Sutta Nipāta

Namo tassa Bhagavato arahato sammā sambuddhassa

Public Domain

Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.

I. Uraga Vagga 1, vs 1-221

1. Uraga Suttaṁ 1, vs 1
2. Dhaniya Suttaṁ 3, vs 18
3. Khaggavisāṇa Suttaṁ 6, vs 35
4. Kasibhāradvaga Suttaṁ 11, vs 76
5. Kunda Suttaṁ 15, vs 83
6. Parābhava Suttaṁ 17, vs 91
7. Vasala Suttaṁ 21, vs 116
8. Metta Suttaṁ 24, vs 143
9. Hemavata Suttaṁ 25, vs 153
10. Āḷavaka Suttaṁ 29, vs 181
11. Vigaya Suttaṁ 32, vs 193
12. Muni Suttaṁ 33, vs 207

II. Kūla Vagga 37, vs 222-404

1. Ratana Suttaṁ 37, vs 222
2. Āmagandha Suttaṁ 40, vs 239
3. Hiri Suttaṁ 42, vs 253
4. Mahā Maṅgala Suttaṁ 43, vs 258
5. Sūkiloma Suttaṁ 45, vs 270
6. Dhammakariya Suttaṁ or Kapila Suttaṁ 46, vs 274
7. Brāhmaṇa-Dhammika Suttaṁ 47, vs 284
8. Nāvā Suttaṁ 52, vs 316
9. Kiṁ Sīla Suttaṁ 54, vs 324
10. Uṭṭhāna Suttaṁ 55, vs 331
11. Rāhula Suttaṁ 55, vs 335
12. Vaṅgīsa Suttaṁ 51, vs 343
13. Sammāparibbāganiya Suttaṁ 60, vs 359
14. Dhammika Suttaṁ 62, vs 376

III. Mahā Vagga 67, vs. 405-765

1. Pabbaggā Suttaṁ 67, vs 405
2. Padhāna Suttaṁ 69, vs 425
3. Subhāsita Suttaṁ 72, vs 450
4. Sundarikabhāradvāga Suttaṁ 74, vs 455
5. Māgha Suttaṁ 80, vs 487
6. Sabhiya Suttaṁ 85, vs 510
7. Sela Suttaṁ 96, vs 548
8. Salla Suttaṁ 106, vs 574
9. Vāseṭṭha Suttaṁ 108, vs 594
10. Kokāliya Suttaṁ 118, vs 657
11. Nālaka Suttaṁ 124, vs 679
12. Dvayatānupassana Suttaṁ 131, vs 724

IV. Aṭṭhaka Vagga 146, vs. 766-975

1. Kāma Suttaṁ 146, vs 766
2. Guhaṭṭhaka Suttaṁ 147, vs 772
3. Duṭṭhaṭṭhaka Suttaṁ 148, vs 780
4. Suddhaṭṭhaka Suttaṁ 150, vs 788
5. Paramaṭṭhaka Suttaṁ 152, vs 796
6. Jarā Suttaṁ 154, vs 804
7. Tissametteyya Suttaṁ 156, vs 814
8. Pasūra Suttaṁ 157, vs 824
9. Māgandiya Suttaṁ 159, vs 835
10. Purābheda Suttaṁ 162, vs 848
11. Kalahavivāda Suttaṁ 164, vs 862
12. Cūlaviyūha Suttaṁ 167, vs 878
13. Mahā Viyūha Suttaṁ 171, vs 895
14. Tuvaṭaka Suttaṁ 174, vs 915
15. Attadaṇḍa Suttaṁ 177, vs 935
16. Sāriputta Suttaṁ 180, vs 955

V. Pārāyana Vagga 184, vs. 976-1149

[Please note that this version follows the PTS 'New Edition', 2010 verse numbering; the verse numbers in the PTS, beginning at v. 163 do not agree with the BJT or CSCD Pali and the BJT and CSCD Pali do not agree with each other, there are further disagreements at PTS v. 467 and 762 (at which point I gave up. There are further disagreements). The PTS Pali and the PTS Norman translation are in agreement. The Fausbøll translation ends off by one ? beginning at 163?. Rather than consecutively numbering the verses from the beginning, the more logical thing would have been to let it go at numbering the verses in each Suttaṁ.].

I. Uraga Vagga

1. Uraga Suttaṁ.

[faus] [than]

1. Yo uppatitaṁ vineti kodhaṁ visaṭaṁ sappavisaṁ va osadhehi,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

2. Yo rāgam udacchidā asesaṁ bhisapupphaṁ'va saroruhaṁ vigayha,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

3. Yo taṇham udacchidā asesaṁ saritaṁ sīghasaraṁ visosayitvā,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

4. Yo mānam udabbadhī asesaṁ naḷasetuṁ'va sudubbalaṁ mahogho,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

5. Yo nājjhagamā bhavesu sāraṁ vicīnaṁ puppham iva udumbaresu,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

6. Yass'antarato na santi kopā iti bhav-ā-bhavataṁ ca vītivatto,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

[2] 7. Yassa vitakkā vidhūpitā ajjhattaṁ suvikappitā asesā,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

8. Yo nāccasārī na paccasārī sabbaṁ accagamā imaṁ papañcaṁ,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

9. Yo nāccasārī na paccasārī 'sabbaṁ vitatham idan' ti ñatvā loke,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

10. Yo nāccasārī na paccasārī 'sabbaṁ vitatham idan' ti vītalobho,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

11. Yo nāccasārī na paccasārī 'sabbaṁ vitatham idan' ti vīta-rāgo,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

12. Yo nāccasārī na paccasārī 'sabbaṁ vitatham idan' ti vītadoso,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

13. Yo nāccasārī na paccasārī 'sabbaṁ vitatham idan' ti vītamoho,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

14. Yassānusayā na santi keci, mūlā akusalā samūhatāse,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

15. Yassa darathajā na santi keci oraṁ āgamanāya paccayāse,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

16. Yassa vanathajā na santī keci vinibandhāya bhavāya hetukappā,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

[3] 17. Yo nīvaraṇe pahāya pañca anigho tiṇṇakathaṁ katho visallo,||
So bhikkhu jahāti orapāraṁ urago jiṇṇam iva tacaṁ purāṇaṁ.|| ||

Uraga Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

2. Dhaniya Suttaṁ

[faus] [than]

18. "Pakkodano duddhakhiro'ham asmi (iti Dhaniyo gopo)||
Anutīre Mahiyā samānavāso,||
Channā kuṭi, āhito gini—||
Atha ce patthayasi pavassa deva."|| ||

19. "A-k-kodhano vigatakhīlo'ham asmi (iti Bhagavā)||
Anutīre Mahiy'ekarattivāso,||
Vivaṭā kuṭi, nibbuto gini—||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

20. "Andhakamakasā na vijjare, (iti Dhaniyo gopo)||
Kacche rūḷhatiṇe caranti gāvo,||
Vuṭṭhim pi saheyyum āgataṁ,—||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

21. "Baddhā hi bhisi susaṅkhatā (iti Bhagavā)||
Tiṇṇo pāragato vineyya oghaṁ,||
Attho bhisiyā na vijjati,—||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

[4] 22. "Gopī mama assavā alolā (iti Dhaniyo gopo)||
Dīgha-rattaṁ saṇvāsiyā manāpā,||
Tassa na suṇāmi kiñci pāpaṁ,—||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

23. "Cittaṁ mama assavaṁ vimuttaṁ (iti Bhagavā)||
Dīgha-rattaṁ paribhāvitaṁ sudantaṁ,||
Pāpaṁ pana me na vijjati||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

24. "Attavetanabhato'ham asmī (iti Dhaniyo gopo)||
Puttā ca me samāniyā arogā,||
Tesaṁ na suṇāmi kiñci pāpaṁ,—||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

25. "Nāhaṁ bhatako'smi kassaci (iti Bhagavā)||
Nibbiṭṭhena carāmi sabba-loke,||
Attho bhatiyā na vijjati||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

26. "Atthī vasā atthi dhenupā (iti Dhaniyo gopo)||
Godharaṇiyo paveṇiyo pi atthi,||
Usabho pi gavampatī ca atthi,—||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

27. "N'atthi vasā, n'atthi dhenupā (iti Bhagavā)||
Godharaṇiyo paveṇiyo pi n'atthi,||
[5] Usabho pi gavampatīdha n'atthi,—||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

28. "Khīḷā nikhātā asampavedhī, (iti Dhaniyo gopo)||
Dāmā muñjamāyā navā susaṇaṭhānā,||
Na hi sakkhinti dhenupā pi chettuṁ,—||
Atha ce patthayasi pavassa deva."|| ||

29. "Usabho-r-iva chetva, bandhanāni, (iti Bhagavā)||
Nāgo pūtilataṁ va dāḷayitvā,||
Nahaṁ puna upessaṁ gabbhaseyyaṁ,—||
Atha ce patthayasi, pavassa deva."|| ||

30. "Ninnañ ca thalañ ca pūrayanto||
Mahāmegho pāvassi tāva-d-eva,||
Sutvā devassa vassato||
Imam atthaṁ Dhaniyo abhāsatha."|| ||

31. "Lābho vata no anappako||
Ye mayaṁ Bhagavantaṁ addasāma,||
Saraṇaṁ taṁ upema cakkhuma,||
Satthā no hohi tuvaṁ mahāmuni."|| ||

32. "Gopī ca ahañ ca assavā||
Brahma-cariyaṁ Sugate carāmase,||
Jātimaraṇassa pāragā||
Dukkhass'antakarā bhavāmase."|| ||

[6] 33. "Nandati puttehi puttimā, (iti Māro pāpimā)||
Gomiko gohi tath'eva nandati,||
Upadhī hi narassa nandanā||
Na hi so nandati yo nirūpadhī."|| ||

34."Socati puttehi puttimā, (iti Bhagavā)||
Gomiko gohi tath'eva socati,||
Upadhī hi narassa socanā||
Na hi so socati yo nirūpadhī" ti.|| ||

Dhaniya Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

3. Khagga Visana Suttaṁ

[faus] [than]

35. Sbbesu bhūtesu nidhaya daṇaḍaṁ||
Aviheṭhayaṁ aññataram pi tesaṁ,||
Na puttam iccheyya kuto sahāyaṁ||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

36. Saṁsaggajātassa bhavanti sneho,||
Snehanv'ayaṁ dūkkham idaṁ pahoti,||
Ādīnavaṁ snehajaṁ pekkhamāno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

37. Mitte suhajje anukampamāno||
Hāpeti atthaṁ paṭibaddha-citto,||
Etaṁ bhayaṁ santhave pekkhamāno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

38. Vaṁso vīsālo va yathā visatto||
Puttesu dāresu ca yā apekhā,||
[7]Vaṁsakaḷīro va asajja-māno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

39. Migo araññamhi yathā abaddho||
Yenicchakaṁ gacchati gocarāya,||
Viññū naro seritaṁ pekkhamāno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

40. Āmantanā hoti sahāyamajjhe||
Vāse ṭhāne gamane cārikāya,||
Anabhijjhataṁ seritaṁ pekkhamāno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

41. Khīḍḍā ratī hoti sahāyamajjhe||
Puttesu ca vipulaṁ hoti pemaṁ,||
Piyavippayogaṁ vijiguccha-māno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

42. Cātuddiso appaṭīgho ca hoti||
Santussamāno itarītarena,||
Passariyānaṁ sahitā achambhī|
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

43. Dussaṅgahā pabba-jitā pi eke||
Atho gaha-ṭ-ṭhā gharam āvasantā,||
Appo-s-sukko paraputtesu hutvā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

44. Oropayitvā gihī vyañjanāni||
Saṁsīnapatto yathā koviḷāro,||
[8] Chetvāna vīro gihībandhanāni||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

45. Sace labhetha nipakaṁ sahāyaṁ||
Saddhiṁ caraṁ sādhuvihāri dhīraṁ,||
Abhibhuyya sabbāni parissayāni||
Careyya ten'atta-mano satīmā.|| ||

46. No ce labhetha nipakaṁ sahāyaṁ||
Saddhiṁ caraṁ sādhuvihāri dhīraṁ,||
Rājā va raṭṭhaṁ vijitaṁ pahāya||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

47. Addhā pasaṁsāma sahāyasampadaṁ||
Seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā,||
Ete aladdhā anavajjabhojī||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

48. Disvā suvaṇṇassa pabhassarāni||
Kammāraputtena suniṭṭhitāni,||
Saṅghaṭṭamānāni duve bhujasmiṁ||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

49. Evaṁ dutiyena sahā mam'assa||
Vācābhilāpo abhisajjanā vā,||
Etaṁ bhayaṁ āyatiṁ pekkhamāno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

50. Kāmā hi citrā madhurā manoramā||
Virūparūpena mathenti cittaṁ,||
Ādīnavaṁ kāma-guṇesu disvā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

51. 'Itī ca gaṇḍo ca upaddavo ca||
Rogo ca sallañ ca bhayañ ca m'etaṁ,||
Etaṁ bhayaṁ kāma-guṇesu disvā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

[9] 52. Sītañ ca uṇhañ ca, khudaṁ pipāsaṁ,||
Vātātape ḍaṁsasiriṁsape ca,||
Sabbāni p'etāni abhisambhavitvā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

53. Nāgo va yūthāni vivajjayitvā||
Sañjātakhandho padumī uḷāro,||
Yathābhirantaṁ vihare araññe||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

54. Aṭṭhānata taṁ saṅgaṇ'ikā-ratassa,||
Yaṁ phassaye sāmayikaṁ vimuttiṁ,—||
Ādiccabandhussa vaco nisamma||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

55. Diṭṭhīvisūkāni upātivatto||
Patto niyāmaṁ paṭiladdhaMaggo,||
'Uppannañāṇo'mhi anaññaneyyo'||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

56. Nillolupo nikkuho nippipāso||
Nimmakkho niddhantakasāvamoho,||
Nirāsayo sabba-loke bhavitvā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

57. Pāpaṁ sahāyaṁ parivajjayetha||
Anatthadassiṁ visame niviṭṭhaṁ,||
Sayaṁ na seve pasutaṁ pamattaṁ,||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

[10] 58. Bahu-s-sutaṁ dhamma-dharaṁ bhajetha||
Mittaṁ uḷāraṁ paṭibhānavantaṁ,||
Aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṁ||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

59. Khīḍḍaṁ ratiṁ kāma-sukhañ ca loke||
Analaṅkaritvā anapekkhamāno,||
Vibhūsanaṭṭhānā virato sacca-vādī||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

60. Puttañ ca dāraṁ pitarañ ca mātaraṁ||
Dhanāni dhaññāni ca bandhavāni ca,||
Hitvāna kāmāni yathodhikāni||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

61. 'Saṅgo eso, parittam ettha sokhyaṁ,||
App'assādo, dukkham ettha bhiyyo,||
Gaḷo eso'iti ñatvā mutīmā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

62. Sandāḷayitvā saṁyojanāni||
Jālaṁ va bhetvā salil'ambucārī,||
Aggīva daḍḍhaṁ anivatta-mano||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

63. Okkakhitta cakkhu na ca pādalolo||
Guttindriyo rakkhitamānasāno,||
Anavassuto apariḍayha-māno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

64. Ohārayitvā gihīvyañjanāni||
Sañchannapatto yathā pārichatto,||
[11] Kāsāyavattho abhini-k-khamitvā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

65. Rasesu gedhaṁ akaraṁ alolo||
Anaññaposī sapadānacārī,||
Kule kule appaṭibaddha-citto||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

66. Pahāya pañcāvaraṇāni cetaso||
Upakkilese vyapanujja sabbe,||
Anissito chetvā sinehadosaṁ||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

67. Vipiṭṭhikatvāna sukhaṁ dukkhañ ca||
Pubbe va ca somanadomanassaṁ,||
Laddhān'upekkhaṁ samathaṁ visuddhaṁ||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

68. Āraddha-viriyo paramatthapattiyā||
Alīnacitto akusītavutti,||
Daḷhanikkamo thāma balūpapanno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

69. Paṭisallānaṁ jhānam ariñcamāno||
Dhammesu niccaṁ anuDhamma-cārī,||
Ādīnavaṁ sammasitā bhavesu||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

70. Taṇha-k-khayaṁ patthayaṁ appamatto||
Ānalamūgo sutavā satīmā,||
Saṅkhāta-dhammo niyato padhānavā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

[12] 71. Sīho va saddesu asantasanto||
Vāto va jālamhi asajja-māno,||
Padumaṁ va toyena alippamāno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

72. Sīho yathā dāṭhabalī pasayha||
Rājā migānaṁ Abhibhuyyacārī,||
Sevetha pantāni sen'āsanāni||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

73. Mettaṁ upekkhaṁ karuṇaṁ vimuttiṁ||
Āseva-māno muditañ ca kāle,||
Sabbena lokena avirujjhamāno||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

74. Rāgañ ca dosañ ca pahāya mohaṁ||
Sandāḷayitvā saṁyojanāni,||
Asantasaṁ jīvitasaṅkhayamhi||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

75. Bhajanti sevanti ca kāraṇatthā||
Nikkāraṇā dullabhā ajja mittā,||
Attaṭṭhapaññā asuci manussā||
Eko care khaggavisāṇakappo.|| ||

Khagaggavisāṇa Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

4. Kasibhāradvāga Suttaṁ

[faus] [than]

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Magadhesu viharati Dakkhiṇā- [13] girismiṁ Ekanāḷāyaṁ brāhmaṇa-gāme. Tena kho pana samayena KasīBhāradvājassa brāhmaṇassa pañca-mattāni naṅgalasatāni payuttāni honti vappakāle.|| ||

Atha kho Bhagavā pubbanha-samayaṁ nivāsetvā patta-cīvaram ādāya yena KasīBhāradvājassa brāhmaṇassa kammanto ten'upasaṅkami. Tena kho pana samayena KasīBhāradvājassa brāhmaṇassa parivesanā vattati. Atha kho Bhagavā yena parivesanā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā eka-m-antaṁ aṭṭhāsi. Addasā kho KasīBhāradvājo brāhmaṇo Bhagavantaṁ piṇḍāya ṭhitaṁ, disvāna Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Ahaṁ kho samaṇa kasāmi ca vapāmi ca, kasitvā ca vapitvā ca bhuñjāmi, tvam pi samaṇa kasassu ca vapassu ca, kasitvā ca vapitvā ca bhuñjassū" ti.|| ||

"Aham pi kho brāhmaṇa kasāmi ca vapāmi ca, kasitvā ca vapitvā ca bhuñjāmī" ti.|| ||

"Na kho pana mayaṁ passāma bhoto Gotamassa yugaṁ vā naṅgalaṁ vā phālaṁ vā pācanaṁ vā balivadde vā, atha ca pana bhavaṁ Gotamo evam āha: aham pi kho brāhmaṇa kasāmi ca vapāmi ca, kasitvā ca vapitvā ca bhuñjāmī" ti.|| ||

Atha kho KasīBhāradvājo brāhmaṇo Bhagavantaṁ gāthāya ajjhabhāsi: || ||

76. "Kassako paṭijānāsi, na ca passāma te kasiṁ,||
Kasiṁ no pucchito brūhi, yathā jānemu te kasiṁ."|| ||

77. "Saddhā bījaṁ tapo vuṭṭhi, paññā me yuganaṅgalaṁ,||
Hiri īsā, mano yottaṁ, sati me phālapācanaṁ.|| ||

[14] 78. Kāyagutto vacīgutto āhāre udare yato,||
Saccaṁ karomi niddānaṁ, soraccaṁ me pamocanaṁ.|| ||

79. Viriyaṁ me dhuradhorayhaṁ, yoga-k-khemādhivāhanaṁ,||
Gacchati anivattantaṁ, yattha gantvā na socati.|| ||

80. Evam esā kasī kaṭṭhā, sā hoti amatapphalā:||
Etaṁ kasiṁ kasītvāna sabba-dukkhā pamuccatī" ti.|| ||

Atha kho KasīBhāradvājo brāhmaṇo mahatiyā kaṁsapātiyā pāyāsaṁ vaḍḍhetvā Bhagavato upanāmesi: "Bhuñjatu bhavaṁ Gotamo pāyāsaṁ, kassako bhavaṁ, yaṁ hi bhavaṁ Gotamo amataphalaṁ kasiṁ kasatī" ti.|| ||

81. "Gāthābhigītaṁ me abhojayyaṁ,||
Sampassataṁ brāhmaṇa n'esa dhammo,||
Gāthābhigītaṁ panudanti buddhā,||
Dhamme satī brāhmaṇa vuttir esā.|| ||

82. Aññena ca kevalinaṁ mahesiṁ||
Khīṇ'āsavaṁ kukkuccamūpasantaṁ,||
Annena pānena upaṭṭhahassu,||
Khettaṁ hi taṁ puññapekhassa hotī" ti.|| ||

[15]"Atha kassa c'āhaṁ bho Gotama imaṁ pāyāsaṁ dammī" ti.|| ||

"Na kho'haṁ taṁ brāhmaṇa passāmi sa-devake loke sa-Mārake sa-brahmake sa-s-samaṇa-brāhmaṇīyā pajāya sadeva-manussāya yassa so pāyāso bhutto sammā pariṇāmaṁ gaccheyya aññatra Tathāgatassa vā Tathāgata-sāvakassa vā, tena hi tvaṁ brāhmamaṇa taṁ pāyāsaṁ appaharite vā chaḍḍehi appāṇake vā udake opilāpehī" ti.|| ||

Atha kho KasīBhāradvājo brāhmaṇo taṁ pāyāsaṁ appāṇake udake opilāpesī. Atha kho so piyāso udake pakkhītto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati sandhupāyati sampadhūpāyati. Seyyathā pi nāma phālo divasasantatto udake pakkhītto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati sandhupāyati sampadhūpāyati, evam eva so pāyāso udake pakkhītto cicciṭāyati ciṭiciṭāyati sandhūpāyati sampadhūpāyati.|| ||

Atha kho KasīBhāradvājo brāhmaṇo saṁviggo loma-haṭṭha-jāto yena Bhagavā ten'upasaṅkami,||
upasaṅkamitvā Bhagavato pādesu sirasā nipatitvā Bhagavantaṁ etad avoca: || ||

"Abhikkantaṁ bho Gotama abhīkkantaṁ bho Gotama: seyyathā pi bho Gotama nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭi-c-channaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā Maggaṁ ācikkheyya, andha-kāre vā telapajjātaṁ dhāreyya, 'cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti, evam evaṁ bhotā Gotamena aneka-pariyāyena dhammo pakāsito. Es'āhaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ [16] gacchāmi Dhammañ ca bhikkhu-saṅghañ ca, labheyyāhaṁ bhoto Gotamassa santike pabbajjaṁ, labheyyaṁ upasampadan" ti.|| ||

Alattha kho KasīBhāradvājo brāhmaṇo Bhagavato santike pabbajjaṁ, alattha upasampadaṁ. Acir'ūpasampanno kho pan'āyasmā Bhāradvājo eko vūpakaṭṭhe appamatto ātāpī pahit'atto viharanto nacirass'eva yass'atthāya kula-puttā samma-d-eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti.|| ||

Tad anuttaraṁ Brahma-cariya-pariyosānaṁ diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā apasampajja vibhāsi. "Khīṇā jāti, vusitaṁ Brahma-cariyaṁ, kataṁ karaṇīyaṁ, nāparaṁ itthattāyā" ti abbhaññāsi. Aññataro ca kho pan'āyasmā Bhāradvājo arahataṁ ahosīti.|| ||

KasīBhāradvāja Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

5.Cunda Suttaṁ

[faus] [than]

83. "Pucchāmi muniṁ pahūtapaññaṁ (iti Cundo kammāraputto)||
Buddhaṁ dhammassāmiṁ vīta-taṇhaṁ||
Dīpaduttamaṁ sārathinaṁ pavaraṁ||
Kati loke samaṇā tad iṅgha brūhi."|| ||

84. "Caturo samaṇā, na pañcamo'tthī (Cundā ti Bhagavā)||
[17] Te te āvikaromi sakkhipuṭṭho:||
Maggajino Maggadesako ca,||
Magge jīvati, yo ca Maggadūsi."|| ||

85. "Kaṁ Maggajinaṁ vadanti buddhā, (iti Cundo kammāraputto)||
Maggakkhāyī kathaṁ atulyo hoti,||
Magge jīvati me brūhi puṭṭho,||
Atha me āvikarohi Maggadūsiṁ."|| ||

86. "Yo tiṇṇakathaṁ katho visallo||
Nibbānābhirato anānugiddho,||
Lokassa sa-devakassa netā,||
Tādiṁ Maggajikaṁ vadanti buddhā.|| ||

87. Paramaṁ paraman ti yo'dha ñatvā||
Akkhāti vibhajati idh'eva dhammaṁ,||
Taṁ kaṅkhacch'idaṁ muniṁ anejaṁ||
Dutiyaṁ bhikkhūkamāhu Maggadesiṁ.|| ||

88. Yo dhammapade sudesite||
Magge jīvati saññato satīmā,||
Anavajjapadāni seva-māno||
Tatiyaṁ bhikkhunam āhu Maggajīviṁ.|| ||

89. Chadanaṁ katvāna subbatānaṁ||
Pakkhandi kuladūsako pagabbho,||
Māyāvī asaññato palāpo||
Patirūpena caraṁ, sa Maggadūsī.|| ||

90. Ete ca paṭivijjha yo gahaṭṭho||
sutavā ariya-sāvako sapañño||
[18] Sabbe ne'tādisā' ti ñatvā||
Iti disvā na hāpeti tassa saddhā,—||
Kathaṁ hi duṭṭhena asampaduṭṭhaṁ||
Suddhaṁ asuddhena samaṁ kareyyā" ti.|| ||

Cunda Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

6. Parābhava Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viyarati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkanta-vaṇṇā kevala-kappaṁ Jetavanaṁ obhāsetvā yena Bhagavā ten'upasaṅkami. Upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ aṭṭhāsi. Eka-m-antaṁ ṭhitā kho sā devatā Bhagavantaṁ gāthāya ajjhabhāsi:|| ||

91. "Parābhavantaṁ purisaṁ mayaṁ pucchāma Gotamaṁ,||
Bhagavantaṁ puṭṭhum āgamma: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

92. "Suvijāno bhavaṁ hoti, suvijāno parābhavo,||
Dhamma-kāmo bhavaṁ hoti dhammadessī parābhavo."|| ||

93 "Iti h'etaṁ vijānāma, paṭhamo so parābhavo,||
Dutiyaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

94. "Asant'assa piyā hontī, sante na kurute piyaṁ,||
Asataṁ dhammaṁ roceti, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

95. "Iti h'etaṁ vijānāma, dutiyo so parābhavo,||
Tatiyaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

[19] 96. "Niddāsīlī sabhāsīlī anuṭṭhātā ca yo naro,||
Alaso ko'dhapaññāṇo, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

97. "Iti h'etaṁ vijānāma, tatiyo so parābhavo,||
Catutthaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

98. "Yo mātaraṁ vā pitaraṁ vā jiṇṇakaṁ gatayobbanaṁ,||
Pahū santa na bharati, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

99. "Iti h'etaṁ vijānāma, catuttho so parābhavo,||
Pañcamaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

100. "Yo brāhmaṇaṁ vā samaṇaṁ vā aññaṁ vā pi vaṇibbakaṁ,||
Musā-vādena vañceti, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

101. "Iti h'etaṁ vijānāma, pañcamo so parābhavo,||
Chaṭṭhamaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

102. "Pahūtavitto puriso sahirañño sabhojano,||
Eko bhuñjati sādūni, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

103. "Iti h'etaṁ vijānāma, chaṭaṭṭhamo so parābhavo,||
Sattamaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

104. "Jātitthadadho dhanatthaddho gottatthaddho ca yo naro,||
Sañ ñātiṁ atimaññeti, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

105. "Iti h'etaṁ vijānāma, sattamo so parābhavo,||
Aṭṭhamaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

106. "Itthidhutto surādhutto akkhadhatto ca yo naro,||
Laddhaṁ laddhaṁ vināseti, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

[20] 107. "Iti h'etaṁ vijānāma, aṭṭhamo so parābhavo,||
Navamaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

108. "Sehi dārehi a-santuṭṭho vesiyāsu padissati,||
Dissati paradāresu, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

109. "Iti h'etaṁ vijānāma, navamo so parābhavo,||
Dasamaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

110. "Atītayobbano poso āneti timbarutthaniṁ,||
Tassā issā na supati, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

111. "Iti h'etaṁ vijānāma, dasamo so parābhavo,||
Ekādasamaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

112. "Itthisoṇḍiṁ vikiraṇiṁ purīsaṁ vā pi tādisaṁ,||
Issarīyasmīṁ ṭhāpeti, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

113. "Iti h'etaṁ vijānāma, ekādasamo so parābhavo,||
Dvādasamaṁ Bhagavā brūhi: kiṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

114. "Appabhogo mahātaṇho khattiye jāyato kule,||
So'dha rajjaṁ patthayati, taṁ parābhavato mukhaṁ."|| ||

115. "Ete parābhave loke paṇḍito samavekikhiya,||
Ariyo dassana-sampanno, sa lokaṁ bhajate sivan" ti.|| ||

Parābhava Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

[21]

7.Vasala Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho Bhagavā pubbanha samayaṁ nivāsetvā patta-cīvaraṁ ādāya Sāvatthiyaṁ piṇḍāya pāvisi. Tena kho pana samayena AggikaBhāradvājassa brāhmaṇassa nivesane aggi pajjalito hoti, āhuti paggahitā. Atha kho Bhagavā Sāvatthiyaṁ sapadānaṁ piṇḍāya caramāno yena AggikaBhāradvājassa brāhmaṇassa nivesanaṁ ten'upasaṅkami. Addasā kho AggikaBhāradvājo brāhmaṇo Bhagavantaṁ dūrato'va āga-c-chantaṁ. Disvāna Bhagavantaṁ etad avoca: "tatr'eva muṇḍaka tatr'eva samaṇaka, tatr'eva vasalaka tiṭṭhāhī" ti.|| ||

Evaṁ vutte Bhagavā AggikaBhāradvājaṁ brāhmaṇaṁ etad avoca: "jānāsi panā tvaṁ brāhmaṇa vasalaṁ vā vasalakaraṇe vā dhamme" ti.|| ||

"Na khv'āhaṁ bho Gotama jānāmi vasalaṁ vā vasalakaraṇe vā dhamme. Sādhu me bhavaṁ Gotamo tathā dhammaṁ desetu, yathā'haṁ jāneyyaṁ vasalaṁ vā vasalakaraṇe vā dhamme" ti.|| ||

"Tena hi brāhmaṇa suṇāhi, sādhukaṁ mana-sikarohi bhāsissāmī" ti. "Evaṁ bho" ti kho AggikaBhāradvājo brāhmaṇo Bhagavato paccassosī. Bhagavā etad avoca: || ||

116. "Kodhano upanābhi ca pāpamakkhī ca yo naro,||
Vipannadiṭṭhi māyāvī, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

117. Ekajaṁ va dījaṁ vā pi yo'dha pāṇāni hiṁsati,||
Yassa pāṇe dayā n'atthi taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

[22] 118. Yo hanti parirundhati gāmāni nigamāni ca,||
Niggāhako samaññāto, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

119. Gāme vā yadi vāraññe yaṁ paresaṁ mamāyitaṁ,||
Theyyā ādinnaṁ ādiyati, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

120. Yo have iṇam ādāya cujjamāno palāyati,||
"Na hi te iṇam atthi" ti, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

121. Yo ve kiñcikkhakamyatā panthasmiṁ vajataṁ janaṁ,||
Hantivā kiñcīkkham ādeti, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

122. Yo attabhetu parahetu dhanahetū ca yo naro,||
Sakikhīpuṭṭho musā brūti, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

123. Yo ñātinaṁ sakhānaṁ vā dāresu patidissati,||
Sabhasā sampiyena vā, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

124. Yo mātaraṁ vā pitaraṁ vā jiṇṇakaṁ gatayobbanaṁ,||
Pahū santo na bharati, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

125. Yo mātaraṁ vā pitaraṁ vā bhātaraṁ bhaginiṁ sasuṁ,||
Hanti roseti vācāya, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

126. Yo atthaṁ pucchito santo anattham anusāsati,||
Paṭicchannena manteti, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

127. Yo katvā pāpakaṁ kammaṁ 'mā maṁ jaññā' ti icchati,||
Yo paṭi-c-channa-kammanto, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

128. Yo ve parakulaṁ gantvā bhutvāna sucibhojanaṁ,||
Āgataṁ na paṭipūjeti, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

129. Yo brāhmaṇaṁ vā samaṇaṁ vā aññaṁ vā pi vaṇibbakaṁ,||
Musā-vādena vañceti, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

[23] 130. Yo brāhmaṇaṁ vā samaṇaṁ vā bhattakāle upaṭṭhite,||
Roseti vācā na ca deti, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

131. Asataṁ yo'dha pabrūti mohena paḷiguṇṭhito,||
Kiñcikkhaṁ nijigiṁsāno, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

132. Yo c'attāṇaṁ samukkaṁse parañ ca-m-avajānati,||
Nihīno sena mānena, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

133. Rosako kadariyo ca pāpiccho maccharī saṭho,||
Ahiriko an-ottāpī, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

134. Yo Buddhaṁ paribhāsati atha vā tassa sāvakaṁ,||
Paribbājaṁ gahaṭṭhaṁ vā, taṁ jaññā'vasalo' iti.|| ||

135. Yo ve anarahā santo arahaṁ paṭijānati,||
Coro sa-brahmake loke esa kho vasalādhamo,||
Ete kho vasalā vutthā, mayā vo ye pakāsitā.|| ||

136. Na jaccā vasalo hoti, na jaccā hoti brāhmaṇo,||
Kammanā vasalo hoti, kammanā hoti brāhmaṇo.|| ||

137. Tad aminā pi jānātha, yathā me'daṁ nidassanaṁ,||
Caṇḍālaputto sopāko Mātaṅgo iti vissuto.|| ||

[24] 138. So yasaṁ paramaṁ patto Mataṅgo yaṁ sudullabhaṁ,||
Āgañchuṁ tass'upaṭṭhānaṁ khattiyā brāhmaṇā bahū.|| ||

139. So devayānam āruyha, virajaṁ so mahā-pathaṁ,||
Kāmarāgaṁ virāchetvā brahma-lok'ūpago ahū||
Na naṁ jāti nivāresi Brahma-lokūpapattiyā.|| ||

140. Ajjhāyakakule jātā brāhmaṇā mattabandhavā,||
Te ca pāpesu kammesu abhiṇham upadissare,|| ||

141. Dṭṭhe va dhamme gārayhā samparāye ca duggatiṁ—,||
Na ne jāti nivāreti duggaccā garahāya vā.|| ||

142. Na jaccā vasalo hoti, na jaccā hoti brāhmaṇo,||
Kammanā vasalo hoti, kammanā hoti brāhmaṇo" ti.|| ||

Evaṁ vutte AggikaBhāradvājo brāhmaṇo Bhagavantaṁ etad avoca:|| ||

"Abhikkantaṁ bho Gotama abhīkkantaṁ bho Gotama. Seyyathā pi bho Gotama nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭi-c-channaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā Maggaṁ ācikkheyya, andha-kāre vā telapajjātaṁ dhāreyya, 'cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti, evam evaṁ bhotā Gotamena aneka-pariyāyena dhammo pakāsito. Es'āhaṁ bha- [25] vantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi Dhammañ ca bhikkhu-saṅghañ ca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Gotamo dharetu ajja-t-agge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan" ti.|| ||

Vasala Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

8.Metta Suttaṁ

[Index][faus] [than]

143. Karaṇīyam atthakusalena yaṁ taṁ santaṁ padaṁ abhisamecca:||
Sakko ujū ca sūjū ca suvaco c'assa mudu anati-mānī,|| ||

144. Santussako ca subharo ca appakicco ca sallahukavuttī,||
Santindriyo ca nipako ca appagabbho kulesu ananugiddho,|| ||

145. Na ca khuddaṁ samācare kiñci, yena viññū pare upavadeyyuṁ.||
Sukhino vā khemino hontu sabbe sattā bhavantu sukhitattā:|| ||

146. Ye keci pāṇa bhūt'atthi tasā vā thāvarā vā anavasesā||
Dīghā vā ye mahantā vā majjhamā rassakā aṇukathūlā,|| ||

[26] 147. Diṭṭhā vā ye va addiṭṭhā ye ca dūre vasanti avidūre,||
Bhūtā vā sambhavesī vā,— sabbe sattā bhavantu sukhitattā|| ||

148. Na paro paraṁ nikubbetha, nātimaññetha katthacinaṁ kañci,||
Vyārosanā paṭighasaññā nāññamaññassa dukkham iccheyya.|| ||

149. Mātā yathā niyaṁ puttaṁ āyusā eka-puttam anurakkhe,||
Evam pi sabbabhūtesū mānasaṁ bhāvaye aparimānaṁ.|| ||

150. Mettaṁ ca sabba-lokasmiṁ mānasaṁ bhāvaye aparimānaṁ||
Uddhaṁ adho ca tiriyañ ca asambādhaṁ averaṁ asapattaṁ.|| ||

151. Tiṭṭhaṁ caraṁ nisinno vā sayāno vā yāvat'assa vigatamiddho,||
Etaṁ satiṁ adhiṭṭheyya, brahmam etaṁ vihāraṁ idha-m-āhu|| ||

152. Diṭṭhiñ ca anupagamma sīlavā dassanena sampanno||
Kāmesu vineyya gedhaṁ na hi jātu gabbhaseyyaṁ punar etī" ti.|| ||

Metta Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

[27]

9.Hemavata Suttaṁ

153. "Ajja paṇṇaraso uposatho (iti Sātāgiro yakkho)||
Divya ratti upaṭṭhitā,||
Anomanāmaṁ sāttharaṁ||
Handa passāma Gotamaṁ."|| ||

154. "Kacci mano supaṇihito (iti Hemavato yakkho)||
Sabbabhūtesu tādino,||
Kacci iṭṭhe aniṭṭhe ca||
Saṅkapp'assa vasīkatā.|| ||

155. "Mano cassa supaṇihito (iti Sātāgiro yakkho)||
Sabbabhūtesu tādino,||
Atho iṭṭhe aniṭṭhe ca||
Saṅkapp'āssa vasīkatā."|| ||

156. "Kacci adinnaṁ nādiyati (iti Hemavato yakkho)||
Kacci pāṇesu saññato,||
Kacci ārā pamādamhā,||
Kacci jhānaṁ na riñcati."|| ||

157. "Na so adinna ādiyati (iti Sātāgiro yakkho)||
Atho pāṇesu saññato,||
Atho ārā pamādamhā||
Buddho jhānaṁ na riñcati."|| ||

158. "Kacci musā na bhaṇati (iti Hemavato yakkho)||
[28] Kacci na khiṇavyappatho,||
Kacci vebhūtiyaṁ nāha,||
Kacci samphaṁ na bhāsati."|| ||

159. "Musā ca so na bhaṇati (iti Sātāgiro yakkho)||
Atho na khīṇavyappatho||
Atho vebhūtiyaṁ nāha,||
Mantā atthaṁ so bhāsati."|| ||

160. "Kacci na rajjati kāmesu (iti Hemavato yakkho)||
Kacci cittaṁ anāvilaṁ,||
Kacci mohaṁ atikkanto||
Kacci dhammesu cakkhumā."|| ||

161. "Na so rajjati kāmesu (iti Sātāgiro yakkho)||
Atho cittaṁ anāvilaṁ,||
Sabbamohaṁ atikkanto.||
Buddho dhammesu cakkhumā."|| ||

162. "Kacci vijjāya sampanno (iti Hemavato yakkho)||
Kacci saṁsuddhacāraṇo,||
Kacci'ssa āsavā khīṇā,||
Kacci n'atthi puna-b-bhavo."|| ||

[29] 163. "Vijjāya-m-eva sampanno (iti Sātāgiro yakkho)||
Atho saṁsuddhacāraṇo,||
Sabb'assa āsavā khīṇā,||
n'atthi tassa puna-b-bhavo.|| ||

163a. Sampannaṁ munino cittaṁ kammanā vyappathena ca,||
Vijjā-caraṇa-sampannaṁ dhammato naṁ pasaṁsasi.|| ||

163b. Sampannaṁ munino cittaṁ kammanā vyappathena ca,||
Vijjā-caraṇa-sampannaṁ dhammato anumodasi.|| ||

164. Sampannaṁ munino cittaṁ kammanā vyappathena ca,||
Vijjā-caraṇa-sampannaṁ handa passāma Gotamaṁ.|| ||

165. Eṇījaṅghaṁ kisaṁ dhīraṁ appāhāraṁ alolupaṁ,||
Muniṁ vanasmiṁ jhāyantaṁ ehi passāma Gotamaṁ.|| ||

166. Sīhaṁ v'ekacaraṁ nāgaṁ kāmesu anapekkhinaṁ,||
Upasaṅkamma pucchāma maccupāsā pamocanaṁ.|| ||

167. Akkhātāraṁ pavattāraṁ sabba-dhammāna pāraguṁ,||
Buddhaṁ verabhayātītaṁ mayaṁ pucchāma Gotamaṁ."|| ||

168. "Kismīṁ loko samuppanno (iti Hemavato yakkho)||
Kismīṁ kubbati santhavaṁ,||
Kissa loko upādāya||
Kismīṁ loko vihaññati."|| ||

[30] 169. "Chassū loko samuppanno (hemavatāti Bhagavā)||
Chassu kubbati santhavaṁ,||
Channam eva upādāya||
Chassu loko vihaññati."|| ||

170. "Katamaṁ taṁ upādānaṁ, yattha loko vihaññati,||
Nīyyānaṁ pucchito brūhi: kathaṁ dukkhā pamuccati."|| ||

171. "Pañca kāma-guṇā loke manochaṭṭhā paveditā,||
Ettha chandaṁ virāchetvā evaṁ dukkhā pamuccati.|| ||

172. Etaṁ lokakassa niyyānaṁ akkhātaṁ vo yathātathaṁ,||
Etaṁ vo aham akkhāmi: evaṁ dukkhā pamuccati."|| ||

173. "Ko sū'dha taratī oghaṁ, ko'dha tarati aṇṇavaṁ,||
Appatiṭṭhe anālambe ko gambhīre na sīdati."|| ||

174. "Sabbadā sīla-sampanno paññavā susamāhito,||
Ajjhattacintī satimā oghaṁ tarati duttaraṁ.|| ||

175. Virato kāma-saññāya sabbasaṁyojanātigo||
Nandībhavaparikkhīṇo, so gamabhīre na sīdati."|| ||

176. "Gambhīrapaññaṁ nipuṇatthadassiṁ||
Akiñ canaṁ kāma-bhave asattaṁ,||
Taṁ passatha sabbadhi vimuttaṁ||
Dibbe pathe kammānaṁ mahesiṁ.|| ||

177. Anomanāmaṁ nipuṇatthadassiṁ||
Paññādadaṁ kāmālaye asattaṁ||
[31] Taṁ passatha sabba-viduṁ sumedhaṁ||
Ariye pathe kamamānaṁ mahesiṁ.|| ||

178. Sudiṭṭhaṁ vata no ajja suppabhātaṁ suhuṭṭhītaṁ,||
Yaṁ addasāma sambuddhaṁ oghatiṇṇam anāsavaṁ.|| ||

179. Ime dasasatā yakkhā iddhimanto yasassino,||
Sabbe taṁ saraṇaṁ yanti tvaṁ no Satthā anuttaro.|| ||

180. Te mayaṁ vicarissāma gāmā gāmaṁ nagā nagaṁ,||
Nama-s-samānā sambuddhaṁ dhammassa ca sudhammatan" ti.|| ||

Hemavata Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

10. Āḷavaka Suttaṁ

[faus] [than]

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Āḷaviyaṁ viharati Āḷavakassa yakkhassa bhavane. Atha kho Āḷavako yakkho yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ etad avoca: "Nikkhama samaṇā" ti.|| ||

"'Sādh'āvuso' ti Bhagavā ni-k-khamī,||
'Pavisa samaṇā' ti,||
'Sādh'āvuso' ti Bhagavā pāvisi.|| ||

Dutiyam pi kho ālavako yakkho Bhagavantaṁ etad avoca: 'Nikkhama samaṇā' ti.|| ||

'Sādh'āvuso' ti Bhagavā ni-k-khami,||
'Pavisa samaṇā' ti,||
'Sādh'āvuso' ti Bhagavā pāvisi.|| ||

Tatiyam pi kho Āḷavako yakkho Bhagavantaṁ etadaveca: 'Nikkhama samaṇā' ti.|| ||

'Sādh'āvuso' ti Bhagavā ni-k-khami,||
'Pavisa samaṇā' ti,||
'Sādh'āvuso' ti Bhagavā pāvisi.|| ||

Catuttham pi khe Āḷavako yakkho Bhagavantaṁ etad avoca: 'Nikkhama samaṇā' ti.|| ||

"Na khv'āhaṁ [32] taṁ āvuso ni-k-khamissāmi yaṁ te karaṇīyaṁ taṁ karohī" ti.|| ||

"Pañhaṁ taṁ samaṇa pucchissāmi, sace me na vyākarissasi cittaṁ vā te khipissāmi. Hadayaṁ vā te phāḷessāmi, pādesu vā gahetvā pāra-Gaṅgāya khipissāmī" ti.|| ||

"Na khv'āhaṁ taṁ āvuso passāmā sa-devake loke sa-Mārake sa-brahmake sa-s-samaṇa-brāhmaṇiyā pajāya sadeva-manussāya, yo me cittaṁ vā khipeyya hadayaṁ vā phāleyya pādesu vā gahetvā pāra-Gaṅgāya khipeyya, api ca tvaṁ āvuso puccha, yad ākaṅkhasī" ti.|| ||

Atha kho Āḷavako yakkho Bhagavantaṁ gāthāya ajjhabhāsi: || ||

181. "Kiṁ sū'dha vittaṁ purisassa seṭṭhaṁ||
Kiṁ sū suciṇṇaṁ sukham āvahāti,||
Kiṁ sū have sādutaraṁ rasānaṁ||
Kathaṁ jīviṁ jīvitamāhu seṭṭhaṁ."|| ||

182. "Sadadh īdha vittaṁ purisassa seṭṭhaṁ||
Dhammo suciṇṇo sukham āvahāti,||
Saccaṁ have sādutaraṁ rasānaṁ,||
paññājīviṁ jīvitam āhu seṭṭhaṁ."|| ||

183. "Kathaṁ su tarati oghaṁ, kathaṁ su tarati aṇṇavaṁ,||
Kathaṁ su dukkhaṁ acceti, kathaṁ su parisujjhati.|| ||

[33] 184. "Saddhāya taratī oghaṁ, appamādena aṇṇavaṁ,||
Viriyena dukkham acceti paññāya parisujjhati."|| ||

185. "Kathaṁ su labhate paññaṁ, kathaṁ su vindate dhanaṁ,||
Kathaṁ su kittiṁ pappoti, kathaṁ mittāni ganthati,||
Asmā lokā paraṁ lokaṁ kathaṁ pecca na socati."|| ||

186. "Saddāhāno arahataṁ dhammaṁ Nibbānapattiyā||
Sussūsā labhate paññaṁ appamatto vicakkhaṇo,|| ||

187. Patirūpakārī dhuravā uṭṭhātā vindate dhanaṁ,||
Saccena kīttiṁ pappoti, dadaṁ mittāni ganthati.|| ||

188. Yass'ete caturo dhammā saddhassa ghara-mesino,||
Saccaṁ dhammo dhitī cāgo sa ve pecca na socati.|| ||

189. Iṅgha aññe pi pucchassu puthu samaṇa-brāhmaṇe,||
Yadi saccā damā cāgā khantyā bhīyyo'dha vijjati."|| ||

190. "Kathaṁ nu dāni puccheyyaṁ puthu samaṇa-brāhmaṇe,||
So'haṁ ajja pajānāmi yo attho samparāyiko.|| ||

191. Atthāya vata me Buddho vāsāy'Āḷavim āgamā,||
So'haṁ ajja pajānāmi yattha dinnaṁ maha-p-phalaṁ.|| ||

192. So ahaṁ vivarissāmi gāmā gāmaṁ purā puraṁ||
Nama-s-samāno sambuddhaṁ dhammassa ca sudhammatan" ti.|| ||

Evaṁ vutte Āḷavako yakkho Bhagavantaṁ etad avoca.|| ||

"Abhikkantaṁ bho Gotama abhīkkantaṁ bho Gotama. Seyyathā pi bho Gotama nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭi-c-channaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā Maggaṁ ācikkheyya, andha-kāre vā telapajjātaṁ dhāreyya, 'cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti, evam evaṁ bhotā Gotamena aneka-pariyāyena dhammo pakāsito. Es'āhaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi Dhammañ ca bhikkhu-saṅghañ ca. Upāsakaṁ maṁ bhavaṁ Gotamo dharetu ajja-t-agge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gatan" ti.|| ||

Āḷavaka Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

[34]

11. Vigaya Suttaṁ

[faus] [than]

193. Caraṁ vā yadi vā tiṭṭhaṁ nisinno uda vā sayaṁ,||
Sammiñjeti pasāreti,— esā kāyassa iñjanā.|| ||

194. Aṭṭhi nahāru saññyutto tacamaṁsāvalepano,||
Chaviyā kāyo paṭi-c-channo yathā-bhūtaṁ na dissati.|| ||

195. Antapūro udarapūro yakapeḷassa vatthīno,||
Hadayassa pa-p-phāsassa vakkassa pihakassa ca.|| ||

196. Siṅghāṇikāya kheḷassa sedassa medassa ca,||
Lohitassa lasikāya pittassa ca vasāya ca.|| ||

197. Ath'assa navahi sotehi asuci savati sabbadā,||
Akkhimbhā akkhigūthako, kaṇṇamhā kaṇṇagūthako,|| ||

198. Siṅghāṇikā ca nāsāto, mukhena vamat'ekadā,||
Pittaṁ semhañ ca vamati, kāyamhā sedajallikā.|| ||

199. Ath'assa susiraṁ sīsaṁ matthaluṅgassa pūritaṁ,||
Subhato naṁ maññatī bālo avijjāya purakkhato.|| ||

200. Yadā ca so mato seti uddhumāto vinīlako,||
Apaviddho susānasmiṁ, anapekkhā honti ñātayo.|| ||

201. Khādanti naṁ supāṇā ca sigālā ca vakā kimī,||
Kākā gijjhā ca khādanti, ye c'aññe santi pāṇayo.|| ||

[35] 202. Sutvāna Buddhavacanaṁ bhikkhu paññāṇavā idha,||
So kho naṁ parijānāti, yathā-bhūtaṁ hi passati.|| ||

203. 'Yathā idaṁ tathā etaṁ, yathā etaṁ tathā idaṁ,||
Ajjhattañ ca bahiddhā ca kāye chandaṁ virājaye.|| ||

204. Chandārāgavaratto so bhikkhu paññāṇavā idha,||
Ajjhagā amataṁ santiṁ Nibbāna-padam accutaṁ.|| ||

205. Dipādako'yaṁ asuci duggandho parihīrati,||
Nānā kuṇapa paripūro vissavanto tato tato.|| ||

206. Etādisena kāyena yo maññe uṇṇametave,||
Paraṁ vā avajāyya — kim aññatra adassanā ti.|| ||

Vijaya Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

12. Muni Suttaṁ

[faus] [than]

207. Santhavāto bhayaṁ jātaṁ, niketā jāyate rajo,||
Aniketam asanthavaṁ: etaṁ ve munidassanaṁ.|| ||

208. Yo jātam ucchijja na ropayeyya,||
Jāyantam assa nānuppavecche,||
Tam āhu ekaṁ muninaṁ carantaṁ:||
Addakkhi so santipadaṁ mahesi.|| ||

[36] 209. Saṅkhāya vatthuni pamāya bījaṁ||
Sineham assa nānuppavecche,||
Sa ce muni jātikhayantadassī||
Takkaṁ pahāya na upeti saṅkhaṁ.|| ||

210. Aññāya sabbāni nivesanāni||
Anikāmahaṁ aññataram pi tesaṁ,||
Sa ve munī vītagedho agidadho||
Nāyūhatī pāragato hi hoti.|| ||

211. Sabb'ābhibhūṁ sabba-viduṁ sumedhaṁ||
Sabbesu dhammesu anūpalittaṁ,||
Sabbañjahaṁ taṇha-k-khaye vimuttaṁ,||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

212. Paññā-balaṁ sīla-vatūpapannaṁ||
Samāhataṁ jhānarataṁ satīmaṁ,||
Saṅgā pamuttaṁ akhilaṁ anāsavaṁ,||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

213. Ekaṁ carantaṁ muniṁ appamattaṁ||
Nindāpasaṁsānu avedhamānaṁ,||
Sīhaṁ va saddesu asantasantaṁ||
Vātaṁ va jālamhi asajja-mānaṁ,||
Padumaṁ va toyena alippamānaṁ||
Netāram aññesam anaññaneyyaṁ||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

[37] 214. Yo ogāhane thambho-r-ivābhijāyati,||
Yasmiṁ pare vācā pariyantaṁ vadanti,||
Taṁ vīta-rāgaṁ susamāhitindriyaṁ,||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

215. Yo ve ṭhatatto tasaraṁ va aujjuṁ||
Jigucchati kammehi pāpakehi,||
Vīmaṁsamāno visamaṁ samañ ca,||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

216. Yo saññatatto na karoti pāpaṁ,||
Daharo ca majjho ca munī yatatto,||
Arosaneyyo so na roseti kañci||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

217. Yad aggato majjhato sesato vā||
Piṇḍaṁ labhetha paradattūpajīvi,||
Nālaṁ thutuṁ no pi nipaccavādī||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

218. Muniṁ carantaṁ virataṁ methanasamā||
Yo yobbane na upanibajjhate kvaci,||
Madappamādā virataṁ vimuttaṁ||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

219. Aññāya lokaṁ paramatthadassiṁ||
Oghaṁ samuddaṁ atitariya tādiṁ,||
[38] Taṁ chinna-ganthaṁ asitaṁ anāsavaṁ||
Taṁ vā pi dhīrā muniṁ vedayanti.|| ||

220. Asamā ubho dūravihāravuttino:||
Gihi dāraposī amamo ca subbato,—||
Parapāṇarodhāya gihī asaññato||
Niccaṁ munī rakkhati pāṇino yato.|| ||

221. Sikhī yathā nīlagīvo vihaṅgamo||
Haṁsassa nopeti javaṁ kudācanaṁ,||
Evaṁ gihī nānukaroti bhikkhuno||
Munino vivittassa vanamhi jhāyato ti.|| ||

Muni Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

Uragavaggo paṭhamo.|| ||

Tassuddānaṁ:||
Urago Dhaniyo c'eva Visāṇañ ca tathā Kasī||
Cundo Parābhavo c'eva Vasalo Mettabhāvanā.||
Sātāgiro Āḷavako Vijayo ca tathā Muni,||
Dvādas'etāni suttāni Uragavaggo ti vuccatī ti.|| ||

[39]

II. Cūla Vagga

1. Ratana Suttaṁ

[faus] [than]

222. Yānīdha bhūtāni samāgatāni||
Bhummāni vā yāni va antalikkhe,||
Sabbe va bhūtā sumanā bhavantu||
Atho pi sakkacca suṇantu bhāsitaṁ.|| ||

223. Tasmā hi bhūtā nisāmetha sabbe,||
Mettaṁ karotha mānusiyā pajāya,||
Divā ca ratto ca haranti ye baliṁ||
Tasmā hi ne rakkhatha appamattā.|| ||

224. Yaṁ kiñci vittaṁ idha vā huraṁ vā,||
Saggesu vā yaṁ ratanaṁ paṇītaṁ,||
Na no samaṁ atthi Tathāgatena,—||
Idam pi Buddhe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

225. Khayaṁ virāgaṁ amataṁ paṇītaṁ||
Yad ajjhagā Sakyamunī samāhito,||
Na tena dhammena sam'atthi kiñcī||
Idam pi Dhamme ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

226. Yaṁ buddhaseṭṭho parivaṇṇayī suciṁ||
Samādhim ān-antar'ikañ ñam āhu,||
[40] Samādhinā tena samo na vijjati,—||
Idam pi Dhamme ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

227. Ye puggalā aṭṭha sataṁ paSatthā,||
Cattāri etāni yugāni honti,||
Te dakkhiṇeyyā Sugatassa sāvakā||
Etesu dinnāni maha-p-phalāni,—||
Idam pi Saṅghe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

228. Ye suppayuttā manasā daḷhena||
Nikkāmino Gotama sāsanamhi,||
Te pattipattā amataṁ vigayha||
Laddhā mudhā nibbutiṁ bhuñjamānā.—||
Idam pi Saṅghe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

229. Yath'indakhīlo paṭhaviṁ sito siyā||
Catubbhi vātehi asampakampiyo,||
Tath'ūpamaṁ sappurisaṁ vadāmi||
Yo ariya-saccāni avecca passati,—||
Idam pi Saṅghe ratanaṁ paṇītaṁ,||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

230. Ye ariya-saccāni vibhāvayanti||
Gambhīrapaññena sudesitāni||
Kiñ cāpi te honti bhusappamattā||
Na te bhavaṁ aṭṭhamaṁ ādiyanti,—||
Idam pi Saṅghe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

231. Sahā v'assa dassanasampadāya||
Tayas su dhammā jahitā bhavanti,||
[41] Sakkāya-diṭṭhi vici-kicchitañ ca||
Sīlabbataṁ vā pi yad atthi kiñci,||
Catūh'apāyehi ca vippamutto||
Cha cābhiṭhānāni abhabbo kātuṁ,—||
Idam pi Saṅghe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

232. Kiñ cāpi so kammaṁ karoti pāpakaṁ||
Kāyena vācā uda cetasā vā,||
Abhabbo so tassa paṭicchādāya,||
Abhabbatā diṭṭhapadassa vuttā,||
Idam pi Saṅghe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

233. Vanappagumbe yathā phussitagge||
Gimhāna māse paṭhamasmiṁ gimhe,||
Tath'ūpamaṁ dhammavaraṁ adesayi||
Nibbāna-gāmiṁ paramaṁ hitāya,—||
Idam pi Buddhe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

234. Varo varaññū varado varāharo||
Anuttaro dhammavaraṁ adesayī,—||
Idam pi Buddhe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

235. 'Khīṇaṁ purāṇaṁ, navaṁ n'atthi sambhavaṁ.'||
Viratta-cittā āyatike bhavasmiṁ||
Te khīṇabijā avirūḷhicchandā||
[42] Nibbanti dhīrā yathāyam padīpo,—||
Idam pi Saṅghe ratanaṁ paṇītaṁ||
Etena saccena suvatthi hotu.|| ||

236. Yānīdha bhūtāni samāgatāni||
Bhummāni vā yāni va antajikkhe,||
Tathāgataṁ deva-manussapūjitaṁ||
Buddhaṁ namassāma, suvatthi hotu.|| ||

237. Yānīdha bhūtāni samāgatāni||
Bhummāni vā yāni va antalikkhe,||
Tathāgataṁ deva-manussapūjitaṁ||
Dhammaṁ namassāma, suvatthi hotu.|| ||

238. Yānīdha bhūtāni samāgatāni||
Bhummāni vā yāni va antalikkhe,||
Tathāgataṁ deva-manussapūjitaṁ||
Saṅghaṁ namassāma suvatthi hotu ti.|| ||

Ratatana Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

2. Āmagandha Suttaṁ

239. Sāmāka-diṅguḷaka-cīnakāni||
Pattapphalaṁ mūlapphalaṁ gavipphalaṁ,||
Dhammena laddhaṁ satam añhamānā||
Na kāmakāmā alikaṁ bhaṇanti.|| ||

240. Yad añhamāno sukataṁ suniṭṭhitaṁ||
Parehi dinnaṁ payataṁ paṇītaṁ,||
[43] Sālīnam annaṁ paribhuñjamāno||
So bhuñjatī Kassapa āmagandhaṁ.|| ||

241. 'Na āmagandho mama kappatī' ti||
Icc-eva tvaṁ bhāsasi brahma-bandhu,||
Sālīnam annaṁ paribhuñjamāno||
Sakuntamaṁsehi susaṅkhatehi,—||
Pucchāmi taṁ Kassapa etam atthaṁ:||
Kathappakāro tava āmagandho.|| ||

242. "Pāṇātipāto vadhachedabandhanaṁ||
Theyyaṁ musā-vādo nikatī vañcanāni ca||
Ajjhenakujjhaṁ paradārasevanā,||
Esāmagandho, na hi maṁsabhojanaṁ.|| ||

243. Ye idha kāmesu asaññatā janā||
Rasesu giddhā asucīkamissitā,||
n'atthikadiṭṭhi visamā durannayā||
Edāmagandho, na hi maṁsabhojanaṁ.|| ||

244. Ye lūkhasā dāruṇā piṭṭhimaṁsikā,||
Mittadduno nikkaruṇā timānino,||
Adānasīlā na ca denti kassaci,—||
Esāmagandho, na hi maṁsabhojanaṁ.|| ||

[44] 245. Kodho mado thambho paccuṭṭhāpanā ca||
Māyā usūyā bhassasamussayo ca,||
Mānātimāno ca asabbhi santhavo,||
Esāmagandho, na hi maṁsayojanaṁ.|| ||

246. Ye pāpasīlā iṇaghāta-sucakā||
Vohārakūṭā idha pāṭirūpikā||
Narādhamā ye'dha karonti kibbisaṁ,—||
Esāmagandho, na hi maṁsabhojanaṁ.|| ||

247. Yo idha pāṇesu asaññatā janā||
Paresam ādāya vihesam uyyutā,||
Dussīla-luddā pharusā anādarā,—||
Esāmagandho, na hi maṁsabhojanaṁ.|| ||

248. Etesu giddhā viruddhātipātino||
Nicc'uyyutā, pecca tamaṁ vajanti ye,||
Patanti sattā Nirayaṁ avaṁsirā||
Esāmagandho, na hi maṁsabhojanaṁ.|| ||

249. Na macchamaṁsaṁ nānasakattaṁ||
Na naggiyaṁ muṇḍiyaṁ jaṭā jallaṁ||
Kharājināni vā nāggihuttass'upasevanā va yā||
Ye vā pi loke amarā bahū tapā||
Mantāhutī yañña-m-utūpasevanā||
Sodhenti maccaṁ avitiṇṇakaṅkhaṁ.|| ||

[45] 250. Sotesu gutto viditindriyo care||
Dhamme ṭhito ajjavamaddace rato,||
Saṅgātigo sabba-dukkha-p-pahīno||
Na lippatī diṭṭhasutesu dhīro.|| ||

251. Icc-etam atthaṁ Bhagavā puna-p-punaṁ||
Akkhāsi taṁ vedayi mantapāragū,||
Citrāhi gāthāhi munī-ppakāsayī||
Nirāmagandho asito durannayo.|| ||

252. Sutvāna Buddhassa su-bhāsitaṁ padaṁ||
Nirāmagandhaṁ sabba-dukkhappanūdanaṁ,||
Nīcamano vandi Tathāgatassa||
Tatth'eva pabbajjam arocayitthā ti.|| ||

Āmagandha Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

3. Hiri Suttaṁ

[faus] [than]

253. Hiriṁ tarantaṁ vijiguccha-mānaṁ||
Sakhāham asmi iti bhāsa-mānaṁ,||
Sayahāni kammāni anādiyantaṁ||
'N'eso maman' ti iti naṁ vijaññā.|| ||

254. Ananv'ayaṁ piyaṁ vācaṁ yo mittesu pakubbati,||
Akarontaṁ bhāsa-mānaṁ parijānanti paṇḍitā.|| ||

[46] 255. Na so mitto yo sadā appamatto||
Bhedāsaṅki randham evānupassī,||
Yasmiñ ca seti urasīva putto||
Sa ve mitto yo parehi abhejjo.|| ||

256. Pāmujjakaraṇaṁ ṭhānaṁ pasaṁsāvahanaṁ sukhaṁ,||
Phalānisaṁso bhāveti vahanto porisaṁ dhuraṁ.|| ||

257. Paviveka-rasaṁ pītvā rasaṁ upasamassa ca,||
Niddaro hoti nippāpo dhammapītirasaṁ piban ti.|| ||

Hiri Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

4. Mahā Maṅgala Suttaṁ

[faus] [than]

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkanta-vaṇṇā kevala-kappaṁ Jetavanaṁ obhāsetvā yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ aṭṭhāsi.|| ||

Eka-m-antaṁ ṭhitā kho sā devatā Bhagavantaṁ gāthāya ajjhabhāsi:|| ||

258. "Bahu devā manussā ca maṅgalāni acintayuṁ,||
Ākaṅkha-mānā sotthānaṁ, brūhi maṅgalam uttamaṁ.|| ||

259. "Asevanā ca bālānaṁ paṇḍitānañ ca sevanā,||
Pūjā ca pūjanīyānaṁ etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

260. Patirūpadesavāso ca pubbe ca katapuññatā,||
Attasammāpaṇidhi ca etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

[47] 261. Bāhu-saccañ ca sippañ ca vinayo ca susikkhito,||
Subhāsitā ca yā vācā, etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

262. Mātāpitū-upaṭṭhānaṁ putta-dārassa saṅgaho,||
Anākulā ca kammantā, etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

263. Dānañ ca Dhamma-cariyā ca ñātakānañ ca saṅgaho,||
Anavajjāni kammāni, etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

264. Ārati virati pāpā majjapānā ca saññamo,||
Appamādo ca dhammesu, etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

265. Gāravo ca nivāto ca santuṭṭhi ca kataññutā,||
Kālena Dhamma-savaṇaṁ, etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

266. Khantī ca sovacassatā samaṇānañ ca dassanaṁ,||
Kālena dhamma-sākacchā, etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

267. Tapo ca Brahma-cariyañ ca ariya-saccāna dassanaṁ,||
Nibbānasacchi-kiriyā ca, etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

268. Phuṭṭhassa loka-dhammehi cittaṁ yassa na kampati,||
Asokaṁ virajaṁ khemaṁ, etaṁ maṅgalam uttamaṁ.|| ||

269. Etādisāni katvāna sabbattha-m-aparājitā,||
Sabbattha sotthiṁ gacchanti, taṁ tesaṁ maṅgalam uttaman" ti.|| ||

Maṅgala Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

5. Sūkiloma Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Gayāyaṁ viharati ṭaṅkitamañce Sūcilomassa yakkhassa bhavane. Tena kho pana [48] samayena Kharo ca yakkho Sūcilomo ca yakkho Bhagavato avidūro ati-k-kamanti.|| ||

Atha kho Kharo yakkho Sūcilomaṁ yakkhaṁ etad avoca: "Eso samaṇo" ti. "N'eso samaṇo samaṇako eso. Yāva jānāmi yadi vā so samaṇo yadi vā samaṇako" ti.||
Atha kho Sūcilomo yakkho yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavato kāyaṁ upanāmesi.|| ||

Atha kho Bhagavā kāyaṁ apanāmesi.|| ||

Atha kho Sūcilomo yakkho Bhagavantaṁ etad avoca.|| ||

"Bhāyasi maṁ samaṇā" ti.|| ||

"Na khv-āhan taṁ āvuso bhāyāmi, api ca kho samphasso pāpako" ti.|| ||

"Pañhaṁ taṁ samaṇa pucchissāmi, sace me na vyākarissasi, cittaṁ vā te khipissāmi, hadayaṁ vā te phāḷessāmi, pādesu vā gahetvā pāra-Gaṅgāya khipissāmī" ti.|| ||

"Na khv'āhaṁ taṁ āvuso passāmi, sadevāka loke sa-Mārake sa-brahmake sa-s-samaṇa-brāhmaṇiyā pajāya sadeva-manussāya, yo me cittaṁ vā khipeyya hadayaṁ vā phāḷeyya pādesu vā gahetvā pāra-Gaṅgāya khipeyya,||
api ca tvaṁ āvuso puccha yadākaṅkhasī" ti.|| ||

Atha kho Sūciloma yakkho Bhagavantaṁ gāthāya ajjhabhāsi: || ||

270. "Rāgo ca doso ca kutonidānā,||
Aratī ratī lomahaṁso kutojā,||
Kuto samuṭṭhāya mano vitakkā||
Kumārakā vaṅkam iv'ossajanti.|| ||

271. "Rāgo ca doso ca itonidānā,||
Aratī ratī lomahaṁso itojā,||
Ito samuṭṭhāya mano vitakkā||
Kumārakā vaṅkam iv'ossajanti.|| ||

[49] 272. Snehajā attasambhūtā nigrodhasseva khandhajā,||
Puthu visattā kāmesu māluvā va vitatā vane.|| ||

273. Ye naṁ pajānanti yato nidānaṁ||
Te naṁ vinodenti, suṇohi yakkha,||
Te duttaraṁ ogham imaṁ taranti||
Atiṇṇapubbaṁ apuna-b-bhavāyā" ti.|| ||

Sūciloma Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

6. Dhammakariya Sutta or Kapila Suttaṁ

274. Dhammacariyaṁ Brahma-cariyaṁ etad āhu va Suttamaṁ,||
Pabbajito pi ce hoti agārasmā anagāriyaṁ.|| ||

275. So ce mukharajātiko vihesābhirato mago,||
Jīvitaṁ tassa pāpiyo, rajaṁ vaḍḍheti attano.|| ||

276. Kalahābhirato bhikkhu moha-dhammena āvaṭo,||
Akkhatam pi na jānāti dhammāṁ Buddhena desitaṁ.|| ||

277. Vihesaṁ bhāvit'attāṇaṁ avijjāya purakkhato,||
Saṅkilesaṁ na jānāti Maggaṁ Niraya-gāminaṁ.|| ||

278. Vināpātaṁ samāpanno gabbhā gabbhaṁ tamā tamaṁ,||
Sa ve tādisako bhikkhu pecca dukkhaṁ nigacchati.|| ||

279. Guthakūpo yathā assa samapuṇṇo gaṇavassiko,||
Yo ca eva-rūpo assa, dubbisodho hi s'āṅgaṇo.|| ||

280. Yaṁ eva-rūpaṁ jānātha bhikkhavo gehanissitaṁ,||
Pāp'icchaṁ pāpa-saṅkappaṁ pāpaācāra-gocaraṁ.|| ||

[50] 281. Sabbe samaggā hutvāna abhinibbijjayātha naṁ,||
Kāraṇḍavaṁ niddhamatha kasambuṁ āpakassatha.|| ||

282. Tato palāpe vāhetha assamaṇe samaṇamānīne,||
Niddhamitvāna pāpicche pāpaācāragocare.|| ||

283. Suddhā suddhehi saṁvāsaṁ kappayavho patissatā,||
Tato samaggā nipakā dukkhass'antaṁ karissathā ti.|| ||

Kapila Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

7. Brāhmaṇadmammika Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho sambahulā Kosalakā brāhmaṇamāhāsāḷā jiṇṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayo anuppatitā yena Bhagavā ten'upasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhīṁ sammodiṁsu, sammodasīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vīti-sāretvā eka-m-antaṁ nisīdiṁsu, eka-m-antaṁ nisinnā kho te brāhmaṇa-mahā-sāḷā Bhagavantaṁ etad avocuṁ: || ||

"Sandissanti nu kho bho Gotama etarahi brāhmaṇā porāṇānaṁ brāhmaṇānaṁ brāhmaṇa-dhamme" ti.|| ||

"Na kho brāhmaṇā sandissanti etarahi brāhmaṇā porāṇānaṁ brāhmaṇānaṁ brāhmaṇa-dhamme" ti.|| ||

"Sādhu no bhavaṁ Gotamo porāṇānaṁ brāhmaṇānaṁ brāhmaṇa-dhammaṁ bhāsatu, sace bhoto Gotamassa agarū" ti.|| ||

"Tena hi brāhmaṇā suṇātha sādhukaṁ manasi karotha bhāsissāmī" ti.|| ||

"Evaṁ bho" ti kho te brāhmaṇa-mahā-sāḷā Bhagavato paccassosuṁ Bhagavā etad avoca:

284. "Isayo pabbakā āsuṁ saññatattā tapassino||
Pañca kāma-guṇe hitvā attadattham acārisuṁ.|| ||

[51] 285. Na pasū brāhmaṇān'āsuṁ, na hiraññaṁ na dhānīyaṁ,||
Sajjhāyadha adhaññāsuṁ, brahmaṁ nidhim apālayuṁ.|| ||

286. Yaṁ tesaṁ pakataṁ āsi dvārabhattaṁ upatthikaṁ||
Saddhapakatam esānaṁ dātave tad amaññisuṁ.|| ||

287. Nānarattehi vatthehi sayaneh'āvasathehi ca||
Phitā janapadā raṭṭhā te namassiṁsu brāhmaṇe.|| ||

288. Avajjhā brāhmaṇā āsuṁ ajeyyo dhammarakkhitā,||
Na ne koci nivāresi kuladvāresu sabbaso.|| ||

289. Aṭṭhacattārisaṁ vassāni koMāraṁ Brahma-cariyaṁ cariṁsu te||
Vijjā-caraṇapariyeṭṭhiṁ acaruṁ brāhmaṇā pure.|| ||

290. Na brāhmaṇa aññam agamuṁ, na pi bharīhaṁ kiṇiṁsu te,||
Sampiyen'eva saṁvāsaṁ saṅgantvā samarocayuṁ.|| ||

291. Aññatra tamhā samayā utuveramaṇim pati||
Antarā methunaṁ dhammaṁ nāssu gacchanti brāhmaṇā.|| ||

292. Brahma-cariyañ ca sīlañ ca ajjavaṁ maddavaṁ tapaṁ||
Soraccaṁ avihiṁsañ ca khantiñ cāpi avaṇṇayuṁ.|| ||

[52] 293. Yo n'esaṁ paramo āsi brahmā daḷha-parakkamo||
Sa vā pi methunaṁ dhammaṁ supinantena nāgamā.|| ||

294. Tassa vattam anusikkhantā idh'eke vaññujātikā||
Brahma-cariyañ ca sīlañ ca khantiñ cāpi avaṇṇayuṁ.|| ||

295. Taṇḍulaṁ sayanaṁ vatthaṁ sappitelañ ca yāciya||
Dhammena samodhānetvā tato yaññam akappayuṁ,||
Upatthikasmiṁ yaññasmiṁ nāssu gāvo haniṁsu te.|| ||

296. ''Yathā mātā pitā bhātā aññe vā pi ca ñātakā||
Gāvo no paramā mittā, yāsu jāyanti osadhā.|| ||

297. Annadā baladā c'etā vaṇṇadā sukhadā tathā||
Etam atthamasaṁ ñatvā nāssu gāvo haniṁsu te.|| ||

298. Sukhumālā mahā-kāyā vaṇṇa-vanto yasassino||
Brāhmaṇā sehi dhammehi kiccākiccesu ussukā,||
Yāva loke avattiṁsu sukham edhittha ayam pajā.|| ||

299. Tesaṁ āsi vipallāso: disvāna aṇuto aṇuṁ||
Rājino ca viyākāraṁ nāriyo samalaṅkatā.|| ||

300. Rathe cājaññasaṁyutte sukate cittasibbane||
Nivesane nivese ca vibhatte bhāgaso mite.|| ||

301. Gomaṇḍalaparibbūḷhaṁ nārīvaragaṇāyutaṁ||
Uḷāraṁ mānusaṁ bhogaṁ abhijjhāyiṁsu brāhmaṇā.|| ||

302. Te tattha mante ganthetvā Okkākaṁ tad upāgamuṁ [53] "pahūta-dhana-dhañño si,||
yajassu bahu te vittaṁ, yajassu, bahu te dhanaṁ."|| ||

303. Tato ca rājā saññatto brāhmaṇehi rathesabho||
Assamedhaṁ purisamedhaṁ sammāpāsaṁ vācapeyyaṁ niraggalaṁ,||
Ete yāge yajitvāna brāhmaṇānaṁ adā dhanaṁ.|| ||

304. Gāvo sayanañ ca vatthañ ca nāriyo samalaṅkatā||
Rathe cājaññasaṁyutte sukate cittasibbane.|| ||

305. Nivesanāni rammāni su-vibhattāni bhāgaso||
Nānādhaññassa pūretvā brāhmaṇānaṁ adā dhanaṁ.|| ||

306. Te ca tattha dhanaṁ laddhā sannidhiṁ samarocayuṁ||
Tesaṁ icchāvatiṇṇānaṁ bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatha,||
Te tattha manne ganthetvā Okkākaṁ punam upāgamuṁ.|| ||

307. "Yathā āpo ca paṭhavī hiraññaṁ dhanadhāniyaṁ||
Evaṁ gāvo manussānaṁ, parikkhāro so hi pāṇinaṁ,||
Yajassu, bahu te vittaṁ, yajassu, bahu te dhanaṁ.|| ||

308. Tato ca rājā saññatto brāhmaṇehi rathesabho||
Neka sata-sahassiyo gāvo yaññe aghātayī.|| ||

309. Na pādā na visāṇena nāssu hiṁsanti kenaci||
Gāvo eḷasamānā soratā kumbhadūhanā||
Tā visāṇe gahetvāna rājā satthena ghātayī.|| ||

[54] 310. Tato ca devā pitaro Indo Asurarakkhasā||
"Adhammo" iti pakkanduṁ, yaṁ satthaṁ nipatī gave.|| ||

311. Tayo rogā pure āsuṁ: icchā, anasanaṁ, jarā,||
Pasūnañ ca samārambhā aṭṭhānavuti-m-āgamuṁ.|| ||

312. Eso adhammo daṇḍānaṁ okkanno purāṇo ahu:||
Adūsikāyo haññanti dhammā dhaṁsanti yājakā.|| ||

313. Evam eso aṇudhammo porāṇo viññūgarahīto||
Yattha edisakaṁ passati, yājakaṁ garahatī jano.|| ||

314. Evaṁ dhamme viyāpanne vihinnā suddavessikā,||
Puthu vibhinnā khattiyā, pati bhariya avamaññatha.|| ||

315. Khattiyā brahma-bandhu ca ye c'aññe gottarakkhitā||
Jāti-vādaṁ niraṅkatvā kāmānaṁ vasam upāgamun" ti.|| ||

Evaṁ vutte te brāhmaṇa-mahā-sāḷā Bhagavantaṁ etad avoca: "Abhikkantaṁ bho Gotama abhikkantaṁ bho Gotama. Seyyathā pi bho Gotama, nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭi-c-channaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā Maggaṁ ācikkheyya, andha-kāre vā telapajjātaṁ dhāreyya 'cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti, evam evaṁ bhotā Gotamena aneka-pariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāma Dhammañ ca [55] bhikkhu-saṅghañca, upāsake no bhavaṁ Gotamo dhāretu ajja-t-agge pāṇupete saraṇaṁ gate" ti.|| ||

Brāhmaṇadhammika Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

8. (Dhamma Suttaṁ) Nāvā Suttaṁ

[faus] [than]

316. Yasmā hi dhammaṁ puriso vijaññā||
Indaṁ va naṁ devatā pūjayeyya,||
So pūjito tasmiṁ pasanna-citto||
Bahu-s-suto pātu-karoti dhammaṁ.|| ||

317. Tadatthikatvāna nisamma dhīro||
Dammānudhammaṁ paṭipajjamāno,||
Viññū vibhāvī nipuṇo ca hoti,||
Yo tādisaṁ bhajate appamatto.|| ||

318. Khuddañ ca bālaṁ upaseva-māno||
Anāgatatthañ ca usūyakañ ca,||
Idh'eva dhammaṁ avibhāvayitvā||
Avitiṇṇakaṅkho maraṇaṁ upeti.|| ||

319. Yathā naro āpagaṁ otaritvā||
Mahodakaṁ salilaṁ sīgha-sotaṁ,||
So vuyhamāno anusotagāmī||
Kiṁ so pare sakkhati tārayetuṁ.|| ||

320. Tath'eva dhammaṁ avibhāvayitvā||
Bahu-s-sutānaṁ anisāmay'atthaṁ,||
Sayaṁ ajānaṁ avītiṇṇakaṅkho||
Kiṁ so pare sakkhati nijjhāpetuṁ.|| ||

[56] 321. Yathā pi nāvaṁ daḷham āruhitvā||
Piyen'arittena samaṅgibhūto,||
So tāraye tattha bahū pi aññe||
Tatrūpāyaññū kusalo mutīmā,|| ||

322. Evam pi yo vedagū bhāvitatto||
Bahu-s-suto hoti avedhadhammo,||
So kho pare nijjhapaye pajānaṁ||
Sotāvadhānūpanīsūpanne.|| ||

323. Tasmā have sappurisaṁ bhajetha||
Medhāvinañ c'eva bahu-s-sutañ ca,||
Aññāya atthaṁ paṭipajjamāno||
Viññātadhammo so sukhaṁ labhethā ti.|| ||

Dhamma Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

9. Kiṁ Sīla Suttaṁ

[faus] [than]

324. "Kiṁsīlo kiṁsamā-cāro kāni kammāni brūbhayaṁ||
Naro sammā niviṭṭh'assa uttamatthañ ca pāpuṇe."|| ||

325. "Vuddhāpacāyī anusuyyako siyā,||
Kālaññū c'assa garunaṁ dassanāya,||
Dhammiṁ kathaṁ erayitaṁ khaṇaññū||
Suṇeyya sakkacca subhā-sitāni.|| ||

326. Kālena gacche garunaṁ sakāsaṁ||
Thambhaṁ niraṅkatvā nivāta-vutti,||
[57] Atthaṁ dhammaṁ saññamaṁ brahmacarīyaṁ||
Anussare c'eva samācare ca.|| ||

327. Dhammārāmo dhamma-rato||
Dhamme ṭhito dhammavinicchayaññū,||
N'evācare dhamma-sandosavādaṁ||
tacchehi nīyetha subhāsitehī.|| ||

328. Hassaṁ jappaṁ paridevaṁ padosaṁ||
Māyākataṁ kuhakaṁ giddhimānaṁ,||
Sārambha-kakkassa-kasāva mucchaṁ||
Hitvā care vītamado ṭhitatto.|| ||

329. Viññātasārāni subhā-sitāni||
Sutañ ca vaññātaṁ samādhi-sāraṁ,—||
Na tassa paññā ca sutañ ca vaḍḍhati,||
Yo sāhaso hoti naro pamatto.|| ||

330. Dhamme ca ye ariyapavedite ratā||
Anuttarā te vacasā manasā kammanā ca||
Te santi-soracca-sāmādhisaṇṭhitā||
Sutassa paññāya ca sāram ajjhagū" ti.|| ||

Kiṁsīla Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

10. Utthāna Suttaṁ

[faus] [than]

331. Uṭṭhahatha nasīdatha, ko attho supitena vo,||
Āturānaṁ bhi kā niddā sallaviddhāna ruppataṁ.|| ||

[58] 332. Uṭṭhahatha nisīdatha daḷhaṁ sikkhatha santiyā,||
Mā vo pamatte viññāya maccurājā amohayittha vasānuge.|| ||

333. Yāya devā manussa ca sitā tiṭṭhanti atthikā,||
Tarath'etaṁ visattikaṁ, khaṇo ve mā upaccagā;||
Khaṇātītā hi socanti Nirayambhi samappitā.|| ||

334. Pamādo rajo pamādo pamādānupatito rajo,||
Appamattena vijjāya abbahe sallam attano ti.|| ||

Uṭṭhāna Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

11. Rāhula Suttaṁ

335. "Kacci abhiṇhasaṇvāsā nāvajānāsi paṇḍitaṁ,||
Ukkādhāro manussānaṁ kacci apacito tayā."|| ||

336. "Nāhaṁ abhiṇhasaṇvāsā avajānāmi paṇḍitaṁ,||
Ukkadhāro manussānaṁ niccaṁ apacito mayā."|| ||

Vatthugāthā|| ||

337. Pañca kāma-guṇe hitvā piyarūpe manorame,||
Saddhāya gharā ni-k-khamma dukkhass'antakaro bhava.|| ||

338. Mitte bhajassu kalyāṇe pantañ ca sayanāsanaṁ,||
Vivittaṁ appa-nigghosaṁ, matt'aññū hohi bhojane,|| ||

[59] 339. Cīvare piṇḍa-pāte ca paccaye sayanāsane—||
Etesu taṇhaṁ mā kāsi, mā lokaṁ punar āgami.|| ||

340. Saṁvuto Pātimokkhasmiṁ indriyesu ca pañcasu,||
Sati kāyagatā ty-atthu, nibbidā bahulo bhava.|| ||

341. Nimittaṁ parivajjehi subhaṁ rāgūpasaṁhitaṁ,||
Asubhāya cittaṁ bhāvehi ek'aggaṁ susamāhitaṁ,|| ||

342. Animittañ ca bhāvehi, mān-ā-nusayam ujjaha:||
Tato mān-ā-bhisamayā upasanto carissasī" ti.|| ||

Itthaṁ sudaṁ Bhagavā āyasmantaṁ Rāhulaṁ imāhi gāthāhi abhiṇhaṁ ovadatī ti.|| ||

Rāhula Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

12. Vaṅgīsa Sutta (Kappa Sutta, Nigrodhakappa Sutta)

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Āḷaviyaṁ viharati AggĀḷave cetiye. Tena kho pana samayen'āyasmato Vaṅgīsassa upajjhāyo Nigrodhakappo nāma thero AggĀḷave cetiye aciraparinibbuto hoti.|| ||

Atha kho āyasmato Vaṅgīsassa raho-gatassa paṭisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: 'parinibbuto nu kho me upajjhāyo udāhu no parinibbuto' ti.||
Atha kho ayasmā Vaṅgīso sāyanha-samayaṁ paṭisallāni vuṭṭhito yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā ekam an- [60] taṁ nisīdi. Eka-m-antaṁ nisinno kho āyasmā Vaṅgīso Bhagavantaṁ etad avoca: "Idha mayhaṁ bhante raho-gatassa paṭisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādī: 'parinibbuto nu kho me upajjhāyo udāhu no parinibbuto'" ti.|| ||

Atha kho āyasmā Vaṅgīso uṭṭhāy āsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā yena Bhagavā ten'añjaliṁ paṇāmetvā Bhagavantaṁ gāthāya ajjhabhāsi: || ||

343. "Pucchāma Satthāraṁ anomapaññaṁ||
Diṭṭhe'va dhamme yo vicikicchāna chettā,||
Aggāḷave kālam akāsi bhikkhu||
Ñāto yasassi abhinabbutatto.|| ||

344. Nigrodhakappo iti tassa nāmaṁ,||
Tayā kataṁ Bhagavā brāhmaṇassa,||
So taṁ namassaṁ acari mutyapekkho||
Āraddha-viriyo daḷha-Dhamma-dassī.|| ||

345. Taṁ sāvakaṁ Sakka mayam pi sabbe||
Aññātum icchāma samantacakkhu,||
Samavaṭṭhitā no savaṇāya sotā||
Tvaṁ no Satthā, tvaṁ anuttaro si.|| ||

346. Chind'eva no vici-kicchaṁ, brūhi m'etaṁ||
Parinibbutaṁ vedaya bhūripañña,||
Majjhe va no bhāsa samantacakkhu||
Sakko va devānaṁ sahassanetto.|| ||

347. Yo keci ganthā idha mohamaggā,||
Aññāṇapakkhā vici-kicchaṭṭhānā,||
[61] Tathāgataṁ patvā na te bhavanti,||
Cakkhuṁ hi etaṁ paramaṁ narānaṁ.|| ||

348. No ce hi jātu puriso kilese||
Vāto yathā abbhaghanaṁ vihāne,||
Tamo v'assa nivuto sabba-loko,||
Na jotimanto pi narā tapeyyuṁ.|| ||

349. Dhīrā ca pajjotakarā bhavanti,||
Taṁ taṁ ahaṁ dīra tath'eva maññe,||
Vipassinaṁ jhanam upāgamamha||
Parisāsu no āvikarohi Kappaṁ.|| ||

350. Khippaṁ giraṁ eraya vagguvagguṁ||
Haṁsā va paggayha saniṁ nikūjaṁ,||
Bindussarena suvikappitena||
Sabbe va te ujjugatā suṇoma.|| ||

351. Pahīnajāti-maraṇaṁ asesaṁ||
Niggayha dhonaṁ vadessāmi dhammaṁ,||
Na kāmakāro hi puthujjanānaṁ||
Saṅkheyyakāro ca Tathāgatānaṁ.|| ||

352. Sampannaveyyākaraṇaṁ tave-y-idaṁ||
Samujjupaññassa samuggahītaṁ,||
Ayam añjalī pacchimo suppaṇāmito||
Mā mohayī jānaṁ anomapañña.|| ||

353. Parovaraṁ ariya-Dhammaṁ viditvā||
Mā mohayī jānaṁ anomavīriya,||
[62] Vāriṁ yathā ghammani ghammatatto||
Vācābhikaṅkhāmi sutassavassa.|| ||

354. Yadatthikaṁ Brahma-cariyaṁ acāri||
Kappāyano kacci'ssa taṁ amoghaṁ,||
Nibbāyi so ādu upādiseso||
Yathā vimutto ahu taṁ suṇāma."|| ||

355. "Acchecchi taṇhaṁ idha nāma-rūpe (iti Bhagavā)||
Kaṇhassa sotaṁ dīgha-ratt-ā-nusayitaṁ,||
Atāri jāti-maraṇaṁ asesaṁ"—||
Icc-abravī Bhagavā pañcaseṭṭho.|| ||

356. Esa sutvā pasidāmi vaco te isisattama,||
Amoghaṁ kira me puṭṭhaṁ, na maṁ vañcesi brāhmaṇo.|| ||

357. Yathā-vādī tathākārī ahu Buddhassa sāvako,||
Acchidā Maccuno jālaṁ tataṁ māyāvino daḷhaṁ.|| ||

358. Addasa Bhagavā ādiṁ upādānassa Kappiyo,||
Accagā vata Kappāyano maccudheyyaṁ suduttaran ti.|| ||

Vaṅgīsa Sutta (Kappa Sutta, Nigrodhakappa Sutta) Niṭṭhitaṁ|| ||

[63]

13. Sammāparibbāganiya Suttaṁ

359. "Pucchāmi muniṁ pahūtapaññaṁ||
Tiṇṇaṁ pāragataṁ parinibbutaṁ ṭhitattaṁ,||
Nikkhamma gharā panujja kāme||
Kathaṁ bhikkhu sammā so loke paribbajeyya."|| ||

360. "Yassa maṅgalā samūhatā (iti Bhagavā)||
Uppāda supinā ca lakkhaṇā ca,||
So maṅgala-dosa-vi-p-pahīno||
Bhikkhu sammā so loke paribbajeyya.|| ||

361. Rāgaṁ vinayetha mānusesu||
Dibbesu kāmesu cāpi bhikkhu,||
Atikkamma bhavaṁ samecca dhammaṁ||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

362. Vipiṭṭhi katvā pesuṇāni||
Kodhaṁ kadariyaṁ jaheyya bhikkhu,||
Anurodhavirodhavi-p-pahīno||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

363. Hitvāna piyañ ca appiyañ ca||
Anupādāya anissito kuhiñci,||
Saṇyojaniyehi vippamutto||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

364. Na so upadhīsu sāram eti,||
Adānesu vineyya chanda-rāgaṁ,||
So anissito anaññaneyyo,||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

[64] 365. Vacasā manasā ca kammanā ca||
Aviruddho samma viditvā dhammaṁ,||
Nibbānapadābhipatthayāno||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

366. Yo 'vandati maṁ' ti na uṇṇameyya||
Akkūṭṭho pi na sandhiyetha bhikkhu,||
Laddhā parabhojanaṁ na majje,||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

367. Lobhañ ca bhavañ ca vippahāya||
Virato chedanabandhanāto bhikkhū,||
So tiṇṇakathaṁ-katho visallo,||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

368. Sāruppam attano viditvā||
Na ca bhikkhu hiṁseyya kañci loke,||
Yathā tathiyaṁ viditvā dhammaṁ||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

369. Yassānusayā na santi keci,||
Mūlā akusalā samūhatā se,||
So nirāsayo anāsayāno,||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

[65] 370. Āsavakhīṇo pahīnamāno||
Sabbaṁ rāga-pathaṁ upātivatto,||
Danto parinibbuto ṭhitatto||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

371. Saddho sutavā niyāmadassī||
Vaggagatesu na vaggasāri dhīro,||
Lobhaṁ dosaṁ vineyya paṭighaṁ||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

372. Saṁsuddhajino vivatta-c-chaddo||
Dhammesu vasī pāragū anejo,||
Saṅkhāra-nirodhañāṇakusalo||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

373. Atītesu anāgatesu cāpi||
Kappātīto aticca suddhipañño,||
Sabbāyatanehi vippamutto||
Sammā so loke paribbajeyya.|| ||

374. Aññāya padaṁ samecca dhammaṁ||
Vivaṭaṁ disvāna pahānam āsavānaṁ,||
Sabbūpadhinaṁ parikkhayā||
Sammā so loke paribbajeyya."|| ||

375. "Addhā hi Bhagavā tath'eva etaṁ||
Yo so evaṁ vihiri danto bhikkhū,||
[66] Sabbasaṁyojaniye ca vīticatto||
Sammā so loke paribbajeyyā" ti.|| ||

Sammāparibbājaniya Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

14. Dhammika Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho Dhammiko upāsako pañcahi upāsakesatehi saddhiṁ yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ nisīdi. Eka-m-antaṁ nisinno kho Dhammiko upāsako bhagamantaṁ gāthāya ajjhabhāsi.|| ||

376. Pucchāmi taṁ Gotama bhuripañña||
Kathaṅkaro sāvako sādhu hoti,||
Yo vā agārā anagāram eti||
Agārino vā pan'upāsakāse.|| ||

377. Tuvaṁ hi lokassa sa-devakassa||
Gatiṁ pajānāsi parāyanañ ca,||
Na t'attha tulyo nipuṇatthadassī,||
Tuvaṁ hi Buddhaṁ pavaraṁ vadanti.|| ||

378. Sabbaṁ tuvaṁ ñāṇam avecca dhammaṁ||
Pakāsesi satte anukampamāno,||
Vivattacchaddāsi samantacakkhu,||
Virocasī vimalo sabba-loke.|| ||

[67] 379. Āgañchi te santike nāga-rājā||
Erāvaṇo nāma 'Jino' ti sutvā,||
So pi tayā mantayitvājjhagamā||
'Sdhū' ti sutvāna patītarūpo.|| ||

380. Rājā pi taṁ Vessavaṇo Kuvero||
Upeti dhammaṁ paripucchamāno,||
Tassāpi tvaṁ pucchito brūsi dhīra||
So cāpi sutvāna patītarūpo.|| ||

381. Yo kec'ime titthiyā vādasīlā,||
Ājīvakā vā yadi vā kigaṇṭhā,||
Paññāya taṁ nātitaranti sabbe||
Ṭhito vajantaṁ viya sīghagāmiṁ.|| ||

382. Yo kec'ime brāhmaṇā vādasīlā||
Vuddhā cāpi brāhmaṇā santi keci,||
Sabbe tayi atthabaddhā bhavanti,||
Ye vā pi c'aññe vādino mañña-mānā.|| ||

383. Ayaṁ hi dhammo nipuṇo sukho ca,||
Yo'yaṁ tayā Bhagavā suppavutto,||
Tam eva sabbe sussūsamānā,||
Tvan no vada pucchito buddhaseṭṭha.|| ||

384. Sabbe c'ime bhikkhavo sanni-sinnā||
Upāsakā cāpi tath'eva sotuṁ,||
Suṇantu dhammaṁ vimalenānuBuddhaṁ||
Subhāsitaṁ Vāsavasseva devā."|| ||

385. "Suṇātha me bhikkhavo, sāvayāmi vo||
Dhammaṁ dhutaṁ, tañ ca dharātha sabbe,||
[68] Iriyāpathaṁ pabba-jitānulomikaṁ||
Sevetha naṁ atthadassī mutīmā.|| ||

386. Na ve vikāle vicareyya bhikkhu,||
Gāmañ ca piṇḍāya careyya kāle,||
Akālacāriṁ hi sajanti saṅgā,||
Tasmā vikāle na caranti buddhā.|| ||

387. Rūpā ca saddā ca rasā ca gandhā||
Phassā ca ye sammadayanti satte,||
Etesu dhammesu vineyya chandaṁ||
Kālena so pavise pātarāsaṁ.|| ||

388. Piṇḍañ ca bhikkhu samayena laddhā||
Eko paṭikkamma raho nisīde,||
Ajjhattacintī na mano bahiddhā||
Nicchāraye saṅgahitatta-bhāvo.|| ||

389. Sace pi so sallape sāvakena||
Aññena vā kenaci bhikkhunā vā,||
Dhammaṁ paṇītaṁ tam udāhareyya||
Na pesunaṁ no pi parūpavādaṁ.|| ||

390. Vādaṁ hi eke paṭiseniyanti||
Na te pasaṁsāma parittapaññe,||
Tato tato ne pasajanti saṅgā||
Cittaṁ hi te tattha gamenti dūre.|| ||

391. Paṇḍaṁ vihāraṁ sayanāsanañ ca||
Āpañ ca saṅghāṭirajūpavāhanaṁ,||
Sutvāna dhammaṁ Sugatena desitaṁ||
Saṅkhāya seve varapaññasāvako.|| ||

392. Tasmā hi paṇḍe sayanāsane ca||
Āpe ca saṅghāṭirajūpavāhane,||
[69] Etesu dhammesu anūpajitto||
Bhikkhū yathā pokkhare vāribindū.|| ||

393. Gahaṭṭhavattaṁ pana vo vadāmi,||
Yathākaro sāvako sādhu hoti,||
Na h'eso labbhā sapariggahena||
Phassetuṁ yo kevalo bhikkhu dhammo.|| ||

394. Pāṇaṁ na hāne, na ca ghātayeyya,||
Na cānujaññā hanataṁ paresaṁ,||
Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṁ||
Ye thāvarā ye ca tasanti loke.|| ||

395. Tato adinnaṁ parivajjayeyya||
Kiñci kvacī sāvako bujjhamāno,||
Na hāraye, harataṁ nānujaññā:||
Sabbaṁ adinnaṁ parivajjayeyya.|| ||

396. Abrahma-cariyaṁ parivajjayeyya||
Aṅgārakāsuṁ jalitaṁ va viññū,||
Asambhuṇanto pana Brahma-cariyaṁ||
Parassa dāraṁ nātikkameyya.|| ||

397. Sabhaggato vā parisaggato vā||
Ekassa v'eko na musā bhaṇeyya,||
Na bhāṇaye bhaṇataṁ nānujaññā||
Sabbaṁ abhūtaṁ parivajjayeyya.|| ||

398. Majjañ ca pānaṁ na samācareyya,||
Dhammaṁ imaṁ rocaye yo gahaṭṭho,||
Na pāyaye, pibataṁ nānujaññā||
'Ummādanantaṁ' iti naṁ viditvā.|| ||

399. Madā hi pāpāni karontī bālā,||
Karenti c'aññe pi jane pamatte,||
[70] Etaṁ apuññāyatanaṁ vivajjaye||
Ummādanaṁ mohanaṁ bālakantaṁ.|| ||

400. Pāṇaṁ na hāne, na cadinnam ādiye||
Musā na bhāse, na ca majjapo siyā,||
Abrahma-cariyā virameyya methunā,||
Rattiṁ na bhuñjeyya vikāla-bhojanaṁ.|| ||

401. Mālaṁ na dhāraye na ca gandham ācare,||
Mañce chamāyaṁ va sayetha santhate,||
Etaṁ hi aṭṭhaṅgikam āh'uposathaṁ||
Buddhena dukkhantagunā pakāsitaṁ.|| ||

402. Tato ca pakkhass'upavass'uposathaṁ||
Cātuddasīṁ pañcadasiñ ca aṭṭhamiṁ,||
Pāṭihāriyapakkhañ ca pasannamānaso||
Aṭṭhaṅgupetaṁ susamattarūpaṁ.|| ||

403. Tato ca pāto upavutthuposatho||
Annena pānena ca bhikkhū Saṅghaṁ,||
Pasannacitto anumodamāno||
Yathārahaṁ saṁvibhajetha viññū.|| ||

404. Dhammena mātā-pitaro bhareyya||
Payojaye dhammikaṁ so vaṇijjaṁ,||
Etaṁ gihī vattayaṁ appamatto||
Sayaṁpabhe nāma upeti deve" ti.|| ||

Dhammika Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

Cullavaggo dutiyo.|| ||

[71] Tassa vaggassa uddānaṁ: ||
Ratanaṁ Āmagandhañ ca Hiriṁ ca Maṅgalamuttamaṁ,||
Sūcilomo Dhammacariya puna Brāhmaṇadhammikaṁ.||
Nāvā-ca Suttaṁ Kiṁsīlaṁ Uṭṭhānaṁ atha Rāhulo,||
Kappo ca Paribbājo Dhammiko ca punāparaṁ,||
Cuddas'etāni suttāni Cūllavaggo ti vuccati.|| ||

[72]

III. Mahā Vagga

1. Pabbaggā Suttaṁ

[faus] [than]

405. Pabbajjaṁ kittayissāmi, yathā pabbaji cakkhumā,||
Yatha vīmaṁsa-māno so pabbajjaṁ samarocayi.|| ||

406. 'Sambādho'yaṁ gharāvāso rajassāyatanaṁ' iti,||
'Abbhokāso ca pabbajjā' iti disvāna pabbaji.|| ||

407. Pabbajitvāna kāyena pāpaṅkammaṁ vivajjayī,||
Vacī-du-c-caritaṁ hitvā ājīvaṁ parisodhayi.|| ||

408. Agamā Rājagahaṁ Buddho Magadhānaṁ Giribbajaṁ,||
Piṇḍāya abhihāresi ākiṇṇavara-lakkhaṇo.|| ||

409. Tam addasā Bimbisāro pāsādasmiṁ pati-ṭ-ṭhito,||
Disvā lakkhaṇa sampannaṁ imam atthaṁ abhāsatha:|| ||

410. "Imaṁ bhonto nisāmetha: abhirūpo brahā suci,||
Caraṇena c'eva sampanno, yuga-mannaṁ ca pekkhati.|| ||

411. Okkhitta-cakkhu satimā, nāyaṁ nīcākulā-m-iva.||
Rājadūtā vidhāvantu, kuhiṁ bhikkhu gamissati."|| ||

412. Te pesitā rājadūtā piṭṭhito anubandhisuṁ:||
'Kuhiṁ gamissatī bhikkhu, katthavāso bhavissati.'|| ||

413. Sapadānaṁ caramāno gutta-dvāro susaṁvuto,||
Khippaṁ pattaṁ apūresi sampajāno patissato.|| ||

[73] 414. Sa piṇḍacāraṁ caritvā ni-k-khamma nagarā muni,||
Paṇḍavaṁ abhihāresi, etthavāso bhavissati.|| ||

415. Disvāna vāsūpagataṁ tato dūtā upāvisuṁ,||
Eko ca dūto āgantivā rājino paṭivedayi.|| ||

416. "Esa bhikkhu māhārāja Paṇḍavassa puratthato,||
Nisinno vyagghrasabho va sīho va girigabbhare.|| ||

417. Sutvāna dūtavacanaṁ bhaddayānena khattiyo,||
Taramānarūpo niyyāsī yena Paṇḍavapabbato.|| ||

418. Sa yānabhūmiṁ yāyitvā yānā orūyha khattiyo,||
Pattiko upasaṅkamma āsajja naṁ upāvisi.|| ||

419. Nisajja rājā sammodi kathaṁ sārāṇīyaṁ tato,||
Kathaṁ so vīti-sāretvā imam atthaṁ abhāsatha.|| ||

420. "Yuvā ca daharo cāsi paṭhamuppattiko susu,||
Vaṇṇārohena sampanno jātimā viya khattiyo.|| ||

421. Sobhayanto aṇīkaggaṁ nāgasaṅghapurakkhato,||
Dadāmi bhoge, bhuñjassu, jātiṁ c'akkhāhi pucchito."|| ||

422. "Ujuṁ jānapado rājā Himavantassa passato,||
Dhanaviriyena sampanno Kosalesu niketino.|| ||

[74] 423. Ādiccā nāma gottena Sākiyā nāma jātiyā,||
Tamhā kulā pabba-jito'mhi rāja na kāme abhipatthayaṁ.|| ||

424. Kāmesv-ādīnavaṁ disvā nekkhammaṁ daṭṭhu khemato,||
Padhānāya gamissāmi, ettha me rañjatī mano" ti.|| ||

Pabbajjā Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

2. Padhāna Suttaṁ

[faus] [than]

425. Taṁ maṁ padhānapahit'attaṁ nadiṁ Nerañjaraṁ pati,||
Viparakkamma jhāyantaṁ yoga-k-khemassa pattiyā.|| ||

426. Namucī karuṇaṁ vācaṁ bhāsa-māno upāgamī,||
"Kiso tvam asi dubbaṇṇo, santike maraṇaṁ tava.|| ||

427. Sahassabhāgo maraṇassa ekaṁso tava jīvitaṁ,||
Jīva bho, jīvitaṁ seyyo, jīvaṁ puññāni kāhasi.|| ||

[75] 428. Carato ca te Brahma-cariyaṁ aggihuttañ ca juhato,||
Pahūtaṁ cīyate puññaṁ, kim padhānena kāhasi.|| ||

429. Duggo Maggo padhānāya dukkaro du-r-abhisambhavo,"||
Imā gāthā bhaṇaṁ Māro aṭṭhā Buddhassa santike.|| ||

430. Taṁ tathāvādīnaṁ Māraṁ Bhagavā etad abravī,||
"Pamattabandhu pāpima, yen'atthena idhāgato.|| ||

431. Aṇumattena pi puññena attho mayhaṁ na vijjati,||
Yesaṁ ca attho puññānaṁ, te Māro vattum arahati.|| ||

432. Atthi saddhā tato viriyaṁ, paññā ca mama vijjati,||
Evaṁ maṁ pahit'attami pi kiṁ jīvam anupucchasi.|| ||

433. Nadīnam api sotāni ayaṁ vāto visosaye,||
Kiñ ca me pahitattassa lohitaṁ nūpasussaye.|| ||

434. Lohite sussamānamhi pittaṁ semhañ ca sussati,||
Maṁsesu khīyamānesu bhayyo cittaṁ pasīdati,||
Bhiyyo sati ca paññā ca samādhi mama tiṭṭhati.|| ||

435. Tassa m'evaṁ viharato pattass'uttama-vedanaṁ,||
Kāmesu nāpekkhate cittaṁ, passa sattassa suddhataṁ.|| ||

[76] 436. Kāmā te paṭhamā senā, dutiyā arati vuccati,||
Tatiyā khuppipāsā te, catutthi taṇhā pavuccati,|| ||

437. Pañcamī thīna-middhaṁ te, chaṭṭh ābhīru pavuccati,||
Sattamī vicikicchā te, makkho thambho te aṭṭhamo.|| ||

438. Lābho siloko sakkāro micchāladdho ca yo yaso,||
Yo c'attāṇaṁ samukkaṁse pare ca avajānati,|| ||

439. Esā Namuci te senā Kaṇhassābhippahāriṇī,||
Na naṁ asūro jināti, chetvā ca labhate sukhaṁ.|| ||

440. Esa muñjaṁ parihare dhī-r-atthu idha jīvitaṁ,||
Saṅgāme me mataṁ seyyo, yañ ce jīve parājito.|| ||

441. Pagāḷhā ettha na dissanti eke samaṇa-brāhmaṇā.||
Tañ ca Maggaṁ na jānanti, yena gacchanti subbatā.|| ||

442. Samantā dhajiniṁ disvā yuttaṁ Māraṁ savāhiniṁ,||
Yuddhāya paccuggacchāmi, mā maṁ ṭhānā acāvayi.|| ||

443. Yan te taṁ na-ppasahati senaṁ loko sa-devako,||
[77] Taṁ te paññāya gacchāmi amaṁ pattaṁ va asmanā.|| ||

444. Vasiṁ karitvā saṅkappaṁ satiñ ca suppati-ṭ-ṭhitaṁ,||
Raṭṭhā raṭṭhaṁ vicarissaṁ sāvake vinayaṁ puthu.|| ||

445. Te appamattā pahit'attā mama sāsanakārakā,||
Akāmassa te gamissanti, yattha gantvā na socare."|| ||

446. "Satta vassāni Bhagavantaṁ anubandhiṁ padā padaṁ,||
Otāraṁ nādhigacchissaṁ Sambuddhassa satīmato.|| ||

447. Medavaṇṇaṁ va pāsāṇaṁ vāyaso anupariyagā,||
'Ap'ettha mudu vindema, api assādanā siyā.'|| ||

448. Aladdhā tattha assādaṁ vāyas etto apakkami,||
Kāko va selaṁ āsajja nibbijjāpema Gotamaṁ."|| ||

[78] 449. Tassa sokaparetassa vīṇā kacchā abhassatha,||
Tato so dummano yakkho tatth'ev'antara-dhāyathā ti.|| ||

Padhāna Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

3. Subhāsita Suttaṁ

[faus] [than]

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho Bhagava bhikkhū āmantesi: "Bhikkhavo" ti. "Bhaddante" ti te bhikkhū Bhagavato paccassosum. Bhagavā etad avoca: "Catūhi bhikkhave aṅgehi samannāgatā vācā subhā-sitā hoti na dubbhā-sitā, anavajjā ca ananuvajjā ca viññūnaṁ. Katamehi catūhi? Idha bhikkhave bhikkhu su-bhāsitaṁ ñeva bhāsati no du-b-bhāsitaṁ, dhammaṁ ñeva bhāsati no adhammaṁ, piyañ ñeva bhāsati no appiyaṁ, saccañ ñeva bhāsati no alikaṁ. Imehi kho bhikkhave catūhi aṅgehi samannāgatā vācā subhā-sitā hoti na dubbhā-sitā, anavajjā ca ananuvajjā ca vaññūnan" ti. Idam avoca Bhagavā, idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā: || ||

450. "Subhāsitaṁ uttamam āhu santo,||
Dhammaṁ bhaṇe nādhammaṁ taṁ dutiyaṁ,||
Piyaṁ bhaṇe nāppiyaṁ taṁ tatiyaṁ||
Saccaṁ bhaṇe nālikaṁ, taṁ catutthan" ti.|| ||

[79] Atha kho āyasmā Vaṅgīso uṭṭhāy āsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā yena Bhagavā ten'añjaliṁ paṇāmetvā Bhagavantaṁ etad avoca: "Paṭibhāti maṁ Sugatā" ti. "Paṭibhātu taṁ Vaṅgīsā" ti Bhagavā avoca. Atha kho āyasmā Vaṅgīso Bhagavantaṁ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthavi.|| ||

451. Tam eva vācaṁ bhāseyya, yāy'attāṇaṁ na tāpaye,||
Pare ca na vihiṁseyye, sā ve vācā su-bhāsita.|| ||

452. Piyavācam eva bhāseyya, yā vācā patinanditā,||
Yaṁ anādāya pāpāni paresaṁ bhāsate piyaṁ.|| ||

453. Saccaṁ ve amatā vācā, asa dhammo sanantano,||
Sacce atthe ca dhamme ca, āhu, santo pati-ṭ-ṭhitā.|| ||

454. Yaṁ Buddho bhāsatī vācaṁ khemaṁ Nibbānapattiyā,||
Dukkhass'antakiriyāya, sā ve vācānam uttamā" ti.|| ||

Subhāsita Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

4. Sundarikabhāradvāga Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Kosalesu viharati Sundarikāya nadiyā tīre. Tena kho pana samayena Sundarika-Bhāradvājo brāhmaṇo Sundarikāya nadiyā tīre aggiṁ juhati, aggihuttaṁ paricarati. Atha kho Sundarika-Bhāradvājo brāhmaṇo aggiṁ juhitvā aggihuttaṁ paricaritvā uṭṭhāy āsanā samantā catu-d-disā anuvilokesi: 'Ko nu kho imaṁ havyasesaṁ bhuñjeyyā' ti. Addasā kho Sundarika-bhā- [80] radvājo brāhmaṇo Bhagavantaṁ avidūre aññatarasmiṁ rukkha-mūle sasīsaṁ pārutaṁ nisinnaṁ, disvāna vāmena hatthena havyasesaṁ gahetvā dakkhiṇena hatthena kamaṇḍalaṁ gahetvā yena Bhagavā ten'upasaṅkami.|| ||

Atha kho Bhagavā Sundarika-Bhāradvājassa brāhmaṇassa padasaddena sīsaṁ vivari. Atha kho Sundarika-Bhāradvājo brāhmaṇo "Muṇḍo ayaṁ bhavaṁ, muṇḍako ayaṁ bhavan" ti tato va puna nivattitukāmo ahosi. Atha kho Sundarika-Bhāradvājassa brāhmaṇassa etad ahosi:|| ||

"Muṇḍā pi hi idh'ekacce brāhmaṇā bhavanti, yan nūn-ā-haṁ upasaṅkamitvā jātiṁ puccheyyan" ti. Atha kho Sundarika-Bhāradvājo brāhmaṇo yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ etad avoca: "Kiñjacco bhavan" ti. Atha kho Bhagavā Sundarika-Bhāradvājaṁ brāhmaṇaṁ gāthāhi ajjhabhāsi.|| ||

455. "Na brāhmaṇo no'mhi na rājaputto,||
Na vessāyano uda koci no'mhi,||
Gottaṁ pariññāya puthujjanānaṁ||
Akiñ cano manta carāmi loke.|| ||

456. Saṅghāṭivāsī agaho carāmi||
Nivuttakeso abhinibbutatto,||
Alippamāno idha mānavehi||
Akalla maṁ brāhmaṇa pucchi gottapañahaṁ."|| ||

[81] 457. "Pucchanti ve bho brāhmaṇā brāhmaṇehi saha 'brāhmaṇo no bhavan' ti||
"Brāhmaṇo, ce tvaṁ brūsi, mañ ca brūsi abrāhmaṇanaṁ||
taṁ taṁ Sāvittiṁ pucchāmi tipadaṁ catuvīsatakkharaṁ."|| ||

458. "Kiṁ nissitā isayo manujā khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ yaññam akappayiṁsu puthu idha loke."||
"Ya-d-antagu vedagu yaññakāle,||
yassāhutiṁ labhe, tass'ijjhe ti brūmi."|| ||

459. "Addhā hi tassa hutam ijjhe, (iti brāhmaṇo)||
Yaṁ tādisaṁ vedaguṁ addasāma,||
Tumhādisānaṁ hi adassanena||
Añño jano bhuñjati puraḷāsaṁ."|| ||

460. "Tasmātiha tvaṁ brāhmaṇa atthena atthiko upasaṅgamma puccha:||
Santaṁ vidhūmaṁ anighaṁ nirāsaṁ||
App-ev'idha abhivinde sumedhaṁ."|| ||

461. "Yaññe ratāhaṁ bho Gotama yaññaṁ yaṭṭhu kāmo, n-ā-haṁ pajānāmi, anusāsatu maṁ bhavaṁ,||
[82] Yattha hutaṁ ijjhate brūhi me taṁ."|| ||

"Tena hi tvaṁ brāhmaṇa odahassu sotaṁ dhammaṁ te desissāmi:|| ||

462. Mā jātiṁ puccha, caraṇañ ca puccha,||
Kaṭṭhā have jāyati jātavedo:||
Nīcā kulīno pi munī dhitimā||
Ājāniyo hoti hirīnisedho.|| ||

463. Saccena danto damasā upeto||
Vedantagū vusitabrahma-cariyo,||
Kālena tamhi havyaṁ pavecche,||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

464. Ye kāme hitvā agihā caranti||
susaññatattā tasaraṁ va ujju,||
kālena tesu havyaṁ pavecche,||
yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

465. Ye vīta-rāgā susamāhitindriyā||
cando va Rāhu-gahaṇā pamuttā,||
kālena tesu havyaṁ pavecche,||
yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

466. Asajjamānā vicaranti loke||
sadā satā hitvā mamāyitāni,||
kālena tesu havyaṁ pavecche,||
yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

467. Ye kāme hitvā Abhibhuyyacāri||
Yo vedi jāti-maraṇassa antaṁ,||
[83] Parinibbuto udaka-rahado va sīto||
Tathāgato arahati pūraḷāsaṁ.|| ||

468. Samo samehi visamehi dūre||
Tathāgato hoti anantapañño,||
Anūpalitto idha vā huraṁ vā||
Tathāgato arahati pūraḷāsaṁ.|| ||

469. Yamhi na māhā vasatī na māno,||
Yo vītalobho amamo nirāso,||
panuṇṇa kodho abhinibbutatto||
so brāhmaṇo sokamalaṁ abhāsi||
Tathāgato arahati pūraḷāsaṁ.|| ||

470. Nivesanaṁ yo manaso ahāsi||
Pariggahā yassa na santi keci,||
Anupādiyāno idha vā huraṁ vā||
Tathāgato arahati pūraḷāsaṁ.|| ||

471. Samāhito yo udatāri oghaṁ||
Dhammaṁ ca ñāsi paramāya diṭṭhiyā,||
Khīṇ'āsavo antimadehadhārī||
Tathāgato arahati pūraḷāsaṁ.|| ||

472. Bhavāsavā yassa vacī kharā ca||
Vidhupitā atthagatā na santi,||
Sa vedagu sabbadhi vippamutto||
Tathāgato arahati pūraḷāsaṁ.|| ||

473. Saṅgātigo yassa na santi saṅgā||
Yo mānasattesu amānasatto||
[84] Dukkhaṁ pariññāya sakhetta-vatthuṁ||
Tathāgato arahati pūraḷāsaṁ.|| ||

474. Āsaṁ anissāya vivekadassī||
Paravediyaṁ diṭṭhim upātivatto,||
Ārammaṇā yassa na santi keci||
Tathāgato arahati puraḷāsaṁ.|| ||

475. Parovarā yassa samecca dhammā||
Vidhupitā atthagatā na santi,||
Santo upādānakhaye vimutto||
Tathāgato arahati puraḷāsaṁ.|| ||

476. Saṇyojanaṁ jātikhayanatadassī||
Yo pānudi rāga-pathaṁ asesaṁ,||
Suddho niddoso vimalo akāco||
Tathāgato arahati puraḷāsaṁ.|| ||

477. Yo attanā attāṇaṁ nānupassati||
Samāhito ujjugato ṭhitatto,||
Sa ve anojo akhilo akaṅkho||
Tathāgato arahati puraḷāsaṁ."|| ||

478. Mohantarā yassa na santi keci,||
Sabbesu dhammesu ca ñāṇadassī, sarīrañ ca antimaṁ dhāreti,||
Patto ca sambodhi anuttaraṁ sivaṁ — ettāvatā yakkhassa suddhi —||
Tathāgato arahati puraḷāsaṁ.|| ||

[85] 479. "Hutaṁ ca mayahaṁ hutam atthu saccaṁ||
Yaṁ tādisaṁ vedagunaṁ alatthaṁ,||
Brahmā hi sakkhi: patigaṇhātu me Bhagavā, bhuñajatu me Bhagavā puraḷāsaṁ."|| ||

480. "Gāthābhigitaṁ me abhojaneyyaṁ||
Sampassataṁ brahmaṇa n'esa dhammo,||
Gāthābhigitaṁ panudanti buddhā,||
Dhamme sati brāhmaṇa vuttir esā.|| ||

481. Aññena ca kevalinaṁ mahesiṁ||
Khiṇāsavaṁ kukkuccavūpasantaṁ,||
Annena pānena upaṭṭhāhassu||
Khettaṁ hi taṁ puññapekhassa hoti."|| ||

482. "Sādhāhaṁ Bhagavā tathā vijaññaṁ||
Yo dakkhiṇaṁ bhuñejayya mādisassa,||
Yaṁ yaññakāle pariyosamāno pappuyya tava sāsanaṁ."|| ||

483. "Sārambā yassa vigatā, cittaṁ yassa anāvilaṁ,||
Vippamutto ca kāmehi, thinaṁ yassa panuditaṁ,|| ||

484. Simantānaṁ vinetāraṁ jāti-maraṇakovidaṁ,||
Muniṁ moneyyasampannaṁ tādisaṁ yaññam āgataṁ|| ||

485. Bhukuṭiṁ vinayitvāna pañajalikā namassatha,||
Pujetha annapānena, evaṁ ijhanti dakkhiṇā."|| ||

[86] 486. "Buddho bhavaṁ arahati puraḷāsaṁ||
Puññakkhettam anuttaraṁ,||
Āyāgo sabba-lokassa, bhoto dinnaṁ maha-p-phalān" ti.|| ||

Atha kho Sundarika-Bhāradvājo brāhmaṇo Bhagavantaṁ etad avoca: "Abhikkantaṁ bho Gotama, abhikkantaṁ bho Gotama, seyyathā pi bho Gotama nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭi-c-channaṁ vā vivareyya, muḷhassa vā Maggaṁ ācikkekhayya, andha-kāre vā tela pajjotaṁ dhareyya 'cakkhu-manto rūpāni dakkhintī' ti, evam evaṁ bhotā Gotamena anekapariyāyevana dhammo pakāsito. Es'āhaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāmi Dhammañ ca bhikkhu-saṅghañ ca labheyyāhaṁ bhoto Gotamassa santike pabbajjaṁ, labheyyaṁ upasampadan" ti. Alattha kho Sundarika-Bhāradvājo buhmaṇo Bhagavato santika pabbajjaṁ alattha upasampadaṁ, dacir'ūpasampanno kho pan'āyasmā Bhāradvājo eko cupakaṭṭho appamatto ātāpi pahit'atto viharatto na cirasse ca yass'atthāya kula-puttā samma-d-eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti.|| ||

Tad anuttaraṁ Brahma-cariya-pariyosānaṁ diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihāsi. Khiṇā jāti vusitaṁ Brahma-cariyaṁ kataṁ karaṇiṁ nāparaṁ itthāntāyāti abbhaññāsi aññataro ca kho pan'āyasmā Bhāradvājo Arahattaṁ ahositi.|| ||

Sundarika-Bhāradvāja Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

5. Māgha Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Rājagahe viharati Gijjhaguṭe pabbate. Atha kho Māgho māṇavo yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi, sammodaniyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vitisāretvā eka-m-antaṁ nisīdi. Eka-m-antaṁ nisanno kho Māgho māṇavo [87] Bhagavantaṁ etad avoca: || ||

Ahaṁ hi bho Gotama, dāyako dāna-pati vadaññu yā cayogo, dhammena bhoge pariyesāmi, dhammena bhoge pariyesitvā dhamma-laddhehi bhogehi dhammādhigatehi ekasasā pi dadāmi, davinnam pi dadāmi, tiṇṇam pi dadāmi, catunnam pi dadāmi, pañcannam pi dadāmi, chattam pi dadāmi, sattannam pi dadāmi, aṭṭhannam pi dadāmi, vanannam pi dadāmi, dasannam pi dadāmi, visāya pi dadāmi, tiṁsāya pi dadāmi, cattārisāya pi dadāmi, paññāsāya pi dadāmi, satassa pi dadāmi, bhiyyo pi dadāmi. Kacc'āhaṁ bho Gotamaṁ evaṁ dadanto evaṁ yajanto bahuṁ puññaṁ pasavāmi" ti. "Tagagha tvaṁ māṇava, evaṁ dadanto evaṁ yajanto bahuṁ puññaṁ pasavāsi, yo kho māṇava dāyako dāna-pati vadaññū yā cayogo dhammena bhoge pariyesati dhammena bhoge pariyesitvā dhamma-laddhehi bhogehi dhammādhigatehi ekasasā pi dadāmi, davinnam pi dadāmi, tiṇṇam pi dadāmi, catunnam pi dadāmi, pañcannam pi dadāmi, chattam pi dadāmi, sattannam pi dadāmi, aṭṭhannam pi dadāmi, vanannam pi dadāmi, dasannam pi dadāmi, visāya pi dadāmi, tiṁsāya pi dadāmi, cattārisāya pi dadāmi, paññāsāya pi dadāmi, satassa pi dadāmi, bhiyyo pi dadāmi.|| ||

Kacc'āhaṁ bho Gotamaṁ ekaṁ dadanto evaṁ yajanto bahuṁ puññaṁ pasavāmiti.|| ||

Atha kho Māgho māṇavo Bhagavantaṁ gāthāya ajjhabhāsi.|| ||

487. "Pucchām'abhaṁ bho Gotamaṁ vadaññuṁ (iti Māgho māṇavo)||
Kāsāyavāsiṁ agihaṁ carantaṁ||
Yo yā cayogo dāna-pati gahaṭṭo,||
puññatthiko yajati puññapekho||
[88] Dadaṁ paresaṁ idha annapānaṁ||
Kattha hutaṁ yajamānassa sujjhe."|| ||

488. "Yo yā cayogo dāna-pati gahaṭṭho (Māghā ti Bhagavā)||
Puññatthiko yajati puññapekho||
Dadaṁ paresaṁ idha annapānaṁ||
Ārādhaye dakkhiṇeyye hi tādi."|| ||

489. "Yo yā cayogo dāna-pati gahaṭṭho (iti Māgho māṇavo)||
Puññatthiko yajati puññapekho||
Dadaṁ paresaṁ idha annapānaṁ,||
Akkhāhi me Bhagavā dakkhiṇeyye."|| ||

490. "Yo ve asattā vicaranti loke||
Akiñ canā kevalino yatattā,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche,||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

491. Ye sabba-saṁyojana-bandhana-c-chidā||
Dantā vimutatā anīghā nirāsā,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche,||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

492. Ye sabba-saṁyojana-vippamuttā||
Dantā vimuttā anīghā nirāsā||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

493. Rāgañ ca dosañ ca pahāya mohaṁ||
Khiṇāsavā vusitabrahma-cariyā,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

494. Yesu na māyā vasati na māno,||
[89] Ye vitalobhā amamā nirasā,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

495. Ye ve na taṇhāsu upātipannā||
Vitareyya oghaṁ amamā caranti,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

496. Yesaṁ taṇhā n'atthi kuhiñci loke||
Bhavābhavāya idha vā huraṁ vā,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

497. Ye kāme hitvā agihā caranti||
Susaññatattā tasaraṁva ujjuṁ||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

498. Ye vitarāgā susamābhitindriyā||
Cando va Rāhu-gahaṇā pamuttā,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

499 Samitāvino vitarāgā akopā||
Yesaṁ gati n'atthi idha vippahāya,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

500. Jahitvā jāti-maraṇaṁ asesaṁ||
Kathaṁ-kathaṁ sabbam upātivattā,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

501. Ye attadipā vicaranti loke||
Akiñ canā sabbadhi vippamuttā,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

502. Ye h'ettha jānanti yathā tathā idaṁ||
'Ayam antimā, n'atthi puna-b-bhavo' ti,||
Kālena tesaṁ havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha.|| ||

[90] 503. Yo vedagu jhānarato satimā||
Sambodhipatto saraṇaṁ bahunnaṁ,||
Kālena tamhi havyaṁ pavecche||
Yo brāhmaṇo puññapekho yajetha."|| ||

504. "Addhā amoghā mama pucchānā ahu,||
Akkhāsi me Bhagavā dakkhiṇeyye,||
Tvaṁ h'ettha jānāsi yathā tathā idaṁ||
Tathā hi te vidito esa dhammo.|| ||

505. Yo yā cayogo dāna-pati gahaṭṭho iti Māgho māṇavo||
Puññatthiko yajati puññapekho,||
Dadaṁ paresaṁ idha annapānaṁ||
Akkhāhi me Bhagavā yañña-sampadaṁ."|| ||

506. "Yajassu yajamāno Māghā ti Bhagavā||
Sabbattha vippasādehi cittaṁ,||
Ārammaṇaṁ yajamānassa yaññaṁ,||
Ettha patiṭṭāya jahāti dosaṁ.|| ||

507. So vitarāgo pavineyya dosaṁ||
Mettaṁ citataṁ bhāvayaṁ appamāṇaṁ,||
Rattin-divaṁ satataṁ appamatto||
Sabbā disā pharate appamaññaṁ.|| ||

508. "Ko sujjhati muccati bhajjhati ca,||
Ken'attanā gacchati Brahma-lokaṁ,||
Ajānato me muni brūhi puṭṭho||
Bhagavā hi me sakkhi Brahm'ajja diṭṭho||
[91] Tuvaṁ hi no brahmasamo ti saccaṁ||
Kathaṁ uppajjati Brahma-lokaṁ jutimā."|| ||

509. "Yo yajati tividhaṁ yañña-sampadaṁ, (Māghā ti Bhagavā)||
Ārādhaye dakkhiṇeyyehi tadi,||
Evaṁ yajitvā sammā yā cayogo||
Upapajjati Brahma-lokan ti brūmi" ti.|| ||

Evaṁ vutte Māgho māṇavo Bhagavantaṁ etad avoca: "Abhikkantaṁ bho goma seyyathā pibho Gotama, kikkujjitaṁ vā ukkujjeya, paṭi-c-channaṁ vā vivareyya, muḷhassavā Maggaṁ ācikkheyya, andha-kāre vā tela-pajjotaṁ dhāreyya cakkhu-manto rūpāni dakkhintiti, evam evaṁ bhotā Gotamena aneka-pariyāyena dhammo pakāsito, ete mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāma Dhammañ ca bhikkhu-saṅghañca, upāsake no bhavaṁ Gotamo dhāretu ajja-t-agge pāṇupete saraṇaṁ gatanti.|| ||

Māgha Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

6. Sabhiya Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Rājagahe viharati Veḷuvane Kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena Sabhiyassa paribbājakassa purāṇasālohitāya devatāya pañhā udadiṭṭhā honti: "Yo te Sabhiya samano vā brāhmaṇo vā ime pañeha puṭṭho vyākaroti, tassa santike Brahma-cariyaṁ careyyāsi" ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbajāko tassā devatāya santike te pañhe uggahetvā, ye te samaṇa-brāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā [92] sādhusammatā bahu-janassa, seyyath'idaṁ: Purāṇo Kassapo Makkhali Gosālo Ajito Kesakamabali Pakudho Kaccāyano Sañajayo Bellaṭṭhiputto Nigaṇṭho Nātaputto. Te upasaṅkamitvā te pañeha pucchati. Te Sabhiyena paribbajakena pañeha puṭṭhā na sampāyanti. Asampāyantā kopañ ca dosañ ca a-p-paccayañ ca pātu-karonti, api ca Sabhiyañ ñeva paribbājakaṁ paṭipucchanti. Atha kho Sabhiyassa paribbājakassa etad ahosi: 'ye kho te bhonto samaṇa-brāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahu-janassa, seyyath'īdaṁ: Purāṇo Kassapo Makkhali Gosālo Ajito Kesakamabali Pakudho Kaccāyano Sañajayo Bellaṭṭhiputto Nigaṇṭho Nātaputto. Te mayā pañeha puṭṭhā na sampāyanti asampāyanatā kopañ ca dosañ ca a-p-paccayañ ca pātukāronti, api ca mamaññev'ettha paṭipucchanti: yan nun-ā-haṁ hināyāvattitvā kāme paribhuñejayyan' ti.|| ||

Atha kho Sabhiyassa paribbājakassa etad ahosi: 'ayam pi samaṇo Gotamo saṅghi c'eva gaṇi ca gaṇācariyo ca ñāto yasassi titthakaro sādhusammāto bahu-janassa: yan nun-ā-haṁ samaṇaṁ Gotamaṁ upasaṅkamitvā ime pañeha puccheyyan' ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbajākassā etad ahosi: 'ye pi kho te bhanto samaṇa-brāhmaṇā jiṇaṇā vuddhā mahallakā addhagatā vayo anuppattā therā rattaññu cira-pabba-jitā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahu-janassa, seyyath'idaṁ: Purāṇo Kassapo [93] Makkhali Gosālo Ajito Kesakamabali Pakudho Kaccāyano Sañajayo Bellaṭṭhiputto Nigaṇṭho Nātaputto. Te pi mayā pañeha puṭṭho na sampāyanti. Asampāyantā kopañ ca dosañ ca a-p-paccayañ ca pātu-karonti, api ca mañ ñev'ettha paṭipucchanti. Kaṁ pana me samaṇo Gotamo ime pañeha puṭṭho vyākarisasati, samaṇo hi Gotamo daharo c'eva jātiyā navo ca pabbajāyā' ti. Atha kho Sabhiyassa paribbājakassa etad ahosi: 'samaṇo kho "daharo" ti na uññātabbo na paribhotabbo, daharo pi ce samaṇo hoti, so ca hoti mahiddhiko mah-ā-nubhāvo, yan nun-ā-haṁ samaṇaṁ Gotamaṁ upasaṅkamitvā ime pañeha puccheyyan' ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbājako yena Rājāgahaṁ tena cārikaṁ pakkāmi. Anupubbena cārikaṁ caramāno yena Rājagahaṁ Veḷuvanaṁ Kalandakanivāpo, yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ samemādi, sammodaniyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vitisāretvā eka-m-antaṁ nisīdi, eka-m-antaṁ nisinno kho Sabhiyo paribbājako Bhagavantaṁ gāthāya ajjhābhāsi:|| ||

510. "Kaṅkhi vecikicchi āgamaṁ (iti Sabhiyo)||
Pañeha pucchituṁ abhikaṅkhamāno,||
Tes'antakaro bhavāhi me,||
pañeha me puṭṭho anupubbaṁ anu-Dhammaṁ vyākarohi me."|| ||

[94] 511. "Durato āgato si Sabhiyā (ti Bhagavā)||
Pañeha pucchituṁ abhikamkhamāno,||
Tes'antakaro bhavāhami te,||
pañeha te puṭṭho anupubbaṁ anu-Dhammaṁ vyākarohi te.|| ||

512. Puccha maṁ Sabhiya pañhaṁ, yaṁ kiñci manas'icchasi,||
Tassa tass'eva pañahassa ahaṁ antaṁ karomi te" ti|| ||

Atha kho Sabhiyassa paribbājakassa etad ahosi: "acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho, yaṁ vatāhaṁ aññesu samaṇa-brāhmaṇesu okāsamattam pi nālatthaṁ, taṁ me idaṁ samaṇena Gotamena okāsakammaṁ katan" ti atta-mano pamodito udaggo pitisomanassajāto Bhagavantaṁ pañhaṁ pucchi: || ||

513. "Kiṁ pattinam āhu bhikkhunaṁ (iti Sabhiyo)||
Sorataṁ kena, kathañ ca dannam āhu,||
Buddho ti kathaṁ pacuccati,||
Puṭṭho me Bhagavā vyākarohi."|| ||

[95] 514. "Pajjena katena antanā (Sabhiyā ti Bhagavā) pari-Nibbānagato vitiṇñakaṅkho,||
vibhavañ ca bhavañ ca vipa-p-pahāya||
Vusitavā khiṇapuna-b-bhavo sa bhikkhu.|| ||

515. Sabbattha upekkhako satimā||
Na so hiṁsati kañci sabba-loke,||
Tiṇṇo samaṇo anāvilo,||
Ussadā yassa na santi, sorato so.|| ||

516. Yass'indriyāni bhāvitāni||
Ajjhantaṁ bahiddhā ca sabba-loke,||
Nibbijjha imaṁ parañ ca lokaṁ||
Kālaṁ kaṅkhati bhāvito, sa danto.|| ||

517. Kappāni viceyya kevalāni||
Saṁsāraṁ dubhayaṁ cut'upapātaṁ,||
Vigatarajam an-aṅgaṇaṁ visuddhaṁ||
Pattaṁ jātikkhayaṁ tam āhu buddhan" ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbājako Bhagavato bhāsitaṁ abhinan'ditvā anumo-ditvā atta-mano pamodito udaggo pitisomanassajāto Bhagavantaṁ uttariṁ pañahaṁ pucchi: || ||

518. "Kiṁ pattinamāhu brāhmaṇaṁ (iti Sabhiyo)||
Samaṇaṁ kena kathañ ca nhātako ti,||
[96] Nāgo ti kathaṁ pavuccati||
Puṭṭho me Bhagavā vyākarohi."|| ||

519. "Bāhitvā sabbapāpāni (Sabhiyāti Bhagavā)||
Vimalo sādhu samāhito ṭhitatto,||
Saṁsāram aticca kevali so,||
Asito tādi pavuccate (sa) brāhmā.|| ||

520. Samitāvi pahāya puññapāpaṁ||
Virajo ñatvā imaṁ parañ ca lokaṁ,||
Jātimaraṇaṁ upātivatto||
Samaṇo tādi pacuccate tathattā.|| ||

521. Ninhāya sabbapāpakāni||
Ajjhattaṁ bahiddhā ca sabba-loke,||
Dvemanussesu kappiyesu||
Kappaṁ n'eti tam āhu nhātako ti.|| ||

522. Āguṁ na karoti kiñci loke,||
Sabbasaṁyoge visajja bandhanāni;||
Sabbattha na sajjati vimutto||
Nāgo tadi pavuccate tathattā" ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbājako Bhagavato bhāsitaṁ abhinan'ditvā anumo-ditvā atta-mano pamodito udaggo pitisomanassajāto Bhagavantaṁ uttariṁ pañahaṁ pucchi: || ||

523. "Kaṁ khettajinaṁ vadanti buddhā (iti Sabhiyo)||
Kusalaṁ kena kathañ ca paṇḍito ti,||
[97] Muni nāma kathaṁ pavuccati||
Puṭṭho me Bhagavā vyākarohi."|| ||

524. "Khettāni viveyya kevalāni (Sabhiyāti Bhagavā)||
Divyaṁ mānusakañ ca brahmakhettaṁ,||
Sabbakhettamūlabandhanā pamutto||
Khettajino tadi pavuccate tathattā.|| ||

525. Kosāni viceyya kevalāni||
Dibbaṁ mānusakañ ca brahmakosaṁ,||
Sabbakosamūlabandhanā pamutto||
Kusalo tādi pavuccate tathattā.|| ||

526. Dubhayāni viveyya paṇḍarāni||
Ajjhattaṁ bahiddhā ca sudadhipañño,||
Kaṇhaṁ-sukkam upātivatto||
Paṇḍito tādi pavuccate tathattā.|| ||

527. Asatañ ca satañ ca ñatvā dhammaṁ||
Ajjhattaṁ bahiddhā ca sabba-loke,||
Devamananussehi pujaniyo so||
Saṅgaṁ jālam aticca so muni" ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbājako Bhagavato bhāsitaṁ abhinan'ditvā anumo-ditvā atta-mano pamodito udaggo pitisomanassajāto Bhagavantaṁ uttariṁ pañahaṁ pucchi: || ||

[98] 528. "Kiṁ pattinam āhu vedaguṁ (iti Sabhiyo)||
Anuviditaṁ kena, kathañ ca viriyavā ti,||
Ājāniyo kin ti nāma hoti,||
Puṭṭho me Bhagavā vyākarohi."|| ||

529. "Vedāni viceyya kevalāni (Sabhiyā ti Bhagavā)||
Samaṇānaṁ yāni p'atthi brāhmaṇānaṁ,||
Sabba vedanāsu vitarāgo||
Sabbaṁ vedam aticca vedagu so.|| ||

530. Anuvicca papañca nāma-rūpaṁ||
Ajjhattaṁ bahiddhā ca rogamulaṁ,||
Sabbarogamūlabandhanā pamutto||
Anuvidito tādi pavuccate tathattā|| ||

531. Virato idha sabbapāpakehi||
Nirayadukkham aticca viriyavā so,||
So viriyavā padhānavā||
Dhiro tādi pavuccate tathattā.|| ||

532. Yass'asasu lutāni bandhanāni||
Ajjhattaṁ bahiddhā ca saṅgamūlaṁ,||
Sabbasaṅgamūlabandhanā pamutto||
Ājāniyo tādi pavuccate tathattā" ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbājako Bhagavato bhāsitaṁ abhinan'ditvā anumo-ditvā atta-mano pamodito udaggo pitisomanassajāto Bhagavantaṁ uttariṁ pañahaṁ pucchi: || ||

533. "Kiṁ panttinam āhu sottiyaṁ (iti Sabhiyo)||
[99] Ariyaṁ kena, kathañ ca caraṇavā ti,||
Paribbājako kin ti nāma hoti||
Puṭṭho me Bhagavā vyākarohi."|| ||

534. "Sutvā sabba-dhammaṁ abhiññāya loke (Sabhiyā ti Bhagavā)||
Sāvajjānavajjaṁ yad atthi kiñci,||
Abhibhuṁ akathaṁ-kathiṁ vimuttaṁ||
Anighaṁ sabbadhi-m-āhu sottiyo" ti.|| ||

535. Chetvā āsavāni ālayāni||
Vidvā so na upeti gabbhaseyyaṁ,||
Saññaṁ tividhaṁ panujja paṅkaṁ||
Kappan n'eti tam āhu ariyo ti.|| ||

536. Yo idha caraṇesu pantipatto||
Kusalo sabbadā ājāni dhammaṁ,||
Sabbattha na sajjati vimutto||
Paṭighā yass na santi, caraṇavā so.|| ||

537. Dukkhavepakkaṁ yad atthi kammaṁ||
Uddham adho tiriyañ cāpi majjhe,||
Paribbājayitā pariññacāri||
Māyaṁ mānam atho pi lobhakodhaṁ||
Pariyantam akāsi nāma-rūpaṁ||
Taṁ paribbājakam āhu pattipattan" ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbājako Bhagavato bhāsitaṁ abhinan'ditvā anumo-ditvā atta-mano pamodito udaggo [100] pitisomanassajāto uṭṭhāy āsanā ekaṁsaṁ uttarā-saṅgaṁ karitvā yena Bhagavā ten'añajalim pāṇāmetvā Bhagavantaṁ samamukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthavi: || ||

538. "Yāni ca tīṇi yāni ca saṭṭhi||
Samaṇappavāda sitāni bhuripañña,||
Saññakkhara-saññanissitāni||
Osaraṇāni vineyya oghantam agā.|| ||

539. Antagu si pāragu dukkhassa,||
Arahāsi sammāSamBuddho, khiṇāsavaṁ taṁ maññe,||
Jutimā mutimā pahutapañño,||
Dukkhass'antakara atāresi maṁ.|| ||

540. Yaṁ me kaṅkhitam aññāsi||
Vicikicchāṁ maṁ atāresi, namo te,||
Muni monapathesu pattipatta||
Akhila Ādiccabandhu sorato si.|| ||

[101] 541. Yā me kaṅkhā pure āsi, taṁ me vyākāsi cakkhumā,||
Addhā muni si SamBuddho, n'atthi nivaraṇā tava.|| ||

542. Upāyāsā ca te sabbe viddhastā vinaḷīkatā,||
Sitibhūto damappatto dhitimā saccanikkamo.|| ||

543. Tassa te nāga nāgassa mahāvīrassa bhāsato,||
Sabbe devā anumodanti ubho Nārada-Pabbatā.|| ||

544. Namo te purisājañña, nāmo te puri Suttama,||
Sadevakasmiṁ lokasmiṁ n'atthi te paṭipuggalo.|| ||

545. Tuvaṁ Buddho tuvaṁ Satthā tuvaṁ Mārābhibhu muni,||
Tuvaṁ anusaye chetvā tiṇeṇā tāres'imaṁ pajaṁ.|| ||

546. Upadhi te samatikkantā, āsavā te padāḷitā,||
Siho si anupādāno pabhinabhayabheravo.|| ||

547. Puṇḍarikaṁ yathā vaggu toye na upalippati,||
Evaṁ puññe ca pāpe ca ubhaye tvaṁ na lippasi,||
Pāde vīra pasārehi, Sabhiyo vandati Satthuno" ti.|| ||

Atha kho Sabhiyo paribbājako Bhagavato pādesu sirasā nipatitvā Bhagavantaṁ etad avoca: abhikkantaṁ bho Gotama, abhikkantaṁ bho Gotama, seyyathā pi bho Gotama nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭi-c-channaṁ vā vivareyya, muḷhassa vā Maggaṁ ācikkekhayya, andha-kāre vā tela pajjotaṁ dhareyya cakkhu-manto rūpāni dakkhinti, evam evaṁ bhotā Gotamena anekapariyāyevana dhammo pakāsito es'āhaṁ bhavantaṁ gomaṁ saraṇaṁ gacchāmi Dhammañ ca bhikkhu Saṅghañca labheyyāhaṁ bhāneta, Bhagavato santike pabbajjaṁ labheyyaṁ [102] upasampadan" ti. "Yo kho Sabhiya, añña-titthiyapubbo imasmiṁ Dhamma-Vinaye ākaṅkhati pabbajaṁ ākaṅkhati upasampadaṁ, so cattāro māse parivasati, catunnaṁ māsānaṁ accayena āraddha-cittā bhikkhu pabbā-jenti upasampādenti bhikkhu bhāvāya, apica mettha puggalavemattatā viditā" ti.|| ||

"Sace bhante, añña-titthiya-pubbā imasmiṁ Dhamma-Vinaye ākaṅkhantā pabbajajaṁ ākaṅkhantā upasampadaṁ catutāro māse parivasanti, catunnaṁ māsānaṁ accayena āraddha-cittā bhikkhu pabbājenatti upasampādenti bhikkhu-bhāvāya, ahaṁ cattāri vassāni parivasissāmi, catunnaṁ vassānaṁ accayena āradadhacittā bhikkhu pabbājentu upasampādentu bhikkhu-bhāvāyāti. Alattha kho Sabhiyo paribbājako Bhagavato santake pabbajjaṁ alattha upasampadaṁ, dacir'ūpasampanno kho pan'āyasmā Bhāradvājo eko cupakaṭṭho appamatto ātāpi pahit'atto viharatto na cirasse ca yass'atthāya kula-puttā samma-d-eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti.|| ||

Sabhiya Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

7. Sela Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Aṅguttarāpesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhu-saṅghena saddhiṁ aḍḍhateḷa- [103] sehi bhikkhu-satehi yena Āpaṇaṁ nāma Aṅguttarāpānaṁ nigamo tad avasari. Assosi kho Keṇiyo jaṭilo: "Samaṇo khalu bho Gotamo Sakya-putto Sakya-kulā pabba-jito Aṅguttarāpesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhu-saṅghena saddhiṁ aḍḍhateḷasehi bhikkhu-satehi Āpaṇaṁ anuppatto, taṁ kho pana bhavantaṁ Gotamaṁ evaṁ kalyāṇo kitti-saddo abbhu-g-gato, "iti pi so Bhagavā arahaṁ sammāSamBuddho vijjā-caraṇa-sampanno Sugato loka-vidu anuttaro purisa-damma-sārathi Satthā deva-manussānaṁ Buddho Bhagavā" ti so imaṁ lokaṁ sa-devakaṁ sa-Mārakaṁ sabrahamakaṁ sa-s-samaṇa-brāhmaṇiṁ pajaṁ sadevamunassaṁ sayaṁ abhiññā sacchi-katvā pavedeti, so dhammaṁ deseti ādi-kalyāṇa majjhe kalyāṇaṁ pariyosāna-kalyāṇaṁ sātthaṁ savyañajanaṁ kevala-paripuṇaṇaṁ pariyuddhaṁ Brahma-cariyaṁ pakāseti, sādhu kho pana tathā-rūpānaṁ arahataṁ dasasnaṁ hoti" ti.|| ||

Atha kho Keṇiyo jaṭilo yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi, sammodiniyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vitisāretvā eka-m-antaṁ nisīdi. Eka-m-antaṁ nisinnaṁ kho Keṇiyaṁ jaṭilaṁ Bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi.|| ||

Atha kho Keṇiyā jaṭilo Bhagavatā dhammiyā kathāya sanda-s-sito samāda-pito samutte-jito sampahaṁ-sito Bhagavantaṁ etad avoca: "Adhivāsetu me bhavaṁ Gotamo svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhu-saṅghenā" ti, evaṁ vutto Bhagavā Keṇiyaṁ jaṭilaṁ etad avoca: "Mahā kho Keṇiya, [104] bhikkhu-saṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhu-satāni, tvañ ca kho brāhmaṇesu abhi-p-pasanno" ti. Dutiyam pi kho Keṇiyo jaṭilo Bhagavantaṁ etad avoca: "Kiñ cāpi bho Gotama, mahā bhikkhasaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhu-satāni, ahañ ca brāhmaṇesu abhi-p-pasanno, adhivāsetu me bhavaṁ Gotamo svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhu-saṅghenā" ti. Dutiyam pi kho Bhagavā Keṇiyo jaṭilaṁ etad avoca: "Mahā Keṇiya, bhikkhasaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhu-satāni, tvañ ca kho brāhmaṇesu abhi-p-pasanno"ti. Tatiyam pi kho Keṇiyo jaṭilo Bhagavantaṁ etad avoca: "Kiñ cāpi bho Gotama, mahā bhikkhasaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhu-satāni, ahañ ca brāhmaṇesu abhi-p-pasanno, adhivāsetv-eva me bhavaṁ Gotamo svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhu-saṅghenā" ti.|| ||

Adhivāsesi Bhagavā tuṇahibhāvena.|| ||

Atha kho Keṇiyo jaṭilo Bhagavantaṁ adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāyasā yena sako assame ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā mitt-ā-macce ñātisālohite āmantesi: "Suṇantu me bhonto mittāmacacā ñātisā-lohitā samaṇo me Gotamo nimantito svātanāya bhattaṁ sadadhiṁ bhikkhu-saṅghena yena me kāyaveyyāvaṭikaṁ kareyyā" ti.|| ||

"Evaṁ bho" ti kho Keṇiyassa jaṭilassa mitt-ā-maccā ñātisā-lohitā Keṇiyassa jaṭilassa paṭi-s-sutvā app-ekacce uddhanānani khaṇanti, app-ekacce kaṭṭhāni phālenti, app-ekacce bhājanti dhovanti, app-ekacce udaka-maṇikaṁ patiṭṭhāpenti, app-ekacce āsanāni paññāpenti. Keṇiyo pana jaṭilo sāmaṁ yeva maṇḍalamālaṁ paṭiyādeti.|| ||

Tena kho pana samayena Selo brāhmaṇo Āpaṇe paṭivasati [105] tiṇaṇaṁ vedānaṁ pāragu sanighaṇaṭukeṭubhānaṁ sākkhara-p-pabhe-dānaṁ itihāsa-pañca-mānaṁ padako veyyākaraṇo lokāyatamahā-purisa-lakkhaṇesu anavayo, tīṇi māṇavakasatāni matte vāceti. Tena kho pana samayena Keṇiye jaṭile Sele brāhmaṇe abhi-p-pasanno hoti|| ||

Atha kho Selo brāhmaṇo tihi māṇavakasatehi parivuto jaṅghā-vihāraṁ anucaṅkammāno anuvicaramāno yena Keṇiyassa jaṭilassa assamo ten'upasaṅkami. Addasā kho Selo brāhmaṇo Keṇiyasmiṁ jaṭile app-ekacce uddhanānani khaṇante, app-ekacce kaṭṭhāni phālenti, app-ekacce bhājanti dhovanti, app-ekacce udaka-maṇikaṁ patiṭṭhāpenti, app-ekacce āsanāni paññāpenti. Keṇiyaṁ pana jaṭilaṁ sāmañ ñeva maṇḍalamālaṁ paṭiyādentaṁ disvā Keṇiyaṁ jaṭilaṁ etad avoca: || ||

"Ki nu bhoto Keṇiyassa āvāho vā bhavissati, vihāho vā bhavissati, mahāyañño vā pacucapaṭṭhito, rājā vā Māgadho Seniyo Bimbisāro nimantino svātanāya saddhiṁ balakāyenā" ti?|| ||

"Na me Sela, āvāho bhavissati, na pi vihābho bhavissati, na pi rājā Māgadho Seniyeba Bimbisāro nimattito svātanāya saddhiṁ balakāyena, api ca kho me mahāyañño pacc'upaṭṭhito atithi. Samaṇo Gotamo Sakya-putto Sakya-kulā pabba-jito Aṅguttarāpesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhu-saṅghena saddhiṁ aḍḍhateḷasehi bhikkhu-satehi Āpaṇaṁ anuppatto. Taṁ kho [106] pana bhavantaṁ Gotamaṁ evaṁ kalyāṇo nitti saddo abbhu-g-gato "Iti pi so Bhagavā arahaṁ sammāSamBuddho vijjā-caraṇa-sampanno Sugato loka-vidu anuttaro purisa-damma-sārathi Satthā deva-manussānaṁ Buddho Bhagavā" ti so me nimattito svātanāya saddhiṁ bhikkhu-saṅghenā" ti.|| ||

"Buddho" ti kho bho Keṇiya, vadesi? "'Buddho' ti bho Sela, vadāmi." "Buddho" ti bho Keṇiya, vadesi? "'Buddho' ti bho sela vadāmi" ti.|| ||

Atha bho Selassa brahmaṇassa etad ahosi: "Ghoso pi kho eso dullabho lokasmiṁ yadidaṁ 'Buddho' ti. Āgatāni kho pana asmākaṁ mantesu dvattiṁsa mahā-purisa-lakkhanāni, yehi samannāgatassa mahā-purisassa dve va gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṁ ajjhā-vasati, rājā hoti cakka-vatti dhammiko Dhamma-rājā cāturanto vijitāvi jana-padatthācariya-p-patto santaratanasamannāgato. Tass'imāni satta ratanāni bhavanti, seyyath'īdaṁ: cakka-ratanaṁ hatthi-ratanaṁ assa-ratanaṁ maṇi-ratanaṁ itthi-ratanaṁ gahapati-ratanaṁ pariṇāyakaratanam eva sattamaṁ, parosahassaṁ kho pan'assa puttā bhavatti surā viraṅgarūpā parasena-p-pamaddanā, so imaṁ paṭhaviṁ sāgarapariyantaṁ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhā-vasati. Sace kho panāgārasmā anagāriyaṁ pabbajati, arahaṁ hoti sammāSamBuddho loka vivatta-c-chaddo' —|| ||

"Kahaṁ pana bho Keṇiya, etarahi so bhavaṁ Gotamo viharati arahaṁ sammāsammuddho" ti?|| ||

Evaṁ vutte Keṇiyo jaṭilo dakkhiṇaṁ bāhaṁ paggahetvā Selaṁ brāhmaṇaṁ etad avoca: [107] "yen'esā bho Sela nilavanarāji" ti.|| ||

Atha kho Selo brāhmaṇo tihi māṇavakasatehi saddhiṁ yena Bhagavā tenupasaṅkakami. Atha kho Selo brāhmaṇo te māṇavake āmantesi: "Appa-saddā honto āga-c-chantu pāde padaṁ nikkhipantā, durāsadā hi te Bhagavanto sīhā va ekacarā, yadā c'āhaṁ bho samaṇena Gotamena saddhiṁ manteyyaṁ, mā me bhonto, antar'antarā kathaṁ opātetha, kathā-pariyosānaṁ me bhavanto āgamentu" ti.|| ||

Atha kho Selo brāhmaṇo yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodi, sammodaniyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vitisāretvā eka-m-antaṁ nisīdi. Eka-m-antaṁ nisinno kho Selo brāhmaṇo Bhagavato kāye dvattiṁsa mahā-purisa-lakkhanāni samannesi. Addasā kho Selo brāhmaṇo Bhagavato kāye dvattiṁsa mahāpuraghalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve, dvisu mahā-purisa-lakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhi-muccati na sampasidati, kosohite ca vatthaguyhe pahutajivhatāya ca.|| ||

Atha kho Bhagavato etad ahosi: "Passati kho me ayaṁ Selo brāhmaṇo dvittiṁsa mahā-purisa-lakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve, dvisu mahā-purisa-lakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhi-muccati na sampasidati, kosohite ca vatthaguyhe pahutajivhatāya cā" ti. Atha kho Bhagavā tathā-rūpaṁ iddhābhisaṅkhāraṁ abisaṅkhāsi yathā addasa Selo brāhmaṇo Bhagavato kosohitaṁ [108] vatthaguyhaṁ. Atha kho Bhagavā jivhaṁ ninnāmetvā ubho pi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubho pi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalam pi nalāṭamaṇḍalaṁ jivhāya chadesi.|| ||

Atha kho Selassa brahmaṇassa etad ahosi: "Samannāgato kho samaṇo Gotamo dvattiṁsamahā-purisa-lakkhaṇehi paripuṇṇehi no aparipuṇṇehi, no ca kho naṁ jānāmi 'Buddho vā no vā.' Sutaṁ kho pana metaṁ brāhmaṇānaṁ vuddhānaṁ mahallakānaṁ ācariya-pācariyānaṁ bhāsa-mānānaṁ, 'Ye te bhavanti Arahanto sammāSamBuddho te sake vaṇṇe bhaññamāne attāṇaṁ pātu-karonti' ti, yan nun-ā-haṁ samaṇaṁ Gotamaṁ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthaveyyan" ti. Atha kho Sele brāhmaṇo Bhagavantaṁ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthavi.|| ||

548. "Paripuṇṇakāyo suruci sujāto cārudasasano,||
Suvaṇṇavaṇṇo si Bhagavā susukkadāṭho si viriyavā.|| ||

549. Narassa hi sujātassa ye bhavanti viyañajanā||
Sabbe te tava kāyasmiṁ mahā-purisa-lakkhaṇā.|| ||

550. Pasannanetto sumukho brahā uju patāpavā,||
Majjhe samaṇaSaṅghassa ādicco va virocasi.|| ||

551. Kalyāṇadassano bhikkhu kañcanasannibhattaco,||
Kiṁ te samaṇabhāvena evaṁ uttamavaṇṇino.|| ||

552. Rājā arahasi bhavituṁ cakka-vatti rathesabho,||
Cāturanto vijitāvī Jambusaṇḍassa issaro.|| ||

[109] 553. Khattiyā bhoja-rājāno anuyuttā bhavatti te,||
Rājābhirājā manujindo rajjaṁ kārehi Gotama."|| ||

554. "Rājāham asmi Sela (iti Bhagavā ) Dhamma-rājā anuttaro,||
Dhammena cakkaṁ vattemi cakkaṁ appati-vattiyaṁ."|| ||

555. "SamBuddho paṭijānāsi (iti Selo brāhmaṇo) 'Dhamma-rājā anuttaro||
Dhammena cakkaṁ vattemi' ita bhāsasi Gotama.|| ||

556. Ko nu senāpita bhoto sāvako Satthu-d-anthayo,||
Ko te imaṁ anuvatteti Dhamma-cakkaṁ pavattitaṁ."|| ||

557. "Mayā pavattitaṁ cakkaṁ (Selā ti Bhagavā) Dhamma-cakkaṁ anuttaraṁ,||
Sāriputto anuvatteti anujāto Tathāgataṁ|| ||

558. Abhiññeyyaṁ abhiññātaṁ bhāvetabbañ ca bhāvitaṁ,||
Pahātabbaṁ pahinaṁ me, tasmā Buddho'smi brāhmaṇa|| ||

559. Vinayassu mayi kaṅkhaṁ adhimuccassu brāhmaṇa,||
Dullabhaṁ dassanaṁ hoti sambuddhānaṁ abhiṇhaso.|| ||

[110] 560. Yesaṁ vo dullabho loke pātu-bhāvo abhiṇahaso,||
So'haṁ brāhmaṇa sambudedhā salla-katto anuttaro|| ||

561. Brahmabhūto atitulo Mārasena-p-pamaddano,||
Sabbāmitte vasikatvā modāmi akutobhayo."|| ||

562. "Imaṁ bhonto nisāmetha, yathā bhāsati cakkhumā,||
Sallakatto mahāvīro siho va nadati vane|| ||

563. Brahmabhūtaṁ atitulaṁ Mārasena-p-pamaddanaṁ,||
Ko disvā na-ppasideyya api kaṇh'ābhijātiko.|| ||

564. Yo maṁ icchati anvetu, yo vā n'icchati gacchatu,||
Idh'āhaṁ pabbajissāmi varapaññassa santike."|| ||

565. "Etañ ce ruccati bhoto Sammā Sambuddha-sāsanaṁ,||
Mayam pi pabbajissāma varapaññassa santike."|| ||

566. "Brāhmaṇā tisatā ime yā canti pañajalikatā,||
Buhmacariyaṁ carissāma Bhagavā tava santike."|| ||

567. "Svākkhātaṁ Brahma-cariyaṁ (Selā ti Bhagavā) sandiṭṭhikam akalikaṁ,||
Yattha amoghā pabbajjā appamattassa sikkhato" ti.|| ||

Alattha kho Selo brāhmaṇo sapariso Bhagavato santike pabbajjaṁ, alattha upasampadaṁ.|| ||

Atha kho Keṇiyo jaṭilo tassā rattiyā accayena sake assame paṇitaṁ khādaniyaṁ bhojaniyaṁ paṭiyādāpetvā [111] Bhagavato kālaṁ ārocāpasi: "Kālo bho Gotama niṭṭhitaṁ bhattan" ti.|| ||

Atha kho Bhagavā pubbanahasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaram ādāya yena Keṇiyassa jaṭilassa assamo ten'upasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi, saddhiṁ bhikkhu-saṅghena. Atha kho Keṇiyo jaṭilo Buddha-pamukhaṁ bhikkhu-saṅghaṁ paṇitena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho Keṇiyo jaṭilo Bhagavantaṁ bhuttāmiṁ onitapattapāṇiṁ aññataraṁ nicaṁ āsanaṁ gahetvā eka-m-antaṁ nisīdi. Eka-m-antaṁ nisinnaṁ kho Kheṇiyaṁ jaṭilaṁ Bhagavā imāhi gāthāhi anumodi.|| ||

568. "Aggihuttamukhā yaññā, Sāvitti chandaso mukhaṁ,||
Rājā mukhaṁ manussānaṁ, nadinaṁ sāgaro mukhaṁ.|| ||

569. Nakkhattāṇaṁ mukhaṁ cando, ādicco tapataṁ mukhaṁ,||
Puññaṁ ākaṅkha-mānānaṁ saṅgho ve yajataṁ mukhat" ti.|| ||

Atha kho Bhagavā Keṇiyaṁ jaṭilaṁ imāhi gāthāhi anumo-ditvā uṭṭhāy āsanā pakkāmi.|| ||

Atha kho āyasmā Selo sapariso eko vupakaṭṭho appamatto ātāpi pahit'atto viharatto na cirass'eva [112] yass'atthāya kula-puttā samma-d-eva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti. Tad anuttaraṁ Brahma-cariya-pariyosānaṁ diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā sacchi-katvā upasampajja vihāsi.|| ||

Khiṇā jāti, vusitaṁ Brahma-cariyaṁ, kataṁ karaṇiyaṁ, nāparaṁ itthāntāyā' ti abbhaññāsi. Aññataro ca kho pan'āyasmā Selo sapariyo arahataṁ ahosi.|| ||

Atha kho āyasmā Selo sapariso yena Bhagavā ten'upasaṅkami. Upasaṅkamitvā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā yena Bhagavā ten'añajalim paṇāmetvā Bhagavantaṁ gāthāhi ajjhabhāsi.|| ||

570. "Yaṁ taṁ saraṇam āgamma ito aṭṭhami cakkhuma,||
Sattarattena Bhagavā dant'ambha tava sāsane.|| ||

571. Tuvaṁ Buddho, tuvaṁ Satthā, tuvaṁ Mārābhābhu muni,||
Tuvaṁ anusaye chetvā tiṇṇo tāres'imaṁ pajaṁ.|| ||

572. Upadhi te samatikkantā, āsavā te padālitā,||
Siho si anupādāno pahiṇahayabheravo.|| ||

573. Bhikkhavo tisatā ime tiṭṭhanti pañajalikatā,||
Pāde cira pasārehi nāgā vandantu Satthuno" ti.|| ||

Sela Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

8. Salla Suttaṁ

[faus] [than]

574. Animittam anaññātaṁ maccānaṁ idha jīvitaṁ kasirañ ca parittañ ca, tañ ca dukkhena saññutaṁ [113] 575. Na hi so upakkamo atthi, yena jātā na miyyare, jaram pi patvā maraṇam, evaṁ dhammā hi pāṇino. 576. Phalānam iva pakkānaṁ pāto papatanā bhayaṁ evaṁ jātānaṁ maccānaṁ niccaṁ maraṇato bhayaṁ 577. Yathā pi kumbhakārassa katā mattikabhājanā sabbe bhedanapariyantā, evam maccāna jivitaṁ 578. Dharā ca mahantā ca ye bālā ye ca paṇḍitā sabbe maccuvasaṁ yanti, sabbe maccuparāyanā 579. Tesaṁ maccuparetānaṁ gacchataṁ paralokato na pitā tāyate puttaṁ ñātī vā pana ñātake. 580. Pekkhantaṁ yeva ñātīnaṁ passa lālapataṁ puthu ekameko va maccānaṁ go vajjho viya niyyati. 581. Evam abbhāhato loko maccunā ca jarāya ca, — tasmā dhīrā na socanti viditvā loka-pariyāyaṁ. 582. Yassa Maggaṁ na jānāsi āgatassa gatassa vā, ubhu ante asampassaṁ niratthaṁ paridevasi. 583. Paridevayamāno ce kañcid atthaṁ udabbahe sammūḷho hiṁsam attāṇaṁ, kayira c'enaṁ vicakkhaṇo. 584. Nahi ruṇṇena sokena santiṁ pappoti cetaso,||
Bhiyy'ass'uppajjate dukkhaṁ sarīraṁ upabhaññati.|| ||

[114] 585. Kiso vicaṇṇo bhavati hiṁsam attāṇam attatā,||
Na tena petā pālenti, niratthā paridevanā.|| ||

586. Sokam appajahaṁ jantu bhiyyo dukkhaṁ nigacchati,||
Anutthuṇanto kāla-kataṁ sokassa vasam anvagu.|| ||

587. Aññe pi passa gamine yathā-kammupage nare,||
Maccuno vasam āgamma phandante v'idha pāṇino.|| ||

588. Yena yena hi maññanti, tato taṁ hoti aññathā,||
Etādiso vinābhāvo, passa lokassa pariyāyaṁ.|| ||

589. Api ce vassa-sataṁ jive bhiyyo vā pana mānavo,||
Ñātisaṅghā vinā hoti, jānāti idha jīvitaṁ.|| ||

590. Tasmā arahato sutvā vineyya paridevitaṁ,||
Petaṁ kālekataṁ disvā 'na so labbhā mayā' iti.|| ||

591. Yathā saraṇam ādittaṁ vārinā parinibbaye,||
Evam pi dhīro sappañño paṇḍito kusalo naro||
Khippam uppatitaṁ sokaṁ vāto tulaṁ va dhaṁsaye.|| ||

592. Paridevaṁ pajappañ ca domanassañ ca attano,||
Attano sukham esāno abbahe sallam attano.|| ||

593. Abbūḷhasallo asito santiṁ pappuyya cetaso,||
Sabbasokaṁ atikkanto asoko hoti nibbuto ti.|| ||

Salla Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

[115]

9. Vāseṭṭha Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Icchānṅgale viharati Icchānṅgalavana-saṇḍe. Tena kho pana samayena sambahulā abhiññātā brāhmaṇa-mahā-sālā Icchānṅgale paṭivasanti, seyyath'īdaṁ: Caṅki brāhmaṇo Tārukkho brāhmaṇo, Pokkharasāti brāhmaṇo Jānussoni bruhmaṇo Todeyya brāhmaṇo aññe ca abhiññātā abhiññatā brahmaṇamahā-sāḷā. Atha kho Vāseṭṭha-Bhāradvājanaṁ māṇavānaṁ jaṅghā-vihāraṁ anucaṅkammānānaṁ anuvivaramānānaṁ ayam antarā kathā udapādi: "Kathaṁ bho brāhmaṇo hoti" ti.|| ||

Bhāradvājo māṇavo evam āha: "Yato kho bho ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca saṁsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitā-mah'ayugā akkhitto anupakkuṭṭho jāti-vādena, ettāvatā kho brāhmaṇo hotī" ti.|| ||

Vāseṭṭho māṇavo evam āha: "Yato kho bho silavā ca hoti vatta-sampanno ca, ettāvatā kho brāhmaṇo hotī" ti. N'eva kho asakkhi Bhāradvājo māṇavo [116] Vāseṭṭhaṁ māṇavaṁ saññapetuṁ, na pana asakkhi Vāseṭṭho māṇavo Bhāradvājaṁ māṇavaṁ saññapetuṁ.|| ||

Atha kho Vāseṭṭho māṇavo Bhāradvājaṁ māṇavaṁ āmantesi: "Ayaṁ kho Bhāradvāja samaṇo Gotamo Sakya-putto Sakya-kulā pabba-jito Icchānṅgale viharati Icchānṅgalavana-saṇḍe, taṁ kho pana bhavannaṁ Gotamaṁ evaṁ kalyāṇo kitti-saddo abbhu-g-gato: itipi so Bhagavā arahaṁ sammāSamBuddho vijjācaranasampanne Sugato lovidu anuttaro purisa-dhamma-sārathi sāttā deva-manussānaṁ Buddho Bhagavāti. Āyāma bho Bhāradvāja, yena samaṇo Gotamo ten'upasaṅkamissāma, upasaṅkamitvā samaṇaṁ Gotamaṁ etam atthaṁ pucchissāma, yathā no samaṇo Gotamo vyākarissati, tathā naṁ dhāressāmā" ti. "Evaṁ bho" ti kho Bhāradvājo māṇavo Vāseṭṭhassa māṇavassa paccassosi.|| ||

Atha kho Visaṭṭha-Bhāradvājā māṇavā yena Bhagavā ten'upasaṅkamiṁsu. Upasaṅkamitvā Bhagavatā saddhiṁ sammodiṁsu sammodaniyaṁ kathaṁ sārāṇiyaṁ vitisāretvā eka-m-antaṁ nisīdiṁsu. Eka-m-antaṁ nisinno kho Vāseṭṭho māṇavo Bhagavantaṁ gāthāhi ajjhābhāsi.|| ||

594. "Anuññātapaṭiññātā tevijjā mayam asm'ubho,||
Ahaṁ Pokkharasātissa Tārukkhassā'yaṁ māṇavo.|| ||

595. Tevijjānaṁ yad akkhātaṁ tatra kevalino smase,||
Padakā'asmā veyyākaraṇā jape ācariyasādisā.|| ||

[117] 596. Tesaṁ no jātivādasmiṁ vivādo atthi Gotama,||
"Jātiyā brāhmaṇo hoti" Bhāradvājo iti bhāsati.||
Ahañ ca "Kammanā" brūmi, evaṁ jānāhi cakkhuma.|| ||

597. Te na Sakkoma saññattuṁ añña-maññaṁ mayaṁ ubho,||
Bhagavantaṁ puṭṭhum āgamma sambuddhaṁ iti vissutaṁ.|| ||

598. Candaṁ yathā khayātitaṁ pecca pañajalikā janā,||
Vandamānā namassanti evaṁ lokasmi Gotamaṁ.|| ||

599. Cakkhuṁ loke samuppannaṁ mayaṁ pucchāma Gotamaṁ,||
Jātiyā brāhmaṇo hoti udāhu bhavati kammanā;||
Ajānataṁ no pabrūhi, yathā jānemu brāhmaṇaṁ."|| ||

600. "Tesaṁ vo'haṁ vyakkhissaṁ (Vāseṭṭhā ti Bhagavā)||
anupubbaṁ yathātathaṁ||
Jātivibhāgaṁ pāṇānaṁ aññamaññā hi jātiyo.|| ||

601. Tiṇarukkha pi jānātha, na cāpi paṭijānare,||
Liṅgaṁ jātimayaṁ tesaṁ, aññamaññā hi jātiyo.|| ||

[118] 602. Tato kīṭe paṭaṅge ca yāva kuntakipillike,||
Liṅgaṁ jātimayaṁ tesaṁ aññamaññā hi jātiyo.|| ||

603. Catuppade pi jānātha khuddake ca mahallake,||
Liṅgaṁ jātimayaṁ tesaṁ aññamaññā hi jātiyo.|| ||

604. Pādudare pi jānātha urage dighapiṭṭhike,||
Liṅgaṁ jātimayaṁ tesaṁ añña-mañña hi jātiyo.|| ||

605. Tato macche pi jānātha odake vārigocare,||
Liṅgaṁ jātimayaṁ tesaṁ aññamaññāhi jātiyo|| ||

606. Tato pakkhi pi jānātha pattayāne vibhaṅgame,||
Liṅgaṁ jātimayaṁ tesaṁ aññamaññā hi jātiyo.|| ||

607. Yathā etāsu jātisu liṅgaṁ jātimayaṁ puthu,||
Evaṁ n'atthi manussesu liṅgaṁ jātimayaṁ puthu."|| ||

608. Na kesehi na sisena na kaṇṇehi na akkhīhi||
Na mukhena na nāsāya na oṭṭhehi bhamuhi vā.|| ||

609. Na givāya na aṁsehi na udarena na piṭṭhiyā,||
Na soniyā na urasā na sambādhe na methune.|| ||

610. Na hatthehi na pādehi nāṅgulīhi nakhehi vā,||
Na jaṅghāni na ūrūhi na vaṇṇena sarena va.||
Liṅgaṁ jātimayaṁ n'eva, yathā aññāsu jātisu.|| ||

[119] 611 Paccattaṁ sasarīresu manussesy-etaṁ na vijjati||
vokārañ ca manusesu samaññāya pavuccati.|| ||

612. Yo hi koci manussesu go-rakkhaṁ upajīvati,||
Evaṁ Vāseṭṭha jānāhi, kassako so, na brāhmaṇo.|| ||

613. Yo hi koci manussesu puthu sippena jīvati,||
Evaṁ Vāseṭṭha jānāhi, sippiko so, na brāhmaṇo.|| ||

614. Yo hi koci manussesu vohāraṁ upajīvati,||
Evaṁ Vāseṭṭha jānāhi, vāṇijo so, na brāhmaṇo.|| ||

615. Yo hi koci manussesu parapessena jīvati,||
Evaṁ Vāseṭṭha jānāhi, pessiko so, na brāhmaṇo.|| ||

616. Yo hi koci manussesu adinnaṁ upajīvati,||
Evaṁ Vāseṭṭha jānāhi, coro eso, na brāhmaṇo.|| ||

617. Yo hi koci manussesu issatthaṁ upajīvati,||
Evaṁ Vāseṭṭha jānāhi, yodhājivo, na brāhmaṇo.|| ||

618. Yo hi koci manussesu porohiccena jīvati,||
Evaṁ Vāseṭṭha jānāhi, yājako so, na brāhmaṇo.|| ||

619. Yo hi koci manussesu gāmaṁ raṭṭhañ ca bhuñjati,||
Evaṁ Vāseṭṭha jānāhi, rājā eso, na brāhmaṇo.|| ||

620. Na c'āhaṁ brāhmaṇaṁ brūmi yonijaṁ mattisambhavaṁ,||
Bhovādi nāma so hoti, sa ve hoti sakiñ cano||
akiñ canaṁ anādānaṁ tam aham brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

621. Sabbasaṁyojanaṁ chetvā yo ve na paritassati,||
Saṅgātigaṁ visaṁyuttaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

[120] 622. Chetvā naddhiṁ varattañ ca sandānaṁ sahanukkamaṁ,||
Ukkhittapalighaṁ Buddhaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

623. Akkosaṁ vadhabandhañ ca aduṭṭho yo titikkhati,||
Khattibalaṁ balānikaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

624. A-k-kodhanaṁ vatavantaṁ silavantaṁ anussadaṁ,||
Dantaṁ antimasārīraṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

625. Vāri pokkharapatte va āragge-r-iva sāsapo,||
Yo na lippati kāmesu tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

626. Yo dukkhassa pajānāti idh'eva khayam attano,||
Pannabhāraṁ visaṁyuttaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

627. Gambhirapaññaṁ medhāviṁ Magg-ā-magga ssa kovidaṁ,||
Uttamatthaṁ anuppattaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

628. Asaṁsaṭṭhaṁ gahaṭṭhehi anāgārehi cubhayaṁ,||
Anokasāriṁ app'icchaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

629. Nidhāya daṇḍaṁ bhūtesu tasse thāvaresu ca,||
Yo na hanti na ghāteti tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

630. Aviruddhaṁ viruddhesu attadaṇḍesu nibbutaṁ,||
Sādānesu anādānaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

631. Yassa rāgo ca doso ca māno makkho ca pātito,||
Sāsapo-r-iva āraggā tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

[121] 632. Akkakasaṁ viññapaniṁ giraṁ saccaṁ udiraye,||
Yāya nābhisaje kañci tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

633. Yo ca dighaṁ va rassaṁ vā aṇuṁ thulaṁ subhāsubhaṁ,||
Loke adinnaṁ nādiyati tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

634. Āsā yassa na vijjanti asmiṁ loke parambhi ca,||
Nirāsayaṁ visaṁyuttaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

635. Yassālayā na vijjanti aññāya akathaṁ-kathī,||
Amatogadhaṁ anuppattaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

636. Yo'dha puññaṁ ca pāpāñ ca ubho saṅgaṁ upaccagā,||
Asokaṁ virajaṁ suddhaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

637. Candaṁ ca vimalaṁ suddhaṁ vi-p-pasannaṁ anāvilaṁ,||
Nandibhavaparikkhiṇaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

638. Yo imaṁ palipathaṁ duggaṁ saṁsāraṁ moham accagā,||
Tiṇṇo pāragato jhāyī anejo akathaṁ-kathi,||
Anupādāya nibbuto tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

639. Yo'dha kāme pahatvāna anāgāro paribbaje,||
Kāma-bhavaparikkhiṇaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

640. Yo'dha taṇhaṁ pahatvāna anāgāro paribbaje,||
Tanhābhavaparikkhiṇaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

641. Hitvā mānusakaṁ yogaṁ dibbaṁ yogaṁ upaccagā,||
Sabbayogavisaṁyuttaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

642. Hitvā ratiñ ca aratiñ ca sitibhūtaṁ nirūpadhiṁ,||
Sabba-lokāhibhuṁ viraṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

[122] 643. Cutiṁ yo vedi sattāṇaṁ upapattiñ ca sabbaso,||
Asattaṁ Sugataṁ Buddhaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

644. Yassa gatiṁ na jānanti devā gandhabbamānusā,||
Khiṇāsavaṁ Arahantaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

645. Yassa pure ca pacchā ca majjhe ca n'atthi kiñ canaṁ,||
Akiñ canaṁ anādānaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

646. Usabhaṁ pavaraṁ viraṁ mahesiṁ vijit'āvinaṁ,||
Anejaṁ nahātakaṁ Buddhaṁ tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ.|| ||

647. Pubbe-nivāsaṁ yo vedi saggāpāyañ ca passati,||
Atho jātikkhayaṁ patto, tam ahaṁ brūmi brāhmaṇaṁ|| ||

648. Samaññā h'esā lokasmiṁ nāmagottaṁ pakappitaṁ||
Sammuccā samudāgataṁ tattha tattha pakappitaṁ|| ||

649. Digharattam anusayitaṁ diṭṭhi-gatam ajānataṁ,||
Ajānantā no pabruvanti: "jātiyā hoti brāhmano"|| ||

650. Na jaccā brāhmaṇo hoti, na jaccā hoti abrāhmaṇo,||
Kammanā brāhmaṇo hoti, kammanā hoti abrāhmaṇo.|| ||

651. Kassako kammanā hoti, sippiko hoti kammanā,||
Vāṇijo kammanā hoti, pessiko hoti kammanā.|| ||

652. Coro pi kammanā hoti, yodhājivo pi kammanā,||
Yājako kammanā hoti rājā pi hoti kammanā.|| ||

[123] 653. Evam etaṁ yathā-bhūtaṁ kammaṁ passanti paṇḍitā,||
Paṭicca samuppādadasā kamma-vipākakovidā.|| ||

654. Kammānā vattati loko, kammanā vattati pajā,||
Kammanibandhanā sattā rathassāṇiva yāyato.|| ||

655. Tapena brahma-cariyena saṁyamena damena ca,||
Etena brāhmaṇo hoti, etaṁ brāhmaṇam uttamaṁ.|| ||

656. Tihi vijjāhi sampanno santo khiṇāpuna-b-bhavo,||
Evaṁ Vāseṭṭhi jānāhi, Brahmā Sakko vijānatan" ti.|| ||

Evaṁ vutte Vāseṭṭha-Bhāradvājā māṇavo Bhagavantaṁ etad avocuṁ: "Abhikkantaṁ bho goma seyyathā pibho Gotama, kikkujjitaṁ vā ukkujjeya, paṭi-c-channaṁ vā vivareyya, muḷhassavā Maggaṁ ācikkheyya, andha-kāre vā tela-pajjotaṁ dhāreyya cakkhu-manto rūpāni dakkhintiti, evam evaṁ bhotā Gotamena aneka-pariyāyena dhammo pakāsito, ete mayaṁ bhavantaṁ Gotamaṁ saraṇaṁ gacchāma Dhammañ ca bhikkhu-saṅghañca, upāsake no bhavaṁ Gotamo dhāretu ajja-t-agge pāṇupetaṁ- saraṇaṁ gatanti.|| ||

Vāseṭṭha Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

10. Kokāliya Suttaṁ

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Jetavane Anāthapiṇḍakassa ārāme atha kho Kokāliyo bhikkhu yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhaga- [124] vantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ nisīdi. Eka-m-antaṁ nisinno kho Kokāliyo bhikkhu Bhagavantaṁ etad avoca: || ||

"Pāpicchā bhante Sāriputta-Moggallānā pāpikānaṁ icchānaṁ vasaṁ gatā" ti. Evaṁ vutte Bhagavā Kokāliyaṁ bhikkhuṁ etad avoca: || ||

"Mā h'evaṁ Kokāliya mā h'evaṁ Kokāliya, pasādehi Kokāliya Sāriputta-Moggallānesu cittaṁ, pesalā Sāriputta-Moggallānā" ti.|| ||

Dutiyam pi kho Kokāliyo bhikkhu Bhagavantaṁ etad avoca: "Kiñ cāpi me bhante Bhagavā saddhāyiko paccayiko, atha kho pāpicchā va Sāriputta-Moggallānā pāpikānaṁ icchānaṁ vasaṁ gatā" ti.|| ||

Dutiyam pi kho Bhagavā Kokāliyaṁ bhikkhuṁ etad avoca: "Mā h'evaṁ Kokāliya mā h'evaṁ Kokāliya pāsadehi Kokāliya Sāriputta-Moggallānesu cittaṁ, pesalā Sāriputta-Moggallānā" ti.|| ||

Tatiyam pi kho Kokāliyo bhikkhu Bhagavantaṁ etad avoca: "Kiñ cāpi me bhante Bhagavā saddhāyiko paccayiko, atha kho pāpicchā va Sāriputta-Moggallānā pāpikānaṁ icchānaṁ vasaṁ gatā" ti.|| ||

Tatiyam pi kho Bhagavā Kokāliyaṁ bhikkhuṁ etad avoca: "Mā h'evaṁ Kokāliya mā h'evaṁ Kokāliya pāsadehi Kokāliya Sāriputta-Moggallānesu cittaṁ, pesalā Sāriputta-Moggallānā" ti.|| ||

Atha kho Kokāliyo bhikkhu uṭṭhāy āsanā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi. Acira-pakkantassa ca Kokāliyassa bhikkhuno sāsapa-mattihi piḷakāhi sabbo kāyo phuṭho ahosi. Sāsapamattiyo hutvā mugga-mattiyo ahesuṁ. Mugga-mattiyo hutvā kaḷāyamattiyo ahesuṁ. Kaḷāyamattiyo hutvā kolaṭṭhi-mattiyo ahesuṁ. [125] Kolaṭṭhi-mattiyo hutvā kola-mattiyo ahesuṁ. Kola-mattiyo hutvā āmalaka-mattiyo ahesuṁ. Āmalaka-mattiyo hutvā beḷuvasalāṭukamattiyo ahesuṁ beḷuvasalāṭukamattiyo hutvā billa-mattiyo ahesuṁ. Billa-mattiyo hutvā pabhijjiṁsu, pubbañ ca lohitañ ca pagaghariṁsu.|| ||

Atha kho Kokāliyo bhikkhu ten'evabādhena kālam akāsi, kāla-kato ca kho Kokāliyo bhikkhu Paduma Nirayaṁ upapajji Sāriputta-Moggallānesu cittaṁ āghātetvā.|| ||

Atha kho Brahmā Sahampati abhikkantāya rattiyā abhikkanta vaṇṇo kevala-kappaṁ Jetavanaṁ obhāsetvā yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ aṭṭhāsi. Eka-m-antaṁ ṭhito kho Brahmā Sahampati Bhagavantaṁ etad avoca: "Kokāliyo bhante bhikkhu kāla-kato. Kālakato ca bhante Kokāliyo bhikkhu PadumaNirayaṁ upapanno Sāriputta-Moggallānesu cittaṁ āghātetvā" ti. Idam avoca Brahmā Sahampati, idaṁ vatvā Bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatth'ev'antara-dhāyi.|| ||

Atha kho Bhagavā tassa rattiyā accayena bhikkhu āmantesi: "Imaṁ bhikkhave rattiṁ Brahmā Sahampati abhikkannāya rattiyā abhikkanta vaṇṇo kevala-kappaṁ Jetavanaṁ obhāsetvā yena Bhagavā ten'upasaṅkami, upasaṅkamitvā Bhagavantaṁ abhivādetvā eka-m-antaṁ aṭṭhāsi. Eka-m-antaṁ ṭhito kho Brahmā Sahampati Bhagavantaṁ etad avoca: "Kokāliyo bhante bhikkhu kāla-kato. Kālakato ca bhante Kokāliyo bhikkhu PadumaNirayaṁ upapanno Sāriputta-Moggallānesu cittaṁ āghātetvā" ti. Idam avoca Brahmā Sahampati, idaṁ vatvā maṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā tatth'ev'antara-dhāyi" ti.|| ||

Evaṁ vutte aññataro bhikkhu [126] Bhagavantaṁ etad avoca: "Kivadighaṁ nu kho bhante Padume Niraye āyu-p-pamāṇan" ti?|| ||

"Dīghaṁ kho bhikkhu Padume Niraye āyu-p-pamāṇaṁ, taṁ na sukaraṁ saṅkhātuṁ ettakāni vassāni iti vā 'ettakāni vassa-satāni' iti vā 'ettakāni vassa-sahassāni' iti vā 'ettakāni vassa-sata-sahassāni' iti vā" ti.|| ||

"Sakkā pana bhante upamaṁ kātun" ti?|| ||

"Sakkā bhikkhunī" Bhagavā avoca: "Seyyathā pi bhikkhu visati khāriko Kosalako tivalavāho, tato puriso vassa-satassa vassa-satassa accayena ekam ekaṁ tilaṁ uddhareyya, khippataraṁ kho so bhikkhu visati khāriko Kosalako tilavāho iminā upakkamena parikkhayaṁ pariyādānaṁ gaccheyya, na tv'eva eko Abbudo Nirayo. Seyyathā pi bhikkhu visati Abbudā Nirayā evam eko Nirabbudo Nirayo, seyyathā pi bhikkhu visati Nirabbudā Nirayā evam eko Ababo Nirayo, seyyathā pi bhikkhu visati Ababā Nirayā evam eko Ahaho Nirayo. Seyyathā pi bhikkhu visati Ahahā Nirayā evam eko Aṭaṭo Nirayo, seyyathā pi bhikkhu visati Aṭaṭā Nirayā evam eko Kumudo Nirayo, seyyathā pi bhikkhu visati Kumudā Nirayā evam eko Sogandhiko Nirayo, seyyathā pi bhikkhu visati Sogandhikā Nirayā evam eko Uppalako Nirayo, sayyethā pi bhikkhu visati Uppalakā Nirayā evam eko Puṇḍariko Nirayo, seyyathā pi bhikkhu visati Puṇḍarikā Nirayā evam eko Padumo Nirayo. Padumaṁ kho pana bhikkhu Nirayaṁ Kokāliyo bhikkhu upapanno Sāriputta-Moggallānesu cittaṁ āghātetvā" ti. Idam avoca Bhagavā, idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

[127] 657. "Purisassa hi jātassa kuṭhāri jāyate mukhe,||
Yāya chindati attāṇaṁ bālo du-b-bhāsitaṁ bhaṇaṁ.|| ||

658. Yo nindiyaṁ pasaṁsati||
taṁ vā nindati yo pasaṁsiyo,||
Vicināti mukhena so kaliṁ||
kalinā tena sukhaṁ na vindati.|| ||

659. Appamatto ayaṁ kali,||
yo akkhesu dhana parājayo,||
Sabbassāpi sahāpi attanā||
ayam eva mahattaro kali,||
Yo sugatesu manaṁ padosaye.|| ||

660. Sataṁ sahassānaṁ Nirabbudānaṁ||
Chattiṁsa ca pañca ca Ababudāni,||
Yam ariyagarahi Nirayaṁ upeti||
Vācaṁ manañ ca paṇidhāya pāpakaṁ.|| ||

661. Abhūtavādi Nirayaṁ upeti||
Yo vā pi katvā "na karomī" ti cāha,||
Ubho pi te pecca samā bhavanti||
Nihinakammā manujā parattha.|| ||

662. Yo appaduṭṭhassa narassa dussati||
Suddhassa posassa an-aṅgaṇassa,||
Tam eva bālaṁ pacceti pāpaṁ||
Sukhumo rājo paṭivātaṁ va khitto.|| ||

663. Yo lobhaguṇe anuyutto||
So vacasā paribhāsati aññe,||
[128] Assaddho kadariyo avadaññu||
Macchari pesuniyasmiṁ anuyutto.|| ||

664. Mukhadugga vibhūta-m-anariya||
Bhunahu pāpaka dukkatakāri,||
Purisanta kali avajāta||
Mā bahu bhāṇ'idha nerayiko'si.|| ||

665. Rajam ākirasi abhitāya||
Sante garahasi kibbisakāri,||
Bahuni ca du-c-caritāni caritvā||
Gañachisi kho papataṁ cirarattaṁ|| ||

666. Na hi nassati kassaci kammaṁ||
Iti ha taṁ labhat'eva suvāmi,||
Dukkhaṁ mando para-loke||
Attani passati kibbisakāri.|| ||

667. Ayosaṅkusamāhataṭṭhānaṁ||
Tiṇahadhāraṁ ayasulam upeti,||
[129] Atha tatta ayo guḷasannibhaṁ||
Bhojanam atthi tathā patirūpaṁ.|| ||

668. Na hi vaggu vadanti vadantā||
Nābhijavanti na tāṇam upenti,||
Aṅgāre santhate senti||
Agginisamaṁ jalitaṁ pavisanti.|| ||

669. Jālena ca onahiyānā||
Tattha hananti ayomayakuṭehi,||
Andhaṁ va timisam āyanti||
Taṁ vitataṁ hi yathā mahikāyo.|| ||

670. Atha lohamayaṁ pana kumbhiṁ||
Agginisamaṁ jalitaṁ pavisanti,||
Paccanti hi tāsu cirarattaṁ||
Agginisamāsu samuppilavāso.|| ||

671. Atha pubbalohitamisse||
Tattha kiṁ paccati kibbisakārī,||
[130] Yaṁ ñaṁ disataṁ adhiseti||
Tattha kilijjati samaphusamāno.|| ||

672. Puḷavāvasathe salilasmiṁ||
Tattha kiṁ paccati kibbisakāri,||
Ganatuṁ na hi tiram ap'atthi||
Sabbasamā hi samantakapallā.|| ||

673. Asipattavanaṁ pana tiṇhaṁ||
Taṁ pavisanti samacchidagattā,||
Jivhaṁ baḷisena gahetvā||
Āracayā racayā vihananti.|| ||

674. Atha Vetaraṇiṁ pana duggaṁ||
Tiṇhadhāra khuradhāram upenti,||
Tattha mandā papatanti||
Pāpakarā pāpāni karitvā.|| ||

[131] 675. Khādanti hi tattha rudante||
Sāmā sabalā kākolagaṇā ca,||
Soṇā sigālā paṭigijjhā||
Kulalā vāyasā ca vitudanti.|| ||

676. Kicchā vatāyaṁ idha vutti||
Yaṁ jano passati kibbisakāri,||
Tasmā idha jīvitasese||
Kiccakāro siyā naro na ca majje.|| ||

677. Te gaṇitā viduhi tilavāhā||
ye Padume Niraye upanitā,||
Nahutāni hi koṭiyo pañca bhavanti||
Dvādasa koṭi satāni pun'aññā.|| ||

678. Yāva-dukkhā Nirayā idha vuttā||
Tatthā pi tāva ciraṁ vasitabbaṁ,||
Tasmā suci pesala sādhu guṇesu||
Vācaṁ manaṁ satataṁ parirakkhe" ti.|| ||

Kokāliya Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

11. Nālaka Suttaṁ

[faus] [than]

679. Ānandajāte tidasagaṇe patīte||
Sakkacca Indaṁ sucivasane ca deve,||
Dussaṁ gahetvā atiriva thomayante||
Asito isi addasa divā-vihāre.|| ||

[132] 680. Disvāna deve muditamane udagge||
Cittiṁ karitvā idam avocāsi tattha,||
"Kiṁ devasaṅgho atiriva kalyarūpo||
Dussaṁ gahetvā bhamayatha kiṁ paṭicca.|| ||

681. Yadā pi āsi asurehi saṅgamo||
Jayo surānaṁ Asurā parājitā,||
Tadā pi n'etādiso lomahaṁsano||
Kiṁ abbhutaṁ daṭṭhu marū pamoditā.|| ||

682. Seḷenti gāyanti ca vādayanti ca||
Bhujāni poṭhenti ca naccayanti ca,||
Pucchāmi vo'haṁ Merumuddhavāsine||
Dhunātha me saṁsayaṁ khippa mārisā."|| ||

683. "So Bodhisatto ratanavaro atulyo||
Manusseloke hitasukhatāya jāto,||
Sakyānaṁ game jana-pade Lumbineyye||
Ten'ambha tuṭṭhā atiriva kalyarūpā.|| ||

684. So sabbasattuttamo aggapuggalo||
Narāsabho sabbapajānam uttamo,||
[133] Vattessati cakkaṁ Isivahaye vane||
Nadaṁ va siho balavā migādhibhū.|| ||

685. Taṁ saddaṁ sutvā turitam avaṁsari so||
Suddhodanassa tadā bhavanaṁ upāgami,||
Nisajja tatthu idam avocāsi Sakye||
"Kuhiṁ kumāro aham api daṭṭhukāmo.|| ||

686. Tato kumāraṁ jalitam iva suvaṇṇaṁ||
Ukkāmukhe va sukusalasampahaṭṭhaṁ,||
Daddallamānaṁ siriyā anomavaṇṇaṁ||
Dassesu puttaṁ Asitavahayassa Sakyā.|| ||

687. Disvā kumāraṁ sikhim iva pajjalantaṁ||
Tārāsabhaṁ va nabhasigamaṁ visuddhaṁ,||
Suriyaṁ tapantaṁ sarada-r-iv'abbhamuttaṁ||
Ānandajato vipulam alattha pitiṁ.|| ||

688. Anekapākhañ ca sahassamaṇḍalaṁ||
Chattaṁ marū dhārayum antalikkhe,||
Suvaṇṇadaṇḍā vitipatanti cāmarā||
Na dissare cāmarachatatagāhakā.|| ||

[134] 689. Disvā jaṭī Kaṇhasirivahayo isi||
Suvaṇṇanekkhaṁ viya paṇḍukambale,||
Setañ ca chattaṁ dhariyanta muddhani||
Udaggacitto sumano paṭiggahe.|| ||

690. Paṭiggahetvā pana Sakyapuṅgavaṁ||
Jigiṁsako lakkhaṇamantapāragu,||
Pasannacitto giram abbhudīrayi||
"Anuttar'āyaṁ dipadānam uttamo".|| ||

691. Ath'attano gamanam anussaranto||
Akalyarūpo galayati assukāni,||
Disvāna Sakyā isim avocuṁ rudantaṁ||
"No ce kumāre bhavisti antarāyo."|| ||

692. Disvāna Sakeye isi-m-avoca akalye||
"Nāhaṁ kumāre ahitam anussarāmi,||
Na cāpi-m-assa bhavissati antarāyo||
Na orak'ayaṁ adhimānasā bhavātha.|| ||

693. Sambodhiyaggaṁ phusissat'āyaṁ kumāro||
So Dhamma-cakkaṁ paramavisuddhadassi,||
Vattessat'āyaṁ bahu-jana-hitānukampi||
Vitthārik'assa bhavissati Brahma-cariyaṁ.|| ||

[135] 694. Mamañ ca āyu na ciram idhāvaseso||
Ath'anatarā me bhavissati kāla-kiriyā,||
So'haṁ na sussaṁ asamadhurassa dhammaṁ||
Ten'amhi aṭṭo vyasanagato aghāvi."|| ||

695. So Sākiyānaṁ vipulaṁ janetvā pitiṁ||
Antepurambhā niragamā brahma-cāri,||
So bhāgineyyaṁ sayam anukampamāno||
Samādapesi asamadhurassa dhamme.|| ||

696. "'Buddho' ti ghosaṁ yada parato suṇāsi||
'Sambodhipatto vicarati dhammaMaggaṁ,||
Gantvāna tattha samayaṁ paripucchiyāno||
Carassu tasmiṁ Bhagavati brahama-cariyaṁ.|| ||

697. Tenānusiṭṭho hitamanasena tādinā||
Anāgate paramavisuddhadassinā,||
So Nāḷako upacitapuññasañcayo||
Jinaṁ patikkhaṁ parivasi rakkhitindriyo.|| ||

698. Sutvāna ghosaṁ Jinavaracakka-vattane||
Gantvāna disvā isinisabhaṁ pasanno,||
[136] Moneyyaseṭṭhaṁ munipavaraṁ apucchi||
Samāgate asitavahayassa sāsane ti.|| ||

Vatthugāthā.|| ||

699. "Aññātam etaṁ vacanaṁ Asitassa yathātathaṁ||
Taṁ taṁ Gotama pucchāma sabba-dhammāna pāraguṁ.|| ||

700. Anagāriy'upetassa bhikkhacariyaṁ jigiṁ-sato,||
Muni pabrūhi me puṭṭho moneyyaṁ uttamaṁ padaṁ."|| ||

701. "Moneyyaṁ te apaññissaṁ (iti Bhagavā)||
Dukkaraṁ du-r-abhisambhavaṁ,||
Handa te naṁ pavakkhāmi santhambhassu daḷho bhava.|| ||

702. Samānabhāvaṁ kubbetha gāme akkuṭṭhavanditaṁ,||
Manopadosaṁ rakkheyya santo anunnato care.|| ||

[137] 703. Uccāvacā niccharanti dāye aggisikhupamā,||
Nāriyo muniṁ palobhenti tā su taṁ mā palobhayuṁ.|| ||

704. Virato methunā dhammā hitvā kāme parocare.||
Aviruddho asāratto pāṇesu tasathāvare|| ||

705. 'Yathā ahaṁ tathā ete yathā ete tathā ahaṁ,'||
Attānaṁ upamaṁ katvā na haneyya na ghātaye.|| ||

706. Hitvā icchañ ca lobhañ ca yattha satto puthujjano,||
Cakkhumā paṭipajjeyya tareyya narakaṁ imaṁ.|| ||

707. Ūnūdaro mitāhāro apapicch'assa alolupo,||
Sa ve icchāya nicchāto aniccho hoti nibbuto.|| ||

708. Sa piṇḍacāraṁ caritvā vanantam abhihāraye,||
Upaṭṭhito rukkhamulasmiṁ āsanupagato muni.|| ||

709. Sa jhānapasuto dhīro vanante ramito siyā,||
Jhāyetha rukkhamulasmiṁ attāṇam abhitosayaṁ.|| ||

710. Tato ratyā vivasane gāmantam abhihāraye,||
Avhānaṁ nābhitandeyya abhihārañ ca gāmato.|| ||

711. Na muni gāmam āgamma kulesu sahasā care,||
Ghāsesanaṁ chinnakatho na vācaṁ payutaṁ bhaṇe.|| ||

712. 'Alatthaṁ yad idaṁ sādhu nālatthaṁ kusalaṁ iti,||
Ubhayen'eva so tādi rukkhaṁ va upanivattati.|| ||

[138] 713. Sa pattapāṇi vicaranto amugo mugasammato,||
Appaṁ dānaṁ na hīḷeyya dātāraṁ nāvajāniya.|| ||

714. Uccāvacā hi paṭipadā samaṇena pakāsitā,||
Na pāraṁ diguṇaṁ yanti na idaṁ ekaguṇaṁ mutaṁ.|| ||

715. Yassa ca visatā n'atthi chinnasotassa bhikkhuno,||
Kiccākicca-p-pahīnassa pariḷāho na vijjati.|| ||

716. Moneyyaṁ te upaññissaṁ (iti Bhagavā)||
Khuradhārūpamo bhave,||
Jivahāya tāluṁ āhacca udare saññato siyā.|| ||

717. Alinacitto ca sipā na cāpi bahu cintaye,||
Nirāmagandho asito Brahma-cariyaparāyano.|| ||

718. Ekāsanassa sikkhethakha samaṇupāsanassa ca,||
Ekattaṁ monam akkhātaṁ eko ce abhiramissati.|| ||

719. Atha bhāsihi dasa disā||
Sutvā dhīrānaṁ nigghosaṁ jhāyīnaṁ kāmacāginaṁ,||
Tato hiriñ ca saddhañ ca bhiyyo kubbetha māmako.|| ||

[139] 720. Taṁ nadihi vijānātha sobebhasu padaresu ca,||
Saṇantā yanti kussobbhā tuṇahi yāti mahodayi.|| ||

721. Yad unakaṁ taṁ saṇati yaṁ puraṁ sattam eva taṁ,||
Aḍḍhakumbhūpamo bālo rahado puro va paṇḍito|| ||

722. Yaṁ samaṇo bahu bhāsati upetaṁ attha-saṁhitaṁ,||
Jānaṁ so dhammaṁ deseti jānaṁ so bahu bhāsati.|| ||

723. Yo ca jānaṁ yatatto jānaṁ na bahu bhāsati,||
Sa muni monam arahati sa muni monam ajjhā" ti.|| ||

Nālaka Suttaṁ Niṭṭhitaṁ.|| ||

12. Dvayatanupassana Suttaṁ

[faus] [than]

Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati Pubb-ā-rāme Migāra-mātu pāsāde. Tena kho pana samayena Bhagavā tadah'uposathe pannarase puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā bhikkhu-saṅgha parivuto abbhokāse nisinno[140] hoti. Atha kho Bhagavā tuṇhibhūtaṁ tuṇhibhūtaṁ bhikkhu-saṅghaṁ anuciloketvā bhikkhu āmantesi:|| ||

"'Ye te bhikkhave, kusalā dhammā ariyā niyyānikā sambodha gāmino, tesaṁ vo bhikkhave, kusalānaṁ dhammānaṁ ariyānaṁ niyyānikānaṁ sambodha-gāminaṁ kā upanisā savaṇāyā' ti. Iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, te evam assu vacaniyā: 'yāva-d-eva dvayatānaṁ dhammānaṁ yathā-bhūtaṁ ñāṇāyā' ti.|| ||

Kiñ ca dvayataṁ vadetha?|| ||

'Idaṁ dukkhaṁ, ayaṁ dukkha-samudayo' ti ayam ek-ā-nupassanā, 'ayaṁ dukkha-nirodho, ayaṁ dukkha-nirodha-gāmini-paṭipadā' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

724. "Ye dukkhaṁ na-ppajānanti atho dukkhassa sambhavaṁ||
Yattha ca sabbaso dukkhaṁ asesaṁ uparujjhati,||
Tañ ca Maggaṁ na jānanti dukkhupasama-gāminaṁ.|| ||

725. Cetovimuttihinā te atho paññā-vimuttiyā,||
Ahabbā te antakiriyāya, te ve jātijarūpagā.|| ||

726. Ye ca dukkhaṁ pajānanti atho dukkhassa sambhavaṁ,||
Yattha ca sabbaso dukkhaṁ asesaṁ uparujjhati,||
[141] Tañ ca Maggaṁ pajānanti dukkhupasama-gāminaṁ.|| ||

727. Cetovimutti-sampannā atho paññā-vimuttiyā,||
Bhabbā te antakiriyāya, na te jātijarupagā" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ upadhipaccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'upādhinaṁ tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhevo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

728. "Upadhinidhānā pabhavanti dukkhā||
Ye keci lokasmiṁ anakarūpā,||
Yo ve avidvā upadhiṁ karoti.||
Punappunaṁ dukkham upeti mando,||
Tasmā pajānaṁ upadhiṁ na kayirā||
Dukkhassa jātippabhavānupassi" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ avijjā-paccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'avijjāya tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhevo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

[142] 729. Jātimaraṇasaṁsāraṁ ye vajanti puna-p-punaṁ,||
Itthabhāvaññathā-bhāvaṁ, avijjāy'eva sā gati.|| ||

730. Avijjā h'ayaṁ mahāmoho yen'idaṁ saṁsitaṁ ciraṁ,||
Vijjā-gatā ca ye sattā, nāga-c-chanti puna-b-bhavan" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ saṅkhāra-paccayāti, ayam ek-ā-nupassanā, 'saṅkhārānaṁ tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhavo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

731. "'Yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti, sabbaṁ saṅkhāra-paccayā,||
Saṅkharānaṁ nirodhena n'atthi dukkhassa gambhavo' ti.|| ||

732. Etam ādīnavaṁ ñatvā 'dukkhaṁ saṅkhāra-paccayā',||
Sabba-saṅkhāra-samathā saññāya uparodhanā,||
Evaṁ dukkha-k-khayo hoti, etaṁ ñatvā yathātathaṁ.|| ||

733. Sammaddasā vedaguno samma-d-aññāya paṇḍitā,||
Abhibhuyya Māra-saṁyogaṁ nāga-c-chanti puna-b-bhavan" ti.|| ||

[143] "'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ viññāṇa-paccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'viññāṇassa tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhevo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

734. "Yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti, sabbaṁ viññāṇa-paccayā,||
Viññāṇassa nirodhena n'atthi dukkhassa sambhavo.|| ||

735. Etam ādinaṁ ñatvā 'dukkhaṁ viññāṇa-paccayā',||
Viññāṇupasamā bhikkhu nicchāto parinibbuto" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ phassa-paccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'phassassa tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhevo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

736. "Tesaṁ phassa-paretānaṁ bhavasotānusārinaṁ,||
Kummagga-paṭipannānaṁ ārā saṁyojanakkhayo.|| ||

737. Ye ca phassaṁ pariññāya aññāya upasame ratā,||
Te ve phassābhisamayā nicchātā parinibbutā" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ vedanā-paccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'vedanānaṁ tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhevo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

[144] 738. "Sukhaṁ vā yadi vā dukkhaṁ adukkha-m-asukhaṁ saha||
Ajjhattañ ca bahiddhā ca yaṁ kiñci atthi veditaṁ,|| ||

739. Etaṁ 'dukkhan' ti ñatvāna mosadhammaṁ palokitaṁ||
Phussa phussa vayaṁ passaṁ evaṁ tatthi vijānāti||
Vedanānaṁ khayā bhikkhu nicchāto parinibbuto" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ taṇhā-paccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, taṇhāya tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhevo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

740. "Taṇhā dutiyo puriso digham addhānaṁ saṁsaraṁ,||
Itthābhāvaññathā-bhāvaṁ saṁsāraṁ nāti-vattati.|| ||

741. Etam ādinaṁ ñatvā taṇhā dukkhassa sambhavaṁ;||
Vitataṇho anādāno sato bhikkhu paribbaje" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ upādāna-paccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'upādhinaṁ tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhavo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

742. "Upādānaṁpaccayā bhavo, bhūto dukkhaṁ nigacchati,||
Jātassa maraṇaṁ hoti, eso dukkhassa sambhavo.|| ||

743. Tasmā upādānakkhayā samma-d-aññāya paṇḍitā,||
Jātikkhayaṁ abhiññāya nāga-c-chanti puna-b-bhavan" ti.|| ||

[145] "'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ ārampaccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'arambhānaṁ tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhavo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

744. "Yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti, sabbaṁ ārambhapaccayā,||
Ārambhānaṁ nirodhena n'atthi dukkhassa sambhavo.|| ||

745. Etam ādīnavaṁ ñatvā ārambhapaccayā,||
Sabbārambhaṁ paṭinissajja anārambha-vimuttino|| ||

746. Ucchinnabhavataṇhassa santa-cittassa bhikkhuno,||
Vitiṇṇo jāti-saṁsāro, n'atthi tassa puna-b-bhavo" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ āhārapadhipaccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'āhārānaṁ tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhavo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

747. "Yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti, sabbaṁ ārambhapaccayā,||
Āhārānaṁ nirodhena n'atthi dukkhassa sambhavo.|| ||

748. Etam ādīnavaṁ ñatvā 'dukkhaṁ āhārapaccayā',||
Sabbāhāram pariññāya sabbāhāram anissito.|| ||

[146] 749. Ārogyaṁ samma-d-aññāya āsavānaṁ parikkhayā,||
Saṅkhāya sevi dhammaṭṭho saṅkhaṁ na upeti vedagu" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti. Sabbaṁ iñajitapaccayā' ti, ayam ek-ā-nupassanā, 'iñajitānaṁ tv-eva asesa-virāga-nirodhā n'atthi dukkhassa sambhavo' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

750. "Yaṁ kiñci dukkhaṁ sambhoti, sabbaṁ iñjitapaccayā,||
Iñajitānaṁ nirodhena n'atthi dukkhassa sambhavo.|| ||

751. Etam ādīnavaṁ ñatvā 'dukkhaṁ iñajitapaccayā',||
Tasmā ejaṁ vossajja saṅkhāre uparundhiya,||
Anejo anupādāno sato bhikkhu paribbaje" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'nissitassa calitaṁ hoti' ti ayam ek-ā-nupassanā, 'anissato na calati' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

752. "Anisasito na calati, nissito ca upādiyaṁ,||
Itthabhāvaññathā-bhāvaṁ saṁsāraṁ nātavattati.|| ||

753. Etam ādīnava ñatvā 'nissayesu mahabbhayaṁ',||
Anissito anupādāno sato bhikkhu paribbaje" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, 'siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'rūpehi bhikkhave āruppā statatarā' ti ayam ek-ā-nupassanā, [147] 'ārūppehi nirodho sattataro' ti ayaṁ dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

754. "Ye ca rūpupagā sattā ye va āruppavāsino||
Nirodhaṁ appajānantā āgantāro puna-b-bhavaṁ|| ||

755. Ye ca rūpe pariññāya arupesu susaṇṭhitā,||
Nirodhe ye vimuccanti, to jana maccuhāyino" ti.|| ||

"'Siyā aññena pi pariyāyena sammā-dvayat-ā-nupasasnā' ti iti ce bhikkhave, pucchitāro assu, siyā' ti'ssu vacaniyā, kathañ ca siyā: 'yaṁ bhikkhave sa-devakassa lokassa sa-Mārakassa sa-s-samaṇa-brāhmaṇiyā pajāya sadeva-manussāya 'idaṁ saccan' ti upanijjhāyitaṁ, tadam ariyānaṁ 'etaṁ musā' ti yathā-bhūtaṁ samma-ppaññāya su-diṭṭhaṁ, ayam ek-ā-nupassanā, yaṁ bhikkhave sa-devakassa lokassa sa-Mārakassa sa-s-samaṇa-brāhmaṇiyā pajāya sadeva-manussāya 'idaṁ saccan' ti upanijjhāyitaṁ, tadam ariyānaṁ 'etaṁ musā' ti yathā-bhūtaṁ samma-ppaññāya su-diṭṭhaṁ, ayam dutiy-ā-nupassanā. Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

756. "Anattani attamāniṁ passa lokaṁ sa-devakaṁ,||
Niviṭṭhaṁ nāma-rūpasmiṁ, 'idaṁ saccan' ti maññati.|| ||

757. Yena yena hi maññanti, tato taṁ hoti aññathā,||
Taṁ hi tassa musā hoti, mosadhammaṁ hi ittaraṁ.|| ||

[148] 758. Amosadhammaṁ Nibbānaṁ tad ariyā saccuto vidu,||
Te ve saccābhisamayā nicchātā parinibbutā" ti.|| ||

Evaṁ sammā-dvayatānupassino kho bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpito pahitattassa viharato dvinnaṁ phalānaṁ aññataraṁ phalaṁ pāṭikaṅkhaṁ: diṭṭhe'va dhamme aññā, sati vā upādisese Anāgāmitā" ti. Idam avoca Bhagavā idaṁ vatvā Sugato athāparaṁ etad avoca Satthā:|| ||

759. "Rūpā saddā rasā gandhā phassā dhammā ca kevalā,||
Iṭṭhā kantā manāpā ca, yāvat' 'atthi' ti vuccati.|| ||

760. Sadevakassa lokassa ete vo sukhasammatā,||
Yathā c'ete nirujjhanti, taṁ tesaṁ dukkhasammataṁ.|| ||

761. 'Sukhan' ti diṭṭham ariyehi sakkāyass'uparodhanaṁ,||
Paccanikam idaṁ hoti sabba-lokena passataṁ|| ||

[149] 762. Yaṁ pare sukhato āhu, tad ariyā āhu dukkhato,||
Yaṁ pare dukkhato āhu tad ariyā sukhato vidu,||
Passa dhammaṁ durājānaṁ, sampamuḷh'ettha aviddasu,|| ||

763. Nivutānaṁ tamo hoti, andhakāro apassataṁ,||
Satañ ca vivaṭaṁ hoti āloko passatām iva,||
Santike na vijānanti magā dhammass'akovidā.|| ||

764. Bhava-rāgaparetehi bhavasotānusārihi,||
Māradheyyānupattehi nāyaṁ dhammo susamabudho.|| ||

765. Ko nu aññatra-m-ariyehi padaṁ sambuddhum arahati,||
Yaṁ padaṁ samma-d-aññaya parinibbanti anāsavā" ti.|| ||

Idam avoca Bhagavā. Attamanā te bhikkhu Bhagavato bhāsitaṁ abhinandun. Imasmiṁ kho pana veyyākaraṇasmiṁ bhaññamāne saṭṭhittānaṁ bhikkhunaṁ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṁsuti.|| ||

Dvayatānupassanā Suttaṁ niṭṭitaṁ

[150] Tass'uddānaṁ:||
Saccaṁ upadhi avijjā ca saṅkhāra viññāṇapañcamaṁ,||
Phassa-vedaniyā taṇhā upādānaramhā āhārā;||
Iñijite phanditaṁ rūpaṁ sacca-dukkhena soḷasā ti.||
Mahāvaggo tatiyo.|| ||

Tassavaggassuddānaṁ:||
Pabbajjāñ ca Padhānañ ca Subhāsitañ ca Puraḷāsaṁ||
Māgha Suttañ ca Sabhiyo ca Selo Sallaṁ pavuccati,||
Vāseṭṭho cāpi Kokāli Nālako Dvayatānupassanā,||
dvādas'etāni suttāni Mahāvaggo ti vuccati ti.|| ||

[151]

IV. Aṭṭhaka Vagga

Proofed against the P.T.S. 2010 printing of the Dines Andersen and Helmer Smith 1913 edition.

1. Kāma Suttaṁ

[faus] [than]

766. Kāmaṁ kāmayamānassa tassa ce taṁ samijjhati,||
Addhā pitimano hoti laddhā macco yad icchati.|| ||

767. Tassa ce kāmayānassa chanda-jātassa janatuno,||
Te kāmā parihāyanti, sallaviddho va ruppati.|| ||

768. Yo kāme parivajjeti sappass'eva padā siro,||
So imaṁ visattikaṁ loke sato samativattati|| ||

769. Khettaṁ vatthuṁ hiraññaṁ vā gavāssaṁ dāsaporisaṁ||
Thiyo bandhu puthu kāme yo nāro anugijjhati.|| ||

770. Abalā naṁ baliyanti, maddatte naṁ parissayā,||
Tato naṁ dukkham anveti nāvaṁ bhinnam ivōdakaṁ|| ||

771. Tasmā janatu sadā sato kāmāni parivajjaye,||
Te pahāya tare oghaṁ nāvaṁ siñcitva pāragu ti.|| ||

Kāma Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

2. Guhaṭṭhaka Suttaṁ

[faus] [than]

772. Satto guhāyaṁ bahunābhichanno||
Tiṭṭhaṁ naro mohanasmiṁ pagāḷho,||
[152] Dure vivekā hi tathāvidho so||
Kāmā hi loke na hi suppahāyā.|| ||

773. Icchānidānā bhavasātabaddhā||
Te duppamuñcā, na hi aññamokkhā,||
Pacchā pure vā pi apekkhamānā||
Ime va kāme purime va jappaṁ.|| ||

774. Kāmesu giddhā pasutā pamūḷhā||
Avadāniyā te visame niviṭṭhā,||
Dukkhūpanitā paridevayanti:||
"Kiṁ su bhavissāma ito cutāse."|| ||

775. Tasmā hi sikkhetha idh'eva jantu:||
Yaṁ kiñci jaññā 'visaman' ti loke,||
Na tassa hetu visamaṁ careyya,||
Appaṁ hi taṁ jīvitaṁ āhu dhīrā.|| ||

776. Passāmi loke pariphandamānaṁ||
Pajaṁ imaṁ taṇhāgataṁ bhavesu,||
Hinā narā maccumukhe lapanti||
Avitataṇhāse bhav-ā-bhavesu.|| ||

777. Mamāyite passatha phandamāne||
Macche va appodake khiṇasote,||
Etam pi disvā amamo careyya||
Bhavesu āsattim akubbamano.|| ||

778. Ubhosu antesu vineyya chandaṁ||
Phassaṁ pariññāya anānugiddho,||
Yad attagarahi, tad akubbamāno||
Na lippati diṭṭhasutesu dhīro.|| ||

[153] 779. Saññaṁ pariññā vitareyya oghaṁ||
Pariggahesu muni nōpalitto,||
Abbuḷhasallo caraṁ appamatto||
Nāsiṁsati lokam imaṁ parañ cā ti.|| ||

Guhaṭṭhaka Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

3. Duṭṭhaṭṭhaka Suttaṁ

[faus] [than]

780. Vadanti ve duṭṭhamanā pi eke||
Atho pi ve saccamanā vadanti,||
Vādañ ca jātaṁ muni no upeti,||
Tasmā muni n'atthi khilo kuhiñci.|| ||

781. Sakaṁ hi diṭṭhiṁ katham accayeyya||
Chandānunito ruciyā niviṭṭho,||
Sayaṁ samatatāni pakubbamāno||
Yathā hi jāneyya, tathā vadeyya|| ||

782. Yo attano silavatāni jantu||
Anānupaṭṭho ca paresa pāvā,||
Anariyadhamamaṁ kusalā tam āhu,||
Yo ātumānaṁ sayam eva pāvā.|| ||

783. Santo ca bhikkhu abhinibabutatto||
"Iti'han" ti sīlesu akatthamāno,||
Tam ariya-Dhammaṁ kusalā vadanti,||
Yass'ussadā n'atthi kuhiñci loke|| ||

[154] 784. Pakapapitā saṅkhatā yassa dhammā||
Purakkhatā santi avivadātā,||
Yad attani passati ānisaṁsaṁ||
Taṁ nissito kuppapaṭiccasantiṁ|| ||

785. Diṭṭhinivesā na hi svātivattā||
Dhammesu niccheyya samuggahitaṁ,||
Tasmā naro tesu nivesanesu||
Nirassati ādisati-cca dhammaṁ.|| ||

786. Dhonassa hi n'atthi kuhiñci loke||
Pakappitā diṭṭhi bhav-ā-bhavesu,||
Māyañ ca mānañ ca pahāya dhono||
Sa kena gaccheyya: anupayo so.|| ||

787. Upayo hi dhammesu upeti vādaṁ,||
anupayaṁ kena kathaṁ vadeyya,||
Attaṁ nirattaṁ na hi tassa atthi:||
Adhosi so diṭṭhi-m-idh'eva sabba ti.|| ||

Duṭṭhaṭṭhaka Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

4. Suddhaṭṭhaka Suttaṁ

[faus] [than]

788. 'Passāmi suddhaṁ paramaṁ arogaṁ||
Diṭṭhena saṁsuddhi narassa hoti,||
Etābhijānaṁ 'paraman' ti ñatvā||
Suddhānupassī ti pacceti ñāṇaṁ|| ||

[155] 789. Diṭṭhena ce suddhi narassa hoti||
Ñāṇena vā so pajahāti dukkhaṁ,||
Aññena so sujjhati sopadhīko||
Diṭṭhi hi naṁ pāva tathā vadānaṁ.|| ||

790. Na brāhmaṇo aññato suddhim āha||
Diṭṭhe sute sīla-vate mute vā,||
Puññe ca pāpe ca anupalitto||
Attañajaho na-y-idha pakubbamāno.|| ||

791. Purimaṁ pahāya aparaṁ sitāse||
Ejānugā *te na* taranti Saṅghagaṁ,||
Te uggahāyanti nirassajanti||
Kapiva sākhaṁ pamuñcaṁ gahāya.|| ||

792. Sayaṁ samādayaṁ vatāni jantu||
Uccāvacaṁ gacchati saññasatto,||
vidvā ca vedehi samecca dhammaṁ||
Na uccāvacaṁ gacchati bhuripañño.|| ||

793. Sa sabba-dhammesu visenibhūto||
Yaṁ kiñci diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā,||
Tam evadassiṁ vivaṭaṁ carantaṁ||
Kenidha lokasmiṁ vikappayeyya.|| ||

794. Na kappayanti, na pure-k-kharonti,||
"Accantasuddhī" ti na te vadanti,||
[156] Adāna-ganthaṁ gathitaṁ visajja||
Āsaṁ na kubbanti kuhiñci loke.|| ||

795. Simātigo brāhmaṇo tassa n'atthi||
Ñatvā va disvā va samuggahitaṁ,||
Na rāga-rāgi na virāga-ratto||
Tassidha n'atthi param uggahitan ti.|| ||

Suddhaṭṭhaka Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

5. Paramaṭṭhaka Suttaṁ

[faus] [than]

796. 'Paraman' ti diṭṭhisu paribbasāno||
Yad utatariṁ kurute jantu loke,||
"Hinā" ti aññe tato sabba-m-āha:||
Tasmā vivādāni avitivatto.|| ||

797. Yad attani passati ānisaṁsaṁ||
Diṭṭhe sute sīla-vate mute vā,||
Tad eva so tattha samuggahāya||
Nihinato passati sabbam aññaṁ.|| ||

798. Taṁ vā pi ganthaṁ kusalā vadanti,||
Yaṁ nissito passati hinam aññaṁ,||
Tasmā hi diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā||
Sīlabbataṁ bhikkhu na nissayeyya.|| ||

[157] 799. Diṭṭhim pi lokasmiṁ na kappayeyya||
Ñāṇena vā sīla-vatena vā pi,||
'Samo' ti attāṇaṁ anupaneyya||
'Hino' na maññetha 'visasi' vā pi.|| ||

800. Attaṁ pahāya anupādiyāno||
Ñāṇe pi so nissayaṁ no karoti,||
Sa ve viyattesu na vaggasāri||
Diṭṭhim pi so na pacceti kiñci.|| ||

801. Yasasūbhayante paṇidhidha n'atthi||
Bhavābhavāya idha vā huraṁ vā,||
Nivesanā tassa na santi keci||
Dhammesu niccheyya samuggahītaṁ.|| ||

802. Tassidha diṭṭhe va sute mute vā||
Pakappitā n'atthi aṇū pi saññā,||
Taṁ brāhmaṇaṁ diṭṭhim anādiyānaṁ||
Kenidha lokasmiṁ vikappayeyya.|| ||

803. Na kapapyanti na pure-k-kharonti||
Dhammā pi tesaṁ na paṭicchitāse,||
[158] na brāhmaṇo sīla-vatena neyyo,||
Pāraṅgato na pacceti tādī ti.|| ||

Paramaṭṭhaka Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

6. Jarā Suttaṁ

[faus] [than]

804. Appaṁ vata jīvitaṁ idaṁ||
Oraṁ vasassatā pi miyati,||
Yo ce pi aticca jīvati,||
Atha kho so jarasā pi miyati.|| ||

805. Socanti janā mamāyite,||
Na hi santā niccā pariggahā,||
Vinābhāvasantam ev'idaṁ||
Iti disvā nāgāram āvase.|| ||

806. Maraṇena pi taṁ pahīyati,||
Yaṁ puriso 'mama-y-idan' ti maññati,||
Evaṁ pi viditvā paṇḍito||
Na mamattāya nametha māmako.|| ||

807. Supinena yathā pi saṅgataṁ||
PaṭiBuddho puriso na passati,||
[159] Evam pi piyāyitaṁ janaṁ||
Petaṁ kāla-kataṁ na passati.|| ||

808. Diṭṭhā pi sutā pi te janā,||
Yesaṁ nāmam idaṁ pavuccati,||
Nāmam evāvasissati||
Akkheyyaṁ petassa janatuno.|| ||

809. Sokaparideva-maccharaṁ||
Na jahanti giddhā mamāyite,||
Tasmā munayo pariggahaṁ||
Hitvā acariṁsu khemadassino.|| ||

810. Patilinavarassa bhikkhuno||
Bhajamānassa vivittamānasaṁ,||
Sāmaggiyam āhu tassa taṁ||
Yo attāṇaṁ bhavane na dassaye.|| ||

811. Sabbattha muni anissito||
Na piyaṁ kubbati no pi appiyaṁ,||
Tasmiṁ paradeva-maccharaṁ||
Paṇṇe vāri yathā na lippati.|| ||

812. Udabindu yathā pi pokkhare||
Padume vāri yathā na lippati,||
Evaṁ muni nōpalippati||
Yad idaṁ diṭṭhasutaṁ mutesu vā|| ||

[160] 813. Dhono na hi tena maññati||
Yad idaṁ diṭṭhasutaṁ mutesu vā,||
Nā aññena visuddhim icchati:||
Na hi so rajjati no virajjati ti.|| ||

Jarā Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

7. Tissametteyya Suttaṁ

[faus] [than]

814. "Methunam anuyuttassa icc'āyasmā Tisso Metteyyo||
Vighātaṁ brūhi mārisa,||
Sutvāna tava sāsanaṁ viveke sikkhissāmase."|| ||

815. "Methunam anuyuttassa Metteyyā ti Bhagavā||
Mussat'evā pi sāsanaṁ,||
Micchā ca paṭipajjati, etaṁ tasmiṁ anāriyaṁ.|| ||

816. Eko pubbe caritvāna methunaṁ yo nisevati,||
Yāniṁ bhantaṁ va taṁ loke hinam āhu puthu-j-janaṁ.|| ||

817. Yaso kittiñ ca yā pubbe, hāyat'evā pi tassa sā,||
Etam pi disvā sikkhetha methunaṁ vippahātave.|| ||

818. Saṅkappehi pareto so kapaṇo viya jhāyati,||
Sutvā paresaṁ nigghosaṁ maṅku hoti tathāvidho.|| ||

819. Atha Satthāni kurute paravādehi codito,||
Esa khav'assa māhāgedho: mosavajjaṁ pagāhati.|| ||

820. Paṇḍito ti samaññāto ekacariyaṁ adhiṭṭhito,||
Athā pi methune yutto mando va parikissati.|| ||

[161] 821. Etam ādīnavaṁ ñatvā muni pubbāpare idha,||
Ekacariyaṁ daḷhaṁ kayirā, na nisevetha methunaṁ|| ||

822. Vivekaṁ yeva sikkhetha, *etad ariyānam* uttamaṁ,||
Tena seṭṭho na maññetha, sa ve Nibbānasantake.|| ||

823. Rittassa munino carato kāmesu anapekkhino||
Oghatiṇṇassa pihayanti kāmesu gathitā pajā" ti.|| ||

Tissameteyya Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

8. Pasūra Suttaṁ

[faus] [than]

824. "Idh'eva suddhi" iti vādiyanti,||
Nāññesu dhammesu visuddhim āhu,||
Yaṁ nissitā, tattha subhaṁ vadānā||
Paccekasaccesu puthu niviṭṭhā.|| ||

825. Te vādakāmā parisaṁ vigayha||
Bālaṁ dahanti mithu añña-maññaṁ,||
Vadanti te aññasitā kathojjaṁ||
Pasaṁsakāmā kusalā vadānā.|| ||

826. Yutto kathāyaṁ parisāya majjhe||
Pasaṁsam icchaṁ vinighāti hoti,||
Apāhatasmiṁ pana maṅku hoti,||
Nindāya so kuppati randhamesī.|| ||

[162] 827. Yam assa vādaṁ parihinam āhu||
Apāhataṁ pañahavimaṁsakāse,||
Paridevati socati hinavādo,||
'Upaccagā man' ti anutthuṇāti.|| ||

828. Ete vivādā samaṇesu jātā||
Etesu ugaghāti nighāti hoti,||
Etam pi disvā virame kathojjaṁ||
Na h'aññadatth'atthi pasaṁsalāhā.|| ||

829. Pasaṁsito vā pana tattha hoti||
Akkhāya vādaṁ parisāya majjhe,||
So hassati uṇṇamati-cca tena||
Pappuyya tam atthaṁ yathā mano ahu.|| ||

830. Yā uṇṇati, sāssa vighātabhūmi,||
Mānātimānaṁ vadate pan'eso,||
*Etam pi disvā na vivādayetha,*||
Na hi tena suddhiṁ kusalā vadanti.|| ||

831. Suro yathā rājakhādāya puṭṭho||
Abhigajjam eti paṭisuram icchaṁ,||
Yen'eva so tena palehi sūra,||
Pubbe va n'atthi yad idaṁ yudhāya.|| ||

832. Ye diṭṭhim uggayha vivādayanti||
"Idam eva saccan" ti ca vādayanti,||
[163] Te tvaṁ vadassu, na hi te'dha atthi||
Vādamhi jāte paṭisenikattā.|| ||

833. Visenikatvā pana ye caranti||
Diṭṭhihi diṭṭhiṁ avirujjhamānā,||
Tesu tvaṁ kiṁ labhetho PAsura,||
Yes'idha n'atthi param uggahitaṁ.|| ||

834. Atha tvaṁ pavitakkam āgamā||
Manasā diṭṭhi-gatāni cintayanto,||
Dhonena yugaṁ samāgamā,||
Na hi tvaṁ sagghasi sampayātave ti.|| ||

PAsura Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

9. Māgandiya Suttaṁ

[faus] [than]

835. "Disvāna Taṇhaṁ *Aratiṁ Ragañ cā*||
Nāhosi chando api methunasmiṁ,||
Kim ev'idaṁ muttakarisapuṇṇaṁ,||
Pādā pi naṁ samaphusituṁ na icchi."|| ||

[164] 836. "Etādisaṁ ce ratanaṁ na icchasi||
Nāriṁ narindehi bahūhi patthitaṁ,||
Diṭṭhiggataṁ sīla-vatānujīvitaṁ||
Bhavūpapattiñ ca vadesi kidisaṁ."|| ||

837. "'Idaṁ vadāmi' ti na tassa hoti Māgandiyā ti Bhagavā||
Dhammesu niccheyya samuggahitaṁ,||
Passañ ca diṭṭhisu anuggahāya||
Ajjhattasantiṁ pacinaṁ adassaṁ."|| ||

838. "Vinicchayā yāni pakappitāni, iti Māgandiyo||
Te ve muni brūsi anuggahāya,||
'Ajjhantasanti' ti yam etam atthaṁ.||
Kathaṁ nu dhirehi paveditaṁ taṁ."|| ||

839. "Na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena Māgandiyā ti Bhagavā||
Sīlabbatenā pi *na suddhim* āha,||
Adiṭṭhiyā asasutiyā añṇāṇā||
Asīlatā abbatā no pi tena||
Ete ca nissajja anuggahāya||
Santo anissāya bhavaṁ na jappe."|| ||

840. "No ce kira diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena iti Māgandiyo||
Sīlabbatenā pi visudadhim āha||
[165] Adiṭṭhiyā assutiyā añṇāṇā,||
Asīlatā abbatā no pi tena,||
Maññe-m-ahaṁ momuham eva dhammaṁ||
Diṭṭhiyā eke paccenti suddhiṁ."|| ||

841. "Diṭṭhiñ ca nissāya anupucchamāno Māgandiyā ti Bhagavā||
Samuggahitesu pamoham āgā||
Ito ca nāddakkhi aṇum pi saññaṁ||
Tasma tuvaṁ momuhato dahāsi.|| ||

842. Samo vihesi uda cā nibhino||
Yo maññati so vivadetha tena,||
Tisu vidhāsu avikampamāno—||
'Samo visesi' ti na tassa hoti.|| ||

843. 'Saccan' ti so brāhmaṇo kiṁ vadeyya,||
'Musā' ti vā so vivadetha kena:||
Yasmiṁ samaṁ visamaṁ cāpi n'atthi||
Sa kena vādaṁ paṭisaṁyujeyya|| ||

844. Okam pahāya aniketasāri||
Gāme akubabaṁ muni santhavāni,||
Kāmehi ritto apure-k-kharāno||
Kathaṁ na viggayha janena kayirā.|| ||

845. Ye hi vivitto vicareyya loke,||
Na tāni uggayha vadeyya nāgo,||
[166] elamabujaṁ kaṇṭakaṁ vārijaṁ yathā||
Jalena paṅkena c'anūpalittaṁ,||
Evaṁ muni santivādo agiddho||
Kāme ca loke ca anupalitto.|| ||

846. Na vedagu diṭṭhiyā na mutiyā||
Sa mānam eti, na hi tammayo so,||
Na kamamanā no pi sutena neyyo||
Anupanito sa nivesanesu.|| ||

847. Saññāvirattassa na santi gatthā||
Paññāvimuttassa na satti mohā,||
Saññañ ca diṭṭiñ ca ye aggahesuṁ||
Te ghaṭṭayantā- vicaranti loke" ti.|| ||

Māgandiya Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

10. Purābheda Sutta (Suribheda Suttaṁ)

[faus] [than]

848. "'Kathaṁdassi kathaṁsilo upasanto' ti vuccati,||
Taṁ me Gotama pabrūhi pucchito uttamaṁ naraṁ."|| ||

849. "Vitataṇho purā bhedā||
iti Bhagavā||
pubbam antam anissito,||
Vemajjhe nūpasaṅkheyyo, tassa n'atthi purekkhataṁ.|| ||

[167] 850. A-k-kodhano asantāsi, avikatthi akukkuco,||
Mantabhāṇi anuddhato, sa ve vācāyato muni.|| ||

851. Nirāsatti anāgate atitaṁ nānusocati,||
Vivekadassi phassesu diṭṭhisu ca na niyati,|| ||

852. Patilino akuhako, apihālu amaccharī,||
Appagabbho ajeguccho, pesuṇeyye ca no yuto.|| ||

853. Sātiyesu anassāvi ati-māne ca no yuto,||
Saṇho ca paṭibhānavā, na saddo na virajjati.|| ||

854. Lābhakamyā na sikkhati, alābhe na ca kuppati,||
Aviruddho ca taṇhāya rase ca nānugijjhati.|| ||

855. Upekkhako sadā sato na loke maññate samaṁ,||
Na visesi na nīceyyo, tassa no santi ussadā.|| ||

856. Yassa nissayatā n'atthi ñatvā dhammaṁ anissito,||
Bhavāya vibhavāya vā taṇhā yassa na vijjati.|| ||

857. Taṁ brūmi upasanto ti kāmesu anapekkhinaṁ,||
Ganthā tassa na vijjanti, atāri so visattikaṁ.|| ||

858. Na tassa puttā pasavo vā khettaṁ vatthuṁ na vijjati||
[168] Antāṁ vā pi nirattāṁ vā na tasmiṁ upalabbhati.|| ||

859. Yena naṁ vajju puthujjanā atho samaṇa-brāhmaṇā,||
Taṁ tassa apurekkhatāṁ, tasmā vādesu n'ejati.|| ||

860. Vitagedho amacchari na ussesu vadate muni,||
Na samesu na omesu, kappaṁ n'eti akappiyo.|| ||

861. Yassa loke sakaṁ n'atthi, asatā ca na socati,||
Dhammesu ca na gacchiti, sa ve santo ti vuccati" ti.|| ||

Purābheda Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

11. Kalahavivadā Sutta (Nalahavivāda Suttaṁ)

[faus] [than]

862. "Kuto pahūtā kalahā vivādā||
Paridevasokā sahamacchirā ca,||
Mānātimānā sahapesunā ca,||
Kuto pahūtā te, tad iṅgha brūhi."|| ||

863. "Piyā pahūtā kalahā vivādā||
Paridevasokā samaccharā ca,||
Mānātimānā sahapesunā ca,||
Macchiriyayuttā kalahā vivādā||
Vivādajātesu ca pesunāni."|| ||

[169] 864. "Piyā su lokasmaṁ kutonidānā ye vā pi lobhā vicaranti loke,||
Āsā ca niṭṭhā ca kutonidānā,||
Ye samparāyāya narassa honti."|| ||

865. "Chandanidānāni piyāni loke||
Ye vā pi lobhā vicaranti loke,||
Āsā ca niṭṭhā ca itonidānā,||
Ye samparāyāya narassa honti."|| ||

866. "Chando nu lokasmiṁ kutonidāno,||
Vinicchāyā vā pi kuto pahūtā,||
Kodho mosavajjañ ca kathaṁ-kathaṁ ca||
Ye vā pi dhammā samaṇena vuttā."|| ||

867. "'Sātaṁ asātan' ti yam āhu loke,||
Tam ūpanissāya pahoti chando,||
Rūpesu disvā vibhavaṁ bhavañ ca||
Vinicchayaṁ kurute janatu loke.|| ||

868. Kodho mosavajjañ ca kathaṁ-kathaṁ ca||
Ete pi dhamamā dvaya-m-eva sante:||
Kathaṅkathī ñāṇapathāya sikkhe,||
Ñatvā pavuttā samaṇena dhammā."|| ||

869. "Sātaṁ asātañ ca kutonidānā,||
Kismiṁ asante na bhavanti h'ete,||
'Vibhavaṁ bhavañ cāpi' yam etam atthaṁ,||
Etaṁ me pabrūhi yatonidānaṁ."|| ||

870. "Phassānidānaṁ sātaṁ asātaṁ||
Phasse asante na bhavanti h'ete,||
[170] 'Vibhavaṁ bhavañ cāpi' yam etam atthaṁ||
Etaṁ te pabrūmi itonidānaṁ."|| ||

871. "Phasso nu lokasmiṁ kutonidāno,||
Pariggahā vā pi kuto pahūtā,||
Kismiṁ asante na mamattam atthi,||
Kismiṁ vibhute na phusanti phassā."|| ||

872. "Nāmañ ca rūpañ ca paṭicca phassā||
Icchānidānāni pariggahāni,||
Icchā na santyā na mamattam atthi,||
Rūpe vibhute na phusanti phassā."|| ||

873. "Kathaṁ-sametassa vibhoti rūpaṁ,||
Sukhaṁ dukkhaṁ vā pi kathaṁ vibhoti,||
Etaṁ me pabrūhi yathā vibhoti,||
'Taṁ jāniyāma' iti me mano ahū."|| ||

874. "Na saññasaññi na visaññasaññi||
No pi asaññi na vibhūtasaññi,||
Evaṁ-sametassa vibhoti rūpaṁ,||
Saññānidānā hi papañcasaṅkhā."|| ||

875. "Yaṁ taṁ apucchimha akittayi no,||
Aññaṁ taṁ pucchāma, tad iṅgha brūhi,||
[171] Ettāvat'aggaṁ no vadanti h'eke||
Yakkhassa suddhiṁ idha paṇḍitāse,||
Udāhu aññam pi vadanti etto."|| ||

876. "Ettāvavat'aggam pi vadanti h'eke||
Yakkhassa suddhiṁ idha paṇḍitāse,||
Tesaṁ pun'eke samayaṁ vadanti||
Anupādisese kusalā vadānā.|| ||

877. Ete ca ñatvā 'upanissitā' ti||
Ñatvā muni nissaye so vimaṁsī,||
Ñatvā vimutto na vimādam eti||
Bhavābhavāya na sameti dhīro" ti.|| ||

Kalahavivāda Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

12. Cūlaviyūha Suttaṁ

[faus] [than]

878. "Sakaṁ sakaṁ diṭṭhi paribbasānā||
Viggayha nānā kusalā vadanti:||
'Yo evaṁ jānāti, sa vedi dhammaṁ||
Idaṁ paṭikkosam akevali so.'|| ||

879. Evam pi viggayha vivādiyanati,||
'Bālo paro akakusalo' ti cāhu||
Sacco nu vādo katamo imesaṁ||
Sabbe va h'ime kusalā vadānā."|| ||

[172] 880. "Parassa ce dhammam anānujānaṁ||
Bālo mago hoti nihīnapañño,||
Sabbe va bālā sunihīnapaññā||
Sabbe v'ime diṭṭhi paribbasānā.|| ||

881. Sandiṭṭhiyā ce pana vīvadātā||
Saṁsuddhapaññā kusalā mutimā,||
na tesaṁ koci parihīnapañño||
Diṭṭhi hi tesam pi tathā samattā.|| ||

882. Na vāham 'etaṁ tathiyan' ti brūmi,||
Yam āhu bālā mithu añña-maññaṁ,||
Sakaṁ sakaṁ diṭṭhim akaṁsu saccaṁ||
Tasmā hi 'bālo' ti paraṁ dahanti."|| ||

883. "Yam āhu 'saccaṁ tathiyan' ti eke,||
Tam āhu aññe 'tucchaṁ musā' ti,||
Evam pi viggayha vivādiyanti,||
kasmā na ekaṁ samaṇā vadanti."|| ||

884. "Ekaṁ hi saccaṁ na dutiyam atthi,||
Yasmiṁ pajāno vivade pajānaṁ,||
Nāna te saccāni sayaṁ thunanti,||
Tasmā na ekaṁ samaṇā vadanti."|| ||

[173] 885. "Kasmā nu saccāni vadanti nānā||
Pavādiyāse kusalā vadānā:||
Saccāni su tāni bahuni nānā||
Udāhu te takkam anussaranti."|| ||

886. "Na h'eva saccāni bahūni nānā,||
Aññatra saññāya niccāni loke,||
Takkañ ca diṭṭhīsu pakappayitvā||
'Saccaṁ, musā' ti dvaya-dhammam āhu.|| ||

887. Diṭṭhe sute sīla-vate mute vā||
Ete ca nissāya vimānadassi,||
Vinicchaye ṭhatvā pahassamāno||
'Bālo paro akakusalo' ti cāha.|| ||

888. Yen'eva 'bālo' ti paraṁ dahāti,||
Tenātumānaṁ 'kusalo' ti cāha,||
Sayam attanā so kusalo vadāno||
Aññaṁ vimāneti, tath'eva pāvā|| ||

889. Atīsāradiṭṭhiyā so samanto||
Mānena matto paripuṇṇamāni,||
Sayam eva sāmaṁ manasābhisitto||
Diṭṭhi hi sā tassa tathā samattā.|| ||

890. Parassa ce hi vacasā nihino||
Tumo sahā hoti nihinapañño,||
Atha ce sayaṁ vedagu hoti dhīro||
Na koci bālo samaṇesu atthi.|| ||

[174] 891. 'Aññaṁ ito yābhivadanti dhammaṁ||
Aparaddhā sudadhim akevalīno,||
Evam hi tithyā puthuso vadanti,||
Sandiṭṭhirāgena *hi te* 'bhirattā|| ||

892. 'Idh'eva suddhi iti vādiyanti,||
Nāññesu dhammesu visuddham āhu,||
Evam pi tithyā puthuso niviṭṭhā||
Sakāyane tattha daḷhaṁ vadānā.|| ||

893. Sakāyane cāpi daḷhaṁ vadāno||
Kam ettha 'bālo' ti paraṁ daheyya,||
Sayam eva so medhakaṁ āvaheyya||
Paraṁ vadaṁ bālam asuddhidhammaṁ.|| ||

894. Vinicchaye ṭhatvā sayaṁ pamāya||
Uddhaṁ so lokasmiṁ vivādam eti,||
Hitvāna sabbāni vinicchayāni||
Na medhakaṁ kurute janatu loke" ti.|| ||

Cuḷaviyuha Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

13. Mahāviyūha Suttaṁ

[faus] [than]

895. "Ye kec'ime diṭṭhi paribbasānā||
'Idam eva saccan' ti vivādayanti,||
Sabbe va te nindam anvānayanti||
Atho pasaṁsam pi labhanti tattha."|| ||

[175] 896. "Appaṁ hi etaṁ na alaṁ samāya,||
Duve vivādassa phalāni brūmi,||
Etam pi disvā na vivādayetha||
Khemābhipassaṁ avivādabhumiṁ.|| ||

897. Yā kāc'imā sammutiyo puthujjā||
Sabbā va etā na upeti vidvā,||
Anupayo so upayaṁ kim eyya||
Diṭṭhe sute khantim akubbamāno.|| ||

898. Siluttamā saññamenāhu sudadhiṁ||
Vataṁ samādāya upaṭṭhitāse,||
'Idh'eva sikkhema, ath'assa suddhiṁ'||
Bhavūpanītā kusalā vadānā.|| ||

899. Sace cuto silavatato hoti||
Sa vedhati kammaṁ virādhayitvā,||
Sa jappati paṭṭhayatidha sudadhiṁ||
Satthā va hīno pavasaṁ gharamhā.|| ||

900. Sīlabbataṁ vā pi pahāya sabbaṁ||
Kammañ ca sāvajjanavajjam etaṁ,||
[176] 'Suddhi, asudadhī' ti apatthayāno||
Virato care santim anuggahāya.|| ||

901. Tapūpanissāya jigucchitaṁ vā||
Atha vā pi diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā,||
Uddhaṁsarā suddhim anutthuṇanti||
Avitataṇhāse bhav-ā-bhavesu.|| ||

902. Patthayamānassa hi jappitāni||
Saṁvedhitaṁ cāpi pakappitesu:||
Cutūpapāto idha yassa n'atthi||
Sa kena vedheyya kuhiñ ca jappe.|| ||

903. "Yam āhu dhammaṁ 'paraman' ti eke||
Tam eva 'hinan' ti panāhu aññe,||
Sacco nu vādo katamo imesāṁ||
Sabbe va hīme kusalā vadānā.|| ||

904. Sakaṁ hi dhammaṁ paripuṇṇam āhu||
*Aññassa dhammaṁ pana hīnam āhu,*||
Evam pi viggayha vivādiyanti||
Sakaṁ sakaṁ samamutim āhu saccaṁ."|| ||

905. "Parassa ce vambhayitena hīno||
Na koci dhammesu visesi assa,||
Puthū hi aññassa vadanti dhammaṁ||
Nihinato samahi daḷhaṁ vadānā|| ||

[177] 906. Sadhammapūjā ca panā tath'eva||
Yathā pasaṁ-santi sakāyanāni,||
Sabbe va vādā tathivā bhaveyyuṁ||
Sudhi hi n'esaṁ paccattam eva.|| ||

907. Na brāhmaṇassa paraneyyam atthi||
Dhammesu niccheyya samuggahītaṁ,||
Tasmā vivādāni upātivatto||
Na hi seṭṭhato passati dhammam aññaṁ.|| ||

908. 'Jānāmi passāmi, tath'eva etaṁ'||
Diṭṭhiyā eke paccenti suddhiṁ||
Addakkhi ce, kim hi tumassa tena||
Atisitvā aññena vadanti suddhiṁ.|| ||

909. Passaṁ naro dakkhiti nāma-rūpaṁ||
Disvāna vāññassati tāni-m-eva:||
Kāmaṁ bahuṁ passatu appakaṁ vā||
Na hi tena suddhiṁ kusalā vadanti|| ||

910. Nivissavādi na hi suddināyo||
Pakappitaṁ daṭṭhi pure-k-kharāno,||
Yaṁ nissito, tattha subhaṁ vadāno,||
Suddhiṁvado tattha tath'addasā so.|| ||

911. Na brāhmaṇo kappam upeti saṅkhaṁ||
Na diṭṭhisāri na pi ñāṇabandhu||
[178] Ñatvā ca so sammutiyo puthujjā||
Upekkhati, uggahaṇanta-m-aññe|| ||

912. Visajja ganthāni munidha loke||
Vivādajātesu na vaggasārī,||
Satto asantesu upekkhako so||
Anuggaho, uggahaṇta-m-aññe|| ||

913. Pubbāsave hitvā nave akubbaṁ||
Na chandagū no pi nivissavādo,||
Sa vippamutto diṭṭhigatehi dhīro||
Na lippati loke anattagarahī.|| ||

914. Sa sabba-dhammesu visenibhūto,||
Yaṁ kiñci diṭṭhiṁ va sutaṁ mutaṁ vā,||
Sa pannabhāro muni vipapayutto||
Na kappiyo nuparato na patthiyo" ti.|| ||

Mahāviyuha Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

14. Tuvaṭaka Suttaṁ

[faus] [than]

[179] 915. "Pucchāmi taṁ Ādiccabandhuṁ||
Vicekaṁ santipadañ ca mahesiṁ,||
Kathaṁ disvā nibbāti bhikkhu||
Anupādiyāno lokasmiṁ kiñci."|| ||

916. "Mūlaṁ papañ ca saṅkhāya iti Bhagavā||
'Mantā asmi' ti sabbam uparundhe,||
Yā kāci taṇhā ajjhattaṁ||
Tāsaṁ vinayā sadā sato sikkhe.|| ||

917. Yaṁ kiñci dhammam abhijaññā,||
Ajjhattaṁ atha vā pi bahiddhā,||
Na tena thāmaṁ kubbetha||
Na hi sā nibbuti sataṁ vuttā:|| ||

918. Seyyo na tena maññeyya||
Niceyyo atha vā pi sarikkho,||
Phuṭṭho anekarūpehi||
Nātumānaṁ vikappayaṁ tiṭṭhe|| ||

919. Ajjhattam eva upasame,||
Nāññato bhikkhu santim eseyya:||
Ajjhattaṁ upasantassa||
n'atthi attā, kuto nirattā vā.|| ||

[180] 920. Majjhe yathā samuddassa||
Ūmi no jāyati, ṭhito hoti,||
Evaṁ ṭhito anej'assa:||
Ussadaṁ bhikkhu na kareyya kuhiñci."|| ||

921. "Akittayi vivaṭacakkhu||
Sakkhi dhammaṁ parissayavinayaṁ.||
Paṭipadaṁ vadehi, bhaddan te,||
Pātimokkhaṁ atha vā pi samādhiṁ."|| ||

922. "Cakkhuhi n'eva lol'assa,||
Gāmakathāya āvareyya sotaṁ,||
Rase ca nānugijjheyya||
Na ca mamāyetha kiñci lokasmiṁ.|| ||

923. Phassena yadā phuṭṭh'assa,||
Paridevaṁ bhikkhu na kareyya kuhiñci||
Bhavaṁ ca nabhijappeyya||
Bheravesu ca na sampavedheyya.|| ||

924. Annānam atho pānānaṁ||
Khādaniyānaṁ atho pi vatthānaṁ,||
Laddhā na sannidhiṁ kayirā||
Na ca parittase tāni alabha-māno.|| ||

925. Jhāyī na pādalol'assa||
Virame kukkuccaṁ na-ppamajjeyya,||
Atha āsanesu sayanesu||
Appasaddesu bhikkhu vihareyya.|| ||

[181] 926. Niddaṁ na bahulī-kareyya,||
Jāgariyaṁ bhajeyya ātāpi,||
Tandiṁ māyaṁ hassaṁ khiḍḍaṁ||
Methunaṁ vippajahe savibhūsaṁ.|| ||

927. Āthabbaṇaṁ supinaṁ lakkhaṇaṁ||
No vidahe atho pi nakkhattaṁ,||
Virutañ ca gabbhakaraṇaṁ||
Tikicchaṁ māmako na seveyya|| ||

928. Nindāya na-ppavedheyya||
Na uṇṇameyya pasaṁsito bhikkhu,||
Lobhaṁ saha macchariyena||
Kodhaṁ pesuniyañ ca panudeyya.|| ||

929. Kayavikkaye na tiṭṭheyya,||
Upavādaṁ bhikkhu na kareyya kuhiñci,||
Gāme ca nābhisajjeyya,||
Lābhakamyā janaṁ na lāpayeyya.|| ||

930. Na ca katthikā siyā bhikkhu||
Na ca vācaṁ payutaṁ bhāseyya,||
Pāgabbhiyaṁ na sikkheyya||
Kathaṁ viggāhikaṁ na kathayeyya.|| ||

931. Mosavajje na niyyetha,||
Sampajāno saṭhāni na kayirā,||
[182] Atha jivitena paññāya||
Sīla-vatena nāññam atimaññe.|| ||

932. Sutvā rusito bahuṁ vācaṁ||
Samaṇānaṁ puthuvacanānaṁ,||
Pharusena ne na paṭivajjā||
Na hi santo paṭisenikaronti.|| ||

933. Etañ ca dhammam aññāya||
Vicinaṁ bhikkhu sadā sato sikkhe,||
'Santi' ti nibbutiṁ ñatvā||
Sāsane Gotamassa na-ppamajjeyya.|| ||

934. Abhibhū hi so anabhibhūto||
Sakkhi dhammaṁ anītiham adassī,||
Tasmā hi tassa Bhagavato||
sāsane appamatto sadā namassam anusikkhe"||
ti Bhagavā ti.|| ||

Tuvaṭaka Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

15. Attadaṇḍa Suttaṁ

[faus] [than]

935. "Attadaṇḍā bhayaṁ jātaṁ, janaṁ passatha medhakaṁ||
Saṁvegaṁ kittayissāmi yathā saṁvijitaṁ mayā.|| ||

[183] 936. Phandamānaṁ pajaṁ disvā macche appodake yatha,||
Aññamaññehi vyāruddhe disvā maṁ bhayam āvisi.|| ||

937. Samantaṁ asāro loko, disā sabbā sameritā,||
Icchāṁ bhavanam attano nāddasāsiṁ anositaṁ.|| ||

938. Osāne tv-eva vyāruddhe disvā me arati ahu,||
Ath'ettha sallaṁ addakkhiṁ duddasaṁ hadayanissitaṁ.|| ||

939. Yena sallena otiṇṇo disā sabbā vidhāvati,||
Tam eva sallaṁ ababuyha na dhāvati, nisidati.|| ||

940. Tattha sikkhānugīyanti||
Yāni loke gathitāni, na tesu pasuto siyā,||
Nibbijjha sabbasā kāme sikkhe Nibbānam attano.|| ||

941. Sacco siyā appagabbho amāyo rittapesuno,||
A-k-kodhano, lobhapāpaṁ vevicchaṁ vitare muni.|| ||

942. Niddaṁ tandiṁ sahe thinaṁ, pamādena na saṁvase,||
Atimāne na tiṭṭheyya Nibbānamanaso naro.|| ||

[184] 943. Mosavajje na niyyetha, rūpe snehaṁ na kubbaye,||
Mānañ ca parijāneyya, sahasā virato care.|| ||

944. Purāṇaṁ nābhinandeyya, nave khantiṁ na kubbaye,||
Hīyamāne na soceyya, ākāsaṁ na sito siyā.|| ||

945. Gedhaṁ brūmi "mahogho" ti ājavaṁ brūmi jappanaṁ,||
Ārammaṇaṁ pakappanaṁ, kāmapaṅko duraccayo.|| ||

946. Saccā avokkamma muni thale tiṭṭhati brāhmaṇo,||
Sabbaṁ so paṭinissajja sa ve santo ti vuccati.|| ||

947. Sa ve vidvā, sa vedagū, ñatvā dhammaṁ anissito,||
Sammā so loke iriyāno na pihetī'dha kassaci.|| ||

948. Yo'dha kāme accatari saṅgaṁ loke duraccayaṁ,||
Na so socati nājjheti chinnasoto abandhano.|| ||

949. Yaṁ pubbe, taṁ visosehi, pacchā te māhu kiñ canaṁ,||
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.|| ||

950. Sabbaso nāma-rūpasmiṁ yassa n'atthi mamāyitaṁ,||
Asatā ca socati, sa ve loke na jiyyati.|| ||

951. Yassa n'atthi 'idaṁ me' ti 'paresaṁ' vā pi kiñ canaṁ,||
Mamattaṁ so asaṁvindaṁ 'n'atthi me' ti na socati.|| ||

[185] 952. Aniṭṭhuri ananugiddho anejo sabbadhi samo,||
Tam ānisaṁsaṁ pabrūmi pucchito avikampinaṁ.|| ||

953. Anejassa vijānato n'atthi kācini saṅkhiti,||
Virato so viyārambā khemaṁ passati sabbadhi.|| ||

954. Na samesu na omesu na ussesu vadate muni,||
Santo so vitamacchero nādeti na nirassatī"||
ti Bhagavā ti.|| ||

Attadaṇḍa Suttaṁ Niṭṭhitaṁ|| ||

16. Sāriputta Suttaṁ

[faus] [than]

955. "Na me diṭṭo ito pubbe||
Na-ssuto uda kassaci,||
Icc'āyasmā Sāriputto||
Evaṁ vagguvado Satthā Tusitā gaṇi-m-āgato.|| ||

956. Sadevakassa lokassa, yathā dissati cakkhumā:||
Sabbaṁ tamaṁ vinodetvā eko va ratim ajjhagā.|| ||

[186] 957. Taṁ Buddhaṁ asitaṁ tādiṁ akuhaṇ gaṇim āgataṁ,||
Bahunnam idha baddhānaṁ atthi pañhena āgamaṁ.|| ||

958. Bhikkhuno vijigucchato bhajato rittam āsanaṁ,||
Rukkha-mūlaṁ susānaṁ vā, pabbatānaṁ guhāsu vā.|| ||

959. Uccāvacesu sayanesu, kīvanto tattha bheravā,||
Ye hi bhikkhu na vedheyya nigghose sayanāsane.|| ||

960. Kati parissayā loke gacchato amataṁ disaṁ,||
Ye bhikkhu abhisambhave pantambhi sayanāsane.|| ||

961. Ky-āssa vyappathayo assu, ky-āss'assu idha gocarā,||
Kāni sīla-b-batān'assu pahitattassa bhikkhuno.|| ||

962. Kaṁ so sikkhaṁ samādāya ekodi nipako sato,||
Kammāro rajatass'eva niddhame malam attano."|| ||

963. "Vijiguccha-mānassa yad idaṁ phāsu||
Sāriputtā ti Bhagavā||
Rittāsanaṁ sayanaṁ sevato ce,||
Sambodhikāmassa, yathānudhammaṁ||
Taṁ te pavakkhāmi yathā pajānaṁ.|| ||

964. Pañcannaṁ dhīro bhayānaṁ na bhāye||
Bhikkhu sato (sa) pariyantacārī,||
Ḍaṁsādhipātānaṁ siriṁsapānaṁ||
Manussa-phassānaṁ catu-p-padānaṁ.|| ||

[187] 965. Paradhammikānam pi na santaseyya||
Disvā pi tesaṁ bahuheravāni,||
Athāparāni abhisambhaveyya||
Parissayāni kusalānuesī.|| ||

966. Ātaṅkaphassena khudāya phuṭṭho||
Sītaṁ accuṇhaṁ adhivāsayeyya,||
So tehi phuṭṭho bahudhā anoko||
Viriyaṁ parakkamma daḷhaṁ kareyya.|| ||

967. Theyyaṁ na kareyya na musā bhaṇeyya,||
Mettāya phasse tasathāvarāni,||
Yad āvilattaṁ manaso vijaññā||
'Kaṇhassa pakkho' ti vinodayeyya.|| ||

968. Kodhātimānassa vasaṁ na gacche||
Mūlam pi tesaṁ palikhañña tiṭṭhe,||
Atha-ppiyaṁ vā pana appiyaṁ vā||
Addhā bhavanto abhisambhaveyya.|| ||

969. Paññaṁ purakkhatvā kalyāṇapī ti||
Vikkhambheyya tāni parissayāni,||
Aratiṁ sabhetha sayanamhi pante||
Caturo sahetha paridevadhamme.|| ||

970. 'Kiṁ su asissāmi, kuvaṁ vā asissaṁ||
Dukkhaṁ vata settha, kuv'ajja sessaṁ,'||
Ete vitakke paridevaneyye||
Vinayetha sekho aniketasāri.|| ||

[188] 971. Annañ ca laddhā vasanañ ca kāle||
Mattaṁ so jaññā idha tosanatthaṁ,||
Sotesu gutto yatacāri gāme||
Rusito pi vācaṁ pharusaṁ na vajjā.|| ||

972. Okkhitta-cakkhu na ca pādalolo||
Jhānānuyutto bahujāgar'assa,||
Upekham ārabbha samāhitatto||
Takkāsayaṁ kukkucciy'upacchinde.|| ||

973. Cudito vacīhi satimābhinande||
Sabrahma-cārisu khilaṁ pabhinde,||
Vācaṁ pamuñce kusalaṁ nātivelaṁ||
Janavādadhammāya na cetayeyya.|| ||

974. Athāparaṁ pañca rajāni loke||
Yesaṁ satimā vinayāya sikkhe:||
Rūpesu saddesu atho rasesu||
Gandhesu phassesu sahetha rāgaṁ.|| ||

975. Etesu dhammesu vineyya chandaṁ||
Bhikkhu satimā su-vimutta-citto,||
[189] Kālena so sammā dhammaṁ parivimaṁsamāno||
Ekodibhūto vihane tamaṁ so"||
ti Bhagavā ti.|| ||

Sāriputta Suttaṁ Niṭṭhitaṁ.|| ||

Aṭṭhakavaggo catuttho.|| ||

Tassuddānaṁ: -||
Kāma-Guhaṭṭha Duṭṭhāva Suddhaṭṭha Paramā jarā,||
Metteyyo ca Pasuro ca Māgandi Purābhedanaṁ.||
Kalahaṁ dve va Vyuhāni punar eva Tuvaṭṭakaṁ||
Attadaṇḍavara Suttaṁ Therapañehana soḷasa,||
Tāni etāni suttāni Aṭṭhakavaggikā ti.|| ||

[190]

V. Pārāyana Vagga

1. Vatthugāthā

[faus]|| ||

976. Kosalānaṁ purā rammā āgamā Dakkhiṇāpathaṁ,||
Ākiñ caññaṁ patthayāno brāhmaṇo mantapāragu.|| ||

977. So Assakassa visaye Aḷakassa samāsane,||
Vasi Godhāvarikule uñchena ca phalena ca.|| ||

978. Tass'eva upanissāya gāmo ca vipulo ahū,||
Tato jātena āyena mahāyaññama kappayi.|| ||

979. Mahāyaññaṁ yajitvāna puna pāvisi assamaṁ,||
Tasmiṁ pati paviṭṭhamhi añño āgañchi brāhmaṇo.|| ||

980. Ugghaṭṭapādo tasito paṅkadanto rajassiro,||
So ca naṁ upasaṅkamma satāni pañca yā cati.|| ||

981. Tam enaṁ Bāvarī disvā āsanena nimantayi,||
Sukhañ ca kusalaṁ pucchi, idaṁ vacanam abravi.|| ||

982. "Yaṁ kho mamaṁ deyya-dhammaṁ sabbaṁ vissajjitaṁ mayā,||
Anujānāhi me brahme, n'atthi pañca satāni me."|| ||

[191] 983. "Sace me yā camānassa bhavaṁ nānupadassati,||
Sattame divase tuyhaṁ muddhā phalatu sattadhā.|| ||

984. Abhisaṅkhāritvā kuhako bheravaṁ so akittayi,||
Tassa taṁ vacanaṁ sutvā Bāvarī dukkhito ahū.|| ||

985. Ussussati an-āhāro soka-sallasamappito,||
Atho pi evaṁ cittassa jhāne na ramatī mano.|| ||

986. Utrastaṁ dukkhitaṁ disvā devatā atthakāminī,||
Bāvariṁ upasaṅkamma idaṁ vacanam abravi.|| ||

987. "Na so muddhaṁ pajānāti kuhako so dhan'atthiko,||
Muddhani muddhapāte vā ñāṇaṁ tassa na vijjati."|| ||

988. "Bhotī carahi jānāti taṁ me akkhāhi pucchitā,||
Muddhaṁ muddhādhipātañ ca, taṁ suṇoma vaco tava."|| ||

989. "Ahaṁ p'etaṁ na jānāmi, ñāṇaṁ ettha na vijjati,||
Muddhaṁ muddhādhipāto cā Jinānaṁ h'eta dassanaṁ."|| ||

990. "Atha kho carahi jānāti asmiṁ puthuvimaṇḍale,||
Muddhaṁ muddhādhipātañ ca, taṁ me akkhāhi devate."|| ||

[192] 991. "Purā Kapilavatthumhā nikkhanto lokanāyako,||
Apacco Okkākarājassa Sakya-putto pabhaṅkaro.|| ||

992. So hi brāhmaṇa SamBuddho sabba-dhammāna pāragu,||
Sabbābhiññābalappatto sabba-dhammesu cakkhumā.||
Sabbadhammakkhayaṁ patto vimutto upadhi-saṅkhaye.|| ||

993. Buddho so Bhagavā loke dhammaṁ deseti cakkhumā,||
Taṁ tvaṁ gantvāna pucchassu so te taṁ vyākarissati."|| ||

994. 'SamBuddho' ti vaco sutvā udaggo Bāvarī ahu,||
Sok'assa tanuko āsi, pītiñ ca vipulaṁ labhi.|| ||

995. So Bāvarī atta-mano udaggo||
Taṁ devataṁ pucchati vedajāto,||
"katamambhi gāme nigamamhi vā pana||
katamamhi vā jana-pade lokanātho||
yattha gantvā namassemu sambuddhaṁ dipaduttamaṁ."|| ||

996. "Sāvatthiyaṁ Kosalamandire Jino||
Pahutapañño varabhūrimedhaso,||
So Sakya-putto vidhuro anāsavo||
Muddhādhipātassa vidu narāsabho.|| ||

997. Tato āmantayī sisse brāhmaṇe mattapārage,||
"Etha māṇavā akkhissaṁ suṇātha vacanaṁ mama.|| ||

[193] 998. Yass'eso dullabho loke pātu-bhāvo abhiṇhaso,||
Sv-ājja lokamhi uppanto SamBuddho iti vissuto||
Khippaṁ gantvāna Sāvatthiyaṁ passavho dipaduttamaṁ."|| ||

999. "Kathaṁ carahi jānemu disvā 'Buddho' ti brāhmaṇaṁ,||
Ajānataṁ no pabrūhi, yathā jānemu taṁ mayaṁ."|| ||

1000. "Āgatāni hi mantesu mahā-purisa-lakkhaṇā,||
Dvattiṁsā ca vyākhyātā samantā anupubbaso.|| ||

1001. Yass'ete honti gattesu mahā-purisa-lakkhaṇā,||
Dve va tassa gatiyo, tatiyā hi na vijjati.|| ||

1002. Sace agāraṁ ajjhā-vasati, vijeyya paṭhaviṁ imaṁ,||
Adaṇḍena asatthena dhammena-m-anusāsāti.|| ||

1003. Sace ca so pabbajati agārā anagāriyaṁ,||
Vivattacchadedā SamBuddho arahā bhavati anuttaro.|| ||

1004. Jātiṁ gottañ ca lakkhaṇaṁ mante sisse punāpare,||
Muddhaṁ muddhādhipātañ ca manasā yeva pucchatha.|| ||

1005. Anāvaraṇadassāvi yadi Buddho bhavissati,||
Manasā pucchite pañhe vācāya vissajessati."|| ||

1006. Bāvarissa vaco sutvā sissā soḷasa brāhmaṇā,||
Ajito Tissa Metteyyo Puṇṇako atha Mettagu.|| ||

[194] 1007. Dhotako Upasivo ca Nando ca atha Hemako,||
Todeyya-Kappā dubhayo Jatukaṇṇi ca paṇḍito|| ||

1008. Bhaddāvudho Udayo ca Posālo cāpi brāhmaṇo,||
Mogharājā ca medhāvi Piṅgiyo ca mahā isi.|| ||

1009. Paccekagaṇino sabbe sabba-lokassa vissutā,||
Jhāyī jhāna-ratā dhīrā pubbavāsanavāsitā.|| ||

1010. Bāvariṁ abhivādetvā katvā ca naṁ padakkhiṇaṁ,||
Jaṭājinadharā sabbe pakkāmuṁ uttarāmukhā.|| ||

1011`. Aḷakassa Patiṭṭhānaṁ purimaṁ Māhissatiṁ tadā,||
Ujjeniñ cāpi Gonaddhaṁ Vedisaṁ Vanasavhayaṁ.|| ||

1012. Kosambīyaṁ cāpi Sāketaṁ Sāvatthiñ ca puruttamaṁ,||
Setavyaṁ Kapilavatthuṁ Kusinārañ ca mandiraṁ.|| ||

1013. Pāvañ ca Bhoganagaraṁ Vesāliṁ Māgadhaṁ puraṁ,||
Pāsāṇakaṁ cetiyañ ca ramaṇiyaṁ manoramaṁ.|| ||

[195] 1014. Tasito v'udakaṁ sītaṁ mahālābhaṁva vāṇijo,||
Chāyaṁ ghamm-ā-bhitatto va turitā pabbatam āruhuṁ.|| ||

1015. Bhagavā ca tamhi samaye bhikkhu-saṅghapurakkhato,||
Bhikkhunaṁ dhammaṁ deseti, siho va nadati vane.|| ||

1016. Ajito addasa sambuddhaṁ vītaraṁsi va bhānumaṁ,||
Candaṁ yathā pannarase paripuriṁ upāgataṁ.|| ||

1017. Ath'assa gatte disvāna paripurañ ca vyañajanaṁ,||
eka-m-antaṁ ṭhito haṭṭho manopañhe apucchatha.|| ||

1018. "Ādissa jammanaṁ brūhi, gottaṁ brūhi salakkhaṇaṁ,||
Mantesu pāramiṁ brūhi, kati vāceti brāhmaṇo."|| ||

1019. "Visaṁvassa-sataṁ āyu so ca gottena Bāvari,||
Tiṇ'assa lakkhaṇā gatte, tiṇṇaṁ vedāna pāragu.|| ||

1020. Lakkhaṇe itihāse ca sanighaṇḍusakeṭubhe,||
Pañca satāni vāceti, sadhamme pāramiṁ gato."|| ||

[196] 1021. "Lakkhaṇānaṁ pavicayaṁ Bāvarissa naruttama,||
Taṇhacchida pakāsehi, mā no kaṅkhāyitaṁ ahu."|| ||

1022. "Mukhaṁ jivahāya chādeti, uṇṇ'assa bhamukantare,||
Kosohitaṁ vatthaguyhaṁ, evaṁ jānāhi māṇava."|| ||

1023. Pucchaṁ hi kiñci asuṇanto sutvā pañhe viyākate,||
Vicinteti jano sabbo vedajāto katañajali.|| ||

1024. 'Ko nu deve va Brahmā vā Indo vā pi Sujampati,||
Manasā pucchi te pañhe, kam etaṁ paṭibhāsati.'|| ||

1025. "Muddhaṁ muddhādhipātañ ca Bāvari paripucchati,||
Taṁ vyākarohi Bhagavā, kaṅkhaṁ vinaya no ise."|| ||

1026. "Avijjā muddhā ti jānāhi, vijjā muddhādhipātini,||
Saddhā satisamādhīhi chandaviriyena saṁyutā."|| ||

1027. Tato vedenana mahatā santhamahitvāna māṇavo,||
Ekaṁsaṁ ajinaṁ katvā pādesu sirasā pati.|| ||

1028. "Bāvari brāhmaṇo bhoto saha sissehi mārisa,||
Udaggacitto sumano pāde vandati cakkhuma."|| ||

[197] 1029. "Sukhito Bāvari hotu saha sissehi brāhmaṇo,||
Tvañ cāpi sukhino hohi ciraṁ jivāhi māṇava.|| ||

1030. Bāvarissa ca tuyahaṁ vā sabbesaṁ sabbasaṁsayaṁ,||
Katāvakāsā pucchavho yaṁ kiñci manas'icchatha."|| ||

1031. SamBuddhena katokāso nisīditvāna pañjali,||
Ajito paṭhamaṁ pañhaṁ tattha pucchi Tathāgataṁ|| ||

Vatthugāthā Niṭṭhitaṁ|| ||

2. Agitamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1032. Kena-ssu nivuto loko (icc-āyasmā Ajito) kena-ssu na-ppakāsati,||
Ki'ssābhilepanaṁ brūsi kiṁ su tassa mahabbhayaṁ."|| ||

1033. "Avijjāya nivuto loko (Ajitā ti Bhagavā)||
Vevicchā pamādā na-ppakāsati,||
Jappabhilepanaṁ brūmi dukkham assa mahabbhayaṁ.|| ||

[198] 1034. "Savanti sabbadhi sotā (icc-āyasmā Ajito)||
Sotānaṁ kiṁ nivāraṇaṁ||
Sotānaṁ saṁvaraṁ brūhi kena sotā pithiyare."|| ||

1035. "Yāni sotāni lokasmiṁ (Ajitā ti Bhagavā)||
Sati tesaṁ nivāraṇaṁ,||
Sotānaṁ saṁvaraṁ brūmi paññāy'ete pithiyyare."|| ||

1036. "Paññā c'eva sati ca (icc-āyasmā Ajito)||
Nāma-rūpañ ca mārisa,||
Etaṁ me puṭṭho pabrūhi katth'etaṁ uparujjhati."|| ||

1037. "Yam etaṁ pañhaṁ apucchi Ajita taṁ vadāmi te,||
Yattha nāmañ ca rūpañ ca asesaṁ uparujjhati,||
Viññāṇassa nirodhena etth'etaṁ uparujjhati."|| ||

1038. "Ye ca saṅkhāta-dhammāse ye ca sekhā puthu idha,||
Tesaṁ me nipako iriyaṁ puṭṭho pabrūhi mārisa."|| ||

1039. "Kāmesu nābhigijjheyya manasānāvilo siyā,||
Kusalo sabba-dhammānaṁ sato bhikkhu paribbaje" ti.|| ||

Agitamāṇava-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

3. Tissametteyyamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1040. "Ko'dhaṁ [199] saṁTusito loke (icc-āyasmā Tissa Metatayyo)||
Kassa no santi iñjitā,||
Ko ubh'anta-m-abhiññāya majjhe mantā na lippati,||
Kaṁ brūsi mahā-puriso ti ko idha sibbanīm accagā?"|| ||

1041. "Kāmesu Brahma-cariyavā (Metteyyā ti Bhagavā)||
Vitataṇho sadā sato,||
Saṅkhāya nibbuto bhikkhu||
Tassa no santi iñjitā.|| ||

1042. So ubh'anta-m-abhiññāya majjhe mantā na lippati,||
Taṁ brūmi mahā-puriso ti so idha sibbanim accagā" ti.|| ||

Tissametteyya-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

4. Puṇṇakamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1043. "Anejaṁ mula dassāviṁ (icc-āyasmā Puṇṇako)||
Atthi pañehana āgamaṁ||
[200] Kiṁ nissitā isayo manujā khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ||
Yaññam akappayiṁsu puthu idha loke pucchāmi taṁ Bhagavā brūhi me taṁ."|| ||

1044. "Ye kec'ime isayo manujā (Puṇṇakā ti Bhagavā)||
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ||
Yaññam akappayiṁsu puthu idha loke,||
Āsiṁmānā Puṇṇaka itthabhāvaṁ||
Jaraṁ sitā yaññam akappayiṁsu."|| ||

1045. "Ye kec'ime isayo manujā (icc-āyasmā Puṇṇako)||
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ||
Yaññam akappayiṁsu puthu idha loke||
Kacciṁ su te Bhagavā yaññapathe appamattā||
Ātāru jātiñ ca jaraṁ ca mārisa||
Pucchāmi taṁ Bhagavā brūhi me taṁ."|| ||

1046. "Āsiṁsanti thomayanti abhijappanti juhanti (Puṇṇakā ti Bhagavā)||
Kāmābhijappanti paṭicca lābhaṁ,||
Te yājayogā bhava-rāga-rattā||
Nātariṁsu jātijaran ti brūmi."|| ||

[201] 1047. "Te ce nātariṁsu yājayogā (icc-āyasmā Puṇṇako)||
Yaññehi jātiñ ca jarañ ca mārisa,||
Atha ko carahi deva-manussa-loke||
Atāri jātiñ ca jarañ ca mārisa||
Pucchāmi taṁ Bhagavā brūhi me taṁ.|| ||

1048. "Saṅkhāya lokasmiṁ parovarāni (Puṇṇakā ti Bhagavā)||
Yass'iñjitaṁ n'atthi kuhiñci loke,||
Santo vidumo anigho nirāso||
Atāri so jātijaran ti brūmi" ti.|| ||

Puṇṇaka-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

5. Mettagūmāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1049. "Pucchāmi taṁ Bhagavā brūhi me taṁ (icc-āyasmā Mettagu)||
Maññāmi taṁ vedaguṁ bhāvitattaṁ,||
Kuto nu dukkhā samudāgatā ime||
Ye keci lokasmiṁ anekarūpā."|| ||

[202] 1050. "Dukkhassa ve maṁ pabhavaṁ apucchasi (Mettagu ti Bhagavā)||
Taṁ te pavakkhāmi yathā pajānaṁ,||
Upadhinidānā pabhavanti dukkhā||
Ye keci lokasmiṁ anekarūpā.|| ||

1051. Yo ve avidvā upadhiṁ karoti||
Punappunaṁ dukkham upeti mando,||
Tasmā hi jānaṁ upadhiṁ na kayirā||
Dukkhassa jātippabhavānupassi."|| ||

1052. "Yan taṁ apucchimha akittayī no (icc-āyasmā Mettagu)||
Aññaṁ taṁ pucchāmi tad iṅgha brūhi||
Kathan nu dhīrā vitaranti oghaṁ||
Jātijaraṁ soka-pariddavañ ca,||
Taṁ me muni sādhu viyākarohi||
Tathā hi te vidito esa dhammo."|| ||

1053. "Kittayissāmi te dhammaṁ (Mettagu ti Bhagavā) diṭṭhe dhamme anītihaṁ,||
yaṁ viditvā sato caraṁ tare loke visattikaṁ."|| ||

1054. "Tañ c'āhaṁ abhinandāmi mahesi dhammam uttamaṁ,||
Yaṁ viditvā sato caraṁ tare loke visattikaṁ."|| ||

1055. "Yaṁ kiñci sampajānāsi (Mettagu ti Bhagavā)||
Uddhaṁ adho tiriyaṁ cāpi majjhe,||
[203] Etesu nandiñ ca nivesanañ ca||
Panujja viññāṇaṁ bhave na tiṭṭhe.|| ||

1056. Evaṁ vihāri sato appamatto||
Bhikkhu caraṁ hitvā mamāyitāni,||
Jātijaraṁ soka-pariddavañ ca||
Idh'eva vidvā pajaheyya dukkhaṁ."|| ||

1057. "Etābhinandāmi vaco mahesino, (icc-āyasmā Mettagu)||
Sukittitaṁ Gotama anupadhikaṁ,||
Addhā hi Bhagavā pahāsi dukkhaṁ||
Tathā hi te vidito esa dhammo.|| ||

1058. Te cāpi nūna pajaheyyu dukkhaṁ||
Ye tvaṁ muni atthikaṁ ovadeyya,||
Taṁ taṁ namassāmi samecca nāga||
App-eva maṁ Bhagavā atthikaṁ ovadeyya."|| ||

1059. "Yaṁ brāhmaṇaṁ vedaguṁ ābhijaññā (Mettagu ti Bhagavā)||
Akiñ canaṁ kāma-bhave asattaṁ,||
Addhā hi so ogham imaṁ atāri||
Tiṇṇo ca pāraṁ akhilo akaṅkho.|| ||

1060. Vidvā ca so vedagu naro idha||
Bhavābhave saṅgam imaṁ visajja,||
[204] So vitataṇho anigho nirāso||
Atāri so jātijaran ti brūmi"ti.|| ||

Mettagumāṇava-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

6. Dhotakamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1061. "Pucchāmi taṁ Bhagavā brūhi me taṁ, (icc-āyasmā Dhotako)||
Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṁ,||
Tava sutvāna nigghosaṁ||
Sikekhe Nibbānam attano."|| ||

1062. "Tena h'ātappaṁ karohi, (Dhotakā ti Bhagavā)||
Idh'eva nipako sato,||
Ito sutvāna nigghosaṁ||
Sikkhe Nibbānam antano."|| ||

1063. "Passām'ahaṁ deva-manussa loke (icc-āyasmā Dhotako)||
Akiñ canaṁ brāhmaṇaṁ iriyamānaṁ,||
Taṁ taṁ namassāmi samantacakkhu||
Pamuñca maṁ Sakka kathaṁ-kathāhi."|| ||

1064. "Nāhaṁ gamissāmi pamocanāya (Dhotakā ti Bhagavā)||
Kathaṅkathiṁ Dhotaka kañci loke,||
Dhammañ ca seṭṭhaṁ ājānamāno||
Evaṁ tuvaṁ ogham imaṁ taresi."|| ||

1065. "Anusāsa brahme karaṇāyamāno (icc-āyasmā Dhotakā)||
Viveka-dhammaṁ, yam ahaṁ vijaññaṁ,||
[205] Yath'āhaṁ ākāso va avyāpajjamāno||
Idh'eva santo asito careyyaṁ."|| ||

1066. "Kittayissāmi te sattiṁ (Dhotakā ti Bhagavā)||
Diṭṭhe dhamema anitihaṁ,||
Yaṁ viditvā sato caraṁ tare loke visattikaṁ."|| ||

1067. "Taṁ c'āhaṁ abhinandāmi (icc-āyasmā Dhotako)||
Mahesi sattim uttamaṁ,||
Yaṁ viditvā sato caraṁ tare loke visattikaṁ."|| ||

1068. "Yaṁ kiñci sampajānāsi (Dhotakā ti Bhagavā)||
Uddhaṁ adho tiriyaṁ cāpi majjhe:||
Etaṁ viditvā 'saṅgo' ti loke||
Bhavābhavāya mā kāsi taṇhan" ti.|| ||

Dhotaka-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

7. Upasīvamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1069. "Eko ahaṁ Sakka mahantam oghaṁ (icc-āyasmā Upasivo)||
Anissito no visahāmi tārituṁ,||
Ārammaṇaṁ brūhi samantacakkhu.||
Yaṁ nissito ogham imaṁ tareyya".|| ||

1070. "Ākiñ caññaṁ pekkhamāno satimā (Upasivā ti Bhagavā)||
'N'atthī' ti nissāya tarassu oghaṁ,||
[206] Kāme pahāya virato kathāhi||
Taṇha-k-khayaṁ nattamahābhipassa."|| ||

1071. "Sabbesu kāmesu yo vitarāgo (icc-āyasmā Upasivo)||
Ākiñ caññaṁ nissito hitvā-m-aññaṁ||
Saññā vimokkha parame vimutto,||
Tiṭṭhe nu so tattha anānuyāyī."|| ||

1072. "Sabbesu kāmesu yo vitarāgo (Upasivā ti Bhagavā )||
Ākiñ caññaṁ nissito hitvā-m-aññaṁ||
Saññā vimokkha parame vimutto,||
Tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī."|| ||

1073. "Tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī (icc-āyasmā Upasivo)||
Yugam pi vassānaṁ samantacakkhu,||
Tatth'eva so sitisiyā vimutto||
bhavetha viññāṇaṁ tathāvidhassa."|| ||

1074. "Accī yathā vātavegena khitto (Upasīvā ti Bhagavā)||
atthaṁ paleti na upeti saṅkhaṁ, [207] Evaṁ muni nāmakāyā vimutto||
Anthaṁ paleti na upeti saṅkhaṁ."|| ||

1075. "Atthaṁ gato so uda vā so n'atthi (icc-āyasmā Upasivo)||
Udāhu ve sassatiyā arogo,||
Taṁ me muni sādu viyākarohi,||
Tathā hi te vidito esa dhammo."|| ||

1076. "Atthaṅgatassa na pamāṇam atthi (Upasivā ti Bhagavā)||
Yena naṁ vajju, taṁ tassa n'atthi,||
Sabbesu dhammesu samuhatesu||
Samuhatā vādapathā pi sabbe" ti.|| ||

Upasiva-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

8. Nandamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1077. "'Santi loke munayo (icc-āyasmā Nando)||
Janā vadanti, ta-y-idaṁ kathaṁ su'||
Ñāṇupapannaṁ no muniṁ vadanti||
Udāhu ve jivitenūpapannaṁ."|| ||

1078. "Na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena (Nandāni Bhagavā)||
Munidha Nanda kusalā vadanti,||
[208] Visenikatvā anighā nirāsā||
Caranti ye, te munayo ti brūmi."|| ||

1079. "Ye kec'ime samaṇa-brāhmaṇāse (icc-āyasmā Nando)||
Diṭṭhe sutenāpi vadanti suddhiṁ,||
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ||
Anekarūpena vadanti suddhiṁ||
Kaccis su te Bhagavā tattha yathā carantā||
Atāru jātiñ ca jarañ ca mārisa||
Pucchāmi taṁ Bhagavā, brūhi me taṁ."|| ||

1080. "Ye kec'ime samaṇa-brāhmaṇāse (Nandā ti Bhagavā)||
Diṭṭhe sutenāpi vadanti suddhiṁ,||
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ||
Anekarūpena vadanti suddhiṁ||
Kiñ cāpi te tattha yathā caranti,||
Nātariṁsu jātijaran ti brūmi."|| ||

1081. "Ye kec'ime samaṇa-brāhmaṇāse (icc-āyasmā Nando)||
Diṭṭhena sutenāpi vadanti suddhiṁ,||
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ||
Anekarūpena vadanti suddhiṁ||
Sace muni brūsi anoghatiṇṇe||
[209] Atha ko carahi deva-manussa-loke,||
Atāri jātiñ ca jarañ ca mārisa,||
Pucchāmi taṁ Bhagavā, brūhi me taṁ."|| ||

1082. "Nāhaṁ'sabbe samaṇa-brāhmaṇāse (Nandā ti Bhagavā)||
Jātijarāya nivutā' ti brūmi||
Ye s'idha diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā||
Sīlabbataṁ vā pi pahāya sabbaṁ||
Anekarūpam pi pahāya sabbaṁ,||
Taṇhaṁ pariññāya anāsavāse,||
Te ve'narā oghatiṇṇā' ti brūmi."|| ||

1083. "Etābhinandāmi vaco mahesino (icc-āyasmā Nando)||
Sukittitaṁ Gotama'anupadhikaṁ||
Ye s'idha diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā||
Sīlabbataṁ vā pi pahāya sabbaṁ||
Anekarūpam pi pahāya sabbaṁ,||
Taṇhaṁ pariññāya anāsavāse,||
Aham pi te 'oghatiṇṇā' ti brūmī' ti.|| ||

Nanda-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

9. Hemakamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1084. "Ye me pubbe viyākaṁsu (icc-āyasmā Hemako)||
[210] Huraṁ Gotama sāsanā,||
'Icc-āsi, iti bhavissati,'||
Sabbaṁ taṁ itihitihaṁ, sabbaṁ taṁ takkavaḍḍhanaṁ|| ||

1085. Nāhaṁ tattha abhiramiṁ.||
Tvañ ca me dhammam akkhāhi tañahā nigghātanaṁ muni,||
Yaṁ viditvā sato caraṁ tare loke visattikaṁ."|| ||

1086. "Idha diṭṭha suta viññātesu piyarūpesu Hemaka,||
Chanda-rāga vinodanaṁ nibbāṇa padam accutaṁ.|| ||

1087. Etad aññāya ye satā diṭṭhamadhamm-ā-bhinibbutā,||
Upasananā ca te sadā, — tiṇṇā loke visattikan" ti.|| ||

Hemaka-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

10. Todeyyamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1088. "Yasmiṁ kāmā na vasanti (icc-āyasmā Todeyyā)||
Taṇhā yassa na vijjati,||
Kathaṅkathā ca yo tiṇṇo, vimokho tassa kidiso.|| ||

[211] 1089. "Yasmiṁ kāmā na vasanti (Todeyyā ti Bhagavā)||
Taṇhā yassa na vijjati,||
Kathaṅkathā ca yo tiṇṇo, vimokho tassa nāparo."|| ||

1090. "Nirāsayo so uda āsasāno||
Paññāṇavā so uda paññakapapī,||
Muniṁ ahaṁ Sakka yathā vijaññaṁ||
Taṁ me viyācikkha samantacakkhu.|| ||

1091. "Nirāsayo so na so āsasāno||
Paññāṇavā so na ca paññakapapī,||
Evam pi Todeyya muniṁ vijāna||
Akiñ canaṁ kāma-bhave asattan" ti.|| ||

Todeyya-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

11. Kappamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1092. "Majjhe sarasmiṁ tiṭṭhataṁ (icc-āyasmā Kappo)||
Oghe jāte mahabbhaye,||
Jarāmaccuparetānaṁ dipaṁ pabrūhi mārisa;||
Tvañ ca me dipam akkhāhi, yathā-y-idaṁ nāparaṁ siyā."|| ||

[212] 1093. "Majjhe sarasmiṁ tiṭṭhataṁ (Kappā ti Bhagavā)||
Oghe jāte mahabbhaye,||
Jarāmaccuparetānaṁ dipaṁ pabrūmi kappa te|| ||

1094. Akiñ canaṁ anādānaṁ etaṁ dipaṁ anāparaṁ,||
Nibbānam iti naṁ brūmi, jarāmaccuparikkhayaṁ.|| ||

1095. Etad aññāya ye satā diṭṭha-dhamm-ā-bhinibbutā,||
Na te Māra-vasānugā, na te Mārassa paddhagu" ti.|| ||

Kappa-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

12. Gatukaṇṇimāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1096. "Sutvān'ahaṁ viraṁ akāmakāmiṁ (icc-āyasmā Jatukaṇṇi)||
Oghātigaṁ puṭṭhum akāmam āgamaṁ,||
Santipadaṁ brūhi sahajanetta,||
Yathātacchaṁ Bhagavā brūhi me taṁ.|| ||

1097. Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati||
Ādicco va paṭhaviṁ teji tejasā,||
Parittapaññassa me bhuripañña,||
Ācikkha dhammaṁ, yam ahaṁ vijaññaṁ||
Jātijarāya idha vippahānaṁ."|| ||

[213] 1098. "Kāmesu vinaya gedhaṁ (Jatukaṇṇi ti Bhagavā)||
Nekkhammaṁ daṭṭhu khemato,||
Uggahitaṁ nirattaṁ vā mā te vijjittha kiñ canaṁ.|| ||

1099. Yaṁ pubbe taṁ visosehi, pacchā te māhu kiñ canaṁ,||
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.|| ||

1100. Sabbaso nāma-rūpasmiṁ vitagedhassa brāhmaṇa,||
Āsavāssa na vijjanti, yehi maccuvasaṁ vaje" ti.|| ||

Jatukaṇṇi-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

13. Bhadrāvudhamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1101. Okañjahaṁ taṇhacch'idaṁ anejaṁ (icc-āyasmā Bhadrāvudho)||
Nandiṁ jahaṁ oghatiṇṇaṁ vimuttaṁ,||
Kappaṁ jahaṁ abhiyāce sumedhaṁ||
Sutvāna nāgassa apanamissanti ito.|| ||

1102. Nānā janā jana-padehi saṅgatā||
Tava vīra vākyaṁ abhikaṅkhamānā,||
Tesaṁ tuvaṁ sādhu viyākarohi,||
Tathā hi te vidito esa dhammo."|| ||

1103. "Ādānataṇhaṁ vinayetha sabbaṁ (Bhadrāvudhā ti Bhagavā)||
Uddhaṁ adho tiriyañ cāpi majjhe,||
[214] Yaṁ yaṁ hi lokasmiṁ upādiyanti||
Ten'eva Māro anveti janatuṁ.|| ||

1104. Tasmā pajānaṁ na upādiyetha||
Bhikkhu sato kiñ canaṁ sabba-loke,||
'Ādānasatte' iti pekkhamāno||
Pajaṁ imaṁ maccudheyye visattan" ti.|| ||

Bhadrāvudha-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

14. Udayamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1105. "Jhāyiṁ virajam āsinaṁ (icc-āyasmā Udayo)||
Katakiccaṁ anāsavaṁ||
Pāraguṁ sabba-dhammānaṁ atthi pañehana āgamaṁ,||
Aññāvimokkhaṁ pabrūhi avijjāya pabhedanaṁ."|| ||

1106. "Pahānaṁ kāma-c-chandanaṁ (Udayā ti Bhagavā)||
Domanassānaṁ cūbhayaṁ,||
Thinassa ca panudanaṁ kukkuccānaṁ nivāraṇaṁ.|| ||

1107. Upekhā sati saṁsuddhaṁ dhammatakkapurejavaṁ,||
Aññāvimokkhaṁ pabrūmi avijjāya pabhedanaṁ."|| ||

[215] 1108. "Kiṁ su saṁyojano loko (icc-āyasmā Udayo)||
Kiṁ su tassa vicāraṇā,||
Kiss'assa vippahānena Nibbānam iti vuccati."|| ||

1109. "Nandi saṁyojano loko, (Udayā ti Bhagavā)||
Vitakkassa vicāraṇā,||
Taṇhāya vippabhānena Nibbānaṁ iti vuccati."|| ||

1110. "Kathaṁ satassa carato (icc-āyasmā Udayaṁ)||
Viññāṇaṁ uparujjhati,||
Bhagavantaṁ puṭṭhum āgamma taṁ suṇoma vaco tava."|| ||

1111. "Ajjhattañ ca bahiddhā ca vedanaṁ nābhinandito,||
Evaṁ satassa carato viññāṇaṁ uparujjhati" ti.|| ||

Udaya-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

15. Posālamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1112. "Yo atitaṁ ādisati (icc'āyasmā Posālo)||
Anejo chinnasaṁsayo,||
Pāraguṁ sabba-dhammānaṁ atthi pañhana āgamaṁ.|| ||

1113. Vibhūtarūpa-saññissa sabba-kāyappabhāyino||
Ajjhattañ ca bahiddhā ca 'n'atthi kiñci' ti passato,||
Ñāṇaṁ Sakkānu pucchāmi, kathaṁ neyyo tathā vidho."|| ||

[216] 1114. Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā (Posolā ti Bhagavā)||
Abhijānaṁ Tathāgato||
Tiṭṭhantam enaṁ jānāti vimuttaṁ tapparāyaṇaṁ.|| ||

1115. Ākiñ caññā sambhavaṁ ñatvā 'nandi saṁyojanaṁ' iti,||
Evam evaṁ abhiññāya tato tattha vipassati:||
Etaṁ ñāṇaṁ tathaṁ tassa brāhmaṇassa vusimato" ti.|| ||

Posāla-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

16. Mogharāgamāṇava-Pukkhā

[faus][than]

1116. "Dvāhaṁ Sakkaṁ apucchissaṁ (icc'āyasmā Mogharājā)||
Na me vyākāsi cakkhumā,||
'Yāva tatiyañ ca devisi vyākaroti' ti me sutaṁ.|| ||

1117. 'Ayaṁ loko, paro loko, Brahmaloko sa-devako,'||
Diṭṭhin te nābhijānāmi Gotamassa yasassino.|| ||

[217] 1118. Evaṁ abhikkantadassāviṁ atthi pañehana āgamaṁ,||
Kathaṁ lokaṁ avekkhantaṁ maccurājā na passati."|| ||

1119. "Suññato lokaṁ avekkhassu Mogharāja sadā sato,||
Attānudiṭṭhiṁ ūhacca, evaṁ maccutaro siyā;||
Evaṁ lokaṁ avekkhantaṁ maccurājā na passati" ti.|| ||

Mogharāja-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

17. Piṅgiyamāṇava-Pukkhā

[faus] [than]

1120. "Jiṇṇo'ham asmi abalo vitavaṇṇo (icc'āyasmā Piṅgiyo)||
Nettā na suddhā, savanaṁ na phāsu,||
Māhaṁ nassaṁ momuho antarāya||
Ācikkha dhammaṁ, yam ahaṁ vijaññaṁ||
Jātijarāya idha vippahānaṁ."|| ||

1121. "Disvāna rūpesu vihaññamāne (Piṅgiyā ti Bhagavā)||
Rūppanti rūpesu janā pamattā,||
Tasmā tuvaṁ Piṅgiya appamatto||
Jahassu rūpaṁ apuna-b-bhavāya."|| ||

1122. "Disā catasso vidisā catasso||
Uddhaṁ adho dasa disatā imāyo,||
[218] Na tuyhaṁ adiṭṭhaṁ asutaṁ-mutaṁ vā,||
Atho aviññāṇaṁ kiñ canam atthi loke||
Ācikkha dhammaṁ yam ahaṁ vijaññaṁ||
Jāti jarāya idha vippahānaṁ."|| ||

1123. "Taṇhādhipanne manuje pekkhamāno (Piṅgiyā ti Bhagavā)||
Santā pajā te jarasā parete,||
Tasmā tuvaṁ Piṅgiya appamatto||
Jahassu taṇhaṁ apuna-b-bhavāyā" ti.|| ||

Piṅgiya-Pukkhā Niṭṭhitā|| ||

Idam avoca Bhagavā Magadhesu viharanto Pāsāṇake cetiye, paricārikasoḷasānaṁ brāhmaṇānaṁ ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhe vyākāsi. Ekamekassa ce pi pañhassa attham aññāya dhammam aññāya Dhammānudhammaṁ paṭipajjeyya, gaccheyy'eva jarā-maraṇassa pāraṁ, pāraṅgamaniyā ime dhamma ti. Tasmā imassa dhamma-pariyāyassa Pārāyanan t'eva adhi vacanaṁ:|| ||

1124. Ajito Tissa-Metteyyo Puṇṇako atha Mettagu,||
Dhotako Upasivo ca Nando ca atha Hemako|| ||

[219] 1125. Todeyya-Kkappā dubhayo Jatukaṇṇi ca paṇiḍito,||
Bhadrāvudho Udayo ca Posālo cāpi brāhmaṇo,||
Mogharājā ca mekhāvi Piṅgiyo ca mahā isi.|| ||

1126. Ete Buddhaṁ upāgacchuṁ sampanna caraṇaṁ isiṁ||
Pucchantā nipuṇe pañeha Buddhaseṭṭhaṁ upāgamuṁ.|| ||

1127. Tesaṁ Buddho vyākāsi pañeha puṭṭho yathātathaṁ,||
Pañahānaṁ veyyākaraṇena tosesi brāhmaṇe muni.|| ||

1128. Te tositā cakkhu-matā Buddhen'Ādiccabandhunā,||
Brahma-cariyam acariṁsu varapaññassa santike.|| ||

1129. Ekamekassa pañahassa yathā Buddhena desitaṁ,||
Tathā yo paṭipajjeyya, gacche pāraṁ apārato.|| ||

1130. Apārā paraṁ gaccheyya bhāvetto Maggam uttamaṁ,||
Maggo so pāraṅgamanāya, tasmā Parāyanaṁ iti.|| ||

"1131. Parāyanam anugāyissaṁ (icc-āyasmā Piṅgiyo)||
Yathā addakkhi, tathā akkhāsi, vimalo bhurimedhaso,||
Nikkāmo nibbano nātho kissa hetu musā bhaṇe|| ||

[220] 1132. Pahina mala mohassa mānamakkhappahāyino,||
Handāhaṁ kittayissāmi giraṁ vaṇṇupasaṁhitaṁ|| ||

1133. Tamonudo Buddho samantacakkhu||
Lokantagū sabba-bhavātivatto,||
Anāsavo sabba-dukkhappahino||
Saccavahayo brahme upāsito me.|| ||

1134. Dijo yathā kubbanakaṁ pahāya||
Bahupphalaṁ kānanaṁ āvaseyya,||
Evaṁ p'ahaṁ appadasse pahāya||
Mahodadhiṁ haṁsa-r-iv'ajjhapatto|| ||

1135. Ye'me pubbe viyākaṁsu||
Huraṁ Gotamasāsanā,||
'Icc'āsi, iti bhavissati,'||
Sabban taṁ itihitihaṁ, sabban taṁ takkavaḍḍhanaṁ.|| ||

1136. Eko tamanud'āsino jātimā so pabhaṅkaro,||
Gotamo bhuripaññāṇo, Gotamo bhurimedhaso.|| ||

[221] 1137. Yo me dhammam adesesi sandiṭṭhikam akālikaṁ,||
Taṇha-k-khayam anitikaṁ, yassa n'atthi upamā kvaci.|| ||

1138. "Kin nu tamhā vippavasasi muhuttam api Piṅgiya,||
Gotamo bhuripaññāṇo, Gotamo bhurimedhaso.|| ||

1139. Yo te dhammam adesesi sandhiṭṭhikam akālikaṁ,||
Taṇha-k-khayam anītikaṁ yassa n'atthi upamā kavaci.|| ||

1140. "Nāhaṁ tamhā vippamasāmi muhuttam api brāhmaṇa,||
Gotamo bhuripaññāṇā Gotamo bhūrimedhasā.|| ||

1141. Yo me dhammam adesesi sandhiṭṭhikam akālikaṁ,||
Taṇha-k-khayam anitikaṁ, yassa n'atthi upamā kvaci.|| ||

1142. Passāmi naṁ manasā cakkhunā va||
Rattiṁ divaṁ brāhmaṇa appamatto||
Nama-s-samāno vivasemi-rattiṁ||
Ten'eva maññāmi avippavāsaṁ.|| ||

1143. Saddhā ca piti ca mano sati ca||
Nāpenti me Gotamasāsanamhā,||
Yaṁ yaṁ disaṁ vajati bhuripañño,||
Sa tena ten'eva nato'ham asmi.|| ||

[222] 1144. Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa||
Ten'eva kāyo na paleti tattha,||
Saṅkappayattāya vajāmi niccaṁ,||
Mano hi me brāhmaṇa tena yutto|| ||

1145. Paṅke sayāno pariphandamāno dipā dipaṁ upapalaviṁ,||
Ath'addasāsiṁ SamaBuddhaṁ oghatiṇṇam anāsavaṁ.|| ||

1146. "Yathā ahu Vakkali muttasaddho||
Bhadrāvudho Āḷavi-Gotamo ca,||
Evam eva tvam pi pamuñcasasu saddhaṁ||
Gamissasi tvaṁ Piṅgiya maccudheyyapāraṁ."|| ||

1147. "Esa bhiyyo pasidāmi sutvāna munino vaco:||
Vivattacchaddo SamBuddho akhilo paṭibhānavā.|| ||

1148. Adhideve abhiññāya sabbaṁ vedi parovaraṁ,||
Pañahān'annakāro Satthā kaṅkhinaṁ paṭijānataṁ.|| ||

[223] 1149. Asaṁhiraṁ asaṅkuppaṁ, yassa n'atthi upamā kavaci,||
Addhā gamissāmi, na m'ettha kaṅkhā evaṁ maṁ dhārehi adhimuttacittan" ti.|| ||

Pārāyanavaggo Niṭṭhito|| ||

Suttanipāto samatto.|| ||