁ kammaṁ kusalena pithīyati,
So 'maṁ lokaṁ pabhāseti abbhā mutto 'va candimā.
Yo have daharo bhikkhu yuñjati Buddhasāsane.
So 'maṁ lokaṁ pabhāseti abbhā mutto 'va candimā.
Disā hi me dhammakathaṁ suṇantu, disā hi me yuñjantu Buddhasāsane,
Disā hi me te manusse bhajantu ye dhammam ev' ādapayanti santo.
Disā hi me khantivādānaṁ avirodhappasaṁsīnaṁ
Suṇantu dhammaṁ kālena tañ ca anuvidhīyantu.
Na hi jātu so mamaṁ hiṁse aññaṁ va pana kañci naṁ
Pappuyya paramaṁ santiṁ rakkheyya tasathāvare.
Udakaṁ hi nayanti nettikā, usukārā namayanti tejanaṁ,
Dāruṁ namayanti tacchakā, attānaṁ damayanti paṇḍitā.
Daṇḍen' eke damayanti aṅkusehi kasāhi ca;
Adaṇḍena asatthena ahaṁ danto 'mhi tādinā.
Ahiṁsako ti me nāmaṁ hiṁsakassa pure sato;
Ajjāhaṁ saccanāmo 'mhi, na naṁ hiṁsāmi kañci naṁ.
Coro ahaṁ pure āsiṁ Aṅgulimālo ti vissuto,
Vuyhamāno mahoghena Buddhaṁ saraṇam āgamaṁ.
Lohitapāṇī pure āsiṁ Aṅgulimālo ti vissuto;
Saraṇāgamanaṁ passa; bhavanetti samūhatā.
Tādisaṁ kammaṁ katvāna bahu duggatigāminaṁ
Phuṭṭho kammavipākena anaṇo bhuñjāmi bhojanaṁ.
Pamādam anuyuñjanti bālā dummedhino janā,
Appamādañ ca medhāvī dhanaṁ seṭṭhaṁ va rakkhati.
Mā pamādam anuyuñjetha mā kāmaratisanthavaṁ,
Appamatto hi jhāyanto pappoti vipulaṁ sukhaṁ.
Sāgataṁ nāpagataṁ nayidaṁ dummantitaṁ mama;
Paṭibhattesu dhammesu yaṁ seṭṭhaṁ tad upāgamaṁ.
Sāgataṁ nāpagatam nayidaṁ dummantitaṁ mama;
Tisso vijjā anuppattā, kataṁ Buddhassa sāsanan ti.
AṄGULIMĀLASUTTAṀ CHAṬṬHAṀ.
LXXXVII. Piya-Jātika Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena aññatarassa gahapatissa ekaputtako piyo manāpo kālakato hoti. Tassa kālakiriyāya n' eva kammantā paṭibhanti, na bhattaṁ paṭibhāti. So āḷāhanaṁ gantvā gantvā kandati: Kahaṁ, ekaputtaka? Kahaṁ, ekaputtakāti. Atha kho so gahapati yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho taṁ gahapatiṁ Bhagavā etad avoca: Na kho te, gahapati, sake citte ṭhitassa indriyāni atthi; te indriyānaṁ aññathattan ti.
Kiṁ hi me, bhante, indriyānaṁ nāññathattam bhavissati?
Mayhaṁ hi, bhante, ekaputtako piyo manāpo kālakato; tassa kālakiriyāya n' eva kammantā paṭibhanti, na bhattaṁ paṭibhāti. So āḷāhanaṁ gantvā gantvā kandāmi: Kahaṁ, ekaputtaka? Kahaṁ, ekaputtakāti?
Evam etaṁ, gahapati; piyajātikā hi, gahapati, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti.
Kassa kho nām' etaṁ, bhante, evaṁ bhavissati: Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā?
Piyajātikā hi kho, bhante, ānandasomanassā piyappabhavikā ti. Atha kho so gahapati Bhagavato bhāsitaṁ anabhinanditvā paṭikkositvā uṭṭhāy' āsanā pakkāmi.
Tena kho pana samayena sambahulā akkhadhuttā Bhagavato avidūre akkhehi dibbanti. Atha kho so gahapati yena te akkhadhuttā ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā te akkhadhutte etad avoca: Idhāhaṁ, bhonto, yena samaṇo Gotamo ten' upasaṅkami,
upasaṅkamitvā samaṇaṁ Gotamaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁ. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho maṁ, bhonto, samaṇo Gotamo etad avoca: Na kho te, gahapati, sake citte ṭhitassa indriyāni atthi; te indriyānaṁ aññathattan ti. Evaṁ vutte ahaṁ, bhonto, samaṇaṁ Gotamaṁ etad avoca: Kiṁ hi me, bhante, indriyānaṁ nāññathattaṁ bhavissati? Mayhaṁ hi, bhante, ekaputtako piyo manāpo kālakato; tassa kālakiriyāya n' eva kammantā paṭibhanti, na bhattaṁ paṭibhāti. So āḷāhanaṁ gantvā gantvā kandāmi: Kahaṁ, ekaputtaka? kahaṁ, ekaputtakāti. Evam etaṁ, gahapati; evam etaṁ, gahapati; piyajātikā hi, gahapati, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti. Kassa kho nām' etaṁ, bhante, evaṁ bhavissati: Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā? . Piyajātikā hi kho, bhante, ānandasomanassā piyappabhavikā ti. Atha khvāhaṁ, bhonto, samaṇassa Gotamassa bhāsitaṁ anabhinanditvā paṭikkositvā uṭṭhāy' āsanā pakkāmin ti.
Evam etaṁ, gahapati: evam etaṁ, gahapati. Piyajātikā hi, gahapati, ānandasomanassā piyappabhavikā ti.
Atha kho so gahapati: Sameti me akkhadhuttehīti pakkāmi. Atha kho idaṁ kathāvatthuṁ anupubbena rājantepuraṁ pāvisi. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Mallikaṁ deviṁ āmantesi: Idan te. Mallike, samaṇena Gotamena bhāsitaṁ:-- Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti.
Sace taṁ, mahārāja. Bhagavatā bhāsitaṁ, evam etan ti.
Evam evaṁ panāyaṁ Mallikā yaññadeva samaṇo Gotamo bhāsati, taṁ tad ev' assa abbhanumodati:-- Sace taṁ, mahārāja, Bhagavatā bhāsitaṁ, evam etan ti. Seyyathāpi nāma ācariyo yaññadeva antevāsissa bhāsati, taṁ tad ev' assa antevāsī abbhanumodati: Evam etaṁ, ācariya; evam etaṁ ācariyāti;-- evam eva kho tvaṁ, Mallike, yaññadeva samaṇo Gotamo bhāsati, taṁ tad ev' assa abbhanumodasi: Sace taṁ, mahārāja,
Bhagavatā bhāsitaṁ evam etan ti. Cara pi re, Mallike, vinassāti.
Atha kho Mallikā devī Nāḷijaṅghaṁ brāhmaṇaṁ āmantesi: Ehi tvaṁ, brāhmaṇa, yena Bhagavā ten' upasaṅkama, upasaṅkamitvā mama vacanena Bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ puccha — Mallikā, bhante, devī Bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchatīti; evañ ca vadehi — Bhāsitā nu kho, bhante, Bhagavatā esā vācā: Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti? Yathā ca te Bhagavā vyākaroti, taṁ sādhukaṁ uggahetvā mamaṁ āroceyyāsi. Na hi Tathāgatā vitathaṁ bhaṇantīti. Evaṁ bhotīti kho Nāḷijaṅgho brāhmaṇo Mallikāya deviyā paṭisutvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi: sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Nāḷijaṅgho brāhmaṇo Bhagavantaṁ etad avoca: Mallikā, bho Gotama, devī bhoto Gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchati, evañ ca vadeti: Bhāsitā nu kho, bhante, Bhagavatā esā vācā — Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti?
Evam etaṁ, brāhmaṇa; evam etaṁ, brāhmaṇa; piyajātikā hi, brāhmaṇa, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti.
Tad aminā p' etaṁ, brāhmaṇa, pariyāyena veditabbaṁ yathā piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti. Bhūtapubbaṁ, brāhmaṇa, imissā yeva Sāvatthiyā aññatarassā itthiyā mātā kālam akāsi. Sā tassā kālakiriyāya ummattikā khittacittā rathiyāya rathiyaṁ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṁ upasaṅkamitvā evam āha: Api me mātaraṁ addasatha? Api me mātaraṁ addasathāti?
Iminā pi kho etaṁ, brāhmaṇa, pariyāyena veditabbaṁ, yathā piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti. Bhūtapubbaṁ, brāhmaṇa, imassā yeva Sāvatthiyā aññatarassā itthiyā pitā kālam akāsi, — pe — bhātā kālam akāsi, bhaginī kālam akāsi, putto kālam akāsi, dhītā kālam akāsi, sāmiko kālam akāsi. Sā tassa kālakiriyāya ummattikā khittacittā rathiyāya rathiyaṁ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṁ upasaṅkamitvā evam āha: Api me sāmikaṁ addasatha? Api me sāmikaṁ addasathāti?
Iminā pi kho etaṁ, brāhmaṇa, pariyāyena veditabbaṁ, yathā piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti. Bhūtapubbaṁ, brāhmaṇa, imissā yeva Sāvatthiyā aññatarassa purisassa mātā kālam akāsi. So tassā kālakiriyāya ummattako khittacitto rathiyāya rathiyaṁ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṁ upasaṅkamitvā evam āha: Api me mātaraṁ addasatha? api me mātaraṁ addasathāti?
Iminā pi kho etaṁ., brāhmaṇa, pariyāyena veditabbaṁ, yathā piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti. Bhūtapubbaṁ brāhmaṇa, imassā yeva Sāvatthiyā aññatarassa purisassa pitā kālaṁ akāsi, — pe — bhātā kālam akāsi, bhaginī kālam akāsi, putto kālam akāsi, dhītā kālam akāsi, pajāpatī kālam akāsi. So tassā kālakiriyāya ummattiko khittacitto rathiyāya rathiyaṁ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṁ upasaṅkamitvā evam āha: Api me pajāpatiṁ addasatha? api me pajāpatiṁ addasathāti?
Iminā pi kho etaṁ, brāhmaṇa, pariyāyena veditabbaṁ, yathā piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti. Bhūtapubbaṁ, brāhmaṇa, imassā yeva Sāvatthiyā aññatarā itthi ñātikulaṁ agamāsi. Tassā te ñātakā sāmikaṁ acchinditvā aññassa dātukāmā; sā ca taṁ na icchati. Atha kho Sāvatthi-sāmikaṁ etad avoca: Ime maṁ, ayyaputta, ñātakā taṁ acchinditvā aññassa dātukāmā; ahañ ca taṁ na icchāmīti. Atha kho so puriso taṁ itthiṁ dvidhā chetvā attānaṁ uppāṭesi:
Ubho pecca bhavissāmāti. Iminā pi kho taṁ, brāhmaṇa, pariyāyena veditabbaṁ, yathā piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti.
Atha kho Nāḷijaṅgho brāhmaṇo Bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāy' āsanā yena Mallikā devī ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā yāvatako ahosi Bhagavatā saddhiṁ kathāsallāpo taṁ sabbaṁ Mallikāya deviyā ārocesi.
Atha kho Mallikā devī yena rājā Pāsenadi Kosalo ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ etad avoca: Taṁ kim maññasi, mahārāja? Piyā te Vajīrī kumārī ti?
Evaṁ, Mallike, piyā me Vajīrī kumārī ti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Vajīriyā te kumāriyā vipariṇāmaññathābhāvā uppajjeyyuṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Vajīriyā me, Mallike, kumāriyā vipariṇāmaññathābhāvā jīvitassa pi siyā aññathattaṁ. Kiṁ pana me na uppajjissanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena Bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ: Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Piyā te Vāsabhā khattiyā ti?
Evaṁ, Mallike, piyā me Vāsabhā khattiyā ti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Vāsabhāya te khattiyāya vipariṇāmaññathabhāvā uppajjeyyuṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Vāsabhāya me, Mallike, khattiyāya vipariṇāmaññathābhāvā jīvitassa pi siyā aññathattaṁ. Kiṁ pana me na uppajjissanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena Bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ: Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Piyo te Viḍūḍabho senāpatīti?
Evaṁ, Mallike; piyo me Viḍūḍabho senāpatīti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Viḍūḍabhassa senāpatissa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjeyyuṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Viḍūḍabhassa me, Mallike, senāpatissa vipariṇāmaññathābhāvā jīvitassa pi siyā aññathattaṁ. Kiṁ pana me na uppajjissanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena Bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ: Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Piyā te ahan ti?
Evaṁ, Mallike; piyā me 'si tvan ti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Mayhaṁ te vipariṇāmaññathābhāvā uppajjeyyuṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Tuyhaṁ hi me, Mallike, vipariṇāmaññathābhāvā jīvitassa pi siyā aññathattaṁ. Kiṁ pana me na uppajjissanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena Bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ: Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Piyā te Kāsi-kosalā ti?
Evaṁ, Mallike; piyā me Kāsi-kosalā. Kāsi-kosalānaṁ, Mallike, ānubhāvena kāsikacandanaṁ paccanubhoma, mālāgandhavilepanaṁ dhāremāti.
Taṁ kim maññasi, mahārāja? Kāsi-kosalānan te vipariṇāmaññathābhāvā uppajjeyyuṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Kāsi-kosalānaṁ hi me, Mallike, vipariṇāmaññathābhāvā jīvitassa pi siyā aññathattaṁ. Kim pana me na uppajjissanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Idaṁ kho taṁ, mahārāja, tena Bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena sandhāya bhāsitaṁ: Piyajātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā piyappabhavikā ti.
Acchariyaṁ, Mallike, abbhutaṁ, Mallike, yāvañ ca so Bhagavā paññāya ativijjha paññāya passati.
Ehi. Mallike, ācāmehīti.
Atha kho rāja Pasenadi Kosalo uṭṭhāy' āsanā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā yena Bhagavā ten' añjalim paṇāmetvā tikkhattuṁ udānaṁ udānesi: Namo tassa Bhagavato arahato sammāsambuddhassa; namo tassa — pe — sammāsambuddhassāti.
PIYAJĀTIKASUTTAṀ SATTAMAṀ.
LXXXVIII. Bāhitika Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho āyasmā Ānando pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattam piṇḍapātapaṭikkanto yena Pubbārāmo Migāramātu pāsādo ten' upasaṅkami divāvihārāya. Tena kho pana samayena rājā Pasenadi Kosalo Ekapuṇḍarīkaṁ nāgaṁ abhirūhitvā Sāvatthiyā niyyāti divādivassa. Addasā kho rājā Pasenadi Kosalo āyasmantaṁ Ānandaṁ dūrato va āgacchantaṁ; disvāna Sirivaḍḍhaṁ mahāmattaṁ āmantesi: Āyasmā no eso, samma Sirivaḍḍha, Ānando ti? Evaṁ mahārāja; āyasmā eso Ānando ti. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo aññataraṁ purisaṁ āmantesi: Ehi tvaṁ, ambho purisa, yen' āyasmā Ānando ten' upasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena āyasmato Ānandassa pāde sirasā vandāhi: Rājā, bhante, Pasenadi Kosalo āyasmato Ānandassa pāde sirasā vandatīti; evañ ca vadehi: Sace kira, bhante, āyasmato Ānandassa na kiñci accāyikaṁ karaṇīyaṁ, āgametu kira, bhante, āyasmā Ānando muhuttaṁ anukampaṁ upādāyāti.
Evaṁ devāti kho so puriso rañño Pasenadissa Kosalassa paṭisutvā yen' āyasmā Ānando ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Ānandaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho so puriso āyasmantaṁ Ānandaṁ etad avoca: Rājā, bhante, Pasenadi Kosalo āyasmato Ānandassa pāde sirasā vandati, evañ ca vadeti: Sace kira. bhante, āyasmato Ānandassa na kiñci accāyikaṁ karaṇīyaṁ, āgametu kira, bhante, āyasmā Ānando muhuttaṁ anukampaṁ upādāyāti. Adhivāsesi kho āyasmā Ānando tuṇhībhāvena. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo yāvatikā nāgassa bhūmi nāgena gantvā nāgā paccorohitvā pattiko va yen' āyasmā Ānando ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Ānandaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho rājā Pasenadi Kosalo āyasmantaṁ Ānandaṁ etad avoca: Sace, bhante, āyasmato Ānandassa na kiñci accāyikaṁ karaṇīyaṁ, sādhu, bhante, āyasmā Ānando yena Aciravatiyā nadiyā tīraṁ, ten' upasaṅkamatu anukampaṁ upādāyāti. Adhivāsesi kho āyasmā Ānando tuṇhībhāvena. Atha kho āyasmā Ānando yena Aciravatiyā nadiyā tīraṁ ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā aññatarasmiṁ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo yāvatikā nāgassa bhūmi nāgena gantvā nāgā paccorohitvā pattiko va yen' āyasmā Ānando ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Ānandaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho rājā Pasenadi Kosalo āyasmantaṁ Ānandaṁ etad avoca: Idha, bhante, āyasmā Ānando hatthatthare nisīdatūti. Alam, mahārāja; nisīda tvaṁ; nisinno ahaṁ sake āsane ti. Nisīdi kho rājā Pasenadi Kosalo paññatte āsane. Nisajja kho rājā Pasenadi Kosalo āyasmantaṁ Ānandaṁ etad avoca: Kin nu kho, bhante Ānanda, so Bhagavā tathārūpaṁ kāyasamācāraṁ samācareyya yvāssa kāyasamācāro opārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti? — Na kho, mahārāja, so Bhagavā tathārūpaṁ kāyasamācāraṁ samācareyya yvāssa kāyasamācāro opārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti.
Kiṁ pana, bhante Ānanda, so Bhagavā tathārūpaṁ vacīsamācāraṁ — pe — manosamācāraṁ samācareyya yvāssa manosamācāro opārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti.
Na kho, mahārāja, so Bhagavā tathārūpaṁ manosamācāraṁ samācareyya yvāssa manosamācāro opārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti.
Acchariyaṁ, bhante; abbhutaṁ, bhante; yaṁ hi mayaṁ, bhante, nāsakkhimha pañhena paripūretuṁ, taṁ, bhante, āyasmatā Ānandena pañhassa veyyākaraṇena paripūritaṁ.
Ye te, bhante, bālā avyattā ananuvicca apariyogāhetvā paresaṁ vaṇṇaṁ vā avaṇṇaṁ vā bhāsanti, na mayan taṁ sārato paccāgacchāma. Ye ca kho te, bhante, paṇḍitā vyattā medhāvino anuvicca pariyogāhetvā paresaṁ vaṇṇaṁ vā avaṇṇaṁ vā bhāsanti, taṁ mayaṁ sārato paccāgacchāma.
Katamo pana, bhante Ānanda. kāyasamācāro opārambho samaṇehi brāhmaṇehi vinnūhīti?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro akusalo.
Katamo pana, bhante, kāyasamācāro akusalo?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro sāvajjo.
Katamo pana, bhante, kāyasamācāro sāvajjo?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro savyāpajjho Katamo pana, bhante, kāyasamācāro savyāpajjho?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro dukkhavipāko.
Katamo pana, bhante, kāyasamācāro dukkhavipāko?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro attabyābādhāya pi saṁvattati, parabyābādhāya pi saṁvattati, ubhayabyābādhāya pi saṁvattati; tassa akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti;-- evarūpo kho, mahārāja, kāyasamācāro opārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti.
Katamo pana, bhante Ānanda, vacīsamācāro --pe-manosamācāro opārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro akusalo.
Katamo pana, bhante, manosamācāro akusalo?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro sāvajjo.
Katamo pana, bhante, manosamācāro sāvajjo?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro savyāpajjho?
Katamo pana, bhante, manosamācāro savyāpajjho?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro dukkhavipāko.
Katamo pana, bhante, manosamācāro dukkhavipāko?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro attabyābādhāya pi saṁvattati, parabyābādhāya pi saṁvattati, ubhayabyābādhāya pi saṁvattati; tassa akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti;-- evarūpo kho, mahārāja, manosamācāro opārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti.
Kin nu kho, bhante Ānanda, so Bhagavā sabbesaṁ yeva akusalānaṁ dhammānaṁ pahānaṁ vaṇṇetīti?
Sabbākusaladhammapahīno kho, mahārāja, Tathāgato, kusaladhammasamannāgato ti.
Katamo pana, bhante Ānanda, kāyasamācāro anopārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro kusalo.
Katamo pana, bhante, kāyasamācāro kusalo?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro anavajjo.
Katamo pana, bhante, kāyasamācāro anavajjo?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro avyāpajjho.
Katamo pana, bhante, kāyasamācāro avyāpajjho?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro sukhavipāko.
Katamo pana, bhante, kāyasamācāro sukhavipāko?
Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro n' ev' attabyābādhāya pi saṁvattati, na parabyābādhāya pi saṁvattati, na ubhayabyābādhāya pi saṁvattati; tassa akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti;-- evarūpo kho, mahārāja, kāyasamācāro anopārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti.
Katamo pana, bhante Ānanda, vacīsamācāro --pe-manosamācāro anopārambho samaṇehi brāhmāṇehi viññūhīti?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro kusalo.
Katamo pana, bhante, manosamācāro kusalo?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro anavajjo.
Katamo pana, bhante, manosamācāro anavajjo?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro avyāpajjho.
Katamo pana, bhante, manosamācāro avyāpajjho?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro sukhavipāko.
Katamo pana, bhante, manosamācāro sukhavipāko?
Yo kho, mahārāja, manosamācāro n' ev' attabyābādhāya pi saṁvattati, na parabyābādhāya pi saṁvattati, na ubhayabyābādhāya saṁvattati; tassa akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti;-- evarūpo kho, mahārāja, manosamācāro anopārambho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti.
Kiṁ pana, bhante Ānanda, so Bhagavā sabbesaṁ yeva kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadaṁ vaṇṇetīti?
Sabbākusaladhammapahīno kho, mahārāja, Tathāgato kusaladhammasamannāgato ti.
Acchariyam, bhante, abbhutaṁ, bhante, yāva subhāsitaṁ c' idaṁ, bhante, āyasmatā Ānandena, iminā ca mayaṁ, bhante, āyasmato Ānandassa subhāsitena attamanābhiraddhā.
Evaṁ attamanābhiraddhā ca mayaṁ, bhante, āyasmato Ānandassa subhāsitena, sace, bhante, āyasmato Ānandassa hatthiratanaṁ kappeyya, hatthiratanam pi mayaṁ āyasmato Ānandassa dadeyyāma. Sace, bhante, āyasmato Ānandassa assaratanaṁ kappeyya, assaratanam pi mayaṁ āyasmato Ānandassa dadeyyāma. Sace, bhante, āyasmato Ānandassa gāmavaraṁ kappeyya, gāmavaram pi mayaṁ āyasmato Ānandassa dadeyyāma. Api ca, bhante, mayam p' etaṁ jānāma: n' etaṁ āyasmato Ānandassa kappatīti. Ayaṁ me, bhante, bāhitikā raññā Māgadhena Ajātasattunā Vedehiputtena chattanāḷiyā pakkhipitvā pahitā soḷasasamā āyāmena aṭṭhasamā vitthārena; taṁ, bhante, āyasmā Ānando paṭigaṇhātu anukampaṁ upādāyāti.
Alaṁ, mahārāja; paripuṇṇaṁ me ticīvaran ti.
Ayaṁ, bhante, Aciravatī nadī diṭṭhā āyasmatā c' eva Ānandena amhehi ca yadā upari pabbate mahāmegho abhippavuṭṭho hoti; athāyaṁ Aciravatī nadī ubhato kūlāni saṁvissandantī gacchati;-- evam eva kho, bhante, āyasmā Ānando imāya bāhitikāya attano ticīvaraṁ karissati; yaṁ pan' āyasmato Ānandassa purāṇaṁ ticīvaraṁ, taṁ sabrahmacārīhi saṁvibhajissati. Evāyaṁ amhākaṁ dakkhiṇā saṁvissandantī maññe gamissati. Paṭigaṇhātu, bhante, āyasmā Ānando bāhitikan ti.
Paṭiggahesi kho āyasmā Ānando bāhitikaṁ. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo āyasmantaṁ Ānandaṁ etad avoca: Handa va dāni mayaṁ, bhante Ānanda, gacchāma; bahukiccā mayaṁ bahukaraṇīyā ti. — Yassa dāni tvaṁ, mahārāja.
kālam maññasīti. — Atha kho rājā Pasenadi Kosalo āyasmato Ānandassa bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā, uṭṭhāy' āsanā āyasmantaṁ Ānandaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi. Atha kho āyasmā Ānando acirapakkantassa rañño Pasenadissa Kosalassa yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi.
Ekamantaṁ nisinno āyasmā Ānando yāvatako ahosi raññā Pasenadinā Kosalena saddhiṁ kathāsallāpo, taṁ sabbaṁ Bhagavato ārocesi, tañ ca bāhitikaṁ Bhagavato pādāsi.
Atha kho Bhagavā bhikkhū āmantesi: Lābhā, bhikkhave, rañño Pasenadissa Kosalassa; suladdhalābhā, bhikkhave, rañño Pasenadissa Kosalassa, yaṁ rājā Pasenadi Kosalo labhati Ānandaṁ dassanāya labhati payirupāsanāyāti. Idam avoca Bhagavā; attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ abhinandun ti.
BĀHITIKASUTTAṀ AṬṬHAMAṀ.
LXXXIX. Dhamma-Cetiya Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sakkesu viharati. Medaḷumpaṁ nāma Sakyānaṁ nigamo. Tena kho pana samayena rājā Pasenadi Kosalo Naṅgarakaṁ anuppatto hoti kenacid eva karaṇīyena. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Dīghaṁ Kārāyanaṁ āmantesi: Yojehi, samma Kārāyana. bhadrāni bhadrāni yānāni, uyyānabhūmiṁ gacchāma subhūmiṁ dassanāyāti. Evaṁ devāti kho Dīgho Kārāyano rañño Pasenadissa Kosalassa paṭisutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā rañño Pasenadissa paṭivedesi: Yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni, yassa dāni kālam maññasīti. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo bhadraṁ yānaṁ abhirūhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi Naṅgarakamhā niyyāsi mahaccarājānubhāvena yena ārāmo tena pāyāsi; yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattiko va ārāmaṁ pāvisi. Addasā kho rājā Pasenadi Kosalo ārāme jaṅghāvihāraṁ anucaṅkamamāno anuvicaramāno rukkhamūlāni pāsādikāni pāsādanīyāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhaseyyākāni paṭisallāṇasāruppāni. Disvāna Bhagavantaṁ yeva ārabbha sati udapādi: Imāni kho tāni rukkhamūlāni pāsādikāni pāsādanīyāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhaseyyakāni paṭisallāṇasāruppāni, yatthassudaṁ mayan taṁ Bhagavantaṁ payirupāsāma arahantaṁ sammāsambuddhan ti. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Dīghaṁ Kārāyanaṁ āmantesi: Imāni kho, samma Kārāyana tāni ... &c. as above ... sammāsambuddhaṁ. Kahan nu kho, samma Kārāyana, etarahi so Bhagavā viharati arahaṁ sammāsambuddho ti?
— Atthi, mahārāja, Medaḷumpaṁ nāma Sakyānaṁ nigamo; tattha so Bhagavā etarahi viharati arahaṁ sammāsambuddho ti. — Kīvadūro pana, samma Kārāyana, Naṅgarakamhā Medaḷumpaṁ nāma Sakyānaṁ nigamo hotīti? Na dūre, mahārāja; tīṇi yojanāni. Sakkā divasāvasesena gantun ti. Tena hi, samma Kārāyana, yojehi bhadrāni bhadrāni yānāni; gamissāma mayan taṁ Bhagavantaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhan ti. Evaṁ devāti kho Dīgho Kārāyano rañño Pasenadissa Kosalassa paṭisutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā rañño Pasenadissa Kosalassa paṭivedesi: Yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni; yassa dāni kālam maññasīti. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo bhadraṁ yānaṁ abhirūhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi Naṅgaramhā niyyāsi yena Medaḷumpaṁ nāma Sakyānaṁ nigamo tena pāyāsi ten' eva divasāvasesena Medaḷumpaṁ nāma Sakyānaṁ nigamaṁ sampāpuṇi, yena ārāmo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattiko va ārāmaṁ pāvisi. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse caṅkamanti. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo yena te bhikkhū ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā te bhikkhū etad avoca: Kahan nu kho, bhante, etarahi so Bhagavā viharati arahaṁ sammāsambuddho?
Dassanakāmā hi mayan taṁ Bhagavantaṁ arahantaṁ Sammāsambuddhan ti. Eso, mahārāja, vihāro saṁvutadvāro; tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṁ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṁ ākoṭehi; vivarissati te Bhagavā dvāran ti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo tatth' eva khaggañ ca uṇhīsañ ca Dīghassa Kārāyanassa pādāsi. Atha kho Dīghassa Kārāyanassa etad ahosi: Rahāyati kho dāni mahārājā; idh' eva dāni mayā ṭhātabban ti? Atha kho rājā Pasenadi Kosalo yena so vihāro saṁvutadvāro tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṁ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṁ ākoṭesi.
Vivari Bhagavā dvāraṁ. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo vihāraṁ pavisitvā Bhagavato pāde sirasā patitvā Bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati pāṇīhi ca parisambāhati nāmañ ca sāveti:
Rājā 'haṁ, bhante. Pasenadi Kosalo; rājā 'haṁ, bhante, Pasenadi Kosalo ti.
Kiṁ pana tvaṁ, mahārāja, atthavasaṁ sampassamāno imasmiṁ sarīre evarūpaṁ paramanipaccākāraṁ karosi, mittūpahāraṁ upadaṁsesīti?
Atthi kho me, bhante, Bhagavati dhammanvayo hoti: Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto Bhagavatā dhammo, supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ti. Idhāhaṁ, bhante, passāmi eke samaṇabrāhmaṇe pariyantakataṁ brahmacariyaṁ carante dasa pi vassāni vissatim pi vassāni tiṁsam pi vassāni cattārīsam pi vassāni. Te aparena samayena sunhātā suvilittā kappitakesamassū pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgibhūtā parivārenti. Idha panāhaṁ, bhante, bhikkhū passāmi yāvajīvaṁ āpānakoṭikaṁ paripuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ carante. Na kho panāhaṁ, bhante, ito bahiddhā aññaṁ evaṁ paripuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ samanupassāmi. Ayam pi kho, bhante, Bhagavati dhammanvayo hoti: Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ti. Puna ca paraṁ, bhante, rājāno pi rājūhi vivadanti, khattiyā pi khattiyehi vivadanti, brāhmaṇā pi brāhmaṇehi vivadanti, gahapatī gahapatīhi vivadanti, mātā pi puttena vivadati, putto pi mātarā vivadati. pitā pi puttena vivadati, putto pi pitarā vivadati, bhātā pi bhātarā vivadati, bhātā pi bhaginiyā vivadati, bhaginī pi bhātarā vivadati, sahāyo pi sahāyena vivadati. Idha panāhaṁ, bhante, bhikkhū passāmi samagge sammodamāne avivadamāne khīrodakībhūte aññamaññam piyacakkhūhi sampassante viharante.
Na kho panāhaṁ, bhante, ito bahiddhā aññaṁ evaṁ samaggaṁ parisaṁ samanupassāmi. Ayam pi kho me, bhante, Bhagavati dhammanvayo hoti: Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ti.
Puna ca parāhaṁ, bhante, ārāmena ārāmaṁ uyyānena uyyānaṁ anucaṅkamāmi anuvicarāmi. So 'haṁ tattha passāmi eke samaṇabrāhmaṇe kise lūkhe dubbaṇṇe uppaṇḍuppaṇḍukajāte dhamanisanthatagatte na viya maññe cakkhuṁ bandhante janassa dassanāya. Tassa mayhaṁ, bhante, evaṁ hoti: Addhā ime āyasmanto anabhiratā vā brahmacariyaṁ caranti, atthi vā tesaṁ kiñci pāpaṁ kammaṁ kataṁ paṭicchannaṁ, tathā ime āyasmanto kisā lūkhā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā dhamanisanthatagattā, na viya maññe cakkhuṁ bandhanti janassa dassanāyāti. Tyāhaṁ upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi:-- Kin nu kho tumhe āyasmante kisā lūkhā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā dhamanisanthatagattā, na viya maññe cakkhuṁ bandhatha janassa dassanāyāti.
Te evam āhaṁsu: Bandhukarogo no mahārājāti. Idha panāhaṁ, bhante, bhikkhū passāmi haṭṭhapahaṭṭhe udaggudagge abhiratarūpe pīṇitindriye appossukke pannalome paradavutte migabhūtena cetasā viharante. Tassa mayhaṁ, bhante, evaṁ hoti: Addhā ime āyasmanto tassa Bhagavato sāsane uḷāraṁ pubbenāparaṁ visesaṁ sañjānanti, tathā ime āyasmanto haṭṭhapahaṭṭhā udaggudaggā abhiratarūpā pīṇitindriyā appossukkā pannalomā paradavuttā migabhūtena cetasā viharantīti. Ayam pi kho me, bhante, Bhagavati dhammanvayo hoti: Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ti.
Puna ca parāhaṁ, bhante, rājā khattiyo muddhāvasitto pahomi ghātetāyaṁ vā ghātetuṁ jāpetāyaṁ vā jāpetuṁ pabbājetāyaṁ vā pabbājetuṁ.
Tassa mayhaṁ, bhante, atthakaraṇe nisinnassa antarantarākathaṁ opātenti. So 'haṁ na labhāmi: Mā me bhonto atthakaraṇe nisinnassa antarantarākathaṁ opātetha, kathāpariyosānaṁ me bhavanto āgamentūti. Tassa mayhaṁ, bhante, antarantarākathaṁ opātenti.
Idha panāham, bhante, bhikkhū passāmi yasmiṁ samaye Bhagavā anekasatāya parisāya dhammaṁ deseti n' eva tasmiṁ samaye Bhagavato sāvakānaṁ khipitasaddo vā hoti ukkāsitasaddo vā. Bhūtapubbaṁ, bhante, Bhagavā anekasatāya parisāya dhammaṁ deseti; tatr' aññataro Bhagavato sāvako ukkāsi; tam enaṁ aññataro sabrahmacārī jannukena ghaṭṭesi: Appasaddo āyasmā hotu, mā 'yasmā saddam akāsi; satthā no Bhagavā dhammaṁ desetīti. Tassa mayhaṁ, bhante, etad ahosi: Acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho. Adaṇḍena vata kira bho asatthena evaṁ suvinītā parisā bhavissatīti.
Na kho panāhaṁ, bhante, ito bahiddhā aññaṁ evaṁ suvinītaṁ parisaṁ samanupassāmi. Ayam pi kho me, bhante, Bhagavati dhammanvayo hoti: Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ti.
Puna ca parāhaṁ, bhante, passāmi idh' ekacce khattiyapaṇḍite nipuṇe kataparappavāde vālavedhirūpe. Te bhindantā maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni. Te suṇanti: Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā nigamaṁ vā osarissatīti. Te pañhaṁ abhisaṅkharonti: Imaṁ mayaṁ pañhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ upasaṅkamitvā pucchissāma; evaṁ ce no puṭṭho evaṁ vyākarissati, evam assa mayaṁ vādaṁ āropessāma; evañ ce pi no puṭṭho evaṁ vyākarissati, evam pi 'ssa mayaṁ vādaṁ āropessāmāti. Te suṇanti: Samaṇo khalu bho Gotamo amukaṁ nāma gāmaṁ vā nigamaṁ vā osaṭo ti. Te yena Bhagavā ten' upasaṅkamanti. Te Bhagavā dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejati sampahaṁseti.
Te Bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṁsitā na c' eva Bhagavantaṁ pañhaṁ pucchanti, kuto vādaṁ āropessanti, aññadatthu Bhagavato sāvakā sampajjanti. Ayam pi kho me, bhante, Bhagavati dhammanvayo hoti: Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ti.
Puna ca parāhaṁ, bhante, passāmi idh' ekacce brāhmaṇapaṇḍite — pe — gahapatipaṇḍite samaṇapaṇḍite nipune kataparappavāde vālavedirūpe. Te bhindantā maññe caranti ... &c. as above ... vādaṁ āropessanti, aññadatthu Bhagavantaṁ yeva okāsaṁ yācanti agārasmā anagāriyaṁ pabbajjāya. Te Bhagavā pabbājeti. Te tathā pabbājitā samānā vūpakaṭṭhā appamattā ātāpino pahitattā viharantā na cirass' eva yass' atthāya kulaputtā sammad eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti tad anuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭhe va dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. Te evam āhaṁsu: Manaṁ vata bho anassāma; manaṁ vata bho anassāma. Mayaṁ hi pubbe assamaṇā va samānā samaṇā 'mhāti paṭijānimhā, abbrāhmaṇā va samānā brāhmaṇā 'mhāti paṭijānimhā, anarahanto va samānā arahanto mhāti paṭijānimhā. Idāni kho 'mhā samaṇā, idāni kho 'mhā brāhmaṇā idāni kho 'mhā arahanto ti. Ayam pi kho me, bhante, Bhagavati dhammanvayo hoti: Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ti.
Puna ca parāhaṁ, bhante, Isīdatta — Purāṇā thapatayo mama bhattā mama yānā ahaṁ nesaṁ jīvitaṁ dātā yasassa āhattā. Atha ca pana no tathā mayi nipaccākāraṁ karonti yathā Bhagavati.
Bhūtapubbāhaṁ, bhante, senaṁ abbhuyyāto-samāno ime va Isīdatta — Purāṇe thapatayo vīmaṁsamāno aññatarasmiṁ sambādhe āvasathe vāsaṁ upagacchiṁ. Atha kho, bhante, ime Isīdatta — Purāṇā thapatayo bahudeva rattiṁ dhammiyā kathāya vītināmetvā yato assosuṁ kho Bhagavantaṁ tato sīsaṁ katvā maṁ pādato karitvā nipajjiṁsu. Tassa mayhaṁ, bhante, etad ahosi: Acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho. Ime Isīdatta -Purāṇā thapatayo mama bhattā mama yānā, ahaṁ tesaṁ jīvitaṁ dātā yasassa āhattā. Atha ca pana no tathā mayi nipaccākāraṁ karonti yathā Bhagavati. Addhā ime āyasmanto tassa Bhagavato sāsane uḷāraṁ pubbenāparaṁ visesaṁ sañjānantīti. Ayam pi kho me, bhante, Bhagavati dhammanvayo hoti: Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho ti.
Puna ca paraṁ, bhante, Bhagavā pi khattiyo, aham pi khattiyo, Bhagavā pi Kosalako, aham pi Kosalako, Bhagavā pi āsītiko, aham pi āsītiko. Yam pi bhante Bhagavā pi khattiyo aham pi khattiyo, Bhagavā pi Kosalako aham pi Kosalako, Bhagavā pi āsītiko aham pi āsītiko, iminā vārahām' evāhaṁ, bhante, Bhagavati paramanipaccākāraṁ kattuṁ, mittūpahāraṁ upadaṁsetuṁ. Handa ca dāni mayaṁ, bhante, gacchāma. Bahukiccā mayaṁ bahukaraṇīyā ti.
Yassa dāni tvaṁ, mahārāja, kālaṁ maññasīti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo uṭṭhāy' āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.
Atha kho Bhagavā acirapakkantassa rañño Pasenadissa Kosalassa bhikkhū āmantesi: Eso, bhikkhave, rājā Pasenadi Kosalo dhammacetiyāni bhāsitvā uṭṭhāy' āsanā pakkanto.
Uggaṇhātha, bhikkhave, dhammacetiyāni; pariyāpuṇātha, bhikkhave,
dhammacetiyāni; dhāretha, bhikkhave, dhammacetiyāni; atthasaṁhitāni, bhikkhave, dhammacetiyāni ādibrahmacariyakānīti.
Idam avoca Bhagavā. Attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ abhinandun ti.
DHAMMACETIYASUTTAṀ NAVAMAṀ.
XC. Kaṇṇakatthala Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Ujuññāyaṁ viharati Kaṇṇakatthale Migadāye. Tena kho pana samayena rājā Pasenadi Kosalo Ujuññaṁ anuppatto hoti kenacid eva karaṇīyena. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo aññataraṁ purisaṁ āmantesi:-- Ehi tvaṁ, ambho purisa, yena Bhagavā ten' upasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena Bhagavato pāde sirasā vandāhi appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ puccha: Rājā, bhante, Pasenadi Kosalo Bhagavato pāde sirasā vandati appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchatīti; evañ ca vadehi: Ajja kira, bhante, rājā Pasenadi Kosalo pacchābhattaṁ bhuttapātarāso Bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamissatīti.
Evaṁ devāti kho so puriso rañño Pasenadissa Kosalassa paṭisutvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so puriso Bhagavantaṁ etad avoca:-- Rājā, bhante, Pasenadi Kosalo Bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchati; evañ ca vadeti: Ajja kira, bhante, rājā Pasenadi Kosalo pacchābhattaṁ bhuttapātarāso Bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamissatīti.
Assosuṁ kho Somā ca bhaginī Sakulā ca bhaginī: Ajja kira rājā Pasenadi Kosalo pacchābhattaṁ bhuttapātarāso Bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamissatīti.
Atha kho Somā ca bhaginī Sakulā ca bhaginī rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ bhattābhihāre upasaṅkamitvā etad avocuṁ:-- Tena hi, mahārāja, amhākam pi vacanena Bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ puccha: Somā ca, bhante, bhaginī Sakulā ca bhaginī Bhagavato pāde sirasā vandanti, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchantīti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo pacchābhattaṁ bhuttapātarāso yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho rājā Pasenadi Kosalo Bhagavantaṁ etad avoca: — Somā ca, bhante, bhaginī Sakulā ca bhaginī Bhagavato pāde sirasā vandanti, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchantīti.
Kim pana, mahārāja, Somā ca bhaginī Sakulā ca bhaginī aññaṁ dūtaṁ nālatthun ti?
Assosuṁ kho, bhante, Somā ca bhaginī Sakulā ca bhaginī: Ajja kira rājā Pasenadi Kosalo pacchābhattaṁ bhuttapātarāso Bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamissatīti. Atha kho, bhante, Somā ca bhaginī Sakulā ca bhaginī maṁ bhattābhihāre upasaṅkamitvā etad avocuṁ: Tena hi, mahārāja, amhākam pi vacanena Bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ puccha:-- Somā ca, bhante, bhaginī Sakulā ca bhaginī Bhagavato pāde sirasā vandanti, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchantīti.
Sukhiniyo hontu, mahārāja, Somā ca bhaginī Sakulā ca bhaginī ti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Bhagavantaṁ etad avoca: Sutaṁ me taṁ, bhante:-- Samaṇo Gotamo evam āha: Na 'tthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṁ ñāṇadassanaṁ paṭijānissati; n' etaṁ ṭhānaṁ vijjatīti. Ye te, bhante evam āhaṁsu:-- Samaṇo Gotamo evam āha:
Na 'tthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṁ ñāṇadassanaṁ paṭijānissati; n' etaṁ thānaṁ vijjatīti;-- kacci te, bhante, Bhagavato vuttavādino, na ca Bhagavantaṁ abhūtena abbhācikkhanti, dhammassa cānudhammaṁ vyākaronti, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṁ ṭhānaṁ āgacchatīti?
Ye te, mahārāja, evam āhaṁsu:-- Samaṇo Gotamo evam āha: Na 'tthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sabbaññū sabbadassāvī aparisesaṁ ñāṇadassanaṁ paṭijānissati; n' etaṁ ṭhānaṁ vijjatīti;-- na me te vuttavādino, abbhācikkhanti ca pana man te asatā abhūtenāti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Viḍūḍabhaṁ senāpatiṁ āmantesi: Ko nu kho, senāpati, imaṁ kathāvatthuṁ rājantepure abbhudāhāsīti?
Sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo Ākāsagotto ti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo aññataraṁ purisaṁ āmantesi:-- Ehi tvaṁ, ambho purisa, mama vacanena Sañjayaṁ brāhmaṇaṁ Ākāsagottaṁ amantehi: Rājā te, bhante, Pasenadi Kosalo amantetīti. Evaṁ devāti kho so puriso rañño Pasenadissa Kosalassa paṭisutvā yena Sañjayo brāhmaṇo Ākāsagotto ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Sañjayaṁ brāhmaṇaṁ Ākāsagottaṁ etad avoca:-- Rājā taṁ, bhante, Pasenadi Kosalo āmantetīti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Bhagavantaṁ etad avoca; Siyā nu kho, bhante, Bhagavatā aññadeva kiñci sandhāya bhāsitaṁ, tañ ca jano aññathā pi paccāgaccheyya? Yathākathaṁ pana, bhante, Bhagavā abhijānāti vācaṁ bhāsitā ti?
Evaṁ kho ahaṁ, mahārāja, abhijānāmi vācaṁ bhāsitā: Na 'tthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sakideva sabbañ ñassati sabbaṁ dakkhīti, n' etaṁ ṭhānaṁ vijjatīti.
Heturūpaṁ bhante Bhagavā āha; saheturūpaṁ pana, bhante, Bhagavā āha: Na 'tthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā yo sakideva sabbañ ñassatī sabbaṁ dakkhīti,
n' etaṁ ṭhānaṁ vijjatīti. Cattāro 'me, bhante, vaṇṇā, — khattiyā brāhmaṇā vessā suddā. Imesaṁ nu kho, bhante, catunnaṁ vaṇṇānaṁ siyā viseso siyā nānākaraṇan ti?
Cattāro 'me, mahārāja, vaṇṇā — khattiyā brāhmaṇā vessā suddā. Imesaṁ kho, mahārāja, catunnaṁ vaṇṇānaṁ dve vaṇṇā aggam akkhāyanti, — khattiyā ca brāhmaṇā ca, yadidaṁ abhivādanapaccuṭṭhānañjalikammasāmīcikamman ti.
Nāhaṁ, bhante, Bhagavantaṁ diṭṭhadhammikaṁ pucchāmi; samparāyikāhaṁ, bhante, Bhagavantaṁ pucchāmi. Cattāro 'me, bhante, vaṇṇā, — khattiyā brāhmaṇā vessā suddā.
Imesaṁ nu kho, bhante, catunnaṁ vaṇṇānaṁ siyā viseso siyā nānākaraṇan ti?
Pañc' imāni, mahārāja, padhāniyaṅgāni. Katamāni pañca?
Idha, mahārāja, bhikkhu saddho hoti, saddahati Tathāgatassa bodhiṁ: Iti pi so Bhagavā arahaṁ sammāsambuddho, vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi, satthā devamanussānaṁ buddho, bhagavā ti. Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṁ attānaṁ āvikattā satthari vā viññūsu vā brahmacārīsu. Āraddhaviriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.
Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā. Imāni kho, mahārāja, pañca padhāniyaṅgāni. Cattāro 'me, mahārāja, vaṇṇā, — khattiyā brāhmaṇā vessā suddā; te c' assu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā; taṁ nesaṁ assa dīgharattaṁ hitāya sukhāyāti.
Cattāro 'me, bhante vaṇṇā,-- khattiyā brāhmaṇā vessā suddā;
te c' assu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā; Ettha pana nesaṁ, bhante, siyā viseso siyā nānākaraṇan ti?
Ettha kho nesāhaṁ, mahārāja, padhānavemattaṁ vadāmi.
Seyyathāpi 'ssu, mahārāja, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Ye te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, api nu te dantā va dantakāraṇaṁ gaccheyyuṁ, dantā va dantabhūmiṁ sampāpuṇeyyun ti?
Evaṁ bhante.
Ye pana te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā, api nu te adantā va dantakāraṇaṁ gaccheyyuṁ, adantā va dantabhūmiṁ sampāpuṇeyyuṁ, seyyathāpi te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā ti?
No h' evaṁ, bhante.
Evam eva kho, mahārāja, yan taṁ saddhena pattabbaṁ appābādhena asaṭhena amāyāvinā āraddhaviriyena paññāvatā, taṁ vata asaddho bavhābādho saṭho māyāvī kusīto duppañño pāpuṇissatīti, n' etaṁ ṭhānaṁ vijjatīti.
Heturūpaṁ, bhante, Bhagavā āha; saheturūpaṁ, bhante, Bhagavā āha. Cattāro 'me, bhante, vaṇṇā, — khattiyā brāhmaṇā vessā suddā. Te c' assu imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā, te c' assu sammappadhānā, ettha pana tesaṁ, bhante, siyā viseso, siyā nānākaraṇan ti?
Ettha kho nesahaṁ, mahārāja, na kiñci nānākaraṇaṁ vadāmi, yadidam vimuttiyā vimuttiṁ. Seyyathāpi, mahārāja, puriso sukkhaṁ sākakaṭṭhaṁ ādāya aggiṁ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya; atha aparo puriso sukkhaṁ sālakaṭṭhaṁ ādāya aggiṁ abhinibbatteyya,
tejo pātukareyya; atha aparo puriso sukkhaṁ ambakaṭṭhaṁ ādāya aggiṁ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya; atha aparo puriso sukkhaṁ udumbarakaṭṭhaṁ ādāya aggiṁ abhinibbatteyya, tejo pātukareyya. Taṁ kim maññasi, mahārāja? Siyā nu kho tesaṁ aggīnaṁ nānādāruto abhinibbattānaṁ kiñci nānākaraṇaṁ, — acciyā vā acciṁ, vaṇṇena vā vaṇṇaṁ, ābhāya vā ābhan ti?
No h' etaṁ, bhante.
Evam eva kho, mahārāja, yan taṁ tejaṁ viriyā nimmathitaṁ padhānā 'bhinibbattaṁ. Nāhaṁ tattha kiñci nānākaraṇaṁ vadāmi, yadidaṁ vimuttiyā vimuttin ti.
Heturūpaṁ, bhante, Bhagavā āha; saheturūpaṁ, bhante, Bhagavā āha. Kim pana, bhante, atthi devā ti?
Kim pana tvaṁ, mahārāja, evaṁ vadesi: Kim pana, bhante, atthi devā ti?
Yadi vā te, bhante, devā āgantāro itthattaṁ, yadi vā anāgantāro itthattan ti?
Ye te, mahārāja, devā savyāpajjhā te devā āgantāro itthattaṁ; ye te devā abyāpajjhā, te devā anāgantāro itthattan ti.
Evam vutte Viḍūḍabho senāpati Bhagavantaṁ etad avoca: — Ye te, bhante, devā savyāpajjhā āgantāro itthattaṁ, te devā ye te devā abyāpajjhā anāgantāro itthattaṁ te deve, tamhā ṭhānā cāvessanti vā pabbājessanti vā ti?
Atha kho āyasmato Ānandassa etad ahosi:-- Ayaṁ kho Viḍūdabho senāpati rañño Pasenadissa Kosalassa putto; ahaṁ Bhagavato putto. Ayaṁ kho kālo yaṁ putto puttena manteyyāti. Atha kho āyasmā Ānando Viḍūḍabhaṁ senāpatiṁ āmantesi:-- Tena hi, senāpati, taṁ yev' ettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṁ byākareyyāsi.
Taṁ kim maññasi, senāpati? Yāvatā rañño Pasenadissa Kosalassa vijitaṁ, yattha ca rājā Pasenadi Kosalo issariyādhipaccaṁ rajjaṁ kāreti,
pahoti tattha rājā Pasenadi Kosalo samaṇaṁ vā brāmaṇaṁ vā puññavantaṁ vā apuññavantaṁ vā brahmacariyavantaṁ vā abrahmacariyavantaṁ vā tamhā ṭhānā cāvetum vā pabbājetuṁ vā ti?
Yāvatā, bho, rañño Pasenadissa Kosalassa vijitaṁ, yattha ca rājā Pasenadi Kosalo issariyādhipaccaṁ rajjaṁ kāreti, pahoti tattha rājā Pasenadi Kosalo samaṇaṁ vā ... pabbājetuṁ vā ti.
Taṁ kim maññasi, senāpati? Yāvatā rañño Pasenadissa Kosalassa avijitaṁ, yattha ca rājā Pasenadi Kosalo na issariyādhipaccaṁ rajjam kāreti, pahoti tattha rājā Pasenadi Kosalo samaṇaṁ vā brāhmaṇaṁ vā puññavantaṁ vā apuññavantaṁ vā brahmacariyavantaṁ vā abrahmacariyavantaṁ vā tamhā ṭhānā cāvetuṁ vā pabbājetuṁ vā ti?
Yāvatā, bho, rañño Pasenadissa Kosalassa avijitaṁ, yattha ca rājā Pasenadi Kosalo na issariyādhipaccaṁ rajjaṁ kāreti, na pahoti tattha ... pabbājetuṁ vā ti.
Taṁ kim maññasi, senāpati? Sutā te devā Tāvatiṁsā ti?
Evaṁ, bho; sutā me devā Tāvatiṁsā; idhāpi bhotā raññā Pasenadinā Kosalena sutā devā Tāvatiṁsā ti.
Taṁ kim maññasi, senāpati? Pahoti rājā Pasenadi Kosalo deve Tāvatiṁse tamhā ṭhānā cāvetuṁ vā pabbājetuṁ vā ti?
Dassanāya pi, bho, rājā Pasenadi Kosalo deve Tāvatiṁse nappahoti, kuto pana tamhā ṭhānā cāvessati vā pabbājessati vā ti
Evam eva kho, senāpati, ye te devā savyāpajjhā āgantāro itthattaṁ, te devā ye te devā abyāpajjhā anāgantāro itthattaṁ te deve dassanāya pi nappahonti, kuto pana tamhā ṭhānā cāvessanti vā pabbajessanti vā ti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Bhagavantaṁ etad avoca: Konāmo ayaṁ, bhante, bhikkhūti?
Ānando nāma, mahārājāti.
Ānando vata bho, ānandarūpo vata bho. Heturūpaṁ,
bhante, āyasmā Ānando āha, saheturupaṁ, bhante, āyasmā Ānando āha. Kiṁ pana, bhante, atthi Brahmā ti?
Kiṁ pana tvaṁ, mahārāja, evaṁ vadesi: Kim pana.
bhante, atthi Brahmā ti?
Yadi vā so, bhante, Brahmā āgantā itthataṁ, yadi vā anāgantā itthattan ti?
Yo so, mahārāja, Brahmā savyāpajjho, so Brahmā āgantā itthattaṁ; yo so Brahmā abyāpajjho, so Brahmā anāgantā itthattan ti.
Atha kho aññataro puriso rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ etad avoca: Sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo Ākāsagotto āgato ti. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Sañjayaṁ brāhmaṇaṁ Ākāsagottaṁ etad avoca: Ko nu kho, brāhmaṇa, imaṁ kathāvatthuṁ rājantepure abbhudāhāsīti?
Viḍūḍabho, mahārāja, senāpatīti.
Viḍūḍabho senapati evam āha. Sañjayo, mahārāja, brāhmaṇo Ākāsagotto ti.
Atha kho aññataro puriso rājānaṁ Pasenadiṁ Kosalaṁ etad avoca: Yānakālo, mahārājāti. Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Bhagavantaṁ etad avoca: Sabbaññutaṁ mayaṁ, bhante, Bhagavantaṁ apucchimbā; sabbaññutaṁ Bhagavā vyākāsi; tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca, tena c' amhā attamanā. Cātuvaṇṇiṁ suddhiṁ mayaṁ, bhante, Bhagavantaṁ apucchimhā; cātuvaṇṇiṁ suddhiṁ Bhagavā vyākāsi; tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca, tena c' amhā attamanā. Adhideve mayaṁ, bhante.
Bhagavantaṁ apucchimhā, adhideve Bhagavā vyākāsi; tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca, tena c' amhā attamanā. Adhibrahmānaṁ mayaṁ, bhante, Bhagavantaṁ apucchimhā, adhibrahmānaṁ Bhagavā vyākāsi; tañ ca pan amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca tena c' amhā attamanā.
Yaṁ yad eva ca pana mayaṁ, bhante, Bhagavantaṁ apucchimhā, taṁ tad eva Bhagavā vyākāsi; tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca, tena c' amhā attamanā. Handa ca dāni mayaṁ,
bhante, gacchāma. Bahukiccā mayaṁ bahukaraṇīyā ti.
Yassa dāni tvaṁ, mahārāja, kālaṁ maññasīti.
Atha kho rājā Pasenadi Kosalo Bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāy' āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmīti.
KAṆṆAKATTHALASUTTAṀ DASAMAṀ.
RĀJAVAGGO CATUTTHO.
5. Brāhmaṇa Vagga
XCI. Brahmāyu Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Videhesu cārikaṁ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi. Tena kho pana samayena Brahmāyu brāhmaṇo Mithilāyaṁ pativasati jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto vīsaṁvassasatiko jātiyā tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṁ sākkharappabhedānaṁ itihāsapañcamānaṁ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Assosi kho Brahmāyu brāhmaṇo: Samaṇo khalu bho Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Videhesu cārikaṁ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi; taṁ kho pana bhavantaṁ Gotamaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato — Iti pi so bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi, satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā, so imaṁ lokaṁ sadevakaṁ samārakaṁ sabrahmakaṁ, sassamaṇabrāhmaṇiṁ pajam sadevamanussaṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā pavedeti; so dhammaṁ deseti ādikalyāṇaṁ majjhe kalyāṇaṁ pariyosānakalyāṇaṁ sātthaṁ sabyañjanam, kevalaparipuṇṇaṁ parisuddhaṁ brahmacariyaṁ pakāseti; sādhu kho pana tathārūpānaṁ arahataṁ dassanaṁ hotīti.
Tena kho pana samayena Brahmāyussa brāhmaṇassa Uttaro nāma māṇavo antevāsī hoti tiṇṇaṁ vedānaṁ ... anavayo. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo Uttaraṁ māṇavaṁ āmantesi: 'Ayaṁ, tāta Uttara, samaṇo Gotamo Sakyaputto ... sammāsambuddho — pe — sādhu kho pana tathārūpānaṁ arahataṁ dassanaṁ hotīti. Ehi tvaṁ, tāta Uttara, yena samaṇo Gotamo ten' upasaṅkama, upasaṅkamitvā samaṇaṁ Gotamaṁ jānāhi yadi vā taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ tathā santaṁ yeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā, yadi vā so bhavaṁ Gotamo tādiso, yadi vā na tādiso; tayā mayan taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ vedissāmāti. Yathākathaṁ panāham bho taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ jānissāmi yadi vā taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ tathā santaṁ yeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā, yadi vā so bhavaṁ Gotamo tādiso, yadi vā na tādiso ti. Āgatāni kho, tāta Uttara, amhākam mantesu dvattiṁsa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dve va gatiyo bhavanti anaññā. — Sace agāraṁ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato, tass' imāni satta ratanāni bhavanti: seyyathīdaṁ cakkaratanaṁ hatthiratanaṁ assaratanaṁ maṇiratanaṁ itthiratanaṁ gahapatiratanaṁ pariṇāyakaratanam eva sattamaṁ. Parosahassaṁ kho pan' assa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṁ paṭhaviṁ sāgarapariyantaṁ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. — Sace kho pana agārasmā anagāriyaṁ pabbajati, arahaṁ hoti sammāsambuddho loke vivattacchaddo. Ahaṁ kho pana, tāta Uttara, mantānaṁ dātā, tvaṁ mantānaṁ paṭiggahetā ti.
Evaṁ bho ti kho Uttaro māṇavo Brahmāyussa brāhmaṇassa paṭisutvā utthāy' āsanā Brahmāyuṁ brāhmaṇaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā Videhesu yena Bhagavā tena cārikaṁ pakkāmi;
anupubbena cārikaṁ caramāno yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ katham sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Uttaro māṇavo Bhagavato kāye dvattiṁse mahāpurisalakkhaṇāni sammannesi.
Addasā kho Uttaro māṇavo Bhagavato kāye dvattiṁse mahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve; dvīsu mahāhāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, — kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca. Atha kho Bhagavato etad ahosi: Passati kho me ayaṁ Uttaro māṇavo dvattiṁsa mahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve; dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, — kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya cāti. Atha kho Bhagavā tathārūpaṁ iddhābhisaṅkhāraṁ abhisaṅkhāsi yathā addasā Uttaro māṇavo Bhagavato kosohitaṁ vatthaguyhaṁ. Atha kho Bhagavā jivhaṁ ninnāmetvā ubho pi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubho pi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalakam pi nalāṭamaṇḍalaṁ jivhāya pacchādesi.
Atha kho Uttarassa māṇavassa etad ahosi: Samannāgato kho samaṇo Gotamo dvattiṁsa mahāpurisalakkhaṇehi.
Yannūnāhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ anubandheyyaṁ iriyāpatham assa passeyyan ti? Atha kho Uttaro māṇavo satta māsāni Bhagavantaṁ anubandhi chāyā va anapāyinī. Atha kho Uttaro māṇavo sattānaṁ māsānaṁ accayena Videhesu yena Mithilā tena cārikaṁ pakkāmi; anupubbena cārikaṁ caramāno yena Mithilā yena Brahmāyu brāhmaṇo ten' upasaṅkami; upasaṅkamitvā Brahmāyuṁ brāhmaṇaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho Uttaraṁ māṇavaṁ Brahmāyu brāhmaṇo etad avoca: Kacci, tāta Uttara, taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ tathā santaṁ yeva saddo abbhuggato,
no aññathā? Kacci pana so bhavaṁ Gotamo tādiso, no aññādiso ti?
Tathā santaṁ yeva bho taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ tathā saddo abbhuggato, no aññathā, tādiso ca bho so bhavaṁ Gotamo, na aññādiso. Samannāgato ca bho so bhavaṁ Gotamo dvattiṁsa-mahāpurisalakkhaṇehi. Suppatiṭṭhitapādo kho pana so bhavaṁ Gotamo, idam pi tassa bhoto Gotamassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati. Heṭṭhā kho pana tassa bhoto Gotamassa pādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni; āyatapaṇhi kho pana so bhavaṁ Gotamo; dīghaṅguli kho pana so bhavaṁ Gotamo; mudutaluṇahatthapādo kho pana so bhavaṁ Gotamo; jālahatthapādo kho pana so bhavaṁ Gotamo; ussaṅkhapādo kho pana so bhavaṁ Gotamo; eṇījaṅgho kho pana so bhavaṁ Gotamo; ṭhitako kho pana so bhavaṁ Gotamo anoṇamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati parimajjati; kosohitavatthaguyho kho pana so bhavaṁ Gotamo; suvaṇṇavaṇṇo kho pana so bhavaṁ Gotamo; kañcanasannibhattaco sukhumacchavī kho pana so bhavaṁ Gotamo; sukhumattā chaviyā rajojallaṁ kāye na upalippati; ekekalomo kho pana so bhavaṁ Gotamo; ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni; uddhaggalomo kho pana so bhavaṁ Gotamo; uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvaṭṭāni padakkhiṇāvaṭṭakajātāni; brahmujjugatto kho pana so bhavaṁ Gotamo; sattussado kho pana so bhavaṁ Gotamo sīhapubbaddhakāyo kho pana so bhavaṁ Gotamo; citantaraṁso kho pana so bhavaṁ Gotamo; nigrodhaparimaṇḍalo kho pana so bhavaṁ Gotamo; yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa vyāmo; yāvatakvassa vyāmo tāvatakvassa kāyo; samavattakhandho kho pana so bhavaṁ Gotamo; rasaggasaggī kho pana so bhavaṁ Gotamo; sīhahanu kho pana so bhavaṁ Gotamo;
cattārīsadanto kho pana so bhavaṁ Gotamo; samadanto kho pana so bhavaṁ Gotamo; avivaradanto kho pana so bhavaṁ Gotamo; susukkadāṭho kho pana so bhavaṁ Gotamo; pahūtajivho kho pana so bhavaṁ Gotamo; brahmassaro kho pana so bhavaṁ Gotamo; karavīkabhāṇī; abhinīlaṇetto kho pana so bhavaṁ Gotamo; gopakhumo kho pana so bhavaṁ Gotamo; uṇṇā kho pana tassa bhoto Gotamassa, bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā; uṇhīsasīso kho pana so bhavaṁ Gotamo; idam pi tassa bhoto Gotamassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṁ bhavati. Imehi kho so bhavaṁ Gotamo dvattiṁsa — mahāpurisalakkhaṇehi samannāgato. Gacchanto kho pana so bhavaṁ Gotamo dakkhiṇen' eva pādena paṭhamaṁ pakkamati; so nātidūre pādaṁ uddharati, nāccāsanne pādaṁ nikkhipati; so nātisīghaṁ gacchati, nātisaṇikaṁ gacchati; na ca adduvena adduvaṁ saṅghaṭṭento gacchati; na ca gopphakena gopphakaṁ saṅghaṭṭento gacchati; so gacchanto na satthiṁ unnāmeti; na satthiṁ onāmeti; na satthiṁ sannāmeti; na satthiṁ vināmeti.
Gacchato kho pan' assa bhoto Gotamassa adharakāyo va iñjati, na ca kāyabalena gacchati. Avalokento kho pana so bhavaṁ Gotamo sabbakāyen' eva avaloketi; so na uddhaṁ ulloketi, na adho oloketi, na ca vipekkhamāno gacchati; yugamattañ ca pekkhati; tato c' assa uttariṁ anāvaṭaṁ ñāṇadassanaṁ bhavati. So antaragharaṁ pavisanto na kāyaṁ unnāmeti, na kāyaṁ onāmeti, na kāyaṁ sannāmeti, na kāyaṁ vināmeti.
So nātidūre nāccāsanne āsanassa parivattati, na ca pāṇinā ālambitvā āsane nisīdati, na ca āsanasmiṁ kāyaṁ pakkhipati. So antaraghare nisinno samāno na hatthakukkuccaṁ āpajjati, na pādakukkuccaṁ āpajjati, na ca adduvena adduvaṁ āropetvā nisīdati, na ca gopphakena gopphakaṁ āropetvā nisīdati, na ca pāṇinā hanukaṁ upādiyitvā nisīdati. So antaraghare nisinno va samāno na chambhati na kampati na vedhati na paritassati; so achambhī akampī avedhī aparitassī vigatalomahaṁso vivekāvatto ca so bhavaṁ Gotamo antaghare nisinno hoti. So pattodakaṁ patigaṇhanto na pattaṁ unnāmeti, na pattaṁ onāmeti, na pattaṁ sannāmeti, na pattaṁ vināmeti, so pattodakaṁ patigaṇhāti nātithokaṁ nātibahuṁ. So na khulukhulukārakaṁ pattaṁ dhovati, na samparivattakaṁ pattaṁ dhovati, na pattaṁ bhūmiyaṁ nikkhipitvā hatthe dhovati; hatthesu dhotesu patto dhoto hoti; patte dhote hatthā dhotā honti; so pattodakaṁ chaḍḍeti nātidūre nāccāsanne na ca vichaḍḍayamāno. So odanaṁ patigaṇhanto na pattaṁ unnāmeti, na pattaṁ onāmeti, na pattaṁ sannāmeti, na pattaṁ vināmeti. So odanaṁ patigaṇhāti nātithokaṁ nātibahuṁ.
Byañjanaṁ kho pana so bhavaṁ Gotamo byañjanamattāya āhāreti, na ca byañjanena ālopaṁ atināmeti. Dvattikkhattuṁ kho pana so bhavaṁ Gotamo mukhe ālopaṁ samparivattetvā ajjhoharati, na c' assa kāci odanamiñjā asambhinnā kāyaṁ pavisati, na c' assa kāci odanimiñjā mukhe avasiṭṭhā hoti; athāparaṁ ālopaṁ upanāmeti. Rasapaṭisaṁvedī kho pana so bhavaṁ Gotamo āhāraṁ āhāreti, no ca rasarāgapaṭisaṁvedī. Aṭṭhaṅgasamannāgataṁ kho pana so bhavaṁ Gotamo āhāraṁ āhāreti, n' eva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṁsūparatiyā brahmacariyānuggahāya: Iti purāṇañ ca vedanaṁ paṭihaṅkhāmi navañ ca vedanaṁ na uppādessāmi;
yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti. So bhuttāvī pattodakaṁ patigaṇhanto na pattaṁ unnāmeti, na pattaṁ onāmeti, na pattaṁ sannāmeti, na pattaṁ vināmeti. So pattodakaṁ patigaṇhāti nātithokaṁ nātibahuṁ; so na khulukhulukārakaṁ pattaṁ dhovati na samparivattakaṁ pattaṁ dhovati, na pattaṁ bhūmiyaṁ nikkhipitvā hatthe dhovati. Hatthesu dhotesu patto dhoto hoti, patte dhote hatthā dhotā honti. So pattodakaṁ chaḍḍeti nātidūre nāccāsanne na ca vichaḍḍayamāno. So bhuttāvī pattaṁ bhūmiyaṁ nikkhipati nātidūre nāccāsanne, na ca anatthiko pattena hoti, na ca ativelānurakkhī pattasmiṁ. So bhuttāvī muhuttaṁ tuṇhī nisīdati, na ca anumodanassa kālam atināmeti. So bhuttāvī anumodati. na taṁ bhattaṁ garahati, na aññaṁ bhattaṁ paṭikaṅkhati; aññadatthu dhammiyā kathāya taṁ parisaṁ sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṁseti. So taṁ parisaṁ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā uṭṭhāy' āsanā pakkamati. So nātisīghaṁ gacchati, nātisaṇikaṁ gacchati, na ca muccitukāmo gacchati. Na ca tassa bhoto Gotamassa kāye cīvaraṁ accukkaṭṭhaṁ hoti na ca accokkaṭṭhaṁ, na ca kāyasmiṁ allīnaṁ, na ca kāyasmiṁ apakkaṭṭhaṁ, na ca tassa bhoto Gotamassa kāyamhā vāto cīvaraṁ apavahati, na ca tassa bhoto Gotamassa kāye rajojallaṁ lippati. So ārāmagato nisīdati paññatte āsane, nisajja pāde pakkhāleti, na ca so bhavaṁ Gotamo pādamaṇḍanānuyogaṁ anuyutto viharati. So pāde pakkhāletvā nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā. So n' eva attabyābādhāya cetehi, na parabyābādhāya ceteti, na ubhayabyābādhāya ceteti. Attahitaṁ parahitaṁ ubhayahitaṁ sabbalokahitam eva so bhavaṁ Gotamo cintento nisinno hoti.
So ārāmagato parisatiṁ dhammaṁ deseti, na taṁ parisaṁ ussādeti, na taṁ parisaṁ apasādeti, aññadatthu dhammiyā kathāya taṁ parisaṁ sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṁseti. Aṭṭhaṅgasamannāgato kho pan' assa bhoto Gotamassa mukhato ghoso niccharati, vissaṭṭho ca viññeyyo ca mañju ca savanīyo ca bindu ca avisārī ca gambhīro ca ninnādī ca. Yathā parisaṁ kho pana so bhavaṁ Gotamo sarena viññāpeti na c' assa bahiddhā parisāya ghoso niccharati. Te tena bhotā Gotamena dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṁsitā uṭṭhāy' āsanā pakkamanti avalokayamānā yeva avijahantābhāvena. Addasāma kho mayaṁ bho taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ gacchantaṁ; addasāma ṭhitaṁ; addasāma antaraghare nisinnaṁ tuṇhibhūtaṁ; addasāma antaraghare bhuñjantaṁ; addasāma bhuttāviṁ nisinnaṁ tuṇhībhūtaṁ; addasāma bhuttāviṁ anumodantaṁ; addasāma ārāmaṁ gacchantaṁ; addasāma ārāmagataṁ nisinnaṁ tuṇhībhūtaṁ; addasāma ārāmagataṁ parisatiṁ dhammaṁ desentaṁ. Ediso ca ediso ca so bhavaṁ Gotamo, tato ca bhiyyo ti.
Evaṁ vutte Brahmāyu brāhmaṇo utthāy' āsanā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā yena Bhagavā ten' añjaliṁ paṇāmetvā tikkhattuṁ udānaṁ udānesi: Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa; namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa; namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa. Appevanāma mayaṁ kadāci karahaci tena bhotā Gotamena saddhiṁ samāgaccheyyāma; appevanāma siyā kocid eva katthāsallāpo ti.
Atha kho Bhagavā Videhesu anupubbena cārikaṁ caramāno yena Mithilā tad avasari. Tatra sudaṁ Bhagavā Mithilāyaṁ viharati Makhādevambavane. Assosuṁ kho Methileyyakā brāhmaṇagahapatikā: Samaṇo khalu bho Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Videhesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pañcamattehi bhikkhusatehi Mithilaṁ anuppatto Mithilāyaṁ viharati Makhādevambavane.
Taṁ kho pana bhavantaṁ Gotamaṁ evaṁ kalyāṇo ... arahataṁ dassanaṁ hotīti. Atha kho Methileyyakā brāhmaṇagahapatikā yena Bhagavā ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā appekacce Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, appekacce Bhagavatā saddhiṁ sammodiṁsu sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, appekacce yena Bhagavā ten' añjaliṁ paṇāmetvā ekamantam nisīdiṁsu, appekacce Bhagavato santike nāmagottaṁ sāvetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṁ nisīdiṁsu.
Assosi kho Brahmāyu brāhmaṇo: Samaṇo khalu bho Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Mithilaṁ anuppatto Mithilāyaṁ viharati Makhādevambavane ti. Atha kho Brahmāyu brāmaṇo sambahulehi māṇavakehi saddhiṁ yena Makhādevambavanaṁ ten' upasaṅkami. Atha kho Brahmāyussa brāhmaṇassa avidūre ambavanassa etad ahosi: Na kho m' etaṁ patirūpaṁ yo 'haṁ pubbe appaṭisaṁvidito samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkameyyan ti. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo aññataraṁ māṇavakaṁ āmantesi: Ehi tvaṁ, māṇavaka; yena samaṇo Gotamo ten' upasaṅkama upasaṅkamitvā mama vacanena samaṇaṁ Gotamaṁ appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ puccha, -Brahmāyu, bho Gotama, Brāhmaṇo bhavantaṁ Gotamaṁ appābādhaṁ appātaṅkam lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvīhāraṁ pucchatīti; evañ ca vadehi. — Brahmāyu, bho Gotama, brāhmaṇo jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayo anuppatto vīsaṁvassasatiko jātiyā tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṁ sākkharappabhedānaṁ itihāsapañcamānaṁ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Yāvatā, bho, brāhmaṇagahapatikā Mithilāyaṁ paṭivasanti, Brahmāyu tesaṁ brāhmaṇo aggam akkhāyati yadidaṁ bhogehi, Brahmāyu tesaṁ brāhmaṇo aggam akkhāyati yadidaṁ mantehi, Brahmāyu tesaṁ brāhmaṇo aggam akkhāyati yadidaṁ āyunā c' eva yasasā ca.
So bhoto Gotamassa dassanakāmo ti.
Evaṁ bho ti kho so māṇavako Brāhmayussa brāhmaṇassa paṭisutvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhito kho so māṇavako Bhagavantaṁ etad avoca: Brahmāyu, bho Gotama. brāhmaṇo bhavantaṁ Gotamaṁ appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchati. Brahmāyu, bho Gotama, brāhmaṇo jiṇṇo ... lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Yāvatā bho brāhmaṇagahapatikā Mithilāyaṁ paṭivasanti, Brahmāyu tesaṁ brāhmaṇo aggam akkhāyati yadidaṁ bhogehi, Brahmāyu tesaṁ brāhmaṇo aggam akkhāyati yadidaṁ mantehi, Brahmāyu tesaṁ brāhmaṇo aggam akkhāyati yadidaṁ āyunā c' eva yasasā ca. So bhoto Gotamassa dassanakāmo ti.
Yassa dāni, māṇavaka, Brahmāyu brāhmaṇo kālam maññatīti.
Atha kho so māṇavako yena Brahmāyu brāhmaṇo ten upasaṅkami, upasaṅkamitvā Brahmāyuṁ brāhmaṇaṁ etad avoca: Katāvakāso kho bhavaṁ samaṇena Gotamena; yassa dāni bhavaṁ kālaṁ maññasīti.
Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo yena Bhagavā ten' upasaṅkami. Addasā kho sā parisā Brahmāyuṁ brāhmaṇam dūrato va āgacchantaṁ, disvāna oram attha okāsam akāsi yathātaṁ ñātassa yasassino. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo taṁ parisaṁ etad avoca: Alaṁ bho, nisīdatha tumhe sake āsane; idhāhaṁ samaṇassa Gotamassa santike nisīdissamīti.
Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi Ekamantaṁ nisinno kho Brahmāyu brāhmaṇo Bhagavato kāye dvattiṁsa mahāpurisalakkhanāṇi sammannesi.
Addasā kho Brahmāyu brāhmaṇo Bhagavato kāye dvattiṁsa mahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, — kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo Bhagavantaṁ gāthāhi ajjhabhāsi:--
Ye me dvattiṁsāti sutā mahāpurisalakkhaṇā
Duve tesaṁ2 na passāmi bhoto kāyasmiṁ, Gotama.
Kacci kosohitaṁ bhoto vatthaguyhaṁ, naruttama?
Nārīsaha nāma savhayā3? Kacci jivhā narassikā4?
Kacci pahūtajivho si? Yathā taṁ jāniyāmase5
Ninnāmay' etaṁ tanukaṁ6, kaṅkhaṁ7 vinaya no, ise,
Diṭṭhadhammahitatthāya samparāyasukhāya ca
Katāvakāsā pucchāma8 yaṁ kiñci abhipatthitan ti.
Atha kho Bhagavato etad ahosi: Passati kho me ayaṁ Brahmāyu brāhmaṇo dvattiṁsa mahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve; dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, — kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya cāti. Atha kho Bhagavātathārūpaṁ iddhābhisaṅkhāraṁ abhisaṅkhāsi yathā addasā Brahmāyu brāhmaṇo Bhagavato kosohitaṁ vatthaguyhaṁ Atha kho Bhagavā jivhaṁ ninnāmetvā ubho pi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubho pi nāsikāsotāni anumasi paṭimasi, kevalakam pi nalāṭamaṇḍalaṁ jīvhāya pacchādesi.
Atha kho Bhagavā Brahmāyuṁ brāhmaṇaṁ gāthāhi paccabhāsi:
Ye te dvattiṁsāti sutā mahāpurisalakkhaṇā
Sabbe te mama kāyasmiṁ; mā te10 kaṅkhāhu, brāhmaṇa.
Abhiññeyyaṁ abhiññātaṁ bhāvetabbañ ca bhāvitaṁ
Pahātabbaṁ pahīnam11 me; tasmā Buddho 'smi brāhmaṇa12
Diṭṭhadhammahitatthāya samparāyasukhāya ca
Katāvakāso pucchassu yaṁ kiñci abhipatthitan ti.
Atha kho Brahmāyussa brāhmaṇassa etad ahosi: Katāvakāso kho 'mhi samaṇena Gotamena. Kin nu kho ahaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ puccheyyaṁ diṭṭhadhammikaṁ vā atthaṁ samparāyikam vā ti? Atha kho Brahmāyussa brāhmaṇassa etad ahosi: Kusalo kho ahaṁ diṭṭhadhammikānaṁ atthānaṁ; aññe pi maṁ diṭṭhadhammikaṁ atthaṁ pucchanti; yannūnāhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ samparāyikaṁ yeva atthaṁ puccheyyan ti? Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo Bhagavantaṁ gāthāhi ajjhabhāsi:--
Kathaṁ kho brāhmaṇo hoti? Kathaṁ bhavati vedagū?
Tevijjo bho kathaṁ hoti? Sotthiyo kinti vuccati?
Arahaṁ bho kathaṁ hoti? Kathaṁ bhavati kevalī?
Muni ca1 bho kathaṁ hoti? Buddho kin ti pavuccati.
Atha kho Bhagavā Brahmāyuṁ brāhmaṇaṁ gāthāhi paccabhāsi:--
Pubbenivāsaṁ yo vedi2 saggāpāyañ ca passati,
Atho jātikkhayaṁ patto, abhiññā vosito muni3.
Cittaṁ visuddhaṁ jānāti muttaṁ rāgehi sabbaso
Pahīnajātimaraṇo brahmacariyassa4 kevalī
Pāragū sabbadhammānaṁ Buddho tādi pavuccatīti.
Evaṁ vutte Brahmāyu brāhmaṇo utthāy' āsanā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati pāṇīhi ca parisambāhati nāmañ ca sāveti:-- Brahmāyvāhaṁ, bho Gotama, brāhmaṇo ti. Atha kho sā parisā acchariyabbhutacittajātā ahosi: Acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho; samaṇassa mahiddhikatā mahānubhāvatā; yatra hi nāmāyaṁ Brahmāyu brāhmaṇo ñāto yasassī evarūpaṁ paramanipaccakāraṁ karissatīti. Atha kho Bhagavā Brahmāyuṁ brāhmaṇaṁ etad avoca:
Alaṁ, brāhmaṇa; uṭṭhaha; nisīda tvaṁ sake āsane, yato te mayi cittaṁ pasannan ti. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhahitvā sake āsane nisīdi. Atha kho Bhagavā Brahmāyussa brāhmaṇassa anupubbikathaṁ kathesi, seyyathīdaṁ, — dānakathaṁ sīlakathaṁ saggakathaṁ kāmānaṁ ādīnavaṁ okāraṁ saṅkilesaṁ nekkhamme ānisaṁsaṁ pakāsesi. Yadā Bhagavā aññāsi Brahmāyuṁ brāhmaṇaṁ kallacittaṁ muducittaṁ vinīvaraṇacittaṁ udaggacittaṁ pasannacittaṁ, atha yā Buddhānaṁ sāmukkaṁsikā dhammadesanā, taṁ pakāsesi, — dukkhaṁ samudayaṁ nirodhaṁ maggaṁ, Seyyathāpi nāma suddhaṁ vatthaṁ apagatakāḷakaṁ sammad eva rajanaṁ patigaṇheyya, evam evaṁ Brahmāyussa brāhmaṇassa tasmiṁ yeva āsane virajaṁ vītamalaṁ dhammacakkhuṁ udapādi: Yaṁ kiñci samudayadhammaṁ sabban taṁ nirodhadhamman ti. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo diṭṭhadhammo pattadhammo vidita dhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṅkatho vesārajjappato aparappaccayo satthu sāsane Bhagavantaṁ etad avoca: Abhikkantaṁ bho Gotama; abhikkantaṁ bho Gotama. Seyyathāpi bho Gotama nikujjitaṁ vā ukkujjeyya paṭicchannaṁ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya: Cakkhumanto rūpāni dakkhintīti, — evam evaṁ bhotā Gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Esāhaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca; upāsakam maṁ bhavaṁ Gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gataṁ. Adhivāsetu ca me bhavaṁ Gotamo svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenāti.
Adhivāsesi Bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo Bhagavato adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāy' āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādāpetvā Bhagavato kālaṁ ārocāpesi: Kālo, bho Gotama, niṭṭhitaṁ bhattan ti.
Atha kho Bhagavā pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya yena Brahmāyussa brāhmaṇassa nivesanaṁ ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṁ bhikkhusaṅghena. Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo sattāhaṁ Buddhapamukhaṁ bhikkhusaṅghaṁ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho Bhagavā tassa sattāhassa accayena Videhesu cārikaṁ pakkāmi.
Atha kho Brahmāyu brāhmaṇo acirapakkantassa Bhagavato kālam akāsi. Atha kho sambahulā bhikkhū yena Bhagavā ten' upasaṅkamiṁsu upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinnā te bhikkhū Bhagavantaṁ etad avocuṁ: Brahmāyu bhante brāhmaṇo kālakato. Tassa kā gati ko abhisamparāyo ti?
Paṇḍito, bhikkhave, Brahmāyu brāhmaṇo; paccapādi dhammassānudhammaṁ; navamaṁ dhammādhikaraṇaṁ vihesesi. Brahmāyu, bhikkhave, brāhmaṇo pañcannaṁ orambhāgiyānaṁ saṅyojanānaṁ pari-k-khayā opapātiko hoti tatthaparinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā ti.
Idaṁ avoca Bhagavā. Attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ abhinandun ti.
BRAHMĀYUSUTTAṀ PAṬHAMAṀ.
XCII. Sela Suttaṁ
XCIII. Assalāyana Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena nānāverajjakānaṁ brāhmaṇānaṁ pañcamattāni brāhmaṇasatāni Sāvatthiyam paṭivasanti kenacid eva karaṇīyena. Atha kho tesaṁ brāhmaṇānaṁ etad ahosi: Ayaṁ kho samaṇo Gotamo cātuvaṇṇiṁ suddhiṁ paññāpeti Ko nu kho pahoti samaṇena Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane patimantetun ti? Tena kho pana samayena Assalāyano nāma māṇavo Sāvatthiyaṁ paṭivasati, daharo vuttasiro soḷāsavassuddesiko jātiyā, tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṁ sākkharappabhedānaṁ itihāsapañcamānaṁ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo.
Atha kho tesaṁ brāhmaṇānaṁ etad ahosi: Ayaṁ kho Assalāyano maṇāvo Sāvatthiyaṁ paṭivasati, daharo vuttasiro soḷāsavassuddesiko jātiyā, tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṁ sākkharappabhedānaṁ itihāsapañcamānaṁ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo.
So kho pahoti samaṇena Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane patimantetun ti. Atha kho te brāhmaṇā yena Assalāyano māṇavo ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā Assalāyanaṁ māṇavaṁ etad avocuṁ: Ayaṁ, bho Assalāyana, samaṇo Gotamo cātuvaṇṇiṁ suddhiṁ paññāpeti; etu bhavaṁ Assalāyano samaṇena Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane patimantetun ti. Evaṁ vutte Assalāyano māṇavo te brāhmaṇe etad avoca: Samaṇo khalu bho Gotamo dhammavādī, dhammavādino ca pana duppatimantiyā bhavanti; nāhaṁ sakkomi samaṇena Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane patimantetun ti.
Dutiyam pi kho brāhmaṇā Assalāyanaṁ māṇavaṁ etad avocuṁ; Ayaṁ, bho Assalāyana, samaṇo Gotamo cātuvaṇṇiṁ suddhiṁ paññāpeti; etu bhavaṁ Assalāyano samaṇena Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane patimantetuṁ;
caritaṁ kho pana bhotā Assalāyanena paribbājakan ti. Dutiyaṁ pi kho Assalāyano māṇavo te brāhmaṇe etad avoca: Samaṇo khalu bho Gotamo dhammavādī, dhammavādino ca pana duppatimantiyā bhavanti; nāhaṁ sakkomi samaṇena Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane patimantetun ti. Tatiyam pi kho te brāhmaṇā Assalāyanaṁ māṇavaṁ etad avocuṁ: Ayaṁ, bho Assalāyana, samaṇo Gotamo cātuvaṇṇiṁ suddhiṁ paññāpeti; etu bhavaṁ Assalāyano samaṇena Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane patimantetuṁ; caritaṁ kho pana bhotā Assalāyanena paribbājakaṁ; mā bhavaṁ Assalāyano ayuddhaparājitaṁ parājayīti.
Evaṁ vutte Assalāyano māṇavo te brāhmaṇe etad avoca: Addhā kho ahaṁ bhavante na labhāmi. Samaṇo khalu bho Gotamo dhammavādī, dhammavādino ca pana duppatimantiyā bhavanti; nāhaṁ sakkomi samaṇena Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane patimantetuṁ. Api cāhaṁ bhavantānaṁ vacanena gamissāmīti.
Atha kho Assalāyano māṇavo mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṁ yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi, sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Assalāyano māṇavo Bhagavantaṁ etad avoca: Brāhmaṇā, bho Gotama, evam āhaṁsu: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sujjhanti no abrāhmaṇā; brāhmaṇā va Brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā ti. Idha bhavaṁ Gotamo kim āhāti?
Dissante kho pana, Assalāyana, brāhmaṇānaṁ brāhmaṇiyo utuniyo pi gabbhiniyo pi vijāyamānā pi pāyamānā pi; te ca brāhmaṇā, yonijā va samānā, evam āhaṁsu: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno aṇṇo vaṇṇo; brāhmaṇā va sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sujjhanti no abrāhmaṇā; brāhmaṇā va Brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā ti?
Kiñcāpi bhavaṁ Gotamo evam āha, atha kho brāhmaṇā evam etaṁ maññanti: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo hīno aṇṇo vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Sutan te: Yona-Kambojesu aññesu ca paccantimesu janapadesu dveva vaṇṇā, ayyo c' eva dāso ca; ayyo hutvā dāso hoti, dāso hutvā ayyo hotīti?
Evaṁ bho sutaṁ me; Yona-Kambojesu aññesu ca paccantimesu janapadesu dveva vaṇṇā, ayyo c' eva dāso ca; ayyo hutvā dāso hoti, dāso hutvā ayyo hotīti.
Ettha, Assalāyana, brāhmaṇānaṁ kiṁ balaṁ ko assāso yad ettha brāhmaṇā evam āhaṁsu: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti?
Kiñcāpi bhavaṁ Gotamo evam āha, atha kho ettha brāhmaṇā evam etaṁ maññanti: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Khattiyo va nu kho pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī musāvādī pisunāvāco pharusāvāco samphappalāpī abhijjhālū vyāpannacitto micchādiṭṭhī, — kāyassa bhedā paraṁ maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjeyya no brāhmaṇo; vesso ca nu kho; suddo ca nu kho pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī musāvādī pisunāvāco pharusāvāco samphappalāpī abhijjhālū vyāpannacitto micchādiṭṭhī — kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjeyya no brāhmaṇo ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Khattiyo pi hi, bho Gotama, pāṇātipātī adinnādāyī kāmesu micchācārī musāvādī pisunāvāco pharusāvāco samphappalāpī abhijjhālū vyāpannacitto micchādiṭṭhī kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjeyya. Brāhmaṇo pi hi bho Gotama, vesso pi hi bho Gotama, suddo pi hi bho Gotama, sabbe pi hi bho Gotama cattāro vaṇṇā pāṇātipātino adinnādāyino kāmesu micchācārino musāvādino pisunāvācā pharusāvācā samphappalāpino abhijjhālū vyāpannacittā micchādiṭṭhino kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ uppajjeyyun ti.
Ettha, Assalāyana, brāhmaṇānaṁ kiṁ balaṁ ko assāso yad ettha brāhmaṇā evam āhaṁsu: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti?
Kiñcāpi bhavaṁ Gotamo evam āha, atha kho ettha brāhmaṇā evam etaṁ maññanti: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Brāhmaṇo va nu kho pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato pisunāvācā paṭivirato pharusāvācā paṭivirato samphappalāpā paṭivirato anabhijjhālū avyāpannacitto sammādiṭṭhī, — kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjeya, no khattiyo no vesso no suddo ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Khattiyo pi hi, bho Gotama, paṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato kāmesu micchācārā paṭivirato musāvādā paṭivirato pisunāvācā paṭivirato pharusāvācā paṭivirato samphappalāpā paṭivirato anabhijjhālū avyāpannacitto sammādiṭṭhī, — kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjeyya. Brāhmaṇo pi hi bho Gotama, vesso pi hi bho Gotama, suddo pi hi bho Gotama, sabbe pi hi, bho Gotama, cattāro vaṇṇā pāṇatipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisunāvācā paṭiviratā pharusāvācā paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū avyāpannacittā sammādiṭṭhī, — kāyassa bhedā paraṁ maraṇā suggatiṁ saggaṁ lokaṁ uppajjeyyun ti.
Ettha, Assalāyana, brāhmaṇānaṁ kiṁ balaṁ ko assāso yad ettha brāhmaṇā evam āhaṁsu: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti?
Kiñcāpi bhavaṁ Gotamo evam āha, atha kho ettha brāhmaṇā evam etaṁ maññanti:
Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Brāhmaṇo va nu kho pahoti asmiṁ padese averaṁ avyāpajjhaṁ mettacittaṁ bhāvetuṁ, no khattiyo, no vesso, no suddo ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Khattiyo pi hi, bho Gotama, pahoti asmiṁ padese averaṁ avyāpajjhaṁ mettacittaṁ bhāvetuṁ. Brāhmaṇo pi hi, bho Gotama, vesso pi hi bho Gotama, suddo pi hi bho Gotama, — sabbe pi hi, bho Gotama, cattāro vaṇṇā pahonti asmiṁ padese averaṁ avyāpajjhaṁ mettacittaṁ bhāvetun ti.
Ettha, Assalāyana, brāhmaṇānaṁ kiṁ balaṁ ko assāso yad ettha brāhmaṇā evam āhaṁsu: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brāhmadāyādā ti?
Kiñcāpi bhavaṁ Gotamo evam āha, atha kho ettha brāhmaṇā evam etaṁ maññanti: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Brāhmaṇo va nu kho pahoti sottiṁ sināniṁ ādāya nadiṁ gantvā rajojallaṁ pavāhetuṁ, no khattiyo, no vesso, no suddo ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Khattiyo pi hi, bho Gotama, pahoti sotthiṁ sināniṁ ādāya nadiṁ gantvā rajojallaṁ pavāhetuṁ. Brāhmaṇo pi hi bho Gotama — pe — vesso pi hi bho Gotama, suddo pi hi bho Gotama, — sabbe pi hi, bho Gotama, cattāro vaṇṇā pahonti sotthiṁ sināniṁ ādāya nadim gantvā rajojallaṁ pavāhetun ti.
Ettha, Assalāyana, brāhmaṇānaṁ kiṁ balaṁ ko assāso yad ettha brāhmaṇā evam āhaṁsu: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti?
Kiñcāpi bhavaṁ Gotamo evam āha, atha kho ettha brāhmaṇā evam etaṁ maññanti: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo hīno vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Assalāyana? Idha rājā khaṭṭiyo muddhāvasitto nānājaccānaṁ purisānaṁ purisasataṁ sannipāteyya:
Āyantu bhonto, ye tattha khattiyakulā brāhmaṇakulā rājāññakulā uppannā sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggiṁ abhinibbattentu tejo pātukarontu. Āyantu pana bhonto, ye tattha caṇḍālakulā nesādakulā veṇakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannā sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā elaṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggiṁ abhinibbattentu tejo pātukarontūti. Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Yo evan nu kho so khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannehi sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato, so eva nu khvāssa aggi accimā ca vaṇṇimā ca pabhassaro ca, tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātuṁ? Yo pana so caṇḍālakulā nesādakulā veṇakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannehi sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā elaṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato, svāssa aggi na c' eva accimā na ca vaṇṇimā na ca pabhassaro na ca tena sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātun ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Yo so, bho Gotama, khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannehi sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato, svāssa aggi accimā ca vaṇṇimā ca pabhassaro ca, tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātuṁ; yo pi so caṇḍālakulā nesādakulā veṇakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannehi sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā elaṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato, so c' assa aggi accimā ca vaṇṇimā ca pabhassaro ca, tena pi ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātuṁ. Sabbo pi hi, bho Gotama, aggi accimā ca vaṇṇimā ca pabhassaro ca,
sabbena pi ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātun ti.
Ettha, Assalāyana, brāhmaṇanaṁ kiṁ balaṁ ko assāso yad ettha brāhmaṇā evam āhaṁsu: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇā vā sujjhanti no abrāhmaṇā; brāhmaṇā va Brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā ti?
Kiñcāpi bhavaṁ Gotamo evam āha, atha kho ettha brāhmaṇā evam etam maññanti: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo — pe — brāhmadāyādā ti.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Idha khattiyakumāro brāhmaṇakaññāya saddhiṁ saṁvāsaṁ kappeyya; tesaṁ saṁvāsam anvāya putto jāyetha; yo so khattiyakumārena brāhmaṇakaṇṇāya putto uppanno siyā, so mātu pi sadiso pitu pi sadiso, "khattiyo" ti pi vattabbo "brāhmaṇo" ti pi vattabbo ti?
Yo so, bho Gotama, khattiyakumārena brāhmaṇakaññāya putto uppanno siyā, so mātu pi sadiso pitu pi sadiso, "khattiyo" ti pi vattabbo "brāhmaṇo" ti pi vattabbo ti.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Idha brāhmaṇakumāro khattiyakaññāya saddhiṁ saṁvāsaṁ kappeyya; tesaṁ saṁvāsaṁ anvāya putto jāyetha; yo so brāhmaṇakumāreṇa khattiyakaññāya putto uppanno siyā, so mātu pi sadiso pitu pi sadiso, "khattiyo" ti pi vattabbo "bhāhmaṇo" ti pi vattabbo ti?
Yo so, bho Gotama, brāhmaṇakumārena khattiyakaññāya putto uppanno siyā, so mātu pi sadiso pitu pi sadiso, "khattiyo" ti pi vattabbo "brāhmaṇo" ti pi vattabbo.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Idha vaḷavaṁ gadrabhena sampayojeyyuṁ; tesaṁ sampayogaṁ anvāya kisoro jāyetha; yo so vaḷavāya gadrabhena kisoro uppanno siyā, so mātu pi sadiso pitu pi sadiso, "asso" ti pi vattabbo "gadrabho" ti pi vattabbo ti?
Vekurañjāya hi so, bho Gotama, assataro hoti. Idaṁ hi 'ssa,
bho Gotama, nānākaraṇaṁ passāmi; amutra pana 'sānaṁ na kiñci nānākaraṇaṁ passāmīti.
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Idhāssu dve māṇavakā bhātaro sa-udariyā, eko ajjhāyako upanīto eko anajjhāyako anupanīto; kam ettha brāhmaṇā paṭhamaṁ bhojeyyuṁ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhuṇe vā ti?
Yo so, bho Gotama, māṇavako ajjhāyako upanīto, tam ettha brāhmaṇā paṭhamaṁ bhojeyyuṁ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhuṇe vā. Kiṁ hi, bho Gotama, anajjhāyake anupanīte dinnaṁ mahapphalaṁ bhavissatīti?
Taṁ kim maññasi, Assalāyana? Idhāssu dve māṇavakā bhātaro sa-udariyā, eko ajjhāyako upanīto dussīlo pāpadhammo, eko anajjhāyako anupanīto sīlavā kalyāṇadhammo; kam ettha brāhmaṇā paṭhamaṁ bhojeyyuṁ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhuṇe vā ti?
Yo so, bho Gotama, māṇavako anajjhāyako anupanīto sīlavā kalyāṇadhammo, tam ettha brāhmaṇā paṭhamaṁ bhojeyyuṁ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhuṇe vā. Kiṁ hi, bho Gotama, dussīle pāpadhamme dinnaṁ mahapphalaṁ bhavissatīti?
Pubbe kho tvaṁ, Assalāyana, jātiṁ agamāsi, jātiṁ gantvā mante agamāsi, mante gantvā tam etaṁ tvaṁ cātuvaṇṇiṁ suddhiṁ paccāgato yam ahaṁ paññāpemīti.
Evaṁ vutte Assalāyano māṇavo tuṇhībhūto maṅkubhūto pattakkhandho adhomukho pajjhāyanto apaṭibhāno nisīdi.
Atha kho Bhagavā Assalāyanaṁ māṇavaṁ tuṇhībhūtaṁ maṅkubhūtaṁ pattakkhandhaṁ adhomukhaṁ pajjhāyantaṁ apaṭibhānaṁ viditvā Assalāyanaṁ māṇavaṁ etad avoca: Bhūtapubbaṁ, Assalāyana, sattannaṁ brāhmaṇisīnaṁ araññāyatane paṇṇakuṭīsu sammantānaṁ evarūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ uppannaṁ hoti: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo
— pe — brahmadāyādā ti. Assosi kho, Assalāyana, Asito Devalo isi:-- Sattannaṁ kira brāhmaṇisīnaṁ araññāyatane paṇṇakuṭīsu sammantānaṁ evarūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ uppannaṁ hoti: Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo hīno añño vaṇṇo — pe — brahmadāyādā ti. Atha kho, Assalāyana, Asito Devalo isi kesamassuṁ kappetvā mañjeṭṭhavaṇṇāni dussāni nivāsetvā aṭaliyo upāhanā ārohitvā jātarūpamayaṁ daṇḍaṁ gahetvā sattannaṁ brāhmaṇisīnaṁ patthaṇḍile pāturahosi. Atha kho, Assalāyana, Asito Devalo isi sattannaṁ brāhmaṇisīnaṁ patthaṇḍile caṅkamamāno evam āha: Handa ko nu kho ime bhavanto brāhmaṇisayo gatā, handa ko nu kho ime bhavanto brāhmaṇisayo gatā ti?
Atha kho, Assalāyana, sattannaṁ brāhmaṇisīnaṁ etad ahosi: Ko nāyaṁ gāmaṇḍalarūpo viya sattannaṁ brāhmaṇisīnaṁ patthaṇḍile caṅkamamāno evam āha: Handa ko nu kho ime bhavanto brāhmaṇisayo gatā, handa ko nu kho ime bhavanto brāhmaṇisayo gatā ti? Handa naṁ abhisapāmāti. Atha kho, Assalāyana, satta brāhmaṇisayo Asitaṁ Devalaṁ isiṁ abhisapiṁsu: Bhasmā vasalī hohīti. Yathā yathā kho, Assalāyana, satta brāhmaṇisayo Asitaṁ Devalaṁ isiṁ abhisapiṁsu, tathā tathā Asito Devalo isi abhirūpataro c' eva hoti dassanīyataro ca pāsādikataro ca. Atha kho, Assalāyana, sattānnaṁ brāhmaṇisīnaṁ etam ahosi: Moghaṁ vata no tapo, aphalaṁ brahmacariyaṁ. Mayaṁ hi pubbe yaṁ abhisapāma: Bhasmā vasalī hohīti, bhasmā va bhavati ekacco; imaṁ pana mayaṁ yathā yathā abhisapāma, tathā tathā abhirūpataro c' eva hoti dassanīyataro ca pāsādikataro cāti.
Na bhavantānaṁ moghaṁ tapo, na panāphalaṁ brahmacariyaṁ. Iṅgha bhavanto yo mayi manopadoso, taṁ pajahathāti.
Yo bhavati manopadoso, taṁ pajahāma. Ko nu bhavaṁ hotīti?
Suto no bhavataṁ Asito Devalo isīti?
Evaṁ bho.
So kvāhaṁ, bho, homīti.
Atha kho, Assalāyana, satta brāhmaṇisayo Asitaṁ Devalaṁ isiṁ abhivādetuṁ upasaṅkamiṁsu. Atha kho, Assalāyana, Asito Devalo isi satta brāhmaṇisayo etad avoca: Sutaṁ me taṁ, bho: Sattannaṁ kira brāhmaṇisīnaṁ araññāyatane paṇṇakuṭīsu sammantānaṁ evarūpaṁ pāpakaṁ diṭṭhigataṁ uppannaṁ:-- Brāhmaṇā va seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇā va sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇā va Brahmuno putto orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā ti.
Evam bho.
Jānanti pana bhonto yā janīmātā brāhmaṇaṁ yeva agamāsi no abrāhmaṇan ti?
No h' idaṁ bho.
Jānanti pana bhonto yā janīmātu mātā yāvā sattamā mātāmahayugā brāhmaṇaṁ yeva agamāsi no abrāhmaṇan ti?
No h' idaṁ bho.
Jānanti pana bhonto yo janīpitā brāhmaṇiṁ yeva agamāsi no abrāhmaṇin ti?
No h' idaṁ bho.
Jānanti pana bhonto yo janīpitu pitā yāva sattamā pitāmahayugā brāhmaṇiṁ yeva agamāsi no abrāhmaṇin ti?
No h' idaṁ, bho.
Jānanti pana bhonto yathā gabbhassa avakkanti hotīti?
Jānāma mayaṁ, bho, yathā gabbhassa avakkanti hoti.
Idha mātāpitaro va sannipatitā honti, mātā ca utunī hoti, gandhabbo va paccupaṭṭhito hoti; evaṁ tiṇṇaṁ sannipātā gabbhassa avakkanti hotīti.
Jānanti pano bhonto yagghe so gandhabbo khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā ti?
Na mayaṁ, bho, jānāma yagghe so gandhabbo khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā ti.
Evaṁ sante bho jānātha ke tumhe hothāti?
Evaṁ sante, bho, na mayaṁ jānāma keci mayaṁ homāti.
Te hi nāma, Assalāyana, satta brāhmaṇisayo Asitena Devalena isinā sake jātivāde samanuyuñjiyamānā samanubhāsiyamānā samanuggāhiyamānā na sampāyissanti. Kiṁ pana tvaṁ etarahi mayā sakasmiṁ jātivāde samanuyuñjiyamāno samanubhāsiyamāno samanuggāhiyamāno sampāyissasi, yesaṁ tvaṁ sācariyako na Puṇṇo dabbigāho ti?
Evaṁ vutte Assalāyano māṇavo Bhagavantaṁ etad avoca: Abhikkantaṁ bho Gotama, abhikkantaṁ bho Gotama; upāsakam maṁ bhavaṁ Gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
ASSALĀYANASUTTAṀ TATIYAṀ.
XCIV. Ghoṭamukha Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ āyasmā Udeno Bārāṇasiyaṁ viharati Khemiyambavane. Tena kho pana samayena Ghoṭamukho brāhmaṇo Bārāṇasiṁ anuppatto hoti kenacid eva karaṇīyena. Atha kho Ghoṭamukho brāhmaṇo jaṅghāvihāraṁ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena Khemiyambavanaṁ ten' upasaṅkami.
Tena kho pana samayena āyasmā Udeno abbhokāse caṅkamati. Atha kho so Ghoṭamukho brāhmaṇo yen' āyasmā Udeno ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmatā Udenena saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā āyasmantaṁ Udenaṁ ekamantaṁ anucaṅkamamāno evam āha: Ambho samaṇa na 'tthi dhammiko paribbājo, evaṁ me ettha hoti: tañ ca kho bhavantarūpānaṁ vā adassanā, yo vā pan' ettha dhammo ti.
Evaṁ vutte āyasmā Udeno caṅkamā orohitvā vihāraṁ pavisitvā paññatte āsane nisīdi. Ghoṭamukho pi kho brāhmaṇo caṅkamā orohitvā vihāraṁ pavisitvā ekamantaṁ aṭṭhāsi.
Ekamantaṁ ṭhitaṁ kho Ghoṭamukhaṁ brāhmaṇaṁ āyasmā Udeno etad avoca: Saṁvijjante kho, brāhmaṇa, āsanāni; sace ākaṅkhasi, nisīdāti.
Etad eva kho pana mayaṁ bhoto Udenassa āgamayamānā na nisīdāma. Kathaṁ hi nāma mādiso pubbe animantito āsane nisīditabbaṁ maññeyyāti?
Atha kho Ghoṭamukho brāhmaṇo aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Ghoṭamukho brāhmaṇo āyasmantaṁ Udenaṁ etad avoca: Ambho samaṇa na 'tthi dhammiko paribbājo, evaṁ me ettha hoti: tañ ca kho bhavantarūpānaṁ vā adassanā, yo vā pan' ettha dhammo ti.
Sace kho pana me tvaṁ, brāhmaṇa, anumaññeyyaṁ anujāneyyāsi. paṭikkositabbañ ca paṭikkoseyyāsi, yassa ca pana me bhāsitassa atthaṁ na jāneyyāsi, mamaṁ yeva tattha uttariṁ paṭipuccheyyāsi: Idaṁ bho Udena kathaṁ; imassa kvattho ti? Evaṁ katvā siyā no ettha kathāsallāpo ti.
Anumaññeyyaṁ khvāhaṁ bhoto Udenassa anujānissāmi, paṭikkositabbañ ca paṭikkosissāmi; yassa ca panāhaṁ bhoto Udenassa bhāsitassa atthaṁ na jānissāmi,
bhavantaṁ yeva tatth' Udenaṁ uttariṁ paṭipucchissāmi:-- Idaṁ bho Udena kathaṁ? Imassa kvattho ti? Evaṁ katvā hotu no ettha kathāsallāpo ti.
Cattāro 'me, brāhmaṇa, puggalā santo saṁvijjamānā lokasmiṁ. Katame cattāro? Idha, brāhmaṇa, ekacco puggalo attantapo hoti attaparitāpanānuyogam anuyutto. Idha pana, brāhmaṇa, ekacco puggalo parantapo hoti paraparitāpanānuyogam anuyutto. Idha, brāhmaṇa, ekacco, puggalo attantapo ca hoti attaparitāpanānuyogam anuyutto, parantapo ca paraparitāpanānuyogam anuyutto. Idha pana, brāhmaṇa, ekacco puggalo n' ev' attantapo hoti nāttaparitāpanānuyogam anuyutto, na parantapo na paraparitāpanānuyogam anuyutto.
So anattantapo aparantapo diṭṭhe va dhamme nicchāto nibbuto sītibhūto sukhapaṭisaṁvedī brahmabhūtena attanā viharati. Imesaṁ, brāhmaṇa, catunnaṁ puggalānaṁ katamo te puggalo cittam ārādhetīti?
Yvāyaṁ, bho Udena, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogam anuyutto, ayaṁ me puggalo cittaṁ n' ārādheti. Yo pāyaṁ, bho Udena, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogam anuyutto, ayam pi me puggalo cittaṁ n' ārādheti. Yo pāyaṁ, bho Udena, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogam anuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogam anuyutto, ayam pi me puggalo cittaṁ n' ārādheti. Yo ca kho ayaṁ, bho Udena, puggalo n' ev' attantapo n' attaparitāpanānuyogam anuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogam anuyutto, so anattantapo aparantapo diṭṭhe va dhamme nicchāto nibbuto sītibhūto sukhapaṭisaṁvedī brahmabhūtena attanā viharati, ayaṁ me puggalo cittaṁ ārādhetīti.
Kasmā pana te, brāhmaṇa, ime tayo puggalā cittaṁ n' ārādhentīti?
Yvāyaṁ, bho Udena, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogam anuyutto, so attānaṁ sukhakāmaṁ dukkhapaṭikkūlaṁ ātāpeti paritāpeti; iminā me ayaṁ puggalo cittaṁ n' ārādheti.
Yo pāyaṁ, bho Udena, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogam anuyutto, so paraṁ sukhakāmaṁ dukkhapaṭikkūlaṁ ātāpeti paritāpeti; iminā me ayaṁ puggalo cittaṁ n' ārādheti.
Yo pāyaṁ, bho Udena, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogam anuyutto parantapo ca paritāpanānuyogam anuyutto. so attānañ ca parañ ca sukhakāme dukkhapaṭikkūle ātāpeti paritāpeti; iminā me ayaṁ puggalo cittaṁ n' ārādheti.
Yo ca kho ayaṁ, bho Udena, puggalo n' ev' attantapo nāttaparitāpanānuyogam anuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogam anuyutto, so anattantapo aparantapo diṭṭhe va dhamme nicchāto nibbuto sītibhūto sukhapaṭisaṁvedī brahmabhūtena attanā viharati, so attānañ ca parañ ca sukhakāme dukkhapaṭikkūle n' eva ātāpeti na paritāpeti;-- iminā me ayaṁ puggalo cittaṁ ārādhetīti.
Dve 'mā, brāhmaṇa, parisā. Katamā dve? Idha, brāhmaṇa, ekaccā parisā sārattarattā maṇikuṇḍalesu puttabhariyaṁ pariyesati, dāsidāsaṁ pariyesati, khettavatthuṁ pariyesati, jātarūparajataṁ pariyesati. Idha pana, brāhmaṇa, ekaccā parisā asārattarattā maṇikuṇḍalesu puttabhariyaṁ pahāya dāsidāsaṁ pahāya khettavatthuṁ pahāya jātarūparajataṁ pahāya agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā. Svāyaṁ, brāhmaṇa, puggalo n' ev' attantapo nāttaparitāpanānuyogam anuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogam anuyutto, so anattantapo aparantapo diṭṭhe va dhamme nicchāto nibbuto sītibhūto sukhapaṭisaṁvedī brahmabhūtena attanā viharati, — imaṁ tvaṁ, brāhmaṇa, puggalaṁ katamassaṁ parisāyaṁ bahulaṁ samanupassasi, — yā vā 'yaṁ parisā sārattarattā maṇikuṇḍalesu puttabhariyaṁ pariyesati, dāsidāsaṁ pariyesati, khettavatthuṁ pariyesati, jātarūparajataṁ pariyesati, yā vā 'yaṁ parisā asārattarattā maṇikuṇḍalesu puttabhariyaṁ pahāya dāsidāsaṁ pahāya khettavatthuṁ pahāya jātarūparajataṁ pahāya agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā ti?
Yvāyaṁ, bho Udena, puggalo n' ev' attantapo nāttaparitāpanānuyogam anayutto na parantapo na paraparitāpanānuyogam anuyutto, so anattantapo aparantapo diṭṭhe va dhamme nicchāto nibbuto sukhapaṭisaṁvedī brahmabhūtena attanā viharati, — imāhaṁ puggalaṁ yāyaṁ parisā asārattarattā maṇikuṇḍalesu puttabhariyaṁ pahāya dāsidāsaṁ pahāya khettavatthuṁ pahāya jātarūparajataṁ pahāya agārasmā anagāriyaṁ pabbajitā, imissaṁ parisāyaṁ bahulaṁ samanupassāmīti.
Idān' eva kho pana te, brāhmaṇa, bhāsitaṁ:-- Mayaṁ evaṁ ājānāma, ambho samaṇa, na 'tthi dhammiko paribbājo, evaṁ me ettha hoti: tañ ca kho bhavantarūpānaṁ vā adassanā, yo vā pan' ettha dhammo ti.
Addhā me sā, bho Udena, sānuggahā vācā bhāsitā.
Atthi dhammiko paribbājo, evaṁ me ettha hoti, evañ ca pana maṁ bhavaṁ Udeno dhāretu, ye c' ime bhotā Udenena cattāro puggalā saṅkhittena vuttā vitthārena avibhattā, sādhu me bhavaṁ Udeno ime cattāro puggale vitthārena vibhajatu anukampaṁ upādāyāti.
Tena hi, brāhmaṇa, suṇāhi, sādhukaṁ manasikarohi, bhāsissāmīti.
Evaṁ bho ti kho Ghoṭamukho brāhmaṇo āyasmato Udenassa paccassosi.
Āyasmā Udeno etad avoca:-- Katamo ca, brāhmaṇa, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogam anuyutto? Idha, brāhmaṇa, ekacco puggalo acelako hoti muttācāro hatthāvalekhano, na ehibhadantiko na tiṭṭhabhadantiko nābhihaṭaṁ na uddisakataṁ na nimantaṇaṁ sādiyati; so na kumbhīmukhā patigaṇhāti, na kaḷopimukhā paṭigaṇhāti, na eḷakamantaraṁ na daṇḍamantaraṁ na musalamantaraṁ, na dvinnaṁ bhuñjamānānaṁ, na gabbhiniyā na pāyamānāya, na purisantaragatāya,
na saṅkittīsu, na yattha sā upaṭṭhito hoti, na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī, na macchaṁ na maṁsaṁ na suraṁ na merayaṁ na thusodakaṁ pivati. So ekāgāriko vā hoti ekālopiko, dvāgāriko vā hoti dvālopiko, — pe — sattāgāriko vā hoti sattālopiko; ekissā pi dattiyā yāpeti, dvīhi pi dattīhi yāpeti, — pe — sattahi pi dattīhi yāpeti; ekāhikam pi āhāraṁ āhāreti, dvīhikam pi āhāraṁ āhāreti — pe — sattāhikam pi āhāraṁ āhāreti, . . ., (&c. as 1. 343 line 2 down to 349 line 3) ... attanā viharatīti.
Evaṁ vutte Ghoṭamukho brāhmaṇo āyasmantaṁ Udenaṁ etad avoca: Abhikkantaṁ bho Udena, abhikkantaṁ bho Udena. Seyyathāpi, bho Udena, nikujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya: Cakkhumanto rūpāni dakkhintīti;-- evam evaṁ bhotā Udenena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhavantaṁ Udenaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca; upāsakam maṁ bhavaṁ Udeno dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
Mā kho maṁ tvaṁ, brāhmaṇa, saraṇaṁ agamāsi. Tam eva tvaṁ Bhagavantaṁ saraṇaṁ gaccha yam ahaṁ saraṇaṁ gato ti.
Kahaṁ pana, bho Udena, etarahi so bhavaṁ Gotamo viharati arahaṁ sammāsambuddho ti?
Parinibbuto kho, brāhmaṇa, etarahi so Bhagavā arahaṁ sammāsambuddho ti.
Sace hi mayaṁ, bho Udena, suṇeyyāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ dasasu pi yojanesu, dasa pi mayaṁ yojanāni gaccheyyāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhaṁ. Sace mayaṁ, bho Udena, suṇeyyāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ vīsatiyā yojanesu — pe — tiṁsāya yojanesu, cattārīsāya yojanesu, paññāsāya yojanesu, paññāsam pi mayaṁ yojanāni gaccheyyāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhaṁ; yojanasate pi mayaṁ,
bho Udena, suṇeyyāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ, yojanasatam pi mayaṁ gaccheyyāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhaṁ. Yato ca kho, bho Udena, parinibbuto so bhavaṁ Gotamo, parinibbutam pi mayan taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāma dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca. Upāsakam maṁ bhavaṁ Udeno dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gataṁ.
Atthi ca me, bho Udena, Aṅgarājā devasikaṁ niccabhikkhaṁ dadāti, tato ahaṁ bhoto Udenassa ekaṁ niccabhikkhaṁ dadāmīti.
Kiṁ pana te, brāhmaṇa, Aṅgarājā devasikaṁ niccabhikkhaṁ dadātīti?
Pañca, bho Udena, kahāpaṇasatānīti.
Na kho no, brāhmaṇa, kappati jātarūparajataṁ paṭiggahetun ti.
Sace taṁ bhoto Udenassa na kappati, vihāraṁ bhoto Udenassa kārāpessāmīti.
Sace kho me tvaṁ, brāhmaṇa, vihāraṁ kārāpetukāmo, Pāṭaliputte saṅghassa upaṭṭhānasālaṁ kārāpehīti.
Iminā p' ahaṁ bhoto Udenassa bhiyyosomattāya attamano abhiraddho, yaṁ maṁ bhavaṁ Udeno saṅghe dānaṁ samādapeti. Esāhaṁ, bho Udena, etissā ca niccabhikkhāya aparāya ca niccabhikkhāya Pāṭaliputte saṅghassa upaṭṭhānasālaṁ kārāpessāmīti.
Atha kho Ghoṭamukho brāhmaṇo etissā ca niccabhikkhāya aparāya ca niccabhikkhāya Pāṭaliputte saṅghassa upaṭṭhānasālaṁ kārāpesi. Sā etarahi Ghoṭamukhī ti vuccatīti.
GHOṬAMUKHASUTTAṀ CATUTTHAṀ.
XCV. Cankī Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kosalesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena Opasādaṁ nāma Kosalānaṁ brāhmaṇagāmo tad avasari.
Tatra sudaṁ Bhagavā Opasāde viharati uttarena Opasādaṁ devavane sālavane. Tena kho pana samayena Caṅkī brāhmaṇo Opasādaṁ ajjhāvasati sattussadaṁ satiṇakaṭṭhodakaṁ sadhaññaṁ rājabhoggaṁ raññā Pasenadinā Kosalena dinnaṁ rājadāyaṁ brahmadeyyaṁ. Assosum kho Opasādakā brāhmaṇagahapatikā: Samaṇo khalu ... bho Gotamo (&c., as pp. 54 — 5, substituting Opasādaṁ for Thullakoṭṭhitaṁ) ... arahataṁ dassanaṁ hotīti. Atha kho Opasādakā brāhmaṇagahapatikā Opasādā nikkhamitvā saṅghā saṅghīgaṇībhūtā uttarena mukhe gacchanti yena devavanaṁ sālavanaṁ. Tena kho pana samayena Caṅkī brāhmaṇo upari pāsāde divā seyyaṁ upagato hoti. Addasā kho Caṅkī brāhmaṇo Opasādake brāhmaṇagahapatike Opasādā nikkhamitvā saṅghe saṅghīgaṇībhūte uttarena mukhe gacchante yena devavanaṁ sālavanaṁ, disvāna khattaṁ āmantesi: Kin nu kho, bho khatte, Opasādakā brāhmaṇagahapatikā Opasādā nikkhamitvā saṅghā saṅghīgaṇībhūtā uttarena mukhe gacchanti yena devavanaṁ sālavanan ti?
Atthi, bho Caṅki, samaṇo Gotamo Sakyaputto Sakyakulā pabbajito Kosalesu ... (&c. as p. 55) ... Buddho bhagavā ti. Tam ete bhavantaṁ Gotamaṁ upasaṅkamantīti.
Tena hi, bho khatte, yena Opasādakā brāhmaṇagahapatikā ten' upasaṅkama, upasaṅkamitvā Opasādake brāhmaṇagahapatike evaṁ vadehi: Caṅkī, bho, brāhmaṇo evam āha: Āgamentu kira bhavanto, Caṅkī pi brāhmaṇo samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamissatīti.
Evaṁ bho ti kho so khattā Caṅkissa brāhmaṇassa paṭisutvā yena Opasādakā brāhmaṇagahapatikā ten' upasaṅkami,
upasaṅkamitvā Opasādake brāhmaṇagahapatike etad avoca: Caṅkī, bho, brāhmaṇo evam āha: Āgamentu kira bhavanto, Caṅkī pi brāhmaṇo samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamissatīti.
Tena kho pana samayena nānāverajjakānaṁ brāhmaṇānaṁ pañcamattāni brāhmaṇasatāni Opasāde paṭivasanti kenacid eva karaṇīyena. Assosuṁ kho te brāhmaṇā: Caṅkī kira brāhmaṇo samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamissatīti. Atha kho te brāhmaṇā yena Caṅkī brāhmaṇo ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā Caṅkiṁ brāhmaṇaṁ etad avocuṁ: Saccaṁ kira bhavaṁ Caṅkī samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamissatīti?
Evaṁ kho me, bho, hoti, aham pi samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamissāmīti.
Mā bhavaṁ Caṅkī samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkami. Na arahati bhavaṁ Caṅkī samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ. Samaṇo tveva Gotamo arahati bhavantaṁ Caṅkiṁ dassanāya upasaṅkamituṁ. Bhavaṁ hi Caṅkī ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena; yaṁ pi bhavaṁ Caṅkī ubhato sujāto ... jātivādena, iminā p' aṅgena na arahati bhavaṁ Caṅkī samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ; samaṇo tveva Gotamo arahati bhavantaṁ Caṅkiṁ dassanāya upasaṅkamituṁ. Bhavaṁ hi Caṅkī aḍḍho mahaddhano mahābhogo; bhavaṁ hi Caṅkī tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṁ sākkharappabhedānaṁ itihāsapañcamānaṁ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Bhavaṁ hi Caṅkī abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavaccasī akkhuddāvakāso dassanāya. Bhavaṁ hi Caṅkī sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato. Bhavaṁ hi Caṅkī kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo porīyā vācāya samannāgato visaṭṭhāya anelagaḷāya atthassa viññāpaniyā.
Bhavaṁ hi Caṅkī bahunnaṁ ācariyapācariyo tīṇi māṇavakasatāni mante vāceti. Bhavaṁ hi Caṅkī rañño Pasenadissa Kosalassa sakkato garukato mānito pūjito apacito. Bhavaṁ hi Caṅkī brāhmaṇassa Pokkharasātissa sakkato garukato mānito pūjito apacito. Bhavaṁ hi Caṅkī Opasādaṁ ajjhāvasati sattussadaṁ satiṇakaṭṭhodakaṁ sadhaññaṁ rājabhoggaṁ rañño Pasenadinā Kosalena dinnaṁ rājadāyaṁ brahmadeyyaṁ. Yam pi bhavaṁ Caṅkī Opasādaṁ ajjhāvasati sattussadaṁ ... brahmadeyyaṁ, iminā p' aṅgena na arahati bhavaṁ Caṅkī samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ; samaṇo tveva Gotamo arahati bhavantaṁ Caṅkiṁ dassanāya upasaṅkamitun ti.
Evaṁ vutte Caṅkī brāhmaṇo te brāhmaṇe etad avoca: — Tena hi, bho, mama pi suṇātha yathā mayam eva arahāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ, na tveva arahati so bhavaṁ Gotamo amhākaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ. Samaṇo khalu, bho, Gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
Yam pi, bho, samaṇo Gotamo ubhato sujāto ... jātivādena, iminā p' aṅgena na arahati so bhavaṁ Gotamo amhākaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ, atha kho mayam eva arahāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ.
Samaṇo khalu, bho, Gotamo pahūtaṁ hiraññasuvaṇṇaṁ ohāya pabbajito bhūmigatañ ca vehāsaṭṭhañ ca. Samaṇo khalu bho Gotamo daharo va samāno susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito. Samaṇo khalu bho Gotamo akāmakānaṁ mātāpitunnaṁ assumukhānaṁ rudantānaṁ kessamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajito. Samaṇo khalu bho Gotamo abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavaccasī akkhuddāvakāso dassanāya.
Samaṇo khalu bho Gotamo sīlavā ariyasīlī kusalasīlī kusalasīlena samannāgato. Samaṇo khalu bho Gotamo kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagaḷāya atthassa viññāpaniyā. Samaṇo khalu bho Gotamo bahunnaṁ ācariyapācariyo. Samaṇo khalu bho Gotamo khīṇakāmarāgo vigatacāpallo. Samaṇo khalu bho Gotamo kammavādī kiriyavādī apāpapurekkhāro.
brahmaññāya pajāya. Samaṇo khalu bho Gotamo uccākulā pabbajito ādīnakhattiyakulā. Samaṇo khalu bho Gotamo aḍḍhakulā pabbajito mahaddhanā mahābhogā. Samaṇaṁ khalu, bho, Gotamaṁ tiroraṭṭhā tirojanapadā sampucchituṁ āgacchanti. Samaṇaṁ khalu, bho, Gotamaṁ anekāni devatāsahassāni pāṇehi saraṇaṁ gatāni. Samaṇaṁ khalu, bho, Gotamaṁ evaṁ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: Iti pi so Bhagavā arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṁ buddho bhagavā ti. Samaṇo khalu, bho, Gotamo dvattiṁsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato. Samaṇaṁ khalu, bho, Gotamaṁ rājā Māgadho Seniyo Bimbisāro saputtadāro pāṇehi saraṇaṁ gato. Samaṇaṁ khalu, bho, Gotamaṁ rājā Pasenadi Kosalo saputtadāro pāṇehi saraṇaṁ gato. Samaṇaṁ khalu, bho, Gotamaṁ brāhmaṇo Pokkharasāti saputtadāro pāṇehi saranaṁ gato. Samaṇo khalu, bho, Gotamo Opasādaṁ anuppatto Opasāde viharati uttarena Opasādaṁ devavane sālavane. Ye pana kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vā amhākaṁ gāmakhettaṁ āgacchanti, atithī no te honti. Atithī kho pan' amhehi sakkātabbā garukātabbā mānetabbā pūjetabbā. Yam pi, bho, samaṇo Gotamo Opāsadaṁ anuppatto Opasāde viharati uttarena Opasādaṁ devavane sālavane, atithi 'smākaṁ samaṇo Gotamo; atithi kho pan' amhehi sakkātabbo garukātabbo mānetabbo pūjetabbo.
Iminā p' aṅgena na arahati so bhavaṁ Gotamo amhākaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ. Atha kho mayam eva arahāma taṁ bhavantaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ. Ettakaṁ kho ahaṁ, bho, tassa bhoto Gotamassa vaṇṇaṁ pariyāpuṇāmi, na ca so bhavaṁ Gotamo ettakavaṇṇo, aparimāṇavaṇṇo hi so bhavaṁ Gotamo. Ekamekena pi, bho, aṅgena samannāgato na arahati so bhavaṁ Gotamo amhākaṁ dassanāya upasaṅkamituṁ. Atha kho mayam eva arahāma taṁ bhavantaṁ Gotamam dassanāya upasaṅkamituṁ. Tena hi bho sabbe va mayaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ dassanāya upasaṅkamissāmāti.
Atha kho Caṅkī brāhmaṇo mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṁ yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Tena kho pana samayena Bhagavā vuddhehi vuddhehi brāhmaṇehi saddhiṁ kiñci kiñci kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā nisinno hoti. Tena kho pana samayena Kāpaṭhiko nāma māṇavo daharo vuttasiro soḷāsavassuddesiko jātiyā, tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṁ itihāsapañcamānaṁ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo, tassaṁ parisāyaṁ nisinno hoti. So vuddhānaṁ vuddhānaṁ brāhmaṇānaṁ Bhagavatā saddhiṁ mantayamānānaṁ antarantarākathaṁ opāteti. Atha kho Bhagavā Kāpaṭhikam māṇavaṁ apasādesi: Mā 'yasmā Bhāradvājo vuddhānaṁ vuddhānaṁ brāhmaṇānaṁ mantayamānānaṁ antarantarākathaṁ opātetu, kathāpariyosānaṁ āyasmā Bhāradvājo āgametūti. Evaṁ vutte Caṅkī brāhmaṇo Bhagavantaṁ etad avoca: Mā bhavaṁ Gotamo Kāpaṭhikaṁ māṇavaṁ apasādesi. Kulaputto ca Kāpaṭhiko māṇavo, bahussuto ca Kāpaṭhiko māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca Kāpaṭhiko māṇavo, paṇḍito ca Kāpaṭhiko māṇavo, pahoti ca Kāpaṭhiko māṇavo bhotā Gotamena saddhiṁ asmiṁ vacane paṭimantetun ti. Atha kho Bhagavato etad ahosi: Addhā kho Kāpaṭhikassa māṇavassa tevijjake pāvacane kataṁ bhavissati,
tathā hi naṁ brāhmaṇā sampurekkharontīti. Atha kho Kāpaṭhikassa māṇavassa etad ahosi: Yadā me samaṇo Gotamo cakkhunā cakkhuṁ upasaṁharissati, athāhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ pañham pucchissāmīti. Atha kho Bhagavā Kāpaṭhikassa māṇavassa cetasā ceto parivitakkam aññāya yena Kāpaṭhiko māṇavo tena cakkhūni upasaṁhāsi.
Atha kho Kāpaṭhikassa māṇavassa etad ahosi: Samannāharati kho maṁ samaṇo Gotamo; yannūnāhaṁ samaṇaṁ Gotamaṁ pañhaṁ puccheyyan ti? Atha kho Kāpaṭhiko māṇavo Bhagavantaṁ etad avoca: Yad idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇānaṁ porāṇaṁ mantapadaṁ itihītiha paramparāya piṭakasampadāya, tattha ca brāhmaṇā ekaṁsena niṭṭhaṁ gacchanti: idam eva saccaṁ, mogham aññan ti, — idha bhavaṁ Gotamo kim āhāti?
Kiṁ pana, Bhāradvāja, atthi koci brāhmaṇānaṁ ekabrāhmaṇo pi yo evam āha: Aham etaṁ jānāmi, aham etaṁ passāmi: idam eva saccaṁ mogham aññan ti?
No h' idaṁ, bho Gotama.
Kiṁ pana, Bhāradvāja? Atthi koci brāhmaṇānaṁ ekācariyo pi ekācariyapācariyo pi yāva sattamā ācariyamahayugā pi yo evam āha: Ahaṁ etaṁ jānāmi, aham etaṁ passāmi: idam eva saccaṁ mogham aññan ti?
No h' idaṁ, bho Gotama.
Kiṁ pana, Bhāradvāja, ye pi te brāhmaṇānaṁ pubbakā isayo mantānaṁ kattāro mantānaṁ pavattāro, yesam idaṁ etarahi brāhmaṇā porāṇaṁ mantapadaṁ gītaṁ pavuttaṁ samihitaṁ tad anūgāyanti tad anubhāsanti bhāsitam anubhāsanti vācitam anuvācenti, — seyyathīdaṁ: Aṭṭhako Vāmako Vāmadevo Vessāmitto Yamataggi Aṅgiraso Bhāradvājo Vāseṭṭho Kassapo Bhagu, — te pi evam āhaṁsu: Mayam etaṁ jānāma, mayam etaṁ passāma: idam eva saccaṁ mogham aññan ti?
No h' idaṁ, bho Gotama.
Iti kira, Bhāradvāja, na 'tthi koci brāhmaṇaṁ ekabrāhmaṇo pi yo evam āha: Aham etaṁ jānāmi, aham etaṁ passāmi: idam eva saccaṁ mogham aññan ti. Na 'tthi koci brāhmaṇaṁ ekācariyo pi ekācariyapācariyo pi yāva sattamā ācariyamahayugā yo evam āha: Aham etaṁ jānāmi, aham etaṁ passāmi: idaṁ eva saccaṁ mogham aññan ti. Ye pi te brāhmaṇaṁ pubbakā isayo māntānaṁ kattāro mantānaṁ pavattāro, yesam idaṁ etarahi brāhmaṇā porāṇaṁ mantapadaṁ gītaṁ pavuttaṁ samihitaṁ tad anugāyanti tad anubhāsanti bhāsitam anubhāsanti vācitam anuvācenti, — seyyathīdam: Aṭṭhako Vāmako Vāmadevo Vessāmitto Yamataggi Aṅgiraso Bhāradvājo Vāseṭṭho Kassapo Bhagu, — te pi na evam āhaṁsu: Mayam etaṁ jānāma, mayam etaṁ passāma: idam eva saccaṁ mogham aññan ti. Seyyathāpi, Bhāradvāja.
andhaveṇi paramparā-saṁsattā, purimo pi na passati majjhimo pi ma passati pacchimo pi na passati, — evam eva kho, Bhāradvāja, andhaveṇupamaṁ maññe brāhmaṇānaṁ bhāsitaṁ sampajjati;-- purimo pi na passati majjhimo pi na passati pacchimo pi na passati. Taṁ kim maññasi, Bhāradvāja? Nanu evaṁ sante brāhmaṇānaṁ amūlikā saddhā sampajjatīti?
No kho 'ttha, bho Gotama, brāhmaṇā saddhāya yeva payirūpāsanti, anussavā p' ettha brāhmaṇā payirūpāsantīti.
Pubbe va kho tvaṁ, Bhāradvāja, saddhaṁ agamāsi; anussavaṁ idāni vadesi. Pañca kho ime, Bhāradvāja, dhammā diṭṭhe va dhamme dvidhā vipākā. Katame pañca? — Saddhā ruci anussavo ākāraparivitakko diṭṭhinijjhānakhanti.
Ime, Bhāradvāja, pañca dhammā diṭṭhe va dhamme dvidhā vipākā. Api ca, Bhāradvāja, susaddahitaṁ yeva hoti, tañ ca hoti rittaṁ tucchaṁ musā; no ce pi susaddahitaṁ hoti, tañ ca hoti bhūtaṁ tacchaṁ anaññathā. Api ca, Bhāradvāja,
surucitaṁ yeva hoti — pe — svānussutaṁ yeva hoti — pe — suparivitakkitaṁ yeva hoti — pe — sunijjhāyitaṁ yeva hoti, tañ ca hoti rittaṁ tucchaṁ musā; no ce pi sunijjhāyitaṁ hoti, tañ ca hoti bhūtaṁ tacchaṁ anaññathā. Saccam anurakkhatā, Bhāradvāja, viññunā purisena nālam ettha ekaṁsena niṭṭhaṁ gantuṁ: idam eva saccaṁ, mogham aññan ti.
Kittāvatā pana, bho Gotama, saccānurakkhanā hoti?
Kittāvatā saccam anurakkhati? Saccānurakkhanaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Saddhā ce pi, Bhāradvāja, purisassa hoti, evaṁ me saddhā ti iti vadaṁ saccam anurakkhati, na tveva tāva ekaṁsena niṭṭhaṁ gacchati: idam eva saccaṁ, mogham aññan ti. [Ettāvatā kho, Bhāradvāja, saccānurakkhanā hoti; ettāvatā saccam anurakkhati, ettāvatā ca mayaṁ saccānurakkhanaṁ paññāpemi, na tveva tāva saccānubodho hoti].
Ruci ce pi, Bhāradvāja, purisassa hoti; anussavo ce pi, Bhāradvāja, purisassa hoti; ākāraparivitakko ce pi, Bhāradvāja, purisassa hoti; diṭṭhinijjhānakhanti ce pi, Bhāradvāja, purisassa hoti, evaṁ me diṭṭhinijjhānakhantīti iti vadaṁ saccam anurakkhati, na tveva tāva ekaṁsena niṭṭhaṁ gacchati: idam eva saccaṁ, mogham aññan ti. Ettāvatā kho, Bhāradvāja, saccānurakkhanā hoti; ettāvatā saccam anurakkhati, ettāvatā ca mayaṁ saccānurakkhanaṁ paññāpema, na tveva tāva saccānubodho hotīti.
Ettāvatā, bho Gotama, saccānurakkhanā hoti, ettāvatā saccam anurakkhati, ettāvatā ca mayaṁ saccānurakkhanaṁ pekkhāma. Kittāvatā pana, bho Gotama, saccānubodho hoti? Kittāvatā saccam anubujjhati? Saccānubodhaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Idha Bhāradvāja, bhikkhu aññataraṁ gāmaṁ vā nigamaṁ vā upanissāya viharati, tam enaṁ gahapati vā gahapatiputto vā upasaṅkamitvā tīsu dhammesu samannesati,
lobhaniyesu dhammesu dosaniyesu dhammesu mohaniyesu dhammesu: Atthi nu kho imassa āyasmato tathārūpā lobhaniyā dhammā yathārūpehi lobhaniyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṁ vā vadeyya jānāmīti, apassaṁ vā vadeyya passāmīti, paraṁ vā tathattāya samādapeyya yaṁ paresaṁ assa dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyāti? Tam enam samannesamāno evaṁ jānāti: Na 'tthi kho imass' āyasmato tathārūpā lobhaniyā dhammā yathārūpehi lobhaniyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṁ vā vadeyya jānāmīti, apassaṁ vā vadeyya passāmīti, paraṁ vā tathattāya samādapeyya yaṁ paresaṁ assa dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyāti. Tathā kho pan' imass' āyasmato kāyasamācāro, tathā vacīsamācāro, yathā taṁ aluddhassa. Yaṁ kho pana ayam āyasmā dhammaṁ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedaniyo, na so dhammo sudesiyo luddhenāti. Yato naṁ samannesamāno visuddhaṁ lobhaniyehi dhammehi samanupassati, tato naṁ uttariṁ samannesati dosaniyesu dhammesu: Atthi nu kho imass' āyasmato tathārūpā dosaniyā dhammā yathārūpehi dosaniyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṁ vā vadeyya jānāmīti apassaṁ vā vadeyya passāmīti paraṁ vā tathattāya samādapeyya yaṁ paresaṁ assa dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyāti? Tam enaṁ samannesamāno evaṁ jānāti: Na 'tthi kho imass' āyasmato tathārūpā dosaniyā dhammā yathārūpehi dosaniyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṁ vā vadeyya jānāmīti, apassaṁ vā vadeyya passāmīti, paraṁ vā tathattāya samādapeyya yaṁ paresaṁ assa dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyāti. Tathā kho pan' imass' āyasmato kāyasamācāro, tathā vacīsamācāro yathā taṁ aduṭṭhassa. Yaṁ kho pan' ayam āyasmā dhammaṁ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedaniyo, na so dhammo sudesiyo duṭṭhenāti. Yato naṁ samannesamāno visuddham dosaniyehi dhammehi samanupassati,
tato naṁ uttariṁ samannesati mohaniyesu dhammesu: Atthi nu kho imass' āyasmato tathārūpā mohaniyā dhammā yathārūpehi mohaniyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṁ vā vadeyya jānāmīti, apassaṁ vā vadeyya passāmīti, paraṁ vā tathattāya samādapeyya yaṁ paresaṁ assa dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyāti? Tam enaṁ samannesamāno evaṁ jānāti: Na 'tthi kho imass' āyasmato tathārūpā mohaniyā dhammā yathārūpehi mohaniyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṁ vā vadeyya jānāmīti, apassaṁ vā vadeyya passāmīti, paraṁ vā tathattāya samādapeyya yaṁ paresaṁ assa dīgharattaṁ ahitāya dukkhāyāti. Tathā kho pan' imass' āyasmato kāyasamācāro, tathā vacīsamācāro, yathā taṁ amūḷhassa. Yaṁ kho pana ayam āyasmā dhammaṁ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedaniyo, na so dhammo sudesiyo mūḷhenāti. Yato naṁ samannesamāno visuddhaṁ mohaniyehi dhammehi samanupassati, atha tamhi saddhaṁ niveseti, saddhājāto upasaṅkamanto payirūpāsati, payirūpāsanto sotaṁ odahati, ohitasoto dhammaṁ suṇāti, sutvā dhammaṁ dhāreti, dhāritānaṁ dhammānaṁ atthaṁ upaparikkhati, atthaṁ upaparikkhato dhammā nijjhānaṁ khamanti, dhammanijjhānakhantiyā sati chando jāyati, chandajāto ussahati, ussahitvā tūleti, tūlayitvā padahati, pahitatto samāno kāyena c' eva paramasaccaṁ sacchikaroti, paññāya ca taṁ ativijjha passati. Ettāvatā kho, Bhāradvāja, saccānubodho hoti, ettāvatā saccam anubujjhati, ettāvatā ca mayaṁ saccānubodhaṁ paññāpema, na tveva saccānupatti hotīti.
Ettāvatā, bho Gotama, saccānubodho hoti, ettāvatā saccaṁ anubujjhati, ettāvatā ca mayaṁ saccānubodhaṁ pekkhāma. Kittāvatā pana, bho Gotama, saccānupatti hoti?
Kittāvatā saccam anupāpuṇāti? Saccānupattiṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Tesaṁ yeva kho, Bhāradvāja, dhammānaṁ āsevanā bhāvanā bahulīkammaṁ saccānupatti hoti. Ettāvatā kho, Bhāradvāja, saccānupatti hoti, ettāvatā saccam anupāpuṇāti, ettāvatā ca mayaṁ saccānupattiṁ paññāpemāti.
Ettāvatā, bho Gotama, saccānupatti hoti, ettāvatā saccam anupāpuṇāti, ettāvatā ca mayaṁ saccānupattiṁ pekkhāma. Saccānupattiyā pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Saccānupattiyā bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Saccānupattiyā kho, Bhāradvāja, padhānaṁ bahukāraṁ, no ce taṁ padaheyya, na-y-idaṁ saccam anupāpuṇeyya; yasmā ca kho padahati, tasmā saccam anupāpuṇāti, tasmā saccānupattiyā padhānaṁ bahukāran ti.
Padhānassa pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Padhānassa bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Padhānassa kho, Bhāradvāja, tulanā bahukārā; no ce taṁ tuleyya, na-y-idaṁ padaheyya. Yasmā ca kho tuleti, tasmā padahati, tasmā padhānassa tulanā bahukārā ti.
Tulanāya pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Tulanāya bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Tulanāya kho, Bhāradvāja, ussāho bahukāro; no ce taṁ ussaheyya, na-y-idaṁ tuleyya. Yasmā ca kho ussahati, tasmā tuleti, tasmā tulanāya ussāho bahukāro ti.
Ussāhassa pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Ussāhassa bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Ussāhassa kho, Bhāradvāja, chando bahukāro; no ce taṁ chando jāyetha, na-y-idaṁ ussaheyya. Yasmā ca kho chando jāyati, tasmā ussahati, tasmā ussāhassa chando bahukāro ti.
Chandassa pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro?
Chandassa bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Chandassa kho, Bhāradvāja, dhammanijjhānakhanti bahukārā; no ce taṁ dhammanijjhānaṁ khameyyuṁ. na-y-idaṁ chando jāyetha. Yasmā ca kho dhammanijjhānaṁ khamanti, tasmā chando jāyati, tasmā chandassa dhammanijjhānakhanti bahukārā ti.
Dhammanijjhānakhantiyā pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Dhammanijjhānakhantiyā bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Dhammanijjhānakhantiyā kho, Bhāradvāja, atthupaparikkhā bahukārā; no ce taṁ atthaṁ upaparikkheyya, nay-idaṁ dhammā nijjhānaṁ khameyyuṁ. Yasmā ca kho atthaṁ upaparikkhati, tasmā dhammā nijjhānaṁ khamanti, tasmā dhammanijjhānakhantiyā atthupaparikkhā bahukārā ti.
Atthupaparikkhāya pana. bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Atthupaparikkhāya bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Atthupaparikkhāya kho, Bhāradvāja, dhammadhāraṇā bahukārā; no ce taṁ dhammaṁ dhāreyya, na-y-idaṁ atthaṁ upaparikkheyya. Yasmā ca kho dhammaṁ dhāreti, tasmā atthaṁ upaparikkhati, tasmā atthupaparikkhāya dhammadhāraṇā bahukārā ti.
Dhammadhāraṇāya pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Dhammadhāraṇāya bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantam Gotamaṁ pucchāmāti.
Dhammadhāraṇāya kho, Bhāradvāja, dhammasavanaṁ bahukāraṁ; no ce taṁ dhammaṁ suṇeyya, na-y-idaṁ dhammaṁ dhāreyya. Yasmā ca kho dhammaṁ dhāreti, tasmā dhammadhāraṇāya dhammasavanaṁ bahukāran ti.
Dhammasavanassa pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Dhammasavanassa bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Dhammasavanassa kho, Bhāradvāja, sotāvadhānaṁ bahukāraṁ;
no ce taṁ sotaṁ odaheyya, na-y-idaṁ dhammaṁ suṇeyya. Yasmā ca kho sotaṁ odahati, tasmā dhammaṁ suṇāti, tasmā dhammasavanassa sotāvadhānaṁ bahukāran ti.
Sotāvadhānassa pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Sotāvadhānassa bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Sotāvadhānassa kho, Bhāradvāja, payirūpāsanā bahukārā; no ce taṁ payirūpāseyya, na-y-idam sotaṁ odaheyya.
Yasmā ca kho payirūpāsati, tasmā sotaṁ odahati, tasmā sotāvadhānassa payirūpāsanā bahukārā ti.
Payirūpāsanāya pana, bho Gotama, katamo dhammo bahukāro? Payirūpāsanāya bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Payirūpāsanāya kho, Bhāradvāja, upasaṅkamanaṁ bahukāraṁ; no ce taṁ upasaṅkameyya, na-y-idaṁ payirūpāseyya. Yasmā ca kho upasaṅkamati, tasmā payirūpāsati, tasmā payirūpāsanāya upasaṅkamanaṁ bahukāran ti.
Upasaṅkamanassa pana, bho Gotamassa, katamo dhammo bahukāro? Upasaṅkamanassa bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ pucchāmāti.
Upasaṅkamanassa kho, Bhāradvāja, saddhā bahukārā; no ce taṁ saddhā jāyetha, na-y-idaṁ upasaṅkameyya. Yasmā ca kho saddhā jāyati, tasmā upasaṅkamati, tasmā upasaṅkamanassa saddhā bahukārā ti.
Saccānurakkhanaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ apucchimha; saccānurakkhanaṁ bhavaṁ Gotamo byākāsi, tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca, tena c' amhā attamanā. Saccānubodhaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ apucchimha, saccānubodhaṁ bhavaṁ Gotamo byākāsi, tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca tena c' amhā attamanā. Saccānupattiṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ apucchimha; saccānupattim bhavaṁ Gotamo byākāsi, tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca tena c' amhā attamanā. Saccānupattiyā bahukāraṁ dhammaṁ mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ apucchimha,
saccānupattiyā bahukāraṁ dhammaṁ bhavaṁ Gotamo byākāsi, tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca tena c' amhā attamanā. Yaṁ yad eva ca pana mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ apucchimha, taṁ tad eva bhavaṁ Gotamo byākāsi, tañ ca pan' amhākaṁ ruccati c' eva khamati ca tena c' amhā attamanā. Mayaṁ hi, bho Gotama, pubbe evaṁ jānāma: Ke ca muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā, ke ca dhammassa aññātāro ti. Ajanesi vata me bhavaṁ Gotamo samaṇesu samaṇapemaṁ, samaṇesu samaṇapasādaṁ, samaṇesu samaṇagāravaṁ. Abhikkantaṁ, bho Gotama, abhikkantaṁ, bho Gotama, — pe — upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
CAṄK§SUTTAṀ PAÑCAMAṀ.
XCVI. Esukārī Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho Esukārī brāhmaṇo yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Esukārī brāhmaṇo Bhagavantaṁ etad avoca: Brāhmaṇā, bho Gotama, catasso pāricariyā paññāpenti;-brāhmaṇassa pāricariyaṁ paññāpenti, khattiyassa pāricariyaṁ paññāpenti, vessassa pāricariyaṁ paññāpenti, suddassa pāricariyaṁ paññāpenti. Tatr' idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇā brāhmaṇassa pāricariyaṁ paññāpenti: Brāhmaṇo vā brāhmaṇaṁ paricareyya, khattiyo vā brāhmaṇaṁ paricareyya, vesso vā brāhmaṇaṁ paricareyya, suddo vā brāhmaṇaṁ paricareyyāti. Idaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā brāhmaṇassa pāricariyaṁ paññāpenti.
Tatr' idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇā khattiyassa pāricariyaṁ paññāpenti:-- Khattiyo vā khattiyaṁ paricareyya, vesso vā khattiyaṁ paricareyya, suddo vā khattiyaṁ paricareyyāti. Idaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā khattiyassa pāricariyaṁ paññāpenti. Tatr' idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇā vessassa pāricāriyaṁ paññāpenti:-- Vesso vā vessaṁ paricareyya, suddo vā vessaṁ paricareyyāti. Idaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā vessassa pāricariyaṁ paññāpenti. Tatr' idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇā suddassa pāricariyaṁ paññāpenti:-- Suddo va suddaṁ paricareyya. Ko pan' añño suddaṁ paricarissatīti? Idaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā suddassa pāricariyaṁ paññāpenti. Brāhmaṇā, bho Gotama, imā catasso pāricariyā paññāpenti. Idha bhavaṁ Gotamo kim āhāti?
Kiṁ pana. brāhmaṇa, sabbo loko brāhmaṇānaṁ etad abbhanujānāti, — imā catasso pāricariyā paññāpentūti?
No h' idam, bho Gotama.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, puriso daḷiddo assako anāḷhiyo, tassa akāmassa bilaṁ olaggeyyuṁ: Idaṁ te, ambho purisa, maṁsaṁ khāditabbaṁ, mūlañ ca anuppadātabban ti, -evam eva kho, brāhmaṇa, brāhmaṇā appaṭiññāye tesaṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ atha ca pan' imā catasso pāricariyā paññāpenti. Nāhaṁ, brāhmaṇa, sabbaṁ paricaritabban ti vadāmi. Na panāhaṁ, brāhmaṇa, sabbaṁ na paricaritabban ti vadāmi. Yaṁ hi 'ssa, brāhmaṇa, paricarato, pāricariyā hetu pāpiyo assa na seyyo, nāhan taṁ paricaritabban ti vadāmi. Yañ ca khvāssa, brāhmaṇa, paricarato, pāricariyā hetu seyyo assa na pāpiyo, tam ahaṁ paricaritabban ti vadāmi. Khattiyaṁ ce pi, brāhmaṇa, evaṁ puccheyyuṁ: Yaṁ vā te paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa, na seyyo; yaṁ vā te paricarato pāricariyāhetu seyyo assa, na pāpiyo; kam ettha paricareyyāsīti? Khattiyo pi hi, brāhmaṇa,
sammā vyākaramāno evaṁ vyākareyya: Yaṁ hi me paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa na seyyo. nāhan taṁ paricareyyaṁ. Yañ ca kho me paricarato pāricariyā hetu seyyo assa na pāpiyo, tam ahaṁ paricareyyan ti.
Brāhmaṇaṁ ce pi, brāhmaṇa, — pe — vessaṁ ce pi, brāhmaṇa, suddaṁ ce pi, brāhmaṇa. evaṁ puccheyyuṁ: Yaṁ vā te paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa. na seyyo; yaṁ vā te paricarato pāricariyāhetu seyyo assa na pāpiyo; kam ettha paricareyyāsīti? Suddo pi hi, brāhmaṇa, sammā vyākaramāno evaṁ vyākareyya: Yaṁ hi me paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa na seyyo, nāhan taṁ paricareyyaṁ. Yañ ca kho me paricarato pāricariyāhetu seyyo assa na pāpiyo, tam ahaṁ paricareyyan ti. Nāhaṁ, brāhmaṇa, uccākulīnatā seyyaṁso ti vadāmi. Na panāhaṁ. brāhmaṇa, uccākulīnatā pāpiyaṁso ti vadāmi. Nāhaṁ, brāhmaṇa. uḷāravaṇṇatā seyyaṁso ti vadāmi. Na panāhaṁ. brāhmaṇa, uḷāravaṇṇatā pāpiyaṁso ti vadāmi. Nāhaṁ, brāhmaṇa. uḷārabhogatā seyyaṁso ti vadāmi. Na panāhaṁ, brāhmaṇa, uḷārabhogatā pāpiyaṁso ti vadāmi. Uccākulīno pi hi, brāhmaṇa, idh' ekacco pāṇātipātī hoti adinnādāyī hoti kāmesu micchācārī hoti musāvādī hoti pisuṇāvāco hoti pharusāvāco hoti samphappalāpī hoti abhijjhālū hoti vyāpannacitto hoti micchādiṭṭhi hoti; tasmā na uccākulīnatā seyyaṁso ti vadāmi. Uccākulīno pi hi, brāhmaṇa, idh' ekacco pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti kāmesu micchācārā paṭivirato hoti musāvādā paṭivirato hoti pisuṇāvācāya paṭivirato hoti pharusāvācāya paṭivirato hoti samphappalāpā paṭivirato hoti anabhijjhālū hoti avyāpannacitto hoti sammādiṭṭhi hoti; tasmā na uccākulīnatā pāpiyaṁso ti vadāmi. Uḷāravaṇṇo pi hi, brāhmaṇa, — pe — uḷārabhogo pi hi, brāhmaṇa, idh' ekacco pāṇātipātī ... micchādiṭṭhi hoti tasmā na uḷārabhogatā seyyaṁso vadāmi. Uḷārabhogo pi hi, brāhmaṇa, idh' ekacco pāṇātipātā paṭivirato ... sammādiṭṭhi hoti, tasmā na uḷarabhogatā pāpiyaṁso ti vadāmi.
Nāhaṁ, brāhmaṇa, sabbaṁ paricaritabban ti vadāmi; na panāhaṁ, brāhmaṇa, sabbaṁ na paricaritabban ti vadāmi. Yaṁ hi 'ssa, brāhmaṇa, paricarato pāricariyāhetu saddhā vaḍḍhati sīlaṁ vaḍḍhati sutaṁ vaḍḍhati cāgo vaḍḍhati paññā vaḍḍhati, tam ahaṁ paricaritabban ti vadāmīti.
Evaṁ vutte Esukārī brāhmaṇo Bhagavantaṁ etad avoca: Brāhmaṇā, bho Gotama, cattāri dhanāni paññāpenti, -brāhmaṇassa sandhanaṁ paññāpenti khattiyassa sandhanaṁ paññāpenti vessassa sandhanaṁ paññāpenti suddassa sandhanaṁ paññāpenti. Tatr' idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇā brāhmaṇassa sandhanaṁ paññāpenti, — bhikkhācariyaṁ; bhikkhācariyañ ca pana brāhmaṇo sandhanaṁ atimaññamāno akiccakārī hoti, gopo va adinnaṁ ādiyamāno ti. Idaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā brāhmaṇassa sandhanaṁ paññāpenti.
Tatr' idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇā khattiyassa sandhanaṁ paññāpenti, — dhanukalāpaṁ; dhanukalāpañ ca pana khattiyo sandhanaṁ atimaññamāno akiccakārī hoti, gopo va adinnaṁ ādiyamāno ti. Idaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā khattiyassa sandhanaṁ paññāpenti. Tatr' idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇā vessassa sandhanaṁ paññāpenti, — kasigorakkhaṁ; kasigorakkhañ ca pana vesso sandhanaṁ atimaññamāno akiccakārī hoti, gopo va adinnaṁ ādiyamāno ti. Idaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā vessassa sandhanaṁ paññāpenti.
Tatr' idaṁ, bho Gotama, brāhmaṇā suddassa sandhanaṁ paññāpenti, — asitabyābhaṅgiṁ; asitabyābhaṅgiñ ca pana suddo sandhanaṁ atimaññamāno akiccakārī hoti, gopo va adinnaṁ ādiyamāno ti. Idaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā suddassa sandhanaṁ paññāpenti. Brāhmaṇā, bho Gotama, imāni cattāri dhanāni paññāpenti. Idha bhavaṁ Gotamo kim āhāti?
Kiṁ pana, brāhmaṇa, sabbo loko brāhmaṇānaṁ etad abbhanujānāti: imāni dhanāni paññāpentūti?
No h' idaṁ, bho Gotama.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, puriso daḷiddo assako anāḷhiyo, tassa akāmassa bilaṁ olaggeyyuṁ: Idam te, ambho purisa, maṁsaṁ khāditabbaṁ, mūlañ ca anuppadātabban ti, — evam eva kho, brāhmaṇa, brāhmaṇā appaṭiññāye tesaṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ atha ca pan' imāni cattāri dhanāni paññāpenti.
Ariyaṁ kho ahaṁ, brāhmaṇa, lokuttaraṁ dhammaṁ purisassa sandhanaṁ paññāpemi. Porāṇaṁ kho pan' assa mātāpettikaṁ kulavaṁsaṁ anussarato yattha yatth' eva attabhāvassa abhinibbatti hoti, tena ten' eva saṅkhaṁ gacchati. Khattiyakule ce attabhāvassa abhinibbatti hoti, khattiyo tveva saṅkhaṁ gacchati. Brāhmaṇakule ce attabhāvassa abhinibbatti hoti, brāhmaṇo tveva saṅkhaṁ gacchati. Vessakule ce attabhāvassa abhinibbatti hoti, vesso tveva saṅkhaṁ gacchati.
Suddakule ce attabhāvassa abhinibbatti hoti, suddo tveva saṅkhaṁ gacchati. Seyyathāpi, brāhmaṇa, yaṁ yad eva paccayaṁ paṭicca aggi jalati, tena ten' eva saṅkhaṁ gacchati; — kaṭṭhan ce paṭicca aggi jalati, kaṭṭhaggi tveva saṅkhaṁ gacchati; sakalikañ ce paṭicca aggi jalati, sakalikaggi tveva saṅkhaṁ gacchati; tiṇan ce paṭicca aggi jalati, tiṇaggi tveva saṅkhaṁ gacchati; gomayañ ce paṭicca aggi jalati, gomayaggi tveva saṅkhaṁ gacchati;-- evaṁ eva kho ahaṁ, brāhmaṇa, ariyaṁ lokuttaraṁ dhammaṁ purisassa sandhanaṁ paññāpemi. Porāṇaṁ kho pan' assa mātāpettikaṁ kulavaṁsaṁ anussarato yattha yatth' eva attabhāvassa abhinibbatti hoti, tena ten' eva saṅkhaṁ gacchati. Khattiyakule ce attabhāvassa ... &c. to ... suddo tveva saṅkhaṁ gacchati. Khattiyakulā ce pi, brāhmaṇa, agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti, so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti abrahmacariyā paṭivirato hoti musāvādā paṭivirato hoti pisuṇāvācāya paṭivirato hoti pharusāvācāya paṭivirato hoti samphappalāpā paṭivirato hoti anabhijjhālū hoti abyāpannacitto hoti sammādiṭṭhi hoti, ārādhako hoti ñāyaṁ dhammaṁ kusalaṁ. Brāhmaṇakulā ce pi,
brāhmaṇa, agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipātā paṭivirato hoti — pe — sammādiṭṭhi hoti, ārādhako hoti ñāyaṁ dhammaṁ kusalaṁ. Vessakulā ce pi, brāhmaṇa, agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti, so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipātā paṭivirato hoti — pe — sammādiṭṭhi hoti, ārādhako hoti ñāyaṁ dhammaṁ kusalaṁ. Suddakulā ce pi, brāhmaṇa, agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti, so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipatā paṭivirato hoti ... dhammaṁ kusalaṁ Taṁ kim maññasi, brāhmaṇa? Brāhmaṇo va nu kho pahoti asmiṁ padese averaṁ abyāpajjhaṁ mettacittaṁ bhāvetuṁ, no khattiyo no vesso no suddo ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Khattiyo pi hi, bho Gotamo.
pahoti asmiṁ padese averaṁ abyāpajjhaṁ mettacittaṁ bhāvetuṁ. brāhmaṇo pi hi, bho Gotama, vesso pi hi, bho Gotama, suddo pi hi, bho Gotama, — sabbe pi hi, bho Gotama, cattāro vaṇṇā pahonti asmiṁ padese averaṁ abyāpajjhaṁ mettacittaṁ bhāvetun ti.
Evam eva kho, brāhmaṇa, khattiyakulā ce pi agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti, so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipātā paṭivirato hoti ... dhammaṁ kusalaṁ. Brāhmaṇakulā ce pi brāhmaṇa, — pe -vessakulā ce pi, brāhmaṇa, suddakulā ce pi, brāhmaṇa, agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti, so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ ... dhammaṁ kusalaṁ. Taṁ kim maññasi, brāhmaṇa? Brāhmaṇo va nu kho pahoti sottiṁ sināniṁ ādāya nadiṁ gantvā rajojallaṁ pavāhetuṁ no khattiyo no vesso no suddo ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Khattiyo pi hi, bho Gotama, pahoti sottiṁ sināniṁ ādāya nadiṁ gantvā rajojallaṁ pavāhetuṁ, brāhmaṇo pi hi, bho Gotama, vesso pi hi, bho Gotama,
suddo pi hi, bho Gotama, — sabbe pi hi, bho Gotama, cattāro vaṇṇā pahonti sottiṁ sināniṁ ādāya nadiṁ gantvā rajojallaṁ pavāhetun ti.
Evam eva kho, brāhmaṇa, khattiyakulā ce pi agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipātā paṭivirato ... dhammaṁ kusalaṁ. Brāhmaṇakulā ce pi, brāhmaṇa, — pe — vessakulā ce pi, brāhmaṇa, suddakulā ce pi, brāhmaṇa, agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipātā paṭivirato ... dhammaṁ kusalaṁ. Tam kiṁ maññasi, brāhmaṇa? Idha rājā khattiyo muddhāvasitto nānājaccānaṁ purisānaṁ purisasataṁ sannipāteyya: Āyantu bhonto ye tattha khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannā, sākassa vā sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggiṁ abhinibbattentu, tejo pātukarontu; āyantu bhonto ye tattha caṇḍālakulā nesādakulā veṇakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannā, sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā elaṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇim ādāya aggiṁ abhinibbattentu tejo pātukarontūti. Taṁ kiṁ maññasi, brāhmaṇa? Yo eva nu kho so khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannehi sākassa vā sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato, sveva nu khvāssa aggi accimā c' eva vaṇṇimā ca pabhassaro ca tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātuṁ? Yo pana so caṇḍālakulā nesādakulā veṇakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannehi sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā elaṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato, svāssa aggi na c' eva accimā na ca vaṇṇimā na ca pabhassaro na ca tena sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātun ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Yo so, bho Gotama, khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannehi sākassa vā sālassa va salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggi abhinibbatto,
tejo pātukato, svāssa aggi accimā c' eva vaṇṇimā ca pabhassaro ca tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātuṁ. Yo pi so caṇḍālakulā nesādakulā veṇakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannehi sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā elaṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṁ ādāya aggi abhinibbatto, tejo pātukato, so p' assa aggi accimā c' eva pabhassaro ca tena pi ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātuṁ. Sabbo pi hi, bho Gotama, aggi accimā c' eva vaṇṇimā ca pabhassaro ca, sabbena pi ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṁ kātun ti.
Evam eva kho, brāhmaṇa, khattiyakulā ce pi agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipātā paṭivirato ... dhammaṁ kusalaṁ. Brāhmaṇakulā ce pi, brāhmaṇa, — pe — vessakulā ce pi, brāhmaṇa, suddakulā ce pi, brāhmaṇa, agārasmā anagāriyaṁ pabbajito hoti so ca Tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma pāṇātipātā paṭivirato ... dhammaṁ kusalan ti.
Evaṁ vutte Esukārī brāhmaṇo Bhagavantaṁ etad avoca: Abhikkantaṁ, bho Gotama, abhikkantaṁ, bho Gotama; — pe — upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan ti.
ESUKĀRISUTTAṀ CHAṬṬHAṀ.
XCVII. Dhānañjāni Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Rājagahe viharati Veḷuvane Kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena āyasmā Sāriputto Dakkhiṇāgirismiṁ cārikaṁ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ. Atha kho aññataro bhikkhu Rājagahe vassaṁ vuṭṭho yena Dakkhiṇāgirī yen' āyasmā Sāriputto ten' upasaṅkami,
upasaṅkamitvā āyasmatā Sāriputtena saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho taṁ bhikkhuṁ āyasmā Sāriputto etad avoca: Kacc', āvuso, Bhagavā arogo ca balavā cāti?
Arogo c', āvuso; Bhagavā balavā cāti.
Kacci pan', āvuso, bhikkhusaṅgho arogo ca balava cāti?
Bhikkhusaṅgho pi kho, āvuso, arogo ca balavā cāti.
Ettha, āvuso, Taṇḍulapāladvārāyaṁ Dhānañjāni nāma brāhmaṇo atthi. Kacc', āvuso, Dhānañjāni nāma brāhmaṇo arogo ca balavā cāti?
Dhānañjāni pi kho, āvuso, brāhmaṇo arogo ca balavā cāti.
Kacci pan', āvuso, Dhānañjāni brāhmaṇo appamatto ti?
Kuto no, āvuso, Dhānañjānissa brāhmaṇassa appamādo?
Dhānañjāni, āvuso, brāhmaṇo rājānaṁ nissāya brāhmaṇagahapatike vilumpati; brāhmaṇagahapatike nissāya rājānaṁ vilumpati. Yā pi 'ssa bhariyā saddhā saddhā kulā ānītā, sā pi 'ssa kālakatā, aññ' assa bhariyā assaddhā assaddhā kulā ānītā ti.
Dussutaṁ vat', āvuso, assumhā, dussutaṁ vat' āvuso assumhā, ye mayaṁ Dhānañjāniṁ brāhmaṇaṁ pamattaṁ assumhā. Appeva ca nāma mayaṁ kadāci karahaci Dhānañjāninā brāhmaṇena saddhiṁ samāgaccheyyāma, appeva nāma siyā kocid eva kathāsallāpo ti.
Atha kho āyasmā Sāriputto Dakkhiṇāgirismiṁ yathābhirantaṁ viharitvā yena Rājagahaṁ tena cārikaṁ pakkāmi; anupubbena cārikaṁ caramāno yena Rājagahaṁ tad avasari.
Tatra sudaṁ āyasmā Sāriputto Rājagahe viharati Veḷuvane Kalandakanivāpe. Atha kho āyasmā Sāriputto pubbaṇhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya Rājagahaṁ piṇḍāya pāvisi.
Tena kho pana samayena Dhānañjāni brāhmaṇo bahi nagare gāvo goṭṭhe dohāpeti. Atha kho āyasmā Sāriputto Rājagahe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto yena Dhānañjāni brāhmaṇo ten' upasaṅkami.
Addasā kho Dhānañjāni brāhmaṇo āyasmantaṁ Sāriputtaṁ dūrato va āgacchantaṁ, disvāna yen' āyasmā Sāriputto ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Sāriputtaṁ etad avoca: Ito, bho Sāriputta, payo pīyataṁ tāva bhattassa kālo bhavissatīti.
Alaṁ, brāhmaṇa. Kataṁ me ajja bhattakiccaṁ. Amukasmiṁ me rukkhamūle divāvihāro bhavissati, tattha āgaccheyyāsīti.
Evaṁ bho ti kho Dhānañjāni brāhmaṇo āyasmato Sāriputtassa paccassosi. Atha kho Dhānañjāni brāhmaṇo pacchābhattaṁ bhuttapātarāso yen' āyasmā Sāriputto ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmatā Sāriputtena saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinnaṁ kho Dhānañjāniṁ brāhmaṇaṁ āyasmā Sāriputto etad avoca: Kacci si, Dhānañjāni, appamatto ti?
Kuto, bho Sāriputta, amhākaṁ appamādo yesaṁ no mātāpitaro posetabbā, puttadāro posetabbo, dāsakammakaraporisaṁ posetabbaṁ, mittāmaccānaṁ mittāmaccakaraṇīyaṁ kātabbaṁ, ñātisālohitānaṁ ñātisālohitakaraṇīyaṁ kātabbaṁ, atithīnaṁ atithikaraṇīyaṁ kātabbaṁ, pubbapetānaṁ pubbapetakaraṇīyaṁ kātabbaṁ, devatānaṁ devatākaraṇīyaṁ kātabbaṁ, rañño rājakaraṇīyaṁ kātabbaṁ, ayam pi kāyo pīṇetabbo brūhetabbo ti?
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco mātāpitunnaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa; tam enaṁ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṁ nirayapālā upakaḍḍheyyuṁ;-- labheyya nu kho so: Ahaṁ kho mātāpitunnaṁ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṁ, mā maṁ nirayaṁ nirayapālā ti;
mātāpitaro vā pan' assa labheyyuṁ: Eso kho amhākaṁ hetu adhammacārī visamacārī ahosi; mā naṁ nirayaṁ nirayapālā ti?
No h' idaṁ, bho Sāriputta. Atha kho naṁ vikandantaṁ yeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṁ.
Tam kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī assa; tam enaṁ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṁ nirayapālā upakaḍḍheyyuṁ;-- labheyya nu kho so: Ahaṁ kho puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī ahosiṁ, mā maṁ nirayaṁ nirayapālā ti; puttadāro vā pan' assa labheyyuṁ: Eso kho amhākaṁ hetu adhammacārī visamacārī ahosi; mā naṁ nirayaṁ nirayapālā ti?
No h' idaṁ, bho Sāriputta. Atha kho naṁ vikandantaṁ yeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa; taṁ enaṁ addhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṁ nirayapālā upakaḍḍheyyuṁ;-- labheyya nu kho so: Ahaṁ kho dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī ahosiṁ, mā maṁ nirayaṁ nirayapālā ti; dāsakammakaraporisaṁ vā pan' assa labheyya: Eso kho amhākaṁ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṁ nirayaṁ nirayapālā ti?
No h' idaṁ, bho Sāriputta. Atha kho naṁ vikandantaṁ yeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco mittāmaccānaṁ hetu ... (&c. as above mutatis mutandis down to) ... pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco ñātisālohitānaṁ hetu ... (&c. as above mutatis mutandis down to) ... pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco atithīnaṁ hetu ... (&c. above mutatis murandis down to) ... pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco pubbapetānam hetu ... (&c. as above mutatis mutandis down to) ... pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco devatānaṁ hetu ... (&c. as above mutatis mutandis down to) ... pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññāsi, Dhānañjāni? Idh' ekacco rañño hetu ... (&c. as above mutatis mutandis down to) ... pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Idh' ekacco kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī assa; tam enaṁ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṁ nirayapālā upakaḍḍheyyuṁ;-- labheyya nu kho so: Aham kho kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī ahosiṁ; mā maṁ nirayaṁ nirayapālā ti; pare vā pan' assa labheyyuṁ: Eso kho kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṁ nirayaṁ nirayapālā ti?
No h' idaṁ, bho Sāriputta. Atha kho naṁ vikandantaṁ yeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā mātāpitunnaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā mātāpitunnaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, mātāpitunnaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, mātāpitunnaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā mātāpitaro c' eva posetuṁ, na ca pāpakammaṁ kātuṁ, puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ. Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā puttadārassa hetu adhammacārī assa, yo vā puttadārassa hetu dhammacārī samacārī assa, katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo. Yo ca kho, bho Sāriputta, puttadārassa hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā puttadāre c' eva posetuṁ na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ. Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā dāsakammakaraporisassa hetu dhammacārī samacārī assa, katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, dāsakammakaraporisassa hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi.
bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā dāsakammakaraporisañ c' eva posetuṁ na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā mittāmaccānaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā mittāmaccānaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, mittāmaccānaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, mittāmaccānaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā mittāmaccānaṁ c' eva mittāmaccakaraṇīyaṁ kātuṁ na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ. Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā ñātisālohitānaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo va ñātisālohitānaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, ñātisālohitānaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, ñātisālohitānaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā ñātisālohitānaṁ c' eva ñātisālohitakaraṇīyaṁ kātuṁ na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ. Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā atithīnaṁ hetu dhammacārī visamacārī assa, yo vā atithīnaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, atithīnaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, atithīnaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā atithīnaṁ c' eva atithīkaraṇīyaṁ kātuṁ na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ. Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā pubbapetānaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā pubbapetānaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, — katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, pubbapetānaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, pubbapetānaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā pubbapetānaṁ c' eva pubbapetakaraṇīyaṁ kātuṁ na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ. Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā devatānaṁ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā devatānaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, — katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, devatānaṁ hetu adhammacārī samacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, devatānaṁ hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā devatānaṁ c' eva devatākaraṇīyaṁ kātuṁ na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ. Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā rañño hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā rañño hetu dhammacārī samacārī assa, — katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, rañño hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, rañño hetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā rañño c' eva rājakaraṇīyaṁ kātuṁ na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjituṁ.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Yo vā kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu dhammacārī samacārī assa, — katamaṁ seyyo ti?
Yo hi, bho Sāriputta, kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī assa, na taṁ seyyo; yo ca kho, bho Sāriputta, kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu dhammacārī samacārī assa, tad ev' ettha seyyo. Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho Sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo ti.
Atthi kho, Dhānañjāni, aññe sahetukā dhammikā kammantā yehi sakkā kāyañ c' eva pīṇetuṁ brūhetuṁ, na ca pāpakammaṁ kātuṁ puññañ ca paṭipadaṁ paṭipajjitun ti.
Atha kho, Dhānañjāni brāhmaṇo āyasmato Sāriputtassa bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāy' āsanā pakkāmi.
Atha kho Dhānañjāni brāhmaṇo aparena samayena ābādhiko ahosi dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho Dhānañjāni brāhmaṇo aññataraṁ purisaṁ āmantesi:-- Ehi tvaṁ, ambho purisa,
yena Bhagavā ten' upasaṅkama, upasaṅkamitvā mama vacanena Bhagavato pāde sirasā vandāhi: Dhānañjāni, bhante brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno; so Bhagavato pāde sirasā vandatīti; yena c' āyasmā Sāriputto ten' upasaṅkama, upasaṅkamitvā mama vacanena āyasmato Sāriputtassa pāde sirasā vandāhi: Dhānañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno; so āyasmato Sāriputtassa pāde sirasā vandatīti; evañ ca vadehi: Sādhu kira, bhante, āyasmā Sāriputto yena Dhānañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṁ ten' upasaṅkamatu anukampaṁ upādāyāti.
Evaṁ bhante ti kho so puriso Dhānañjānissa brāhmaṇassa vacanaṁ paṭisutvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi.
Ekamantaṁ nisinno kho so puriso Bhagavantaṁ etad avoca: Dhānañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno; so Bhagavato pāde sirasā vandatīti. Yena c' āyasmā Sāriputto ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Sāriputtaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho so puriso āyasmantaṁ Sāriputtaṁ etad avoca: Dhānañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno; so āyasmato Sāriputtassa pāde sirasā vandati evañ ca vadeti Sādhu kira, bhante, āyasmā Sāriputto yena Dhānañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṁ ten' upasaṅkamatu anukampaṁ upādāyāti. Adhivāsesi kho āyasmā Sāriputto tuṇhībhāvena Atha kho āyasmā Sāriputto nivāsetvā pattacīvaraṁ ādāya yena Dhānañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṁ ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho āyasmā Sāriputto Dhānañjāniṁ brāhmaṇaṁ etad avoca: Kacci te, Dhānañjāni, khamanīyaṁ kacci yāpaniyaṁ, kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti, paṭikkamo 'sānaṁ paññāyati no abhikkamo ti?
Na me, bho Sāriputta, khamanīyaṁ, na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti, abhikkamo 'sānaṁ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bho Sāriputta,
balavā puriso tiṇhena sikharena muddhānaṁ abhimattheyya, evam eva kho me, bho Sāriputta, adhimattā vātā muddhānaṁ ūhananti; na me, bho Sāriputta, khamanīyaṁ na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti, abhikkamo 'sānaṁ paññāyati no paṭikkamo Seyyathāpi, bho Sāriputta, balavā puriso daḷhena varattā-, bandhena sīse sīsaveṭhanaṁ bandheyya, evam eva kho me, bho Sāriputta, adhimattā sīse sīsavedanā; na me, bho Sāriputta, khamanīyaṁ na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti, abhikkamo 'sānaṁ paññāyati no paṭikkamo. Seyyathāpi, bho Sāriputta, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṁ parikanteyya, evam eva kho me, bho Sāriputta, adhimattā vātā kucchiṁ parikantanti; na me, bho Sāriputta, khamanīyaṁ na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti, abhikkamo 'sānaṁ paññāyati no paṭikkamo. Seyyathāpi, bho Sāriputta, dve balavanto purisā dubbalataraṁ purisaṁ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṁ samparitāpeyyuṁ;-- evam eva kho me, bho Sāriputta, adhimatto kāyasmiṁ dāho; na me, bho Sāriputta, khamanīyaṁ na yāpanīyaṁ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti, abhikkamo 'sānaṁ paññāyati no paṭikkamo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -nirayo vā tiracchānayoni vā ti?
Nirayā, bho Sāriputta, tiracchānayoni seyyo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -tiracchānayoni vā pettivisayo vā ti?
Tiracchānayoniyā, bho Sāriputta, pettivisayo seyyo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -pettivisayo vā manussā vā ti?
Pettivisayā, bho Sāriputta, manussā seyyo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -manussā vā Cātummahārājikā devā vā ti?
Manussehi, bho Sāriputta, Cātummahārājikā devā seyyo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -Cātummahārājikā vā devā Tāvatiṁsā vā devā ti?
Cātummahārājikehi, bho Sāriputta, devehi Tāvatiṁsā devā seyyo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -Tāvatiṁsā vā devā Yāmā vā devā ti?
Tāvatiṁsehi, bho Sāriputta, devehi Yāmā devā seyyo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -Yāmā vā devā Tusitā vā devā ti?
Yāmehi, bho Sāriputta, devehi Tusitā devā seyyo ti.
Taṁ kim maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -Tusitā devā Nimmānaratī vā devā ti?
Tusitehi, bho Sāriputta, devehi Nimmānaratī devā seyyo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -Nimmānaratī vā devā Paranimmitavasavattī vā devā ti?
Nimmānaratīhi, bho Sāriputta, devehi Paranimmitavasavattī devā seyyo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Dhānañjāni? Katamaṁ seyyo, -Paranimmitavasavattī vā devā Brahmaloko vā ti?
Brahmaloko ti bhavaṁ Sāriputto āha. Brahmaloko ti bhavaṁ Sāriputto āhāti.
Atha kho āyasmato Sāriputtassa etad ahosi: Ime kho brāhmaṇā Brahmalokādhimuttā. Yannūnāhaṁ Dhānañjānissa brāhmaṇassa Brahmānaṁ sahavyatāya maggaṁ deseyyan ti.
Brahmānaṁ te, Dhānañjāni, sahavyatāya maggaṁ desessāmi.
Taṁ suṇāhi, sādhukaṁ manasikarohi; bhāsissāmīti.
Evam bho ti kho Dhānañjāni brāhmaṇo āyasmato Sāriputtassa paccassosi.
Āyasmā Sāriputto etad avoca:-- Katamo ca. Dhānañjāni, Brahmānaṁ sahavyatāya maggo? Idha, Dhānañjāni, bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati tathā dutiyaṁ tathā tatiyaṁ tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā viharati. Ayam pi kho, Dhānañjāni, Brahmānaṁ sahavyatāya maggo. Puna ca paraṁ, Dhānañjāni, bhikkhu karuṇāsahagatena cetasā, muditāsahagatena cetasā, upekhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati tathā dutiyaṁ tathā tatiyaṁ tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ upekhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā viharati. Ayaṁ kho, Dhānañjāni. Brahmānaṁ sahavyatāya maggo ti.
Tena hi, bho Sāriputta, mama vacanena Bhagavato pāde sirasā vandāhi: Dhānañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, so Bhagavato pāde sirasā vandatīti.
Atha kho āyasmā Sāriputto Dhānañjāniṁ brāhmaṇaṁ sati uttarikaraṇīye, hīne Brahmaloke patiṭṭhāpetvā uṭṭhāy' āsanā pakkāmi. Atha kho Dhānañjāni brāhmaṇo acirapakkante āyasmante Sāriputte kālaṁ akāsi, Brahmalokaṁ uppajji.
Atha kho Bhagavā bhikkhū āmantesi: Eso, bhikkhave, Sāriputto Dhānañjāniṁ brāhmaṇaṁ sati uttarikaraṇīye hīne Brahmaloke patiṭṭhāpetvā uṭṭhāy' āsanā pakkanto ti.
Atha kho āyasmā Sāriputto yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā Sāriputto Bhagavantaṁ etad avoca: Dhānañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, so Bhagavato pāde sirasā vandatīti.
Kim pana tvaṁ, Sāriputta, Dhānañjāniṁ brāhmaṇaṁ sati uttarikaraṇīye,
hīne Brahmaloke patiṭṭhāpetvā utthāy' āsanā pakkanto ti?
Mayhaṁ kho, bhante, evam ahosi: Ime kho brāhmaṇā Brahmalokādhimuttā. Yannūnāhaṁ Dhānañjānissa brāhmaṇassa Brahmānaṁ sahavyatāya maggaṁ deseyyan ti.
Kālakato ca, Sāriputta, Dhānañjāni brāhmaṇo Brahmalokañ ca uppanno ti.
DHĀNAÑJĀNISUTTAṀ SATTAMAṀ.
XCVIII. Vāseṭṭha Suttaṁ
[The text of this Sutta is identical with that of Sutta No. 35 of the Sutta Nipāta.][KD.SNP.3.9.pali-faus = #35]
VĀSEṬṬHASUTTAṀ AṬṬHAMAṀ.
XCIX. Subha Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena Subho māṇavo Todeyyaputto Sāvatthiyaṁ paṭivasati aññatarassa gahapatissa nivesane kenacid eva karaṇīyena. Atha kho Subho māṇavo Todeyyaputto yassa gahapatissa nivesane paṭivasati taṁ gahapatiṁ etad avoca:-Sutaṁ me taṁ gahapati: Avivittā Sāvatthi arahantehīti.
Kan nu kh' ajja samaṇaṁ vā brāhmaṇaṁ vā payirupāseyyāmāti?
Ayaṁ, bhante, Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Taṁ, bhante, Bhagavantaṁ payirupāsassūti.
Atha kho Subho māṇavo Todeyyaputto tassa gahapatissa paṭisutvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Subho māṇavo Todeyyaputto Bhagavantaṁ etad avoca: — Brāhmaṇā, bho Gotama, evam āhaṁsu: Gahaṭṭho ārādhako hoti ñāyaṁ dhammaṁ kusalaṁ; na pabbajito ārādhako hoti ñāyaṁ dhammaṁ kusalan ti. Idha bhavaṁ Gotamo kim āhāti?
Vibhajjavādo kho aham ettha, māṇava; nāham ettha ekaṁsavādo. Gihissa vā 'haṁ, māṇava, pabbajitassa vā micchāpaṭipattiṁ na vaṇṇemi. Gihī vā hi, māṇava, pabbajito vā micchāpaṭipanno micchāpaṭipattādhikaraṇahetu na ārādhako hoti ñāyaṁ dhammaṁ kusalaṁ. Gihissa vā 'haṁ, māṇava, pabbajitassa vā sammāpaṭipattiṁ vaṇṇemi. Gihī vā hi, māṇava, pabbajito vā sammāpaṭipanno sammāpaṭipattādhikaraṇahetu ārādhako hoti ñāyaṁ dhammaṁ kusalan ti.
Brāhmaṇā, bho Gotama, evam āhaṁsu: Mahaṭṭhaṁ idaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ gharāvāsakammaṭṭhānaṁ mahapphalaṁ hoti; appaṭṭhaṁ idaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ pabbajjākammaṭṭhānaṁ appaphalaṁ hotīti. Idha bhavaṁ Gotamo kim āhāti?
Ettha pi kho ahaṁ, māṇava, vibhajjavādo, nāham ettha ekaṁsavādo. Atthi, māṇava, kammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti. Atthi, māṇava, kammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti. Atthi, māṇava, kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti. Atthi, māṇava, kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti. Katamañ ca, māṇava,
kammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti?
Kasī kho, māṇava, kammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti. Katamañ ca, māṇava, kammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti? Kasī yeva kho, māṇava, kammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti. Katamañ ca, māṇava, kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ vipajjamānam appaphalaṁ hoti? Vaṇijjā kho, māṇava, kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti. Katamañ ca, māṇava, kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti? Vaṇijjā yeva kho, māṇava, kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti. Seyyathāpi, māṇava, kasī kammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti, evam eva kho, māṇava, gharāvāsakammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti. Seyyathāpi, māṇava, kasī yeva kammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti, evam eva kho, māṇava, gharāvāsakammaṭṭhānaṁ mahaṭṭhaṁ mahākiccaṁ mahādhikaraṇaṁ mahāsamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti. Seyyathāpi, māṇava, vaṇijjā kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti, evam eva kho, māṇava, pabbajjā kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ vipajjamānaṁ appaphalaṁ hoti. Seyyathāpi, māṇava, vaṇijjā yeva kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hoti, evam eva kho,
māṇava, pabbajjā kammaṭṭhānaṁ appaṭṭhaṁ appakiccaṁ appādhikaraṇaṁ appasamārambhaṁ sampajjamānaṁ mahapphalaṁ hotīti.
Brāhmaṇā, bho Gotama, pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāyāti.
Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, sace te agaru, sādhu te pañca dhamme imasmiṁ parisatiṁ bhāsassūti.
Na kho me, bho Gotama, garu, yatth' assu bhavanto vā nisinnā bhavantarūpā vā ti.
Tena hi, māṇava, bhāsassūti.
Saccaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā paṭhamaṁ dhammaṁ paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya.
Tapaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā dutiyaṁ dhammaṁ paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya. Brahmacariyaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā tatiyaṁ dhammaṁ paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya. Ajjhenam kho, bho Gotama, brāhmaṇā catutthaṁ dhammaṁ paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya. Cāgaṁ kho, bho Gotama, brāhmaṇā pañcamaṁ dhammaṁ paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya. Brāhmaṇā, bho Gotama, ime pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa arādhanāyāti. Idha bhavaṁ Gotamo kim āhāti?
Kiṁ pana, māṇava? Atthi koci brāhmaṇānaṁ ekabrāhmaṇo pi yo evam āha: Ahaṁ imesaṁ pañcannaṁ dhammānaṁ abhiññā sacchikatvā vipākaṁ pavedemīti?
No h' idaṁ, bho Gotama.
Kiṁ pana, māṇava? Atthi koci brāhmaṇānaṁ ekācariyo pi ekācariyapācariyo pi yāva sattamā ācariyamahayugā yo evam āha: Ahaṁ imesaṁ pañcannaṁ dhammānaṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā vipākaṁ pavedemīti?
No h' idaṁ, bho Gotama.
Kiṁ pana, māṇava? Ye pi te brāhmaṇānaṁ pubbakā isayo mantānaṁ kattāro mantānaṁ pavattāro, yesam idaṁ etarahi brāhmaṇā porāṇaṁ mantapadaṁ gītaṁ pavuttaṁ samihitaṁ tad anugāyanti tad anubhāsanti bhāsitam anubhāsanti vācitaṁ anuvācenti, — seyyathīdaṁ Aṭṭhako Vāmako Vāmadevo Vessāmitto Yamataggi Aṅgiraso Bhāradvājo Vāseṭṭho Kassapo Bhagu, — te pi evam āhaṁsu: Mayaṁ imesaṁ pañcannaṁ dhammānaṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā vipākaṁ pavedemāti?
No h' idaṁ, bho Gotama.
Iti kira, māṇava, na 'tthi koci brāhmaṇānaṁ ekabrāhmaṇo pi yo evam āha: Ahaṁ imesaṁ pañcannaṁ dhammānaṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā vipākaṁ pavedemīti. Na tthi koci brāhmaṇānaṁ ekācariyo pi ekācariyapācariyo pi yāva sattamā ācariyamahayugā yo evam āha: Ahaṁ imesaṁ pañcannaṁ dhammānaṁ sayaṁ abhiññā sacchikatvā vipākaṁ pavedemīti. Ye pi te brāhmaṇānaṁ pubbakā isayo mantānaṁ kattāro ... (&c. as above, inserting na before evam āhaṁsu) ... pavedemāti. Seyyathāpi, māṇava, andhaveṇi paramparā saṁsatta purimo pi na passati majjhimo pi na passati pacchimo pi no passati, — evam eva kho, maṇava, andhaveṇūpamaṁ maññe brāhmaṇānaṁ bhāsitaṁ sampajjati, purimo pi na passati majjhimo pi na passati pacchimo pi na passatīti.
Evaṁ vutte Subho māṇavo Todeyyaputto Bhagavatā andhaveṇūpamena vuccamāno kupito anattamano Bhagavantaṁ yeva khuṁsento Bhagavantaṁ yeva vambhento Bhagavantaṁ yeva vadamāno: Samaṇo Gotamo pāpiko bhavissatīti, Bhagavantaṁ etad avoca: Brāhmaṇo, bho Gotama, Pokkharasāti Opamañño Subhagavaniko evam āha: Evaṁ eva pan' im' eke samaṇabrāhmaṇā uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ paṭijānanti; tesaṁ idaṁ bhāsitaṁ hassakaṁ yeva sampajjati,
nāmakaṁ yeva sampajjati, rittakaṁ yeva sampajjati, tucchakaṁ yeva sampajjati. Kathaṁ hi nāma manussabhūto uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ ñassati vā dakkhissati vā sacchi vā karissatīti, n' etaṁ ṭhānaṁ vijjatīti.
Kim pana, māṇava, brāhmaṇo Pokkharasāti Opamañño Subhagavaniko sabbesaṁ yeva samaṇabrāhmaṇānaṁ cetasā ceto paricca pajānātīti?
Sakāya pi hi, bho Gotama, puṇṇikāya dāsiyā brāhmaṇo Pokkharasāti Opamañño Subhagavaniko na cetasā ceto paricca pajānāti, kuto pana sabbesaṁ yeva samaṇabrāhmaṇānaṁ cetasā ceto paricca pajānissatīti.
Seyyathāpi, māṇava, jaccandho puriso na passeyya kaṇhasukkāni rūpāni, na passeyya nīlakāni rūpāni, na passeyya pītakāni rūpāni, na passeyya lohitakāni rūpāni, na passeyya mañjeṭṭhakāni rūpāni, na passeyya samavisamāni, na passeyya tārakarūpāni, na passeyya candimasuriye; so evaṁ vadeyya: Na 'tthi kaṇhasukkāni rūpāni, na 'tthi kaṇhasukkānaṁ rūpānaṁ dassāvī; na 'tthi nīlakāni rūpāni, na 'tthi nīlakānaṁ rūpānaṁ dassāvī; na 'tthi pītakāni rūpāni, na 'tthi pītakānaṁ rūpānaṁ dassāvī; na 'tthi lohitakāni rūpāni, na 'tthi lohitakānaṁ rūpānaṁ dassāvī; na 'tthi mañjeṭṭhakāni rūpāni, na 'tthi mañjeṭṭhakānaṁ rūpānaṁ dassāvī; na 'tthi samavisamaṁ, na 'tthi samavisamassa dassāvī; na 'tthi tārakarūpāni, na 'tthi tārakarūpānaṁ dassāvī; na 'tthi candimasuriyā, na 'tthi candimasuriyānaṁ dassāvī. Aham etaṁ na jānāmi; aham etaṁ na passāmi; tasmā na 'tthīti. Sammā nu kho so, māṇava, vadamāno vadeyyāti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Atthi kaṇhasukkāni rūpāni, atthi kaṇhasukkānaṁ rūpānaṁ dassāvī; atthi nīlakāni rūpāni, atthi nīlakānaṁ rūpānaṁ dassāvī, ... atthi candimasuriyā, atthi candimasuriyānaṁ dassāvī. Ahaṁ etaṁ na jānāmi,
aham etaṁ na passāmi, tasmā na 'tthīti na hi so, bho Gotama, sammā vadamāno vadeyyāti.
Evam eva kho, māṇava, brāhmaṇo Pokkharasāti Opamañño Subhagavaniko andho acakkhuko. So vata uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ ñassati vā dakkhiti vā sacchi vā karissatīti, n' etaṁ ṭhānaṁ vijjati.
Taṁ kiṁ maññasi, māṇava? Ye te Kosalakā brāhmaṇamahāsālā, seyyathīdaṁ Caṅkī brāhmaṇo Tārukkho brāhmaṇo Pokkharasāti brāhmaṇo Jāṇussoṇī brāhmaṇo pitā vā te Todeyyo, — katamā nesaṁ seyyo, yaṁ vā te sammusā vācaṁ bhāseyvuṁ yaṁ vā asammusāti?
Sammusā, bho Gotama.
Katamā tesaṁ seyyo, yaṁ vā te mantā vācaṁ bhāseyyuṁ, yaṁ vā amantā ti?
Mantā, bho Gotama.
Katamā tesaṁ seyyo, yaṁ vā te paṭisaṅkhāya vācaṁ bhāseyyuṁ yaṁ vā apaṭisaṅkhāyāti?
Paṭisaṅkhāya, bho Gotama.
Katamā tesaṁ seyyo, yaṁ vā te atthasaṁhitaṁ vācaṁ bhāseyyuṁ, yaṁ vā anatthasaṁhitan ti?
Atthasaṁhitam, bho Gotama
Taṁ kiṁ maññasi, māṇava? Yadi evaṁ sante brāhmaṇena Pokkharasātinā Opamaññena Subhagavanikena sammusā vācā bhasitā asammusā vā ti?
Asammusā, bho Gotama.
Mantā vācā bhāsitā, amantā vā ti?
Amantā, bho Gotama.
Paṭisaṅkhāya vācā bhāsitā, apaṭisaṅkhāya vā ti?
Apaṭisaṅkhāya, bho Gotama.
Atthasaṁhitā vācā bhāsitā anatthasaṁhitā vā ti?
Anatthasaṁhitā, bho Gotama.
Pañca kho ime, māṇava, nīvaraṇā. Katame pañca? -Kāmacchandanīvaraṇaṁ vyāpādanīvaraṇaṁ thīnamiddhanīvaraṇaṁ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṁ vicikicchānīvaraṇaṁ.
Ime kho, māṇava, pañca nīvaraṇā. Imehi kho, māṇava, pañcahi nīvaraṇehi brāhmaṇo Pokkharasāti Opamañño Subhagavaniko āvaṭo nivuto ophuto pariyonaddho. So vata uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ ñassati vā dakkhiti vā sacchi vā karissatīti, — n' etaṁ ṭhānaṁ vijjati, Pañca kho ime, māṇava, kāmaguṇā. Katame pañca? -Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṁhitā rajanīyā sotaviññeyyā saddā, — pe — ghānaviññeyyā gandhā, jivhāviññeyyā rasā, kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṁhitā rajanīyā. Ime kho, māṇava, pañca kāmaguṇā. Imehi kho, māṇava, pañcahi kāmaguṇehi brāhmaṇo Pokkharasāti Opamañño Subhagavaniko gathito mucchito ajjhopanno anādīnavadassāvī anissaraṇapañño paribhuñjati. So vata uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṁ ñassati vā dakkhiti vā sacchi vā karissatīti, — n' etaṁ thānaṁ vijjati. Taṁ kiṁ maññasi, māṇava? Yaṁ vā tiṇakaṭṭhupādānaṁ paṭicca aggiṁ jāleyya, yaṁ vā nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādānaṁ aggiṁ jāleyya, — katamo nu khvassa aggi accimā ca vaṇṇimā ca pabhassaro cāti?
Sace taṁ, bho Gotama, ṭhānaṁ nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādānaṁ aggiṁ jālituṁ, svāssa aggi accimā ca vaṇṇimā ca pabhassaro cāti.
Aṭṭhānaṁ kho etaṁ, māṇava, anavakāso, yaṁ nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādānaṁ aggiṁ jāleyya aññatra iddhimatā. Seyyathāpi, māṇava, tiṇakaṭṭhupādānaṁ paṭicca aggi jalati, tathūpamāhaṁ, māṇava, imaṁ pītiṁ vadāmi, yāyaṁ pīti pañca kāmaguṇe paṭicca.
Seyyathāpi, māṇava, nissaṭṭhatiṇakaṭṭhupādānaṁ paṭicca aggi jalati, tathūpamāhaṁ, māṇava, imam pītiṁ vadāmi, yāyam pīti aññatr' eva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi. Katamā ca, māṇava, pīti aññatr' eva kāmehi aññatra akusalehi dhammehi? Idha, māṇava, bhikkhu vivicc' eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi paṭhamajjhānaṁ upasampajja viharati; ayam pi kho, māṇava, pīti aññatr' eva kāmehi aññatr' akusalehi dhammehi.
Puna ca paraṁ, māṇava, bhikkhu vitakkavicārānaṁ vūpasamā — pe — dutiyajjhānaṁ upasampajja viharati; ayaṁ pi kho, māṇava, pīti aññatr' eva kāmehi aññatr' akusalehi dhammehi. Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, kam ettha brāhmaṇā dhammaṁ mahapphalataraṁ paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāyāti?
Ye 'me, bho Gotama, brāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, cāgam ettha brāhmaṇā dhammaṁ mahapphalataraṁ paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāyāti.
Taṁ kiṁ maññasi, māṇava? Idha aññatarassa brāhmaṇassa mahāyañño paccupaṭṭhito assa; atha dve brāhmaṇā āgaccheyyuṁ: Itthannāmassa brāhmaṇassa mahāyaññaṁ anubhavissāmāti; tatth' ekassa brāhmaṇassa evam assa: Aho vata aham eva labheyyaṁ bhattagge aggāsanaṁ aggodakaṁ aggapiṇḍaṁ, na añño brāhmaṇo labheyya bhattagge aggāsanaṁ aggodakaṁ aggapiṇḍan ti; ṭhānaṁ kho pan' etaṁ, māṇava, vijjati, yaṁ añño brāhmaṇo labheyya bhattagge aggāsanaṁ aggodakaṁ aggapiṇḍaṁ, na so brāhmaṇo labheyya bhattagge aggāsanaṁ aggodakaṁ aggapiṇḍaṁ; Añño brāhmaṇo labhati bhattagge aggāsanaṁ aggodakaṁ aggapiṇḍaṁ, nāhaṁ labhāmi bhattagge aggāsanaṁ aggodakaṁ aggapiṇḍan ti, iti so kupito hoti anattamano;
— imassa pana, māṇava. brāhmaṇā kiṁ vipākaṁ paññāpentīti?
Na khvettha, bho Gotama, brāhmaṇā evaṁ dānaṁ denti: Iminā paro kupito hotu anattamano ti. Atha khvettha brāhmaṇā anukampājātikaṁ yeva dānaṁ dentīti?
Evaṁ sante kho, māṇava, brāhmaṇānaṁ idaṁ chaṭṭhaṁ puññakiriyāvatthu hoti yadidaṁ anukampājātikan ti?
Evaṁ sante, bho Gotama, brāhmaṇānaṁ idaṁ chaṭṭhaṁ puññakiriyāvatthu hoti yadidaṁ anukampājātikan ti.
Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, ime tvaṁ pañca dhamme kattha bahulaṁ samanupassasi gahaṭṭhesu vā pabbajitesu vā ti?
Ye 'me, bho Gotama, brāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, imāhaṁ pañca dhamme pabbajitesu bahulaṁ samanupassāmi appaṁ gahaṭṭhesu. Gahaṭṭho hi, bho Gotama, mahaṭṭho mahākicco mahādhikaraṇo mahāsamārambho, na satataṁ samitaṁ saccavādī hoti. Pabbajito kho pana, bho Gotama, appaṭṭho appakicco appādhikaraṇo appasamārambho, satataṁ samitaṁ saccavādī hoti. Gahaṭṭho hi, bho Gotama, mahaṭṭho mahākicco mahādhikaraṇo mahāsamārambho, na sataṭaṁ samitaṁ tapassī hoti, brahmacārī hoti, sajjhāyabahulo hoti, cāgabahulo hoti. Pabbajito kho pana, bho Gotama, appaṭṭho appakicco appādhikaraṇo appasamārambho, satataṁ samitaṁ tapassī hoti, brahmacārī hoti, sajjhāyabahulo hoti, cāgabahulo hoti. Ye 'me, bho Gotama, samaṇabrāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, imāhaṁ pañca dhamme pabbajitesu bahulaṁ samanupassāmi, appaṁ gahaṭṭhesūti.
Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, cittassāhaṁ ete parikkhāre vadāmi,
yadidaṁ cittaṁ averaṁ abyāpajjhaṁ tassa bhāvanāya. Idha, māṇava, bhikkhu saccavādī hoti, so saccavādī 'mhīti labhati atthavedaṁ, labhati dhammavedaṁ, labhati dhammūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ yan taṁ kusalūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ, cittassāhaṁ etaṁ parikkhāraṁ vadāmi, yadidaṁ cittaṁ averaṁ abyāpajjhaṁ tassa bhāvanāya. Idha, māṇava, bhikkhu tapassī hoti brahmacārī hoti sajjhāyabahulo hoti cāgabahulo hoti, so cāgabahulo 'mhīti labhati atthavedaṁ, labhati dhammavedaṁ, labhati dhammūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ, yañ taṁ kusalūpasaṁhitaṁ pāmujjaṁ cittassāhaṁ etaṁ parikkhāraṁ vadāmi yadidaṁ cittaṁ averaṁ abyāpajjhaṁ tassa bhāvanāya. Ye te, māṇava, brāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, cittassāhaṁ ete parikkhāre vadāmi, yadidaṁ cittaṁ averaṁ avyāpajjhaṁ tassa bhāvanāyāti.
Evaṁ vutte Subho māṇavo Todeyyaputto Bhagavantaṁ etad avoca:-- Sutaṁ me taṁ, bho Gotama: Samaṇo Gotamo Brahmānaṁ sahavyatāya maggaṁ jānātīti.
Taṁ kiṁ maññasi, māṇava? Āsanne ito Naḷakāragāmo?
Nayito dūre Naḷakāragāmo ti?
Evam bho. Āsanne ito Naḷakāragāmo, nayito dūre Naḷakāragāmo ti.
Taṁ kiṁ maññasi, māṇava? Idh' assa puriso Naḷakāragāme jātavaddho, tam enaṁ Naḷakāragāmato tāvadeva avasaṭaṁ Naḷakāragāmassa maggaṁ puccheyyuṁ, — siyā nu kho, māṇava, tassa purisassa Naḷakāragāme jātāvaddhassa Naḷakāragāmassa maggaṁ puṭṭhassa dandhāyitattaṁ vā vitthāyitattaṁ vā ti?
No h' idaṁ, bho Gotama. Taṁ kissa hetu? Amu hi, bho Gotama, puriso Naḷakāragāme jātavaddho; tassa sabbān' eva Naḷakāragāmassa maggāni suviditānīti.
Siyā nu kho, māṇava, tassa purisassa Naḷakāragāme jātavaddhassa Naḷakāragāmassa maggaṁ puṭṭhassa dandhāyitattaṁ vā vitthāyitattaṁ vā.
Na tveva Tathāgatassa, brahmalokaṁ vā brahmalokagāminiṁ vā paṭipadaṁ puṭṭhassa dandhāyitattaṁ vā vitthāyitattaṁ vā. Brahmānañ cāhaṁ, māṇava, pajānāmi, brahmalokañ ca brahmalokagāminiñ ca paṭipadaṁ, yathāpaṭipanno ca brahmalokaṁ upapanno, tañ ca pajānāmīti.
Sutaṁ me taṁ, bho Gotama: Samaṇo Gotamo Brahmānaṁ sahavyatāya maggaṁ desetīti. Sādhu me bhavaṁ Gotamo Brahmānaṁ sahavyatāya maggaṁ desetūti.
Tena hi, māṇava, suṇāhi sadhukaṁ manasikarohi, bhāsissāmīti.
Evaṁ bho ti Subho māṇavo Todeyyaputto Bhagavato paccassosi.
Bhagavā etad avoca:-- Katamo ca, māṇava, Brahmānaṁ sahavyatāya maggo? Idha, māṇava, bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā viharati. Evaṁ bhāvitāya kho, māṇava, mettāya cetovimuttiyā yaṁ pamāṇakataṁ kammaṁ, na taṁ tatrāvasissati, na taṁ tatrāvatiṭṭhati. Seyyathāpi, māṇava, balavā saṅkadhamo appakasiren' eva catuddisā viññāpeyya; evam eva kho, māṇava, evaṁ bhāvitāya mettāya cetovimuttiyā, yaṁ pamāṇakataṁ kammaṁ, na taṁ tatrāvasissati, na taṁ tatrāvatiṭṭhati. Ayam pi kho, māṇava, Brahmānaṁ sahavyatāya maggo. Puna ca paraṁ, māṇava, bhikkhu karuṇāsahagatena cetasā — pe — muditāsahagatena cetasā, upekhāsahagatena cetasā ekaṁ disaṁ pharitvā viharati, tathā dutiyaṁ, tathā tatiyaṁ, tathā catutthiṁ; iti uddhamadho tiriyaṁ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṁ lokaṁ upekhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā viharati.
Evaṁ bhāvitāya kho, māṇava, upekhāya cetovimuttiyā, yaṁ pamāṇakataṁ kammaṁ, na taṁ tatrāvasissati, na taṁ tatrāvatiṭṭhati. Seyyathāpi, māṇava, balavā saṅkhadhamo appakasiren' eva catuddisā viññāpeyya, evam eva kho, māṇava, evaṁ bhāvitāya upekhāya cetovimuttiyā, yaṁ pamāṇakataṁ kammaṁ, na taṁ tatrāvasissati, na taṁ tatrāvatiṭṭhati. Ayaṁ pi kho, māṇava, Brahmānaṁ sahavyatāya maggo ti.
Evaṁ vutte Subho māṇavo Todeyyaputto Bhagavantam etad avoca: Abhikkantaṁ bho Gotama, abhikkantaṁ bho Gotama. Seyyathāpi, bho Gotama, nikujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya: Cakkhumanto rūpāni dakkhintīti, — evam evaṁ bhoto Gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca.
Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gataṁ. Handa ca dāni mayaṁ, bho Gotama, gacchāma; bahukiccā mayaṁ bahukaraṇīyā ti.
Yassa dāni tvaṁ, māṇava, kālaṁ maññasīti.
Atha kho Subho māṇāvo Todeyyaputto Bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāy' āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.
Tena kho pana samayena Jāṇussoṇī brāmaṇo sabbasetena vaḷavābhirathena Sāvatthiyā niyyāti divādivassa.
Addasā kho Jāṇussoṇī brāhmaṇo Subhaṁ māṇavaṁ Todeyyaputtaṁ dūrato va āgacchantaṁ, disvā Subhaṁ māṇavaṁ Todeyyaputtam etad avoca: Handa kuto nu bhavaṁ Bhāradvājo āgacchati divādivassāti?
Ito hi kho ahaṁ, bho, āgacchāmi samaṇassa Gotamassa santikā ti.
Taṁ kiṁ maññasi, bhavaṁ Bhāradvājo? Samaṇassa Gotamassa paññāveyyattiyaṁ paṇḍito maññe ti?
Ko cāhaṁ, bho, ko ca samaṇassa Gotamassa paññāveyyattiyaṁ jānissāmi, so pi nun' assa tādiso va yo samaṇassa Gotamassa paññāveyyattiyaṁ jāneyyāti.
Uḷārāya khalu bhavaṁ Bhāradvājo samaṇaṁ Gotamaṁ pasaṁsāya pasaṁsatīti.
Ko cāham bho, ko ca samaṇaṁ Gotamaṁ pasaṁsissāmi? Pasatthapasattho ca so bhavaṁ Gotamo seṭṭho devamanussānaṁ, ye c' ime, bho, brāhmaṇā pañca dhamme paññāpenti puññassa kiriyāya kusalassa ārādhanāya, cittassa te samaṇo Gotamo parikkhāre vadati, yadidaṁ cittaṁ averaṁ abyāpajjhaṁ tassa bhāvanāyāti.
Evaṁ vutte Jāṇussoṇī brāhmaṇo sabbasetā vaḷavābhirathā orohitvā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā yena Bhagavā ten' añjalim paṇāmetvā udānaṁ udānesi: Lābhā rañño Pasenadissa Kosalassa, suladdhaṁ lābhā rañño Pasenadissa Kosalassa yassa vijite Tathāgato viharati arahaṁ Sammāsambuddho ti.
SUBHASUTTAṀ NAVAMAṀ.
C. Sangārava Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kosalesu cārikaṁ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ. Tena kho pana samayena Dhānañjānī nāma brāhmaṇī Caṇḍalakappe paṭivasati abhippasannā Buddhe ca dhamme ca saṅghe ca.
Atha kho Dhānañjānī brāhmaṇī upakkhalitvā tikkhattuṁ udānaṁ udānesi: Namo tassa Bhagavato arahato sammāsambuddhassa! Namo tassa Bhagavato arahato sammāsambuddhassa! Namo tassa Bhagavato arahato sammāsambuddhassātī.
Tena kho pana samayena Saṅgāravo nāma māṇavo Caṇḍalakappe paṭivasati tiṇṇaṁ vedānaṁ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṁ sākkharappabhadānaṁ itihāsapañcamānaṁ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo. Assosi kho Saṅgāravo māṇavo Dhānañjāniyā brāhmaṇiyā evaṁ vācaṁ bhāsamānāya, sutvā Dhānañjāniṁ brāhmaṇiṁ etad avoca: Avabhūtā ca 'yaṁ Dhānañjāni brāhmaṇī parābhūtā ca 'yaṁ Dhānañjānī brāhmaṇī vijjamānānaṁ brāhmaṇānaṁ, atha ca pana tassa muṇḍakassa samaṇakassa vaṇṇaṁ bhāsatīti.
Na hi pana tvaṁ, tāta Bhadramukha, tassa Bhagavato sīlapaññāṇaṁ jānāsi; sace tvaṁ, tāta Bhadramukha, tassa Bhagavato sīlapaññāṇaṁ jāneyyāsi, na tvaṁ, tāta Bhadramukha, taṁ Bhagavantaṁ akkositabbaṁ paribhāsitabbaṁ maññeyyāsīti.
Tena hi, bhoti, yadā samaṇo Gotamo Caṇḍalakappaṁ anuppatto hoti, atha kho me āroceyyāsīti.
Evaṁ Bhadramukhāti kho Dhānañjānī brāhmaṇī Saṅgāravassa māṇavassa paccassosi.
Atha kho Bhagavā Kosalesu anupubbena cārikaṁ caramāno Caṇḍalakappaṁ tad avasari. Tatra sudaṁ Bhagavā Caṇḍalakappe viharati Todeyyānaṁ brāhmaṇānaṁ ambavane.
Assosi kho Dhānañjānī brāhmaṇī: Bhagavā kira Caṇḍalakappaṁ anuppatto Caṇḍalakappe viharati Todeyyānaṁ brāhmaṇānaṁ ambavane ti. Atha kho Dhānañjānī brāhmaṇī yena Saṅgāravo māṇavo ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Saṅgāravaṁ māṇavaṁ etad avoca: Ayaṁ, tāta Bhadramukha, so Bhagavā Caṇḍalakappaṁ anuppatto Caṇḍalakappe viharati Todeyyānaṁ brāhmaṇānaṁ ambavane. Yassa dāni tvaṁ, tāta Bhadramukha, kālaṁ maññasīti.
Evaṁ bhotīti kho Saṅgāravo māṇavo Dhānañjāniyā brāhmaṇiya paṭisutvā yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdi.
Ekamantaṁ nisinno kho Saṅgāravo māṇavo Bhagavantaṁ etad avoca:-Santi kho, bho Gotama, eke samaṇabrāhmaṇā diṭṭhadhammābhiññāvosānapāramippattā ādibrahmacariyaṁ paṭijānanti.
Tatra, bho Gotama, ye te samaṇabrāhmaṇā diṭṭhadhammābhiññāvosānapāramippattā ādibrahmacariyaṁ paṭijānanti, tesaṁ bhavaṁ Gotamo katamo ti?
Diṭṭhadhammābhiññāvosānapāramippattānaṁ ādibrahmacariyaṁ paṭijānantānam pi kho ahaṁ, Bhāradvāja, vemattataṁ vadāmi. Santi, Bhāradvāja, eke samaṇabrāhmaṇā anussavikā, te anussavena diṭṭhadhammābhiññāvosānapāramippattā ādibrahmacariyaṁ paṭijānanti, seyyathāpi brāhmaṇā Tevijjā. Santi pana, Bhāradvāja, eke samaṇabrāhmaṇā kevalaṁ saddhāmattakena diṭṭhadhammābhiññāvosānapāramippattā ādibrahmacariyaṁ paṭijānanti, seyyathāpi takkī vīmaṁsī. Santi, Bhāradvāja, eke samaṇabrāhmaṇā pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṁ yeva dhammaṁ abhiññāya, diṭṭhadhammābhiññāvosānapāramippattā ādibrahmacariyaṁ paṭijānanti. Tatra, Bhāradvāja, ye te samaṇabrāhmaṇā pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṁ yeva dhammaṁ abhiññāya, diṭṭhadhammābhiññāvosānapāramippattā ādibrahmacariyaṁ paṭijānanti, tesāham asmi. Tad aminā p' etaṁ, Bhāradvāja pariyāyena veditabbaṁ. Yathā ye te samaṇabrāhmaṇā pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṁ yeva dhammaṁ abhiññāya diṭṭhadhammābhiññavosānapāramippattā ādibrahmacariyaṁ paṭijānanti, tesāham asmi.
Idha me, Bhāradvāja, pubbe va sambodhā anabhisambuddhassa Bodhisattass' eva sato etad ahosi:-- Sambādho gharāvāso rājāpatho, abbhokāso pabbajjā. Nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ. Yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyan ti. So kho ahaṁ, Bhāradvāja, aparena samayena daharo va samāno susu kālakeso
... (&c. as from line 28 of Vol. I page 163 to page 167 line 8, substituting Bhāradvāja for bhikkhave) ... alam idaṁ padhānāyāti.
Apissu maṁ ... (&c. as from line 29 of Vol. I page 240 to page 247 line 16, substituting Bhāradvāja for Aggivessana & omitting evarūpā pi kho me ... tiṭṭhati p. 243 line 2 & on p. 244) ... āvatto bāhullāyāti.
So kho ahaṁ, Bhāradvāja, oḷārikaṁ āhāraṁ āhāretvā balaṁ gahetvā vivicc' eva kāmehi — pe — paṭhamajjhānaṁ upasampajja vihāsiṁ. Vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyajjhānaṁ — pe — tatiyajjhānaṁ upasampajja vihāsiṁ.
So evaṁ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaṇiye ṭhite ānejjappatte ... (&c. as from line 19 of Vol. I page 248 to page 249 line 21. substituting Bhāradvāja for Aggivessana & omitting evarūpā pi ... tiṭṭhati on pp. 248,249) ... ātāpino pahitattassa viharato ti.
Evaṁ vutte Saṅgāravo māṇavo Bhagavantaṁ etad avoca: — Aṭṭhita vata bhoto Gotamassa padhānaṁ ahosi, sappurisa vata bhoto Gotamassa padhānaṁ ahosi, yathā taṁ arahato sammāsambuddhassa. Kin nu kho, bho Gotama, atthi devā ti?
Ṭhānaso me taṁ, Bhāradvāja, viditaṁ yadidaṁ atthi devā ti.
Kin nu kho, bho Gotama, atthi devā ti puṭṭho samāno, ṭhānaso me taṁ, Bhāradvāja, viditaṁ yadidaṁ atthi devā ti vadesi? Nanu, bho Gotama, evaṁ sante tucchā musā hotīti?
Atthi devā ti, Bhāradvāja, puṭṭho samāno, atthi devā ti yo vadeyya,
ṭhānaso viditā me viditā ti yo vadeyya, atha khvettha viññūpurisena ekaṁsena niṭṭhaṁ gantabbaṁ yadidaṁ atthi devā ti.
Kissa pana me bhavaṁ Gotamo ādiken' eva na byākāsīti?
Ucce sammataṁ kho etaṁ, Bhāradvāja, lokasmiṁ yadidaṁ atthi devā ti.
Evaṁ vutte Saṅgāravo māṇavo Bhagavantaṁ etad avoca: — Abhikkantaṁ, bho Gotama; abhikkantam, bho Gotama, Seyyathāpi, bho Gotama, nikujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya.
andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya: Cakkhumanto rūpāni dakkhintīti, — evam evaṁ bhotā Gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṁ Bhagavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi dhammañ ca bhikkhusaṅghañ ca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇagatan ti.
SAṄGĀRAVASUTTAṀ DASAMAṀ.
BRĀHMAṆAVAGGO PAÑCAMO.
MAJJHIMAPAṆṆĀSAṀ SAMATTAṀ.
Upari-Paṇṇāsa-Pāḷi
1. Devadaha Vagga
CI. Devadaha Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sakkesu viharati; Devadahaṁ nāma Sakkānaṁ nigamo. Tatra kho Bhagavā bhikkhū āmantesi: Bhikkhavo ti. Bhadante ti te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etad avoca:
Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā evaṁ-vādino evaṁ-diṭṭhino: Yaṁ kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvedeti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu; iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā, navānaṁ kammānaṁ akaraṇā āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti. — Evaṁ-vādino, bhikkhave, Nigaṇṭhā. Evaṁ-vādāhaṁ, bhikkhave, Nigaṇṭhe upasaṅkamitvā evaṁ vadāmi: Saccaṁ kira tumhe, āvuso Nigaṇṭhā, evaṁ vādino evaṁ-diṭṭhino: Yaṁ kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvedeti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu; iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā, navānaṁ kammānaṁ akaraṇā, āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo,vedanākkhayā sabbaṁ dukkaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti? Te ce me, bhikkhave, Nigaṇṭhā evaṁ puṭṭhā Āmā ti paṭijānanti, tyāhaṁ evaṁ vadāmi: Kiṁ pana tumhe, āvuso Nigaṇṭhā, jānātha: Ahuvām' eva mayaṁ pubbe, na nāhuvamhāti?
No h' idaṁ avuso.
Kiṁ pana tumhe, āvuso Nigaṇṭhā, jānātha: Akarām' eva mayaṁ pubbe pāpaṁ kammaṁ, na nākaramhāti?
No h' idaṁ āvuso.
Kiṁ pana tumhe, āvuso Nigaṇṭhā, jānātha: Evarūpaṁ vā evarūpaṁ vā pāpaṁ kammaṁ akaramhāti?
No h' idaṁ āvuso.
Kiṁ pana tumhe, āvuso Nigaṇṭhā jānātha: Ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ, ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiretabbaṁ, ettakamhi vā dukkhe nijjiṇṇe sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti?
No h' idaṁ āvuso.
Kiṁ pana tumhe, āvuso Nigaṇṭhā, jānātha diṭṭhe va dhamme akusalānaṁ dhammānaṁ pahānaṁ, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Iti kira tumhe, āvuso Nigaṇṭhā, na jānātha: Ahuvām' eva mayaṁ pubbe, na nāhuvamhāti; na jānātha: Akarām' eva mayaṁ pubbe pāpaṁ kammaṁ, na nākaramāti; na jānātha: Evarūpaṁ vā evarūpaṁ vā pāpaṁ kammaṁ akaramhāti; na jānātha: Ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ, ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiretabbaṁ, ettakamhi vā dukkhe nijjiṇṇe sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti; na jānātha diṭṭhe va dhamme akusalānaṁ dhammānaṁ pahānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadaṁ. Evaṁ sante āyasmantānaṁ Nigaṇṭhānaṁ na kallaṁ assa veyyākaraṇāya: Yaṁ kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvedeti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu; iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā, navānaṁ kammānaṁ akaraṇā, āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti.
Sace tumhe, āvuso Nigaṇṭhā, jāneyyātha: Ahuvām' eva mayaṁ pubbe, na nāhuvamhāti, — jāneyyātha: Akarām' eva mayaṁ pubbe pāpaṁ kammaṁ, na nākaramhāti jāneyyātha: Evarūpaṁ vā evarūpaṁ vā pāpaṁ dhammaṁ akaramhāti: jāneyyātha: Ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiretabbaṁ, ettakamhi vā dukkhe nijjiṇṇe sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti; jāneyyātha diṭṭhe va dhamme akusalānaṁ dhammānaṁ pahānaṁ, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadaṁ. Evaṁ sante āyasmantānaṁ Nigaṇṭhānaṁ kallaṁ assa veyyākaraṇāya, yaṁ kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvedeti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu; iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā,
navānaṁ kammānaṁ akaraṇā, āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayyā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti
Seyyathāpi, āvuso Nigaṇṭhā, puriso sallena viddho assa savīsena gāḷhūpalepanena; so sallassa pi vedanāhetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyeyya; tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṁ sallakattaṁ upaṭṭhapeyyum; tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṁ parikanteyya; so satthena pi vaṇamukhassa parikantanahetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyeyya; tassa so bhisakko sallakatto esaniyā sallaṁ eseyya; so esaniyā pi sallassa esanāhetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyeyya; tassa so bhisakko sallakatto sallaṁ abbyaheyya; so sallassa pi abbyahanahetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyeyya; tassa so bhisakko sallakatto agadaṅgāraṁ vaṇamukhe odaheyya; so agadaṅgārassa pi vaṇamukhe odahanahetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyeyya; so aparena samayena rūḷhena vaṇena sañchavinā arogo assa sukhī serī sayaṁvasī yena kāmaṅgamo; tassa evam assa:-- Ahaṁ ko pubbe viddho ahosiṁ savīsena gāḷhūpalepanena; so 'haṁ sallassa pi vedanāhetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyiṁ; tassa me mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṁ sallakattaṁ upaṭṭhapesuṁ; tassa me so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṁ parikanti; so 'haṁ sallena pi vaṇamukhassa parikantanahetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyiṁ; tassa me so bhisakko sallakatto esaniyā sallaṁ esi; so 'haṁ esaniyā pi sallassa esanāhetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyiṁ; tassa me so bhisakko sallakatto sallaṁ abbyahi; so 'haṁ sallassa pi abbyahanahetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyiṁ; tassa me so bhisakko sallakatto agadaṅgāraṁ vaṇamukhe odahi; so 'haṁ agadaṅgārassa pi vaṇamukhe odahanahetu dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyiṁ; so 'mhi etarahi rūḷhena vaṇena sañchavinā arogo sukhī serī sayaṁvasī yena kāmaṅgamo ti.
— Evam eva kho, āvuso Nigaṇṭhā, sace tumhe jāneyyātha: Ahuvām' eva mayaṁ pubbe na nāhuvamhāti, jāneyyātha: Akarām' eva mayaṁ pubbe pāpaṁ kammaṁ, na nākaramhāti; jāneyyātha: Evarūpaṁ vā evarūpaṁ vā pāpaṁ kammaṁ akaramhāti; jāneyyātha: Ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiretabbaṁ, ettakamhi vā dukkhe nijjiṇṇe sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti; jāneyyātha diṭṭhe va dhamme akusalānaṁ kammānaṁ pahānaṁ, kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadaṁ. Evaṁ sante āyasmantānaṁ Nigaṇṭhānaṁ kallam assa veyyākaraṇāya: Yaṁ kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvedeti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu: iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā, navānaṁ kammānaṁ akaraṇā, āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti. Yasmā ca kho tumhe, āvuso Nigaṇṭhā, na jānātha: Ahuvām' eva mayaṁ pubbe, na nāhuvamhāti, na jānātha: Akarām' eva mayaṁ pubbe pāpaṁ kammaṁ, na nākaramāti; na jānātha: Evarūpaṁ vā evarūpaṁ vā pāpakammaṁ akaramhāti; na jānātha: Ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ ettakaṁ vā dukkhaṁ nijjiretabbaṁ ettakamhi vā dukkhe nijjiṇṇe sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti, na jānātha diṭṭhe va dhamme akusalānaṁ dhammānaṁ pahānaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadaṁ, — tasmā āyasmantānaṁ Nigaṇṭhānaṁ na kallam assa veyyākaranāya: Yaṁ kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvedeti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu; iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā, navānaṁ kammānaṁ akaraṇā, āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabban taṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti.
Evaṁ vutte, bhikkhave, te Nigaṇṭhā maṁ etad avocuṁ:
Nigaṇṭho, āvuso, Nāṭaputto sabbaññū sabbadassavī aparisesaṁ ñāṇadassanaṁ paṭijānāti: Carato ca me tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṁ samitaṁ ñāṇadassanaṁ paccupaṭṭhitan ti. So evam āha: Atthi kho vo, āvuso Nigaṇṭhā. pubbe pāpaṁ kammaṁ kataṁ. Taṁ imāya kaṭukāya dukkarakārīkāya nijjaretha; yaṁ pan ettha etarahi kāyena saṁvutā vācāya saṁvutā manasā saṁvutā, taṁ āyatiṁ pāpassa kammassa akaraṇaṁ; iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā, navānaṁ kammānam akaraṇā, āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti. Tañ ca pan' amhakaṁ ruccati c' eva khamati ca tena c' amhā attamanā ti.
Evaṁ vutte ahaṁ, bhikkhave, te Nigaṇṭhe etad avocaṁ: Pañca kho ime, āvuso Nigaṇṭhā, dhammā diṭṭhe va dhamme dvidhā vipākā. Katame pañca? — Saddhā ruci anussavo ākāraparivitakko diṭṭhinijjhānakhanti. Ime kho, āvuso Nigaṇṭhā, pañca dhammā diṭṭhe va dhamme dvidhā vipākā.
Tatr' āyasmantānaṁ Nigaṇṭhānaṁ kā atītaṁse satthari saddhā, kā rūci, ko anussavo, ko ākāraparivitakko, kā diṭṭhinijjhānakhantīti? Evaṁvādī kho ahaṁ, bhikkhave, Nigaṇṭhesu na kiñci sahadhammikaṁ vādaparihāraṁ samanupassāmi. Puna ca panāhaṁ, bhikkhave, te Nigaṇṭhe evaṁ vadāmi. — Taṁ kim maññath', āvuso Nigaṇṭhā? Yasmiṁ vo samaye tippo upakkamo hoti tippaṁ padhānaṁ, tippā tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyatha; yasmiṁ pana vo samaye na tippo upakkamo hoti na tippaṁ padhānaṁ, na tippā tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyathāti?
Yasmiṁ no, āvuso Gotama, samaye tippo upakkamo hoti tippaṁ padhānaṁ, tippā tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyāma. Yasmiṁ pana no samaye na tippo upakkamo hoti na tippaṁ padhānaṁ,
na tippā tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyāmāti.
Iti kir', āvuso Nigaṇṭhā, — Yasmiṁ vo samaye tippo upakkamo hoti tippaṁ padhānaṁ, tippā tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyatha; yasmiṁ paṇa vo pana samaye na tippo upakkamo hoti na tippaṁ padhānaṁ, na tippā tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyatha. Evaṁ sante āyasmantānaṁ Nigaṇṭhānaṁ kallam assa veyyākaraṇāya: Yam kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvedeti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu; iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā, navānaṁ kammānaṁ akaraṇā āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti. Sace, āvuso Nigaṇṭhā, yasmiṁ vo samaye tippo upakkamo hoti tippaṁ padhānaṁ, tiṭṭheyy' eva tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā; yasmiṁ pana vo samaye na tippo upakkamo hoti na tibbaṁ padhānaṁ tiṭṭheyy' eva tasmiṁ samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā. Evaṁ sante āyasmantānaṁ Nigaṇṭhānaṁ kallam assa veyyākaraṇāya: Yaṁ kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvediti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu; iti purāṇānaṁ kammānaṁ — pe — sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti. Yasmā ca kho, āvuso Nigaṇṭhā, yasmiṁ pana vo samaye tippo upakkamo hoti tippaṁ padhānaṁ, tippā tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyatha. Yasmiṁ pana vo samaye na tippo upakkamo hoti na tippaṁ padhānaṁ, na tippaṁ tamhi samaye opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyatha. Te tumhe sāmaṁ yeva opakkamikā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyamānā avijjā aññāṇā sammohā vipaccetha:
Yaṁ kiñcāyaṁ purisapuggalo paṭisaṁvedeti, sukhaṁ vā dukkhaṁ vā adukkhamasukhaṁ vā, sabban taṁ pubbekatahetu; iti purāṇānaṁ kammānaṁ tapasā vyantibhāvā, navānaṁ kammānaṁ akaraṇā, āyatiṁ anavassavo, āyatiṁ anavassavā kammakkhayo, kammakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā vedanākkhayo, vedanākkhayā sabbaṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ bhavissatīti. Evaṁvādī pi kho ahaṁ, bhikkhave, Nigaṇṭhesu na kiñci sahadhammikaṁ vādapaṭihāraṁ samanupassāmi.
Puna ca panāhaṁ, bhikkhave, te Nigaṇṭhe evaṁ vadāmi:-- Taṁ kim maññath ' āvuso Nigaṇṭhā? Yam idaṁ kammaṁ diṭṭhadhammavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā samparāyavedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Yam pan' idaṁ kammaṁ samparāyavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā diṭṭhadhammavedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Taṁ kim maññath', āvuso Nigaṇṭhā? Yam idaṁ kammaṁ sukhavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā dukkhavedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Yaṁ pan' idaṁ kammaṁ dukkhavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā sukhavedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Taṁ kim maññath', āvuso Nigaṇṭhā? Yam idaṁ kammaṁ paripakkavedanīyaṁ, tam upakkamena vā padhānena vā aparipakkavedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Yaṁ pan' idaṁ kammaṁ aparipakkavedanīyaṁ taṁ upakkamena vā padhānena vā paripakkavedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Taṁ kim maññath', āvuso Nigaṇṭhā? Yam idaṁ kammaṁ bahuvedanīyaṁ,
taṁ upakkamena vā padhānena vā appavedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Yaṁ pan' idaṁ kammaṁ appavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā bahuvedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Taṁ kim maññath', āvuso Nigaṇṭhā? Yam idaṁ kammaṁ vedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā avedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Yaṁ pan' idaṁ kammaṁ avedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā vedanīyaṁ hotūti labbham etan ti?
No h' idaṁ, āvuso.
Iti kir', āvuso Nigaṇṭhā, yam idaṁ kammaṁ diṭṭhadhammavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā samparāyavedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam idam kammaṁ samparāyavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā diṭṭhadhammavedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam p' idaṁ kammaṁ sukhavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā dukkhavedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam p' idaṁ kammaṁ dukkhavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā sukhavedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam p' idaṁ kammam paripakkavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā aparipakkavedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam p' idam kammaṁ aparipakkavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā paripakkavedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam p' idaṁ kammaṁ bahuvedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā appavedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam p' idaṁ kammaṁ appavedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā bahuvedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam p' idaṁ kammaṁ vedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā avedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ; yam p' idaṁ kammaṁ avedanīyaṁ, taṁ upakkamena vā padhānena vā vedanīyaṁ hotūti alabbham etaṁ. Evaṁ sante āyasmantānaṁ Nigaṇṭhānaṁ aphalo upakkamo hoti aphalaṁ padhānaṁ.
Evaṁvādī, bhikkhave, Nigaṇṭhā; evaṁvādīnaṁ, bhikkhave. Nigaṇṭhānaṁ dasa sahadhammikā vādānuvādā gārayhaṁ ṭhānaṁ āgacchanti.
Sace, bhikkhave, sattā pubbekatahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Nigaṇṭhā pubbedukkatakammakārino, yaṁ etarahi evarūpā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyanti. Sace, bhikkhave, sattā issaranimmānahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Nigaṇṭhā pāpakena issarena nimmitā, yaṁ etarahi evarūpā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyanti. Sace, bhikkhave, sattā saṅgatibhāvahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Nigaṇṭhā pāpasaṅgatikā, yaṁ etarahi evarūpā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyanti. Sace, bhikkhave, sattā abhijātihetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Nigaṇṭhā pāpābhijātikā yaṁ etarahi evarūpā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyanti. Sace, bhikkhave, sattā diṭṭhādhammupakkamahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Nigaṇṭhā pāpadiṭṭhadhammupakkamā, yaṁ etarahi evarūpā dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyanti. Sace, bhikkhave, sattā pubbekatahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā; no ce sattā pubbekatahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā. Sace, bhikkhave, sattā issarinimmānahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā; no ce sattā issarinimmānahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā. Sace, bhikkhave, sattā saṅgatibhāvahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā; no ce sattā saṅgatibhāvahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā. Sace, bhikkhave, sattā abhijātihetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā; no ce sattā abhijātihetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā. Sace, bhikkhave, sattā diṭṭhadhammupakkamahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā;
no ce sattā diṭṭhadhammupakkamahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, gārayhā Nigaṇṭhā. Evaṁvādī, bhikkhave, Nigaṇṭhā; evaṁvādīnaṁ, bhikkhave, Nigaṇṭhānaṁ ime dasa sahadhammikā vādānuvādā gārayhaṁ ṭhānaṁ āgacchanti. Evaṁ kho, bhikkhave, aphalo upakkamo hoti aphalaṁ padhānaṁ.
Kathañ ca, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ? Idha, bhikkhave, bhikkhu na heva anaddha bhūtaṁ attānaṁ dukkhena addhabhāveti, dhammikañ ca sukhaṁ na paricajjati, tasmiñ ca sukhe anadhimucchito hoti.
So evaṁ pajānāti: Imassa kho me dukkhanidānassa saṅkhāraṁ padahato saṅkhārappadhānā virāgo hoti; imassa pana me dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekham bhāvayato virāgo hotīti. So yassa khvāssa dukkhanidānassa saṅkhāraṁ padahato saṅkhārappadhānā virāgo hoti, saṅkhāraṁ tattha padahati; yassa pana dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekham bhāvayato virāgo hoti, upekhaṁ tattha bhāveti tassa dukkhanidānassa saṅkhāraṁ padahato saṅkhārappadhānā virāgo hoti. — Evam pi 'ssa taṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ hoti, tassa tassa dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekhaṁ bhāvayato virāgo hoti, evam pi 'ssa taṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ hoti.
Seyyathāpi, bhikkhave, puriso itthiyā sāratto paṭibaddhacitto tibbacchando tibbāpekho. So taṁ itthiṁ passeyya aññena purisena saddhim santiṭṭhantiṁ sallapantiṁ sañjagghantiṁ saṁhasantiṁ. Taṁ kiṁ maññatha, bhikkhave?
Api nu tassa purisassa, amuṁ itthiṁ disvā aññena purisena saddhiṁ santiṭṭhantiṁ sallapantiṁ sañjagghantiṁ saṁhasantiṁ, uppajjeyyuṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
Evam bhante. Taṁ kissa hetu? Amu hi, bhante, puriso amussā itthiyā sāratto paṭibaddhacitto tibbacchando tibbāpekko;
tasmā taṁ itthiṁ disvā aññena purisena saddhiṁ santiṭṭhantiṁ sallapantiṁ sañjagghantiṁ saṁhasantiṁ, uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti.
Atha kho bhikkhave, tassa purisassa evam assa: Ahaṁ kho amussā itthiyā sāratto paṭibaddhacitto tibbacchando tibbāpekho; tassa me amuṁ itthiṁ disvā aññena purisena saddhiṁ santiṭṭhantiṁ sallapantiṁ sañjagghantiṁ saṁhasantiṁ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā; yan nūnāhaṁ yo me amussā itthiyā chandarāgo taṁ pajaheyyan ti. So yo amussā itthiyā chandarāgo taṁ pajaheyya. So taṁ itthiṁ passeyya aparena samayena aññena purisena saddhiṁ santiṭṭhantiṁ sallapantiṁ sañjagghantiṁ saṁhasantiṁ. Taṁ kiṁ maññatha, bhikkhave? Api nu tassa purisassa amuṁ iṭṭhiṁ disvā aññena purisena saddhiṁ santiṭṭhantiṁ sallapantiṁ sañjagghantiṁ saṁhasantiṁ, uppajjeyyuṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti?
No h' etaṁ, bhante. Taṁ kissa hetu? Amu hi, bhante, puriso amussā itthiyā vītarāgo; tasmā taṁ itthiṁ disvā aññena purisena saddhiṁ santiṭṭhantiṁ sallapantiṁ sañjagghantiṁ saṁhasantiṁ na uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā ti.
Evam eva kho, bhikkhave, bhikkhu na heva anaddhabhūtaṁ attānaṁ dukkhena addhabhāveti, dhammikañ ca sukhaṁ na paricajati tasmiñ ca sukhe anadhimucchito hoti. So evaṁ pajānāti: Imassa kho me dukkhanidānassa saṅkhāraṁ padahato saṅkhārappadhānā virāgo hoti. Imassa pana me dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekhabhāvayato virāgo hotīti. So yassa khvāssa dukkhanidānassa saṅkhāraṁ padahato saṅkhārappadhānā virāgo hoti, saṅkhāraṁ tattha padahati; yassa pan' assa dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekhaṁ bhāvayato virāgo hoti, upekhaṁ tattha bhāveti, tassa tassa dukkhanidānassa saṅkhāraṁ padahato saṅkhārappadhānā virāgo hoti, evam pi 'ssa taṁ dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ hoti,
tassa tassa dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekhaṁ bhāvayato virāgo hoti, evam pi 'ssa dukkhaṁ nijjiṇṇaṁ hoti.
Evam pi, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, bhikkhu iti paṭisañcikkhati: Yathāsukhaṁ kho me viharato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyanti; dukkhāya pana me attānaṁ padahato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhanti. Yannūnāhaṁ dukkhāya attānaṁ padaheyyan ti? So dukkhāya attānaṁ padahati, tassa dukkhāya attānaṁ padahato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhanti. So na aparena samayena dukkhāya attānaṁ padahati. Taṁ kissa hetu? Yassa hi so, bhikkhave, bhikkhu atthāya dukkhāya attānaṁ padaheyya, svāssa attho abhinipphanno hoti, tasmā na aparena samayena dukkhāya attānaṁ padahati. Seyyathāpi, bhikkhave, usukāro tejanaṁ dvīsu alātesu ātāpeti paritāpeti ujuṁ karoti kammaniyaṁ.
Yato kho, bhikkhave, usukārassa tejanaṁ dvīsu alātesu ātāpitaṁ hoti paritāpitaṁ hoti ujuṁ kataṁ kammaniyaṁ, na so taṁ aparena samayena usukāro tejanaṁ dvīsu alātesu ātāpeti paritāpeti ujuṁ karoti kammaniyaṁ. Taṁ kissa hetu?
Yassa hi so, bhikkhave, atthāya usukāro tejanam dvīsu atālesu ātāpeyya paritapeyya ujuṁ kareyya kammaniyaṁ, svāssa attho abinipphanno hoti; tasmā na aparena samayena usukāro ca tejanaṁ dvīsu alāpesu ātāpeti paritāpeti ujuṁ karoti kammaniyaṁ. — Evam eva kho, bhikkhave, bhikkhu iti paṭisañcikkhati: Yathāsukhaṁ kho me viharato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti kusalā dhammā parihāyanti, dukkhāya pana me attānaṁ padahato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhanti; yannūnāhaṁ dukkhāya attānaṁ padaheyyan ti. So dukkhāya attānaṁ padahati, tassa dukkhāya attānaṁ padahato akusalā dhammā parihāyanti kusalā dhammā abhivaḍḍhanti. So na aparena samayena dukkhāya attānaṁ padahati.
Taṁ kissa hetu? Yassa hi so, bhikkhave, bhikkhu atthāya dukkhāya attānaṁ padaheyya, svāssa attho abhinipphanno hoti, tasmā na aparena samayena dukkhāya attānaṁ padahati. Evam pi, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, idha Tathāgato loke uppajjati arahaṁ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū ... (repeat from Vol. I p. 179 l.2 to p. 181 l.24) ... cittaṁ parisodheti.
So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicc' eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamajjhānaṁ upasampajja viharati. Evam pi, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṁ vūpasamā, ajjhattaṁ saṁpasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyajjhānaṁ upasampajja viharati. Evam pi, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañ ca kāyena paṭisaṁvedeti yan taṁ ariyā ācikkhanti: Upekhako satimā sukhavihārī ti tatiyajjhānaṁ upasampajja viharati. Evam pi, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbe va somanassadomanassānaṁ atthagamā adukkhamasukhaṁ upekhāsatipārisuddhiṁ catutthajjhānaṁ upasampajja viharati. Evam pi, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
So evaṁ samāhite citte parisuddhe ... (repeat from Vol. I p. 182 l. 19 to l. 33) ... anussarati. Evam pi, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
So evaṁ samāhite citte parisuddhe ... (repeat from Vol. I p. 183 l. 1 to l. 18) ... satte pajānāti, Evam pi, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
So evaṁ samāhite citte parisuddhe ... (repeat from Vol. I p. l. to l.) ... itthattāyāti pajānāti. Evaṁ kho, bhikkhave, saphalo upakkamo hoti saphalaṁ padhānaṁ.
Evaṁvādī, bhikkhave, Tathāgato, evaṁvādiṁ, bhikkhave, Tathāgataṁ dasa sahadhammikā pāsaṁsaṭṭhānā āgacchanti.
Sace, bhikkhave, sattā pubbekatahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Tathāgato pubbesukatakammakārī, yaṁ etarahi evarūpā anāsavā sukhā vedanā vedeti. Sace, bhikkhave, sattā issaranimmānahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Tathāgato bhaddakena issarena nimmito, yaṁ etarahi evarūpā anāsavā sukhā vedanā vedeti. Sace, bhikkhave, sattā saṅgatibhāvahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Tathāgato kalyāṇasaṅgatiko, yaṁ etarahi evarūpā anāsavā sukhā vedanā vedeti. Sace, bhikkhave, sattā abhijātihetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā, bhikkhave, Tathāgato kalyāṇābhijātiko, yaṁ etarahi evarūpā anāsavā sukhā vedanā vedeti.
Sace, bhikkhave, sattā diṭṭhadhammupakkamahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, addhā bhikkhave, Tathāgato kalyāṇadiṭṭhadhammupakkamo, yaṁ etarahi evarūpā anāsavā sukhā vedanā vedeti. Sace, bhikkhave, sattā pubbekatahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato; no ce sattā pubbekatahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato. Sace, bhikkhave, sattā issaranimmānahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato; no ce sattā issaranimmānahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato. Sace, bhikkhave, sattā saṅgatibhāvahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato; no ce sattā saṅgatibhāvahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato. Sace, bhikkhave, sattā abhijātihetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato, no ce sattā abhijātihetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato. Sace, bhikkhave, sattā diṭṭhadhammupakkamahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti, pāsaṁso Tathāgato; no ce sattā diṭṭhadhammupakkamahetu sukhadukkhaṁ paṭisaṁvedenti,
pāsaṁso Tathāgato. Evaṁvādī, bhikkhave, Tathāgato, evaṁvādiṁ, bhikkhave, Tathāgataṁ ime dasa sahadhammikā pāsaṁsaṭṭhānā āgacchantīti.
Idam avoca Bhagavā. Attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ abhinandun ti.
DEVADAHASUTTAṀ PAṬHAMAṀ.
CII. Pañcattaya Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārame. Tatra kho Bhagavā bhikkhū āmantesi: Bhikkhave ti. Bhadante ti te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etad avoca:
Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇa aparantakappikā aparantānudiṭṭhino aparantaṁ ārabbha anekavihitāni adhivuttipadāni abhivadanti. Saññī attā hoti arogo param maraṇā ti itth' eke abhivadanti. Asaññī attā hoti arogo paraṁ maraṇā ti itth' eke abhivadanti. N' eva saññī nāsaññī attā hoti arogo param maraṇā ti itth' eke abhivadanti.
Sato vā pana sattassa ucchedaṁ vināsaṁ vibhavaṁ paññāpenti. Diṭṭhadhammanibbānaṁ vā pan' eke abhivadanti. Iti santaṁ vā attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā. Sato vā pana sattassa ucchedaṁ vināsaṁ vibhavaṁ paññāpenti.
Diṭṭhadhammanibbānaṁ vā pan' eke abhivadanti. Iti imāni pañca hutvā tīṇi honti, tīṇi hutvā pañca honti. Ayam uddeso pañcattayassa.
Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā;
rūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā; arūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā; rūpiñ ca arūpiñ ca vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā; n' eva rūpiṁ nārūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā; ekattasaññiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññiṁ attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā; nānattasaññiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññiṁ attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā; parittasaññiṁ vā ti bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā; appamāṇasaññiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā. Etaṁ va pan' eke saṁ upātivattataṁ viññāṇakasiṇam eke abhivadanti appamāṇaṁ āṇañjaṁ. Tayidaṁ, bhikkhave, Tathāgato pajānāti: Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, arūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiñ ca arūpiñ ca vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, n' eva rūpiṁ vā nārūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, ekattasaññiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, nānattasaññim vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, parittasaññiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, appamāṇasaññiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā. Yā vā pan' esaṁ saññānaṁ parisuddhā paramā aggā anuttariyā akkhāyati yadi rūpasaññānaṁ yadi arūpasaññānaṁ yadi ekattasaññānaṁ yadi nānattasaññānaṁ.
Na 'tthi kiñtīti ākiñcaññāyatanaṁ eke abhivadanti appamāṇaṁ āṇañjaṁ. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ; atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, arūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiñ ca arūpiñ ca vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, n' eva rupiṁ nārūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā. Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, tesam eke paṭikkosanti. Taṁ kissa hetu? Saññā rogo saññā gaṇḍo saññā sallaṁ, etaṁ santaṁ paṇītaṁ yadidaṁ asaññan ti. Tayidaṁ, bhikkhave, Tāthāgato pajānāti: Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, arūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaña asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiñ ca arūpiñ ca vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attanaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, n' eva rūpiṁ nārūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā. Yo hi koci, bhikkhave, samaṇo vā brāhmaṇo vā evaṁ vadeyya: Aham aññatra rūpā aññatra vedanāya aññatra saññāya aññatra saṅkhārehi aññatra viññāṇassa āgatiṁ vā gatiṁ vā cutiṁ vā uppattiṁ vā vuddhiṁ vā virūḷhiṁ vā vepullaṁ vā paññāpessāmīti, n' etaṁ ṭhānaṁ vijjati. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññim attānaṁ paññapenti arogaṁ param maraṇā, rūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññiṁ attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, arūpiṁ vā te samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiñ ca arūpiñ ca vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, nevarūpiṁ nārūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā. Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, tesam eke patikkosanti. Ye pi te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, tesam eke paṭikkosanti. Taṁ kissa hetu? Saññā rogo saññā gaṇḍo saññā sallaṁ, asaññā sammoho; etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ nevasaññānāsaññā ti. Tayidaṁ, bhikkhave, Tathāgato pajānāti: Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññiṁ attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, arūpiṁ te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññim nāsaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, rūpiñ ca arūpiñ ca vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, nevarūpiṁ nārupiṁ vā te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā. Ye hi keci, bhikkhave, samaṇabrāhmaṇā diṭṭhasutamutaviññātabbassa saṅkhāramattena etassa āyatanassa upasampadaṁ paññāpenti; byasanaṁ h' etaṁ, bhikkhave, akkhāyati etassa āyatanassa upasampadāya;
na h' etaṁ, bhikkhave, āyatanaṁ sasaṅkhārasamāpattipattabbam akkhāyati sasaṅkhārāvasesāsamāpattipattabbam etaṁ, bhikkhave, āyatanam akkhāyati. Tayidam saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā sato sattassa ucchedaṁ vināsaṁ vibhavaṁ paññāpenti, tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā saññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā, tesam eke paṭikkosanti; ye pi te bhonto samaṇabrāhmaṇā asaññim attānaṁ paññāpenti arogaṁ param maraṇā tesam eke paṭikkosanti; ye pi te bhonto samaṇabrāhmaṇā nevasaññiṁ nāsaññim attānaṁ paññāpenti, arogaṁ param maraṇā, tesam eke paṭikkosanti. Taṁ kissa hetu? Sabbe p' ime bhonto samaṇabrāhmaṇā uddhaṁsarā āsattiṁ yeva abhivadanti: Iti pecca bhavissāma, iti pecca bhavissāmāti.
Seyyathāpi nāma vāṇijassa vānijjāya gacchato evaṁ hoti: Ito me idaṁ bhavissati, iminā idaṁ lacchāmīti, — evam ev' ime bhonto samaṇabrāhmaṇā vāṇijūpamā maññe paṭibhanti: Iti pecca bhavissāma iti pecca bhavissāmāti. Tayidaṁ, bhikkhave, Tathāgato pajānāti: Ye kho te bhonte samaṇabrāhmaṇā sato sattassa ucchedaṁ vināsaṁ vibhavaṁ paññāpenti, te sakkāyabhayā sakkāyaparijegucchā, sakkāyañ ñeva anuparidhāvanti anuparivattanti. Seyyathāpi nāma sāgaddūlabaddho daḷhe thambhe vā khīle vā upanibaddho tam eva thambaṁ vā khīlaṁ vā anuparidhāvati anuparivattati,
— evam ev' ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sakkāyabhayā sakkāyaparijegucchā sakkāyañ ñeva anuparidhāvanti anuparivattanti. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā aparantakappikā aparantānudiṭṭhino aparantaṁ ārabbha anekavihitāni adhivuttipadāni abhivadanti, sabbe te imān' eva pañc' āyatanāni abhivadanti, etesaṁ vā aññataraṁ. Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā pubbantakappikā pubbantānudiṭṭhino pubbantaṁ ārabbha anekavihitāni adhivuttipadāni abhivadanti. Sassato attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Asassato attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Sassato ca asassato ca attā ca loko ca, idam eva saccaṁ mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. N' eva sassato nāsassato attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Antavā attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Anantavā attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Antavā ca anantavā ca attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. N' ev' antavā nānantavā attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Ekattasaññī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Nānattasaññī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Parittasaññī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Appamāṇasaññī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti.
Ekantasukkhī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti, Ekantadukkhī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ,
mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Sukhadukkhī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Adukkhamasukhī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti itth' eke abhivadanti. Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: Sassato attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti, tesaṁ vata aññatr' eva saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā paccattaṁ yeva ñāṇaṁ bhavissati parisuddhaṁ pariyodātan ti n' etaṁ ṭhānaṁ vijjati. Paccattaṁ kho pana, bhikkhave, ñāṇe asati parisuddhe pariyodāte, yad api te bhonto samaṇabrāhmaṇā tattha ñāṇabhāgamattam eva pariyodapenti, tad api tesaṁ bhavataṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ upādānam akkhāyati. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho, atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Tatra bhikkhave ye te samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: Asassato attā ca loko ca — pe — sassato ca asassato ca attā ca loko ca — pe — nevasassato nāsassato attā ca loko ca — pe — antavā attā ca loko ca --pe-antavā attā ca loko ca — pe — antavā ca anantavā ca attā ca loko ca — pe — nevantavā nānantavā attā ca loko ca — pe — ekattasaññī attā ca loko ca — pe — nānattasaññī attā ca loko ca — pe — parittasaññī attā ca loko ca --pe-appamāṇasaññī attā ca loko ca — pe — ekantasukhī attā ca loko ca — pe — ekantadukkhī attā ca loko ca — pe — sukhadukkhī attā ca loko ca — pe — adukkhamasukhī attā ca loko ca, idam eva saccaṁ, mogham aññan ti — tesaṁ vata aññatr' eva saddhāya aññatra ruciyā aññatra anussavā aññatra ākāraparivitakkā aññatra diṭṭhinijjhānakkhantiyā paccattaṁ yeva ñāṇaṁ hessati parisuddhaṁ pariyodātan ti n' etaṁ ṭhānaṁ vijjati.
Paccattaṁ kho pana, bhikkhave, ñāṇe asati parisuddhe pariyodāte, yad api te bhonto samaṇabrāhmaṇā tattha ñāṇabhāgamattam eva pariyodapenti, tad api tesaṁ bhavataṁ samaṇabrāhmaṇānaṁ upādānam akkhāyati. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Idha, bhikkhave, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā pubbantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā aparantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā, sabbaso kāmasaṅyojanānaṁ anadhiṭṭhānā, pavivekaṁ pītiṁ upasampajja viharati: Etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ pavivekaṁ pītiṁ upasampajja viharāmīti.
Tassa sā pavivekā pīti nirujjhati, pavivekāya pītiyā nirodhā uppajjati domanassaṁ, domanassassa nirodhā uppajjati pavivekā pīti. Seyyathāpi, bhikkhave, yaṁ chāyā jahati, taṁ ātapo pharati; yaṁ ātapo jahati, taṁ chāyā pharati;-evam eva kho, bhikkhave, pavivekāya pītiyā nirodhā uppajjati domanassaṁ, domanassassa nirodhā uppajjati pavivekā pīti.
Tayidaṁ, bhikkhave, Tathāgato pajānāti: Ayaṁ kho bhavaṁ samaṇo vā brāhmaṇo vā pubbantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā aparantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā, sabbaso kāmasaṅyojanānaṁ anadhiṭṭhānā, pavivekaṁ pītiṁ upasampajja viharati: Etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ pavivekaṁ pītiṁ upasampajja viharāmīti. Tassa sā pavivekā pīti nirujjhati, pavivekāya pītiyā nirodhā uppajjati domanassaṁ, domanassassa nirodhā uppajjati pavivekā pīti. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Idha pana, bhikkhave, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā pubbantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā aparantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā, sabbaso kāmasaṅyojanānaṁ anadhiṭṭhānā, pavivekāya pītiyā samatikkamā, nirāmisaṁ sukhaṁ upasampajja viharati: Etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ nirāmisaṁ sukhaṁ upasampajja viharāmīti. Tassa taṁ nirāmisaṁ sukhaṁ nirujjhati, nirāmisassa sukhassa nirodhā uppajjati pavivekā pīti, pavivekāya pītiyā nirodhā uppajjati nirāmisaṁ sukhaṁ.
Seyyathāpi, bhikkhave, yañ chāyā jahati, taṁ ātapo pharati, yaṁ ātapo jahati, taṁ chāyā pharati;-- evam eva kho, bhikkhave, nirāmisassa sukhassa nirodhā uppajjati pavivekā pīti, pavivekāya pītiyā nirodhā uppajjati nirāmisaṁ sukhaṁ. Tayidaṁ, bhikkhave, Tathāgato pajānāti: Ayaṁ kho bhavaṁ samaṇo vā brāhmaṇo vā pubbantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā aparantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā, sabbaso kāmasaṅyojanānaṁ anadhiṭṭhānā, pavivekāya pītiyā samatikkamā, nirāmisaṁ sukhaṁ upasampajja viharati: Etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ nirāmisaṁ sukhaṁ upasampajja viharāmīti. Tassa taṁ nirāmisaṁ sukhaṁ nirujjhati, nirāmisassa sukhassa nirodhā uppajjati pavivekā pīti, pavivekāya pītiyā nirodhā uppajjati nirāmisaṁ sukhaṁ. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho, atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Idha, bhikkhave, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā pubbantānudiṭṭhīnāñ ca paṭinissaggā aparantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā, sabbaso kāmasaṅyojanānaṁ anadhiṭṭhānā, pavivekāya pītiyā samatikkamā, nirāmisassa sukhassa samatikkamā, adukkhamasukhaṁ vedanaṁ upasampajja viharati: Etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ adukkhamasukhaṁ vedanaṁ upasampajja viharāmīti. Tassa sā adukkhamasukhā vedanā nirujjhati, adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā uppajjati nirāmisaṁ sukhaṁ, nirāmisassa sukhassa nirodhā uppajjati adukkhamasukhā vedanā. Seyyathāpi, bhikkhave, yaṁ chāyā jahati taṁ ātapo pharati; yaṁ ātapo jahati, taṁ chāyā pharati; — evam eva kho, bhikkhave, adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā uppajjati nirāmisaṁ sukhaṁ, nirāmisassa sukhassa nirodhā uppajjati adukkhamasukhā vedanā. Tayidaṁ, bhikkhave, Tathāgato pajānāti: Ayaṁ kho bhavaṁ samaṇo vā brāhmaṇo vā pubbantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā aparantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā, sabbaso kāmasaṅyojanānaṁ anadhiṭṭhānā, pavivekāya pītiyā samatikkamā, nirāmisassa sukhassa samatikkamā, adukkhamasukhaṁ vedanaṁ upasampajja viharati: Etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ adukkhamasukhaṁ vedanaṁ upasampajja viharāmīti.
Tassa sā adukkhamasukhā vedanā nirujjhati, adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā uppajjati nirāmisaṁ sukhaṁ, nirāmisassa sukhassa nirodhā uppajjati adukkhamasukhā vedanā. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Idha pana, bhikkhave, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā pubbantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā aparantānudiṭṭhīnañ ca paṭinissaggā, sabbaso kāmasaṅyojanānaṁ anadhiṭṭhānā, pavivekāya pītiyā samatikkamā, nirāmisassa sukhassa samatikkamā, adukkhamasukhāya vedanāya samatikkamā, Santo 'ham asmi, nibbuto 'ham asmi, anupādāno 'ham asmīti samanupassati.
Tayidaṁ, bhikkhave, Tathāgato pajānati: Ayaṁ kho bhavaṁ samaṇo vā brāhmaṇo vā ... asmīti samanupassati; addhā ayam āyasmā nibbānaṁ sappāyam eva paṭipadaṁ abhivadati.
Atha ca panāyaṁ bhavaṁ samaṇo vā brāhmaṇo vā pubbantānudiṭṭhiṁ vā upādiyamāno upādiyati, aparantānudiṭṭhiṁ vā upādiyamāno upādiyati, kāmasaṅyojanaṁ vā upādiyamāno upādiyati, pavivekaṁ vā pītiṁ upādiyamāno upādiyati, nirāmisaṁ vā sukhaṁ upādiyamāno upādiyati, adukkhamasukhaṁ vā vedanaṁ upādiyamāno upādiyati. Yañ ca kho ayam āyasmā: Santo 'ham asmi, nibbuto 'ham asmi, anupādāno 'ham asmīti samanupassati, tad ap' imassa bhoto samaṇabrāhmaṇassa upādānam akkhāyati. Tayidaṁ saṅkhataṁ oḷārikaṁ, atthi kho pana saṅkhārānaṁ nirodho atth' etan ti iti viditvā tassa nissaraṇadassāvī Tathāgato tad upātivatto.
Idaṁ kho pana, bhikkhave, Tathāgatena anuttaraṁ santivarapadaṁ abhisambuddhaṁ yadidaṁ channaṁ phassāyatanānaṁ samudayañ ca atthaṅgamañ ca assādañ ca ādīnavañ ca nissaraṇañ ca yathābhūtaṁ viditvā anupādā vimokkho. Tayidaṁ, bhikkhave, Tathāgatena anuttaraṁ santivarapadaṁ abhisambuddhaṁ yadidaṁ channaṁ phassāyatanānaṁ samudayañ ca atthaṅgamañ ca assādañ ca ādīnavañ ca nissaraṇañ ca yathābhūtaṁ viditvā anupādā vimokkho ti.
Idam avoca Bhagavā. Attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ abhinandun ti.
PAÑCATTAYASUTTAṀ DUTIYAṀ.
CIII. Kinti Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kusinārāyaṁ viharati Baliharaṇe vanasaṇḍe. Tatra kho Bhagavā bhikkhū āmantesi: Bhikkhavo ti. Bhadante ti te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etad avoca: Kinti vo, bhikkhave, mayi hoti? Cīvarahetu vā samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, piṇḍapātahetu vā samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, senāsanahetu vā samaṇo Gotamo dhammaṁ deseti, iti bhavābhavahetu vā samaṇo Gotamo dhammaṁ desetīti?
Na kho no, bhante, Bhagavati evaṁ hoti: Cīvarahetu vā samaṇo Gotamo ... dhammaṁ desetīti.
Na ca kira vo, bhikkhave, mayi evaṁ hoti: Cīvarahetu vā samaṇo ... dhammaṁ desetīti. Atha kinti vo bhikkhave mayi hotīti?
Evaṁ kho no, bhante, Bhagavati hoti: Anukampako Bhagavā hitesī anukampaṁ upādāya dhammaṁ desetīti.
Evaṁ kira vo bhikkhave, mayi hoti: Anukampako Bhagavā hitesī anukampaṁ upādāya dhammaṁ desetīti.
Tasmātiha, bhikkhave, ye vo mayā dhammā abhiññā desitā, seyyathīdaṁ: Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañc' indriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā,
ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, — tattha sabbeh' eva samaggehi sammodamānehi avivadamānehi sikkhitabbaṁ; tesañ ca vo, bhikkhave, samaggānaṁ sammodamānānaṁ avivadamānānaṁ sikkhataṁ, siyaṁsu dve bhikkhū abhidhamme nānāvādā. Tatra ce tumhākaṁ evam assa: Imesaṁ kho āyasmantānaṁ atthato c' eva nānaṁ byañjanato ca nānan ti; tattha yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Āyasmantānaṁ kho atthato c' eva nānaṁ byañjanato ca nānaṁ, tad aminā p' etaṁ āyasmanto jānātha, yathā atthato c' eva nānaṁ byañjanato ca nānaṁ; mā āyasmanto vivādaṁ āpajjitthāti. Athāparesaṁ ekato pakkhikānaṁ bhikkhūnaṁ yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Āyasmantānaṁ kho atthato c' eva nānaṁ byañjanato ca nānaṁ, tad aminā p' etaṁ āyasmanto jānātha, yathā atthato c' eva nānaṁ byañjanato ca nānaṁ; mā āyasmanto vivādaṁ āpajjitthāti. Iti duggahītaṁ duggahītato dhāretabbaṁ; duggahītaṁ duggahītato dhāretvā yo dhammo yo vinayo so bhāsitabbo. Tatra ce tumhākaṁ evam assa: Imesaṁ kho āyasmantānaṁ atthato hi kho nānaṁ byañjanato sametīti, tattha yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Āyasmantānaṁ kho atthato hi nānaṁ byañjanato sameti, tad iminā p' etaṁ āyasmanto jānātha, yathā atthato hi kho nānaṁ byañjanato sameti; mā āyasmanto vivādaṁ āpajjitthāti.
Athāparesaṁ ekato pakkhikānaṁ yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Āyasmantānaṁ kho atthato hi kho nānaṁ byañjanato sameti, tad iminā p' etaṁ āyasmanto jānātha, yathā atthato hi kho nānaṁ byañjanato sameti. Mā āyasmanto vivādaṁ āpajjitthāti.
Iti duggahītaṁ duggahītato dhāretabbaṁ, sugahītaṁ sugahītato dhāretabbaṁ, duggahītaṁ duggahītato dhāretvā sugahītaṁ sugahītato dhāretvā yo dhammo yo vinayo so bhāsitabbo. Tatra ce tumhākaṁ evam assa: Imesaṁ kho āyasmantānaṁ atthato hi kho sameti, byañjanato nānan ti, tattha yaṁ bhikkhuṁ suvacataram maññeyyātha so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Āyasmantānaṁ kho atthato hi sameti, byañjanato nānaṁ, tad iminā p' etaṁ āyasmanto jānātha, yathā atthato hi kho sameti byañjanato nānaṁ; appamattakaṁ kho pan' etaṁ yadidaṁ byañjanaṁ; mā āyasmanto appamattakehi vivādaṁ āpajjitthāti. Athāparesaṁ ekato pakkhikānaṁ bhikkhūnaṁ yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Āyasmantānaṁ kho atthato hi kho sameti byañjanato nānaṁ, tad iminā p' etaṁ āyasmanto jānātha, yathā atthato hi kho sameti byañjanato nānaṁ; appamattakaṁ kho pan' etaṁ yadidaṁ byañjanaṁ; mā āyasmanto appamattakehi vivādaṁ āpajjitthāti. Iti sugahītaṁ sugahītato dhāretabbaṁ, duggahītaṁ duggahītato dhāretabbaṁ, sugahītaṁ sugahītato dhāretvā duggahītaṁ duggahītato dhāretvā yo dhammo yo vinayo so bhāsitabbo. Tatra ce tumhākaṁ evam assa: Imesaṁ kho āyasmantānaṁ atthato c' eva sameti byañjanato ca sametīti, tattha yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Āyasmantānaṁ kho atthato c' eva sameti byañjanato ca sameti, tad iminā p' etaṁ āyasmanto jānātha, yathā atthato c' eva sameti byañjanato ca sameti; mā āyasmanto vivādaṁ āpajjitthāti, Atthāparesaṁ ekato pakkhikānaṁ bhikkhūnaṁ yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Āyasmantānaṁ kho atthato c' eva sameti byañjanato ca sameti, tad iminā p' etaṁ āyasmanto jānātha, yathā atthato c' eva sameti byañjanato ca sameti; mā āyasmanto vivādaṁ āpajjitthāti.
Iti sugahītaṁ sugahītato dhāretabbaṁ sugahītaṁ sugahītato dhāretvā yo dhammo yo vinayo so bhāsitabbo. Tesañ ca vo, bhikkhave, samaggānaṁ sammodamānaṁ avivadamānānaṁ sikkhataṁ, siyā aññatarassa bhikkhuno āpatti, siyā vītikkamo. Tatra, bhikkhave, na codanāya taritabbaṁ; puggalo upaparikkhitabbo: Iti mayhañ ca avihesā bhavissati, parassa ca puggalassa anupaghāto; paro hi puggalo akkodhano anupanāhī adandhadiṭṭhī suppaṭinissaggī, sakkomi cāhaṁ etaṁ puggalaṁ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpetun ti. Sace, bhikkhave, evam assa, kallaṁ vacanāya. Sace pana, bhikkhave, evam assa: Mayhaṁ kho avihesā bhavissati parassa ca puggalassa upaghāto; paro hi puggalo kodhano upanāhī dandhadiṭṭhī suppaṭinissaggī, sakkomi cāhaṁ etaṁ puggalaṁ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpetuṁ. Appamattakaṁ kho pan' etaṁ yadidaṁ parassa puggalassa upaghāto. Atha kho etad eva bahutaraṁ, so 'haṁ sakkomi etaṁ puggalaṁ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpetun ti. Sace, bhikkhave, evam assa, kallaṁ vacanāya. Sace pana bhikkhave, evam assa: Mayhaṁ kho vihesā bhavissati parassa ca puggalassa anupaghāto; paro hi puggalo akkodhano anupanāhī adandhadiṭṭhī duppaṭinissaggī, sakkomi cāhaṁ etaṁ puggalaṁ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpetuṁ. Appamattakaṁ kho pan' etaṁ yadidaṁ mayhaṁ vihesā. Atha kho etad eva bahutaraṁ, so 'haṁ sakkomi etaṁ puggalaṁ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpetun ti. Sace, bhikkhave, evam assa, kallaṁ vacanāya. Sace pana, bhikkhave, evam assa: Mayhaṁ kho vihesā bhavissati parassa ca puggalassa upaghāto; pāro hi puggalo kodhano upanāhī dandhadiṭṭhī duppaṭinissaggī,
sakkomi cāhaṁ etaṁ puggalaṁ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpetuṁ. Appamattakaṁ kho pan' etaṁ yadidaṁ mayhaṁ vihesā parassa ca puggalassa upaghāto. Atha kho etad eva bahutaraṁ, so 'haṁ sakkomi etaṁ puggalaṁ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpetun ti. Sace, bhikkhave, evam assa kallaṁ vacanāya. Sace pana, bhikkhave, evam assa: Mayhaṁ kho vihesā bhavissati parassa ca puggalassa upaghāto, paro hi puggalo kodhano upanāhī dandhadiṭṭhī duppaṭinissaggī, na cāhaṁ sakkomi etaṁ puggalaṁ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale paṭitthāpetun ti. Evarūpe, bhikkhave, puggale upekhā nātimaññitabbā. Tesañ ca vo, bhikkhave, samaggānaṁ sammodamānānaṁ avivadamānānaṁ sikkhataṁ, aññamaññassa vacīsaṅkhāro uppajjeyya diṭṭhipaḷāso cetaso āghāto appaccayo anabhiraddhi. Tattha ekato pakkhikānaṁ bhikkhūnaṁ yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Yan no, āvuso, amhākaṁ samaggānaṁ sammodamānānaṁ avivadamānānaṁ sikkhataṁ, aññamaññassa vacīsaṅkhāro uppanno diṭṭhipaḷāso cetaso āghāto appaccayo anabhiraddhi, tam jānamāno samaṇo garaheyyāti. Sammā vyākaramāno, bhikkhave, bhikkhu evaṁ vyākareyya: Yan no, āvuso, amhākaṁ ... samaṇo garaheyyāti. Etaṁ pan', āvuso, dhammaṁ appahāyā nibbānaṁ sacchikareyyāti. Sammā vyākaramāno, bhikkhave, bhikkhu evaṁ vyākareyya: Etaṁ kho, āvuso, dhammaṁ appahāya na nibbānaṁ sacchikareyyāti. Athāparesaṁ ekato pakkhikānaṁ bhikkhūnaṁ yaṁ bhikkhuṁ suvacataraṁ maññeyyātha, so upasaṅkamitvā evam assa vacanīyo: Yan no, āvuso, amhākaṁ ... samaṇo garaheyyāti. Sammā vyākaramāno, bhikkhave, bhikkhu evaṁ vyākareyya: Yan no, āvuso, amhākaṁ ... garaheyyāti. Etaṁ pan', āvuso, dhammaṁ appahāya na nibbānaṁ sacchikareyyāti. Sammā vyākaramāno, bhikkhave, bhikkhu evaṁ vyākaramāno vyākareyya:
Etaṁ kho, āvuso, dhammaṁ appahāya na nibbānaṁ sacchikareyyāti. Tañ ce, bhikkhave, bhikkhuṁ pare evaṁ puccheyyuṁ: Āyasmatā no ete bhikkhū akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpitā ti, sammā vyākaramāno, bhikkhave, bhikkhu evaṁ vyākareyya: Idhāhaṁ, āvuso, yena Bhagavā ten' upasaṅkamiṁ; tassa me Bhagavā dhammaṁ desesi; tāhaṁ dhammaṁ sutvā tesaṁ bhikkhūnaṁ abhāsiṁ; taṁ te bhikkhū dhammaṁ sutvā akusale vuṭṭhahiṁsu kusale patiṭṭhahiṁsūti. Evaṁ vyākaramāno kho, bhikkhave, bhikkhu na c' ev' attānaṁ ukkaṁseti, na paraṁ vamheti, dhammassa cānudhammaṁ vyākaroti, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṁ ṭhānaṁ āgacchatīti.
Idam avoca Bhagavā. Attamanā te bhikkhū Bhagavato bhāsitaṁ abhinandun ti.
KINTISUTTAṀ TATIYAṀ.
CIV. Sāmagāma Suttaṁ
Evaṁ me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sakkesu viharati Sāmagāme. Tena kho pana samayena Nigaṇṭho Nātaputto Pāvāyaṁ adhunā kālakato hoti. Tassa kālakiriyāya bhinnā Nigaṇṭhā dvedhikajātā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattīhi vitudantā viharanti: Na tvaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānāsi, ahaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānāmi; kiṁ tvaṁ imaṁ dhammavinayaṁ ājānissasi, micchāpaṭipanno tvam asi, aham asmi sammāpaṭipanno; sahitam me, asahitan te; pure vacanīyaṁ pacchā avaca,
pacchā vacanīyaṁ pure avaca; aviciṇṇan te viparāvattaṁ; āropito te vādo; niggahīto sī; cara vādappamokkhāya; nibbeṭhehi vā sace pahosīti. Vadho yev' eko maññe Nigaṇṭhesu Nātaputtiyesu vattati. Ye pi Nigaṇṭhassa Nātaputtassa sāvakā gihī odātavasanā, te pi Nigaṇṭhesu Nātaputtiyesu nibbindarūpā virattarūpā paṭivāṇarūpā yathā taṁ durakkhāte dhammavinaye duppavedite aniyyānike anupasamasaṁvattanike asammāsambuddhappavedite bhinnatthūpe appaṭisaraṇe.
Atha kho Cundo samaṇuddeso Pāvāyaṁ vassavuttho yena Sāmagāmo yen' āyasmā Ānando ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ Ānandaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Cundo samaṇuddeso āyasmantaṁ Ānandaṁ etad avoca: Nigaṇṭho, bhante, Nātaputto Pāvāyaṁ adhunā kālakato. Tassa kālakiriyāya bhinnā Nigaṇṭhā dvedhikajātā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādapannā aññamaññaṁ 'mukhasattīhi vitudantā viharanti — pe — bhinnatthūpe appaṭisaraṇe ti. Evaṁ vutte āyasmā Ānando Cundaṁ samaṇuddesaṁ etad avoca: Atthi kho idaṁ, āvuso Cunda, kathāpābhataṁ Bhagavantaṁ dassanāya; āyām', āvuso Cunda, yena Bhagavā ten' upasaṅkamissāma, upasaṅkamitvā etam atthaṁ Bhagavato ārocessāmāti. Evam bhante ti kho Cundo samaṇuddeso āyasmato Ānandassa paccassosi.
Atha kho āyasmā Ānando Cundo ca samaṇuddeso yena Bhagavā ten' upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā Ānando Bhagavantaṁ etad avoca:
Ayaṁ, bhante, Cundo samaṇuddeso evam āha:-- Nigaṇṭho, bhante, ... appaṭissaraṇe ti. Tassa mayhaṁ bhante evam hoti: Mā heva Bhagavato accayena saṅghe vivādo uppajji, so vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānan ti.
Taṁ kiṁ maññasi, Ānanda? Ye vo mayā dhammā abhiññā desitā, seyyathīdam, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañc' indriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo — passasi no tvaṁ, Ānanda, imesu dhammesu dve pi bhikkhū nānā vāde ti? Ye me, bhante, dhammā Bhagavatā abhiññā desitā, — seyyathīdaṁ: cattāro satipaṭṭhānā ... maggo -nāhaṁ passāmi imesu dhammesu dve pi bhikkhū nānāvāde.
Ye ca kho, bhante, puggalā Bhagavantaṁ patissayamānānarūpā viharanti, te Bhagavato accayena saṅghe vivādaṁ janeyyuṁ ajjhājīve vā adhipātimokkhe vā. So 'ssa vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānan ti. Appamattako so, Ānanda, vivādo yadidaṁ ajjhājīve vā adhipātimokkhe vā.
Magge vā pi, Ānanda, paṭipadāya vā saṅghe vivādo uppajjamāno uppajjeyya, so 'ssa vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānan ti.
Chayimāni, Ānanda, vivādamūlāni. Katamāni cha?
Idh', Ānanda, bhikkhu kodhano hoti upanāhī. Yo so, Ānanda, bhikkhu kodhano hoti upanāhī, so Satthari pi agāravo viharati appatisso, dhamme pi agāravo viharati appatisso, saṅghe pi agāravo viharati appatisso, sikkhāya pi na paripūrakārī hoti. Yo so, Ānanda, bhikkhu Satthari agāravo viharati appatisso, dhamme — pe — saṅghe pi agāravo viharati appatisso,
sikkhāya pi na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṁ janeti. Yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ, evarūpañ ce tumhe, Ānanda, vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe.
Ānanda, tass' eva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpañ ce tumhe, Ānanda, vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā na samanupasseyyātha, tatra tumhe, Ānanda, tass' eva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evam etassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṁ hoti, evam etassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavo hoti.
Puna ca paraṁ, Ānanda, bhikkhu makkhī hoti phaḷāsī — pe --, issukī hoti maccharī — pe --, saṭho hoti māyāvī — pe --, pāpiccho hoti micchādiṭṭhī — pe --, sandiṭṭhī parāmāsī hoti ādhānagāhī duppaṭinissaggī. Yo so, Ānanda, bhikkhu sandiṭṭhī parāmāsi hoti ādhānagāhī duppaṭinissaggī, so Satthari pi agāravo viharati appatisso, dhamme pi agāravo viharati appatisso, saṅghe pi agāravo viharati appatisso, sikkhāya pi na paripūrakārī hoti. Yo so, Ānanda, bhikkhu Satthari agāravo viharati appatisso, dhamme, saṅghe, sikkhāya na paripūrakārī hoti, so saṅghe vivādaṁ janeti.
Yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṁ, evarūpañ ce tumhe, Ānanda, vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe, Ānanda, tass' eva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpañ ce tumhe, Ānanda, vivādamūlaṁ ajjhattaṁ vā bahiddhā vā nā samanupasseyyātha, tatra tumhe, Ānanda, tass' eva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evam etassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṁ hoti,
evam etassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṁ anavassavo hoti. Imāni kho, Ānanda, cha vivādamūlāni.
Cattār' imāni, Ānanda, adhikaraṇāni. Katamāni cattāri? — Vivādādhikaraṇaṁ, anuvādādhikaraṇaṁ, āpattādhikaraṇaṁ, kiccādhikaraṇaṁ. Imāni kho, Ānanda, cattāri adhikaraṇāni. Satta kho pan' ime, Ānanda, adhikaraṇasamathā uppannuppannānaṁ adhikaraṇānaṁ samathāya vūpasamāya. Sammukhāvinayo dātabbo sativinayo dātabbo amūḷhavinayo dātabbo paṭiññāya kāretabbaṁ yebhuyyassikā tassa pāpiyyasikā tiṇavatthārako. Kathañ ca Ānanda, sammukhāvinayo hoti? Idh', Ānanda, bhikkhū vivadanti: dhammo ti vā adhammo ti vā, vinayo ti vā avinayo ti vā. Teh', Ānanda, bhikkhūhi sabbeh' eva samaggehi sannipatitabbaṁ sannipatitvā dhammanetti samanumajjitabbā; dhammanettiṁ samanumajjitvā yathā tattha sameti, tathā taṁ adhikaraṇaṁ vūpasametabbaṁ. Evaṁ kho, Ānanda, sammukhāvinayo hoti; evañ ca pan idh' ekaccānaṁ adhikaraṇānaṁ vūpasamo hoti yadidaṁ sammukhāvinayena.
Kathañ c', Ānanda, yebhuyyasikā hoti? Te ce, Ānanda, bhikkhū na sakkonti taṁ adhikaraṇaṁ tasmiṁ āvāse vūpasametuṁ, teh', Ānanda, bhikkhūhi yasmiṁ āvāse bahutarā bhikkhū, so āvāso gantabbo, tattha sabbeh' eva samaggehi sannipatitabbaṁ; sannipatitvā dhammanetti samanumajjitabbā, dhammanettiṁ samanumajjitvā yathā tattha sameti, tathā taṁ adhikaraṇaṁ vūpasametabbaṁ;-- evaṁ kho, Ānanda, yebhuyyasikā hoti, evañ ca pan' idh' ekaccānaṁ adhikaraṇānaṁ vūpasamo hoti yadidaṁ yebhuyyasikāya.
Kathañ c', Ānanda, sativinayo hoti? Idh', Ānanda, bhikkhū bhikkhuṁ evarūpāya garukāya āpattiyā codenti pārājikena vā pārājikasāmantena vā: Sarat' āyasmā evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti? So evam āha: Na kho ahaṁ, āvuso, sarāmi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti.
Tassa kho evaṁ, Ānanda, bhikkhuno sativinayo dātabbo. Evaṁ kho, Ānanda, sativinayo hoti, evañ ca pan' idh' ekaccānaṁ adhikaraṇānaṁ vūpasamo hoti yadidaṁ sativinayena.
Kathañ c', Ānanda, amūḷhavinayo hoti? Idh', Ānanda, bhikkhū bhikkhuṁ evarūpāya garukāya āpattiyā codenti pārājikena vā pārājikasāmantena vā: Sarat' āyasmā evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti? So evam āha: Na kho 'haṁ, āvuso, sarāmi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti. Tam enaṁ so nibbeṭhentaṁ ativeṭheti: Iṅgh' āyasmā sādhukam eva jānāhi, yadi sarasi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti? So evam āha: Ahaṁ kho, āvuso, ummādaṁ pāpuṇiṁ cetaso vipariyāsaṁ tena me ummatakena bahuṁ assāmaṇakaṁ ajjhāciṇṇaṁ bhāsitaparikantaṁ; nāhan taṁ sarāmi mūḷhena me etaṁ katan ti. Tassa kho, Ānanda, bhikkhuno amūḷhavinayo dātabbo. Evaṁ kho, Ānanda, amūḷhavinayo hoti, evañ ca pan' idh' ekaccānaṁ adhikaraṇānaṁ vūpasamo hoti yadidaṁ amūḷhavinayena.
Kathañ c', Ānanda, patiññātakaraṇaṁ hoti? Idh', Ānanda, bhikkhu codito vā acodito vā āpattiṁ sarati vivarati uttānīkaroti. Ten', Ānanda, bhikkhunā buḍḍhataro bhikkhu upasaṅkamitvā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā pāde vanditvā ukkuṭikaṁ nisīditvā añjalim paggahetvā evam assa vacanīyo: Ahaṁ, bhante, itthannāmaṁ āpattiṁ āpanno,taṁ paṭidesemīti. So evam āha: Passasīti? Passāmīti. Āyatiṁ saṁvaraṁ āpajjeyyāsīti? Saṁvaraṁ āpajjissāmīti. Evaṁ kho, Ānanda, paṭiññātakaraṇaṁ hoti, evañ ca pan' idh' ekaccānaṁ adhikaraṇānaṁ vūpasamo hoti yadidaṁ patiññātakaraṇena.
Kathañ c', Ānanda, tassapāpiyyasikā hoti? Idh', Ānanda, bhikkhū bhikkhuṁ evarūpāya garukāya āpattiyā codenti pārājikena vā pārājikasāmantena vā: Sarat' āyasmā evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti? So evam āha: Na kho ahaṁ, āvuso, sarāmi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti. Tam enaṁ so nibbeṭhentaṁ ativeṭheti: Iṅgh' āyasmā sādhukam eva jānāhi yadi sarasi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti; so evam āha: Na kho ahaṁ āvuso sarāmi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā; sarāmi kho āvuso evarūpaṁ appamattikaṁ āpattiṁ āpajjitā ti. Tam enaṁ kho nibbeṭhentaṁ ativeṭheti: Iṅgh' āyasmā sādhukam eva jānāhi yadi sarasi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti? So evam āha: Imaṁ hi nāmāhaṁ, āvuso, appamattikaṁ āpattiṁ āpajjitā apuṭṭho paṭijānissāmi; kim panāhaṁ evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitvā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā puṭṭho na paṭijānissāmīti. So evam āha: Imaṁ hi nāma tvaṁ, āvuso, appamattikaṁ āpattiṁ āpajjitvā apuṭṭho na paṭijānissasi, kiṁ pana tvaṁ evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitvā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā puṭṭho paṭijānissasi? Iṅgh' āyasmā sādhukam eva jānāhi yadi sarasi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitvā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti? So evam āha: Sarāmi kho ahaṁ, āvuso, evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā; davā me evaṁ vuttaṁ, ravā me etam vuttaṁ: Nāhan taṁ sarāmi evarūpaṁ garukaṁ āpattiṁ āpajjitā pārājikaṁ vā pārājikasāmantaṁ vā ti. Evaṁ kho, Ānanda, tassapāpiyyasikā hoti, evañ ca pan' idh' ekaccānaṁ adhikaraṇānaṁ vūpasamo hoti, yadidaṁ tassapāpiyyasikāya.
Kathañ c', Ānanda, tiṇavatthārako hoti? Idh', Ānanda, bhikkhūnaṁ bhaṇḍanajātānaṁ kalahajātānaṁ vivādāpannānaṁ viharataṁ bahuṁ assāmaṇakaṁ ajjhāciṇṇaṁ hoti bhāsitaparikantaṁ; teh', Ānanda, bhikkhūhi sabbeh' eva samaggehi sannipatitabbaṁ, sannipatitvā ekato pakkhikānaṁ bhikkhūnaṁ byattatarena bhikkhunā uṭṭhāy' āsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā añjalim paṇāmetvā saṅgho ñāpetabbo: Suṇātu me, bhante, saṅgho. Idam amhakaṁ bhaṇḍanajātānaṁ kalahajātānaṁ vivādāpannānaṁ viharataṁ bahuṁ assāmaṇakaṁ ajjhāciṇṇaṁ bhāsitaparikantaṁ. Yadi saṅghassa pattakallaṁ, ahaṁ yā c' eva imesaṁ āyasmantānaṁ āpatti yā ca attano āpatti, imesaṁ c' eva āyasmantānaṁ atthāya attano ca atthāya saṅghamajjhe tiṇavatthārakena deseyyaṁ, ṭhapetvā thullavajjaṁ ṭhapetvā gihipaṭisaṁyuttan ti. Athāparesaṁ ekato pakkhikānaṁ bhikkhūnaṁ byattatarena bhikkhunā uṭṭhāy' āsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā añjalim paṇāmetvā saṅgho ñāpetabbo: Suṇātu me, bhante, saṅgho: Idam amhākaṁ bhaṇḍanajātānaṁ kalahajātānaṁ ... thullavajjaṁ ṭhapetvā gihipaṭisaṁyuttan ti. Evaṁ kho, Ānanda, tiṇavatthārako hoti, evañ ca pan' idh' ekaccānaṁ adhikaraṇānaṁ vūpasamo hoti yadidaṁ tiṇavatthārakena.
Chayime, Ānanda, dhammā sārāṇīyā piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattanti. Katame cha? Idh', Ānanda, bhikkhuno mettaṁ kāyakammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āvī c' eva raho ca. Ayam pi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati. Puna ca paraṁ, Ānanda, bhikkhuno mettaṁ vacīkammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti — pe — ekībhāvāya saṁvattati. Puna ca paraṁ, Ānanda, bhikkhuno mettaṁ manokammaṁ paccupaṭṭhitaṁ hoti sabrahmacārīsu āvī c' eva raho ca. Ayam pi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati.
Puna ca paraṁ, Ānanda, bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattam pi, tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī hoti sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī. Ayam pi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati. Puna ca paraṁ, Ānanda, bhikkhu yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujjissāni viññuppasatthāni aparāmāṭṭhāni samādhisaṁvattanikāni, tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvī c' eva raho ca. Ayam pi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati. Puna ca paraṁ, Ānanda, bhikkhu yāyaṁ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammādukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvī c' eva raho ca. Ayam pi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattati.
Ime kho, Ānanda, cha sārāṇīyā dhammā piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṁvattanti. Ime ce tumhe, Ānanda, cha sārāṇīye dhamme samādāya saṁvatteyyātha, passatha no tumhe, Ānanda, vacanapathaṁ aṇuṁ vā thūlaṁ vā yaṁ tumhe nādhivāseyyāthāti?
No h' etaṁ, bhante.
Tasmātih', Ānanda, ime cha sārāṇīye dhamme samādāya vattatha, taṁ vo bhavissati dīgharattaṁ hitāya sukhāyāti.
Idam avoca Bhagavā. Attamano āyasmā Ānando Bhagavato bhāsitaṁ abhinandīti.
SĀMAGĀMASUTTAṀ CATUTTHAṀ.
CV. Sunakkhatta Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Vesāliyaṁ viharati Mahāvane Kūṭāgārasālāyaṁ. Tena kho pana samayena sambahulehi bhikkhūhi Bhagavato santike aññā vyākatā hoti: Khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyāti pajānāmāti. Assosi kho Sunakkhatto Licchavi-putto:-- Sambahulehi kira bhikkhūhi ... pajānāmāti. Atha kho Sunakkhatto Licchavi-putto yena Bhagavā ten' upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho Sunakkhatto Licchavi-putto Bhagavantaṁ etad avoca: Sutam m' etaṁ, bhante: Sambahulehi kira bhikkhūhi ... pajānāmāti. Ye te, bhante, bhikkhū Bhagavato santike aññaṁ vyākaṁsu: Khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyāti pajānāmāti, — Kacci te, bhante, bhikkhū sammadeva aññaṁ vyākaṁsu udāhu sant' etth' ekacce bhikkhū adhimānena aññaṁ vyākaṁsūti?
Ye te, Sunakkhatta, bhikkhū mama santike aññaṁ vyākaṁsu: Khīṇā jāti, vusitaṁ brahmacariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyāti pajānāmāti, — sant' etth' ekacce bhikkhū sammadeva aññaṁ vyākaṁsu; santi pan' idh' ekacce bhikkhū adhimānena pi aññaṁ vyākaṁsu. Tatra, Sunakkhatta, ye te bhikkhū sammadeva aññaṁ vyākaṁsu, tesaṁ taṁ tath' eva hoti. Ye pana te bhikkhū adhimānena aññaṁ vyākaṁsu, tatra, Sunakkhatta, Tathāgatassa evam hoti: Dhammaṁ nesaṁ deseyyan ti; evaṁ c' etha, Sunakkhatta, Tathāgatassa hoti: Dhammaṁ nesaṁ deseyyan ti. Atha ca pan' idh' ekacce moghapurisā pañhaṁ abhisaṅkharitvā Tathāgataṁ upasaṅkamitvā pucchanti. Tatra, Sunakkhatta, yam pi Tathāgatassa evaṁ hoti:
Dhammaṁ nesaṁ deseyyan ti, tassa pi hoti aññathattan ti.
Etassa Bhagavā kālo, etassa Sugata kālo. Yaṁ Bhagavā dhammaṁ deseyya, Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantīti.
Tena hi, Sunakkhatta, suṇohi sādhukaṁ manasikarohi, bhāsissāmīti.
Evaṁ bhante ti kho Sunakkhatto Licchavi-putto Bhagavato paccassosi.
Bhagavā etad avoca:-- Pañca kho ime, Sunakkhatta, kāmaguṇā. Katame pañca? — Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṁhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā — pe --, ghānaviññeyyā gandhā, jivhāviññeyyā rasā, kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṁhitā rajanīyā. Ime kho, Sunakkhatta, pañca kāmaguṇā.
Ṭhānaṁ kho pan' etaṁ, Sunakkhatta, vijjati yaṁ idh' ekacco purisapuggalo lokāmisādhimutto assa. Lokāmisādhimuttassa kho, Sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī c' eva kathā saṇṭhāti, tadanudhammañ ca anuvitakketi anuvicāreti, tañ ca purisaṁ bhajati, tena ca vittiṁ āpajjati, āṇañjapaṭisaṁyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati na sotaṁ odahati, na aññā cittaṁ upaṭṭhapeti, na ca taṁ purisaṁ bhajati, na ca tena vittiṁ āpajjati.
Seyyathāpi, Sunakkhatta, puriso sakamhā gāmā vā nigamā vā ciravippavuttho assa; so aññataraṁ purisaṁ passeyya tamhā gāmā vā nigamā vā acirakapakkantaṁ; so taṁ purisaṁ tassa gāmassa vā nigamassa vā khemattañ ca subhikkhattañ ca appābādhattañ ca puccheyya; tassa so puriso tassa gāmassa vā nigamassa vā khemattañ ca subhikkhattañ ca appābādhattañ ca saṁseyya;
— taṁ kim maññasi, Sunakkhatta? Api nu so puriso tassa sussūseyya, sotaṁ odaheyya, aññā cittaṁ upaṭṭhapeyya, tañ ca purisaṁ bhajeyya, tena ca vittiṁ āpajjeyyāti?
Evam, bhante.
Evam eva kho, Sunakkhatta, ṭhānaṁ etaṁ vijjati yaṁ idh' ekacco purisapuggalo lokāmisādhimutto assa; lokāmisādhimuttassa kho, Sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī c' eva kathā saṇṭhāti, tad anudhammañ ca anuvitakketi anuvicāreti, tañ ca purisaṁ bhajati, tena ca vittiṁ āpajjati, āṇañjapaṭisaṁyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati, na sotaṁ odahati na aññā cittaṁ upaṭṭhapeti na c' etaṁ purisaṁ bhajati, na ca tena vittiṁ āpajjati. So evam assa veditabbo: Lokāmisādhimutto purisapuggalo ti.
Ṭhānaṁ kho pan' etam, Sunakkhatta, vijjati yaṁ idh' ekacco purisapuggalo āṇañjādhimutto assa. Āṇañjādhimuttassa kho, Sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī c' eva kathā saṇṭhāti, tad anudhammañ ca anuvitakketi anuvicāreti, tañ ca purisaṁ bhajati, tena ca vittiṁ āpajjati, lokāmisapaṭisaṁyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati na sotaṁ odahati, na aññā cittaṁ upaṭṭhapeti, na ca taṁ purisaṁ bhajati, na ca tena vittiṁ āpajjati. Seyyathāpi, Sunakkhatta, paṇḍupalāso bandhanā pavutto abhabbo haritattāya, evam eva kho, Sunakkhatta, āṇañjādhimuttassa purisapuggalassa ye lokāmisasaṅyojane se pavutte, so evam assa veditabbo: Lokāmisasaṅyojanena hi kho visaṁyutto āṇañjādhimutto purisapuggalo ti.
Thānaṁ kho pan' etaṁ, Sunakkhatta, vijjati yaṁ idh' ekacco purisapuggalo ākiñcaññādhimutto assa. Ākiñcaññāyatanādhimuttassa kho, Sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī c' eva kathā saṇṭhāti, tad anudhammañ ca anuvitakketi anuvicāreti, tañ ca purisaṁ bhajati, tena ca vittiṁ āpajjati,
āṇañjapaṭisaṁyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati na sotaṁ odahati, na aññā cittaṁ upaṭṭhapeti, na ca taṁ purisaṁ bhajati na ca tena vittiṁ āpajjati.
Seyyathāpi, Sunakkhatta, puthusilā dvedhā bhinnā appaṭisandhikā hoti, evam eva kho, Sunakkhatta, ākiñcaññāyatanādhimuttassa purisapuggalassa ye āṇañjasaṅyojane se bhinne, so evam assa veditabbo: Āṇañjasaṅyojanena hi visaṁyutto ākiñcaññāyatanādhimutto purisapuggalo ti.
Ṭhānaṁ kho pan' etaṁ, Sunakkhatta, vijjati yaṁ idh' ekacco purisapuggalo nevasaññānāsaññāyatanādhimutto assa.
Nevasaññānāsaññāyatanādhimuttassa kho, Sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī c' eva kathā saṇṭhāti, tad anudhammañ ca anuvitakketi anuvicāreti, tañ ca purisaṁ bhajati, tena ca vittiṁ āpajjati, ākiñcaññāyatanapaṭisaṁyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati na sotaṁ odahati, na aññā cittaṁ upaṭṭhapeti, na ca taṁ purisaṁ bhajati, na ca tena vittiṁ āpajjati. Seyyathāpi, Sunakkhatta, puriso manuññabhojanaṁ bhuttāvī chaḍḍeyya. Taṁ kim maññasi, Sunakkhatta? Api nu tassa purisassa tasmiṁ bhatte puna bhattakamyatā assāti?
No h' etaṁ bhante. Taṁ kissa hetu? Aduṁ hi, bhante, bhattaṁ paṭikkūlasammatan ti.
Evam eva kho, Sunakkhatta, nevasaññānāsaññāyatanādhimuttassa purisapuggalassa ye ākiñcaññāyatanasaṅyojane, se vante; so evam assa veditabbo: Ākiñcaññāyatanasaṅyojanena hi kho visaṁyutto nevasaññānāsaññāyatanādhimutto purisapuggalo ti.
Ṭhānaṁ kho pan' etaṁ, Sunakkhatta, vijjati yaṁ idh' ekacco purisapuggalo sammānibbānādhimutto assa. Sammānibbānādhimuttassa kho, Sunakkhatta, purisapuggalassa tappatirūpī c' eva kathā saṇṭhāti, tad anudhammañ ca anuvitakketi anuvicāreti, tañ ca purisaṁ bhajati, tena ca vittiṁ āpajjati nevasaññānāsaññāyatanapaṭisaṁyuttāya ca pana kathāya kacchamānāya na sussūsati na sotaṁ odahati na aññā cittaṁ upaṭṭhapeti,
na ca taṁ purisaṁ bhajati, na ca tena vittiṁ āpajjati. Seyyathāpi, Sunakkhatta, tālo matthakacchinno abhabbo puna virūḷhiyā, — evam eva kho, Sunakkhatta, sammānibbānādhimuttassa purisapuggalassa ye nevasaññānāsaññāyatanasaṅyojane se ucchinne ucchinnamūle tālāvatthukate anabhāvakate āyatiṁ anuppādadhamme; so evam assa veditabbo: Nevasaññānāsaññāyatanasaṅyojanena hi kho visaṁyutto sammānibbānādhimutto purisapuggalo ti.
Ṭhānaṁ kho pan' etaṁ, Sunakkhatta, vijjati yaṁ idh' ekaccassa bhikkhuno evam assa: Taṇhā kho sallaṁ Samaṇena vuttaṁ, avijjāvisadoso chandarāgabyāpādena ruppati; tam me taṇhāsallaṁ pahīnaṁ, apanīto avijjāvisadoso, sammānibbānādhimutto 'ham asmīti evaṁmānī assa atthaṁ samānaṁ. So yāni sammānibbānādhimuttassa asappāyāni, tāni anuyuñjeyya, asappāyaṁ cakkhunā rūpadassanaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ sotena saddaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ ghānena gandhaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ jivhāya rasaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ kāyena phoṭṭhabbaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ manasā dhammaṁ anuyuñjeyya. Tassa asappāyaṁ cakkhunā rūpadassanaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ sotena saddaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ ghānena gandhaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ jivhāya rasaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ kāyena phoṭṭhabbaṁ anuyuttassa, manasā dhammaṁ anuyuttassa, rāgo cittaṁ anuddhaṁseyya; so rāgānuddhaṁsitena cittena maraṇaṁ vā nigaccheyya maraṇamattaṁ vā dukkhaṁ.
Seyyathāpi, Sunakkhatta, puriso sallena viddho assa savisena gāḷhūpalepanena; tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṁ sallakattaṁ upaṭṭhapeyyuṁ; tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṁ parikanteyya, satthena vaṇamukhaṁ parikantetvā esaniyā sallaṁ eseyya, esaniyā sallaṁ esetvā sallaṁ abbaheyya apaneyya visadosaṁ sa-upādisesaṁ anupādiseso ti maññamāno;
so evaṁ vadeyya: Ambho purisa, ubbhataṁ kho te sallaṁ, apanīto visadoso anupādiseso, alañ ca te antarāyāya; sappāyāni c' eva bhojanāni bhuñjeyyāsi, mā te asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa, kālena kālaṁ ca vaṇaṁ dhoveyyāsi, kālena kālaṁ vaṇamukhaṁ ālimpeyyāsi, mā tena kālena kālaṁ vaṇaṁ dhovato, kālena kālaṁ vaṇamukhaṁ ālimpato, pubbalohitaṁ vaṇamukhaṁ pariyonandhi, mā ca vātātape cārittaṁ anuyuñji, mā te vātātape cārittaṁ anuyuttassa, rajosukaṁ vaṇamukhaṁ anuddhaṁsesi, vaṇānurakkhī ca ambho purisa vihareyyāsi vaṇasāropī ti. Tassa evam assa: Ubbhatam kho me sallaṁ, apanīto visadoso anupādiseso, analañ ca me antarāyāyāti; so asappāyāni c' eva bhojanāni bhuñjeyya, tassa asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa, na ca kālena kālaṁ vaṇaṁ dhoveyya, na ca kālena kālaṁ vaṇamukhaṁ ālimpeyya; tassa na kālena kālaṁ vaṇaṁ dhovato na kālena kālaṁ vaṇamukhaṁ ālimpato pubbalohitaṁ vaṇamukhaṁ pariyonandheyya, vātātape ca cārittaṁ anuyuñjeyya, tassa vātātape cārittaṁ anuyuttassa rajosukaṁ vaṇamukhaṁ anuddhaṁseyya, na ca vaṇānurakkhī vihareyya na vaṇasāropī; tassa imissā va asappāyakiriyāya asuci visadoso apanīto sa-upādiseso tad ubhayena vaṇo puthuttaṁ gaccheyya; so puthuttagatena vaṇena maraṇaṁ vā nigaccheyya maraṇamattaṁ vā dukkhaṁ;-- evam eva kho, Sunakkhatta, ṭhānaṁ etaṁ vijjati yaṁ idh' ekaccassa bhikkhuno evam assa: Taṇhā kho sallaṁ Samaṇena vuttaṁ, avijjāvisadoso chandarāgavyāpādehi ruppati; tam me taṇhāsallaṁ pahīnaṁ, apanīto avijjāvisadoso sammānibbānādhimutto 'ham asmīti,
evaṁmānī assa atthaṁ samānaṁ. So yāni sammānibbānādhimuttassa asappāyāni tāni anuyuñjeyya, asappāyaṁ cakkhunā rūpadassanaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ sotena saddaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ ghānena gandhaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ jivhāya rasaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ kāyena phoṭṭhabbaṁ anuyuñjeyya, asappāyaṁ manasā dhammaṁ anuyuñjeyya; tassa asappāyaṁ cakkhunā rūpadassanaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ sotena saddaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ ghānena gandhaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ jivhāya rasaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ kāyena phoṭṭhabbaṁ anuyuttassa, asappāyaṁ manasā dhammaṁ anuyuttassa, rāgo cittaṁ anuddhaṁseyya; so rāgānuddhaṁsitena cittena maraṇaṁ vā nigaccheyya maraṇamattaṁ vā dukkhaṁ. Maraṇaṁ h' etaṁ, Sunakkhatta, ariyassa vinaye yo sikkhaṁ paccakkhāya hīnāy' āvattati; maraṇamattaṁ h' etaṁ, Sunakkhatta, dukkhaṁ yo aññataraṁ saṅkiliṭṭhaṁ āpattiṁ āpajjati.
Ṭhānaṁ kho pan' etaṁ, Sunakkhatta, vijjati yaṁ idh' ekaccassa bhikkhuno evam assa: Taṇhā kho sallaṁ Samaṇena vuttaṁ, avijjāvisadoso chandarāgavyāpādehi ruppati, tam me taṇhāsallaṁ pahīnaṁ, apanīto avijjāvisadoso, sammānibbānādhimutto 'ham asmīti. Sammānibbānādhimuttassa eva sato so yāni sammānibbānādhimuttassa asappāyāni tāni nānuyuñjeyya, asappāyaṁ cakkhunā rūpadassanaṁ nānuyuñjeyya, asappāyaṁ sotena saddam nānuyuñjeyya, asappāyaṁ ghānena gandhaṁ nānuyuñjeyya, asappāyaṁ jivhāya rasaṁ nānuyuñjeyya, asappāyaṁ kāyena phoṭṭhabbam nānuyuñjeyya, asappāyaṁ manasā dhammaṁ nānuyuñjeyya; tassa asappāyaṁ cakkhunā rūpadassanaṁ ananuyuttassa asappāyaṁ sotena saddaṁ ananuyuttassa asappāyaṁ ghānena gandhaṁ ananuyuttassa asappāyaṁ jivhāya rasaṁ ananuyuttassa asappāyaṁ kāyena phoṭṭhabbaṁ ananuyuttassa asappāyaṁ manasā dhammaṁ ananuyuttassa rāgo cittaṁ nānuddhaṁseyya, so na rāgānuddhasitena cittena n' eva maraṇaṁ vā nigaccheyya na maraṇamattaṁ vā dukkhaṁ.
Seyyathāpi, Sunakkhatta, puriso sallena viddho assa savisena gāḷhupalepanena; tassa mittāmaccā ñātisālohitā bhisakkaṁ sallakattaṁ upaṭṭhapeyyuṁ; tassa so bhisakko sallakatto satthena vaṇamukhaṁ parikanteyya, satthena vaṇamukhaṁ vaṇamukhaṁ parikantetvā esaniyā sallaṁ eseyya, esaniyā sallaṁ esetvā sallaṁ abbaheyya apaneyya visadosaṁ anupādisesaṁ anupādiseso ti jānamāno so evaṁ vadeyya: Ambho purisa, ubbhataṁ kho te sallaṁ, apanīto visadoso anupādiseso, analañ ca te antarāyāya; sappāyāni c' eva bhojanāni bhuñjeyyāsi, mā te asappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo assāvī assa, kālena kālaṁ ca vaṇaṁ dhoveyyāsi, kālena kālaṁ vaṇamukhaṁ ālimpeyyāsi, mā te na kālena kālaṁ vaṇaṁ dhovato kālena kālaṁ vaṇamukhaṁ ālimpato pubbalohitaṁ vaṇamukhaṁ pariyonandhi, mā ca vātātape cārittaṁ anuyuñji, mā te vātātape cārittaṁ anuyuttassa rajosukaṁ vaṇamukhaṁ anuddhaṁsesi, vanānurakkhī ca ambho purisa vihareyyāsi vaṇasāropī ti. Tassa evam assa: Ubbhataṁ kho me sallaṁ, apanīto visadoso anupādiseso, analañ ca me antarāyāyāti; so sappāyāni c' eva bhojanāni bhuñjeyya; tassa sappāyāni bhojanāni bhuñjato vaṇo na assāvī assa, kālena kālaṁ ca vaṇaṁ dhoveyya, kālena kālaṁ vaṇaṁ dhovato kālena kālaṁ vaṇamukhaṁ ālimpato pubbalohitaṁ vaṇamukhaṁ na pariyonandheyya, na ca vātātape cārittaṁ anuyuñjeyya; tassa vātātape cārittaṁ ananuyuttassa rajosukaṁ vaṇamukhaṁ nānuddhaṁseyya, vaṇānurakkhī ca vihareyya vaṇasāropī; tassa imissā va sappāyakiriyāya asuci visadoso apanīto anupādiseso, tadubhayena vaṇo virūheyya, so rūḷhena vaṇena sañchavinā n' eva maraṇaṁ vā nigaccheyya na maraṇamattaṁ vā dukkhaṁ;-evam eva kho, Sunakkhatta, ṭhānaṁ etaṁ vijjati yaṁ idh' ekaccassa bhikkhuno evam asa: Taṇhā kho sallaṁ Samaṇena avijjāvisadoso
... tāni nānuyuñjeyya, — asappāyaṁ cakkhunā rūpaṁ disvā nānuyuñjeyya, asappāyaṁ sotena saddaṁ sutvā nānuyuñjeyya, asappāyaṁ ghānena gandhaṁ nānuyuñjeyya, asappāyaṁ jivhāya rasaṁ nānuyuñjeyya, asappāyaṁ kāyena phoṭṭhabbaṁ nānuyuñjeyya, asappāyaṁ manasā dhammaṁ nānuyuñjeyya; tassa asappāyaṁ cakkhūnā rūpadassanaṁ ananuyuttassa, asappāyaṁ sotena saddaṁ ananuyuttassa, asappāyaṁ ghānena gandhaṁ ananuyuttassa, asappāyaṁ jivhāya rasaṁ ananuyuttassa, asappāyaṁ kāyena phoṭṭhabbaṁ ananuyuttassa, asappāyaṁ manasā dhammaṁ ananuyattassa, rāgo cittaṁ nānuddhaṁseyya, so na rāgānuddhaṁsitena cittena n' eva maraṇaṁ nigaccheyya na maraṇamattaṁ vā dukkhaṁ.
Upamā kho me ayaṁ, Sunakkhatta, katā atthassa viññāpanāya. Ayam ev' ettha attho: Vaṇo ti kho, Sunakkhatta, chann' etaṁ ajjhattikānaṁ āyatanānaṁ adhivacanaṁ. Visadoso ti kho, Sunakkhatta, avijjāy' etaṁ adhivacanaṁ.
Sallan ti kho, Sunakkhatta, taṇhāy' etaṁ adhivacanaṁ. Esanī ti kho, Sunakkhatta, satiyāy' etaṁ adhivacanaṁ. Satthan ti kho, Sunakkhatta, ariyāy' etaṁ paññāya adhivacanaṁ. Bhisakko sallakatto ti kho, Sunakkhatta, Tathāgatass' etaṁ adhivacanaṁ arahato sammāsambuddhassa. So vata, Sunakkhatta, bhikkhu chasu phassāyatanesu saṁvutakārī: Upadhi dukkhassa mūlan ti iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto, upadhismiṁ vā kāyaṁ upasaṁharissati cittaṁ vā uppadessatīti, n' etaṁ ṭhānaṁ vijjati. Seyyathāpi, Sunakkhatta, āpānīyakaṁso vaṇṇasampanno gandhasampanno, so ca kho visena saṁsaṭṭho; atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikkūlo. Taṁ kiṁ maññasi, Sunakkhatta? Api nu so puriso amuṁ āpānīyakaṁsaṁ piveyya, yaṁ jaññā: Imāhaṁ pitvā maraṇaṁ vā nigacchāmi maraṇamattaṁ vā dukkhan ti?
No h' etaṁ, bhante.
Evam eva kho, Sunakkhatta, so vata bhikkhu chasu phassāyatanesu saṁvutakārī: Upadhi dukkhassa mūlan ti iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṁ vā kāyaṁ upasaṁharissati cittaṁ vā uppādessatīti, — n' etaṁ ṭhānaṁ vijjati. Seyyathāpi, Sunakkhatta, āsīviso ghoraviso, atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikkūlo. Taṁ kiṁ maññasi, Sunakkhatta? Api nu so puriso amussa āsīvisassa ghoravisassa hatthaṁ vā aṅguṭṭhaṁ vā dajjā, yaṁ jaññā: Iminā 'haṁ daṭṭho maraṇaṁ vā nigacchāmi maraṇamattaṁ vā dukkhan ti?
No h' etaṁ, bhante.
Evam eva kho, Sunakkhatta, so vata bhikkhu chasu phassāyatanesu saṁvutakārī: Upadhi dukkhassa mūlan ti iti viditvā nirupadhi upadhisaṅkhaye vimutto upadhismiṁ vā kāyaṁ upasaṁharissati cittaṁ vā uppādessatīti — n' etaṁ thānaṁ vijjatīti.
Idam avoca Bhagavā. Attamano Sunakkhatto Licchavi-putto Bhagavato bhāsitaṁ abhinandīti.
SUNAKKHATTASUTTAṀ PAÑCAMAṀ.
CVI. Āneñjasappāya Suttaṁ
Evam me sutaṁ. Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kurūsu viharati. Kammassadhamman nāma Kurūnaṁ nigamo.
Tatra kho Bhagavā bhikkhū āmantesi: Bhikkhavo ti. Bhadante ti te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ. Bhagavā etad avoca:
Aniccā, bhikkhave, kāmā tucchā musā moghadhammā; māyākatam etaṁ, bhikkhave, bālalāpanaṁ. Ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā, yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā,
yā ca samparāyikā kāmasaññā, ubhayam etaṁ Māradheyyaṁ, Mārass' esa visayo, Mārass' esa nivāpo, Mārass' esa gocaro. Etth' ete pāpakā akusalā mānasā abhijjhā pi vyāpādā pi sārambhā pi saṁvattanti, te ca ariyasāvakassa idhamanusikkhato antarāyāya sambhavanti. Tatra bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati: Ye ca diṭṭhadhammikā kāmā ye ca samparāyikā ... sambhavanti. Yannunāhaṁ vipulena mahaggatena cetasā vihareyyaṁ abhibhuyya lokaṁ adhiṭṭhāya manasā. Vipulena hi me mahaggatena cetasā viharato abhibhuyya lokaṁ adhiṭṭhāya manasā, ye pāpakā akusalā mānasā abhijjhā pi vyāpādā pi sārambhā pi, te na bhavissanti, tesaṁ pahānā aparittañ ca me cittaṁ bhavissati, appamāṇaṁ subhāvitan ti.
Tassa evaṁ paṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṁ pasīdati sampasāde sati, etarahi vā āṇañjaṁ samāpajjati, paññāya vā adhimuccati. Kāyassa bhedā param maraṇā ṭhānam etaṁ vijjati yaṁ taṁ saṁvattanikaṁ viññāṇaṁ assa āṇañjūpagaṁ. Ayaṁ, bhikkhave, paṭhamā āṇañjasappāya paṭipadā akkhāyati.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, ariyasāvako iti patisañcikkhati: Ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā, yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā, yā ca samparāyikā kāmasaññā, yaṁ kiñci rūpaṁ cattāri ca mahābhūtāni catunnañ ca mahābhūtānaṁ upādāya sabbaṁ rūpan ti. Tassa evaṁ paṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṁ pasīdati sampasāde sati etarahi vā āṇañjaṁ samāpajjati, paññāya vā adhimuccati. Kāyassa bhedā param maraṇā ṭhānam etaṁ vijjati yaṁ, taṁ saṁvattanikaṁ viññāṇaṁ assa āṇañjūpagaṁ.
Ayaṁ, bhikkhave, dutiyā āṇañjasappāyā paṭipadā akkhāyati.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati: Ye ca diṭṭhadhammikā kāmā ye ca samparāyikā kāmā, yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā, yā ca samparāyikā kāmasaññā, ye ca diṭṭhadhammikā rūpā ye ca samparāyikā rūpā, yā ca diṭṭhadhammikā rūpasaññā, yā ca samparāyikā rūpā, yā ca diṭṭhadhammikā rūpasaññā, yā ca samparāyikā rūpasaññā, ubhayam etaṁ aniccaṁ. Yad aniccaṁ taṁ nālaṁ abhinandituṁ, nālaṁ abhivadituṁ, nālaṁ ajjhositun ti.
Tassa evaṁ paṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṁ pasīdati sampasāde sati etarahi vā āṇañjaṁ samāpajjati, paññāya vā adhimuccati. Kāyassa bhedā parammaraṇā ṭhānam etaṁ vijjati yaṁ taṁ saṁvattanikaṁ viññāṇaṁ assa āṇañjūpagaṁ. Ayaṁ, bhikkhave, tatiyā āṇañjasappāyā paṭipadā akkhāyati.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, ariyasāvako ti paṭisañcikkhati: Ye ca diṭṭhadhammikā ... yā ca sampararāyikā rūpasaññā, yā ca āṇañjasaññā, sabbā saññā yatth' etā aparisesā nirujjhanti, etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ ākiñcaññāyatanan ti.
Tassa evaṁ paṭipaṇṇassa tabbahulavihārino āyatane cittaṁ pasīdati sampasāde sati etarahi vā ākiñcaññāyatanaṁ samāpajjati, paññāya vā adhimuccati. Kāyassa bhedā param maraṇā ṭhānam etaṁ vijjati yaṁ taṁ saṁvattanikaṁ viññāṇaṁ assa ākiñcaññāyatanūpagaṁ. Ayaṁ, bhikkhave, paṭhamā ākiñcaññāyatanasappāyā paṭipadā akkhāyati.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, ariyasāvako araññagato vā rukkhamūlagato vā iti paṭisañcikkhati: Suññam idaṁ attena vā attaniyena vā ti. Tassa evaṁ paṭipaṇṇassa tabbahulavihārino āyatane cittaṁ pasīdati sampasāde sati etarahi vā ākiñcaññāyatanaṁ samāpajjati, paññāya vā adhimuccati.
Kāyassa bhedā param maraṇā ṭhānaṁ etaṁ vijjati yaṁ taṁ saṁvattanikaṁ viññāṇaṁ assa ākiñcaññāyatanūpagaṁ. Ayaṁ, bhikkhave, dutiyā ākiñcaññāyatanasappāyā paṭipadā akkhāyati.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati: Nāhaṁ kvacani, kassaci kiñcanatasmiṁ, na ca mama kvacani kismiñci kiñcanaṁ na 'tthīti.
Tassa evaṁ paṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṁ pasīdati sampasāde sati etarahi vā ākiñcaññāyatanaṁ samāpajjati, paññāya vā adhimuccati. Kāyassa bhedā param maraṇā ṭhānaṁ etaṁ vijjati yaṁ taṁ saṁvattanikaṁ viññāṇaṁ assa ākiñcaññāyatanūpagaṁ. Ayaṁ, bhikkhave, tatiyā ākiñcaññāyatanasappāyā paṭipadā akkhāyati.
Puna ca paraṁ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati: Ye ca diṭṭhadhammikā ... rūpasaññā yā ca āṇañjasaññā, yā ca ākiñcaññāyatanasaññā, sabbā saññā yatth' etā aparisesā nirujjhanti, etaṁ santaṁ etaṁ paṇītaṁ yadidaṁ nevasaññānāsaññāyatanan ti. Tassa evaṁ paṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṁ pasīdati sampasāde sati etarahi vā nevasaññānāsaññāyatanaṁ samāpajjati, paññāya vā adhimuccati. Kāyassa bhedā param maraṇā ṭhānaṁ etaṁ vijjati yaṁ taṁ saṁvattanikaṁ viññāṇaṁ assa nevasaññānāsaññāyatanūpagaṁ. Ayaṁ, bhikkhave, nevasaññānāsaññāyatanasappāyā paṭipadā akkhāyatīti.
Evaṁ vutte āyasmā Ānando Bhagavantaṁ etad avoca: Idha, bhante, bhikkhu evaṁ paṭipanno hoti: No c' assa, no ca me siyā, na bhavissati, na me bhavissati, yad atthi yaṁ bhūtaṁ taṁ pajahāmīti evaṁ upekhaṁ paṭilabhati. Parinibbāyi nu kho eso, bhante, bhikkhūti?
Ap' etth' ekacco, Ānanda, bhikkhu parinibbāyeyya. Ap' etth' ekacco bhikkhu na parinibbāyeyyāti.
Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yena ap' etth' ekacco bhikkhu parinibbāyeyya, ap' etth' ekacco bhikkhu na parinibbāyeyyāti?
Idh', Ānanda, bhikkhu evam paṭipanno hoti: No c' assa, no ca me siyā, na bhavissati, na me bhavissati, yad atthi yaṁ bhūtaṁ taṁ pajahāmīti evaṁ upekhaṁ paṭilabhati.
So taṁ upekhaṁ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati.
Tassa taṁ upekkhaṁ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato tan-nissitaṁ hoti viññāṇaṁ tad-upādānaṁ. Sa-upādāno, Ānanda, bhikkhu na parinibbāyatīti.
Kahaṁ pana so, bhante, bhikkhu upādiyamāno upādiyatīti?
Nevasaññānāsaññāyatanaṁ, Ānandāti.
Upādānaseṭṭhaṁ kira so, bhante, bhikkhu upādiyamāno upādiyatīti.
Upādānaseṭṭhaṁ so, Ānanda, bhikkhu upādiyamāno upādiyati. Upādānaseṭṭhaṁ h' etaṁ, Ānanda, yadidaṁ nevasaññanāsaññāyatanaṁ. Idh', Ānanda, bhikkhu evaṁ paṭipanno hoti: No c' assa, no ca me siyā, na bhavissati, na me bhavissati, yad atthi yaṁ bhūtaṁ taṁ pajahāmīti evaṁ upekhaṁ paṭilabhati. So taṁ upekhaṁ nābhinandati, nābhivadati, na ajjhosāya tiṭṭhati. Tassa taṁ upekhaṁ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato na tan-nissitaṁ hoti viññāṇaṁ na tad-upādānaṁ. Anupādāno, Ānanda, bhikkhu parinibbāyatīti.
Acchariyaṁ, bhante, abbhutaṁ, bhante. Nissāya nissāya kira no, bhante, Bhagavatā oghassa nittharaṇā akkhātā.
Katamo pana, bhante, ariyo vimokho ti?
Idh', Ānanda, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati: Ye ca diṭṭhadhammikā kāmā ye ca samparāyikā kāmā, yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā yā ca samparāyikā kāmasaññā, ye ca diṭṭhadhammikā rūpā ye ca samparāyikā rūpā, yā ca diṭṭha dhammikā rūpasaññā yā ca samparāyikā rūpasaññā, yā ca āṇañjasaññā, yā ca ākiñcaññāyatanasaññā, yā ca nevasaññānāsaññāyatanasaññā, esa sakkāyo yāvatā sakkāyo etaṁ amataṁ yadidaṁ anupādā cittassa vimokho. Iti kho, Ānanda, desitā mayā āṇañjasappāyā paṭipadā, desitā ākiñcaññāyatanasappāyā paṭipadā, desitā nevasaññānāsaññāyatanasappāyā paṭipadā, desitā nissāya nissāya oghassa nittharaṇā, desito ariyo vimokho. Yaṁ kho, Ānanda, Satthārā karaṇīyaṁ sāvakānaṁ hitesinā anukampakena anukampaṁ upādāya, kataṁ vo tam mayā.
Etāni, Ānanda, rukkhamūlāni, etāni suññāgārāni, Jhāyath', Ānanda, mā pamādattha, mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha. Ayaṁ vo amhākaṁ anusāsanīti.
Idam avoca Bhagavā. Attamano āyasmā Ānando Bhagavato bhāsitaṁ abhinandīti.
ĀṆAÑJASAPPĀYASUTTAṀ CHAṬṬHAṀ.
