Aṅguttara Nikāya
Pañcaka Nipāta
III: Pañc'aṅgika Vagga

Sutta 28

Pañc'aṅgika Samādhi Suttaṁ

Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.

 

---

[25]

[1][pts][than][bodh][olds] Evaṁ me sutaṁ:|| ||

Ekaṁ samayaṁ Bhagavā Sāvatthiyaṁ viharati.|| ||

Tatra kho Bhagavā bhikkhu āmantesi:|| ||

"Bhikkhavo" ti.|| ||

"Bhadante" ti te bhikkhū Bhagavato paccassosuṁ.|| ||

Bhagavā etad avoca:|| ||

"Ariyassa bhikkhave pañc'aṅgikassa sammā samādhissa bhāvanaṁ desissāmi.|| ||

Taṁ suṇātha sādhukaṁ manasi-karotha||
bhāsissāmī" ti.|| ||

"Evaṁ bhante" ti kho te bhikkhu Bhagavato paccassosuṁ.|| ||

Bhagavā etad avoca:

"Katamā ca bhikkhave ariyassa pañc'aṅgikassa sammā-samādhissa bhāvanā?

[2] Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicc'eva kāmehi||
vivicca akusalehi dhammehi||
sa-vitakkaṁ,||
sa-vicāraṁ||
viveka-jaṁ pīti-sukhaṁ||
paṭhamaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

So imam eva kāyaṁ viveka-jena||
pīti-sukhena||
abhisandeti||
parisandeti||
paripūreti||
parippharati,||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa||
viveka-jena pīti-sukhena apaphuṭaṁ hoti.|| ||

[3] Seyyathā pi, bhikkhave, dakkho nahāpako vā||
nahāpakantevāsī vā||
kaṁsathāle nahāniyacuṇṇāni ākiritvā||
udakena paripphosakaṁ||
paripphosakaṁ||
sanneyya||
sāssa nahāniyapiṇḍi snehānugatā snehaparetā santara-bāhirā phuṭā snehena na ca paggharati,||
evam eva kho, bhikkhave, bhikkhu imam eva kāyaṁ viveka-jena pīti-sukhena||
abhisandeti||
parisandeti||
paripūreti||
parippharati,||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa||
viveka-jena pīti-sukhena apthuṭaṁ hoti.|| ||

Ariyassa bhikkhave pañc'aṅgikassa sammā-samādhissa ayaṁ paṭhamā bhāvanā.|| ||

■

[4] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
vitakka-vicārānaṁ vūpasamā||
ajjhattaṁ sampasādanaṁ||
cetaso ekodi-bhāvaṁ||
avitakkaṁ||
avicāraṁ||
samādhi-jaṁ pīti-sukhaṁ||
dutiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

So imam eva kāyaṁ||
samādhi-jena||
pīti-sukhena||
abhisandeti||
parisandeti||
paripūreti||
parippharati,||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa||
samādhi-jena pīti-sukhena apphuṭaṁ hoti.|| ||

[5] Seyyathā pi, bhikkhave, udaka-rahado ubbhidodako,||
tassa nev'assa puratthi-māya disāya udakassa āya-mukhaṁ||
na pacchi-māya disāya udakassa āya-mukhaṁ||
na uttarāya [26] disāya udakassa āya-mukhaṁ||
na dakkhiṇāya disāya udakassa āya-mukhaṁ||
devo ca na kālena kālaṁ sammā-dhāraṁ anuppaveccheyya||
atha kho tamhā ca udaka-rahadā sītā vāridhārā ubbhijjītvā tam eva udaka-rahadaṁ sītena vārinā||
abhisandeyya||
parisandeyya||
paripureyya||
paripphareyya||
nāssa kiñci sabbā-vato udaka-rahadassa sītena vārinā apphuṭaṁ assa.|| ||

Evam eva kho bhikkhave bhikkhu imeva kāyaṁ samādhi-jena pīti-sukhena||
abhisandeti||
parisandeti||
paripureti||
parippharati,||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa samādhi-jena pīti-sukhena apphuṭaṁ hoti.|| ||

Ariyassa bhikkhave pañc'aṅgikassa sammā-samādhissa ayaṁ dutiyā bhāvanā.

■

[6] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu pītiyā ca virāgā||
upekkhako ca viharati||
sato ca sampajāno||
sukhañ ca kāyena paṭisaṁvedeti||
yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti:|| ||

'Upekkhako satimā sukha-vihārī' ti|| ||

tatiyaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

So imam eva kāyaṁ nippīti-kena sukhena||
abhisandeti||
parisandeti||
paripūreti||
parippharati,||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa||
nippīti-kena apphuṭaṁ hoti.|| ||

[7] Seyyathā pi, bhikkhave, uppaliniyaṁ vā||
paduminiyaṁ vā||
puṇḍarīkiniyaṁ vā||
app ekaccāni uppalāni vā||
padumāni vā||
puṇḍarīkāni vā||
udake jātāni udake saṁvaddhāni udakānuggatāni anto nimuggaposīni||
tāni yāvaggā yāva mūlā sītena vārinā||
abhisannāni||
parisannāni||
paripūrāni||
paripphuṭāni,||
nāssa kiñci sabbā-vataṁ uppalānaṁ vā||
padumānaṁ vā||
puṇḍarīkānaṁ vā||
sītena vārinā apphuṭaṁ assa.|| ||

Evam eva kho bhikkhave bhikkhu imam eva kāyaṁ nippīti-kena sukhena||
abhisandeti||
parisandeti||
paripūreti||
parippharati,||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa nippīti-kena sukhena apphuṭaṁ hoti.|| ||

Ariyassa bhikkhave pañc'aṅgikassa sammā-samādhissa ayaṁ tatiyā bhāvanā.|| ||

■

[8] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhu||
sukhassa ca pā- [27] hāṇā||
dukkhassa ca pahānā||
pubb'eva somanassa-domanassānaṁ atthaṅgamā||
adukkha-ṁ-asukhaṁ||
upekkhā-sati-pārisuddhiṁ||
catutthaṁ-jhānaṁ upasampajja viharati.|| ||

So imam eva kāyaṁ parisuddhena cetasā||
pariyodāneta||
pharitvā||
pharitvā nisinno hoti||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa||
parisuddhena cetasā||
pariyodātena apphuṭaṁ hoti.|| ||

[9] Seyyathā pi, bhikkhave, puriso odāteka vatthena sasīsaṁ pārupitvā nisinno assa,||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa odātena vatthena apphuṭaṁ assa.|| ||

Evam eva kho bhikkhave bhikkhu imam eva kāyaṁ parisuddhena cetasā||
pariyodātena||
pharitvā nisinno hoti||
nāssa kiñci sabbā-vato kāyassa||
parisuddhena cetasā||
pariyodātena apphuṭaṁ hoti.|| ||

Ariyassa bhikkhave pañc'aṅgikassa sammā-samādhissa ayaṁ catutthā bhāvanā.|| ||

■

[10] Puna ca paraṁ bhikkhave bhikkhuno pacc'avekkhaṇā-nimittaṁ suggahītaṁ hoti||
sumana-sikataṁ||
sūpadhāritaṁ||
su-p-paṭividdha paññāya.|| ||

[11] Seyyathā pi, bhikkhave, añño'vā aññaṁ pacc'avekkheyya||
ṭhito vā nisinnaṁ pacc'avekkheyya||
nisinno vā nipannaṁ pacc'avekkheyya||
evam eva kho, bhikkhave,||
bhikkhuno pacc'avekkhaṇā-nimittaṁ suggahītaṁ hoti||
sumana-sikataṁ||
sūpadhāritaṁ||
su-p-paṭividdha paññāyā.|| ||

Ariyassa bhikkhave pañc'aṅgikassa sammā-samādhissa ayaṁ pañcamī bhāvanā.

Evaṁ bhāvite kho bhikkhave||
bhikkhu ariye pañc'aṅgike sammā-samādhimhi||
evaṁ bahulī-kate yassa yassa abhiññā sacchi-karaṇīyassa Dhammassa cittaṁ abhininnāmeti abhiññā sacchi-kiriyāya||
tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.

[12] Seyyathā pi, bhikkhave, udaka-maṇiko ādhāre ṭhapito||
pūro udakassa samatittiko kākapeyyo||
tam enaṁ balavā puriso yato yato āvajjeyya||
āgaccheyya udakan" ti?|| ||

"Evaṁ [28] bhante".|| ||

"Evam'eva kho bhikkhave bhikkhu||
evaṁ bhāvite ariye pañc'aṅgike sammā-samādhimhi||
evaṁ bahulī-kate yassa yassa abhiññā sacchi-karaṇīyassa Dhammassa cittaṁ abhininnāmeni abhiññā sacchi-kiriyāya||
tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāni sati sati āyatane.

[13] Seyyathā pi, bhikkhave, same bhumi-bhāge pokkharaṇī caturassā ālibaddhā pūrā udakassa samatittikā kākapeyyā,||
tam enaṁ balavā puriso yato yato āliṁ muñceyya||
āgaccheyya udakan" ti?|| ||

"Evaṁ bhante" ti.|| ||

"Evam eva kho bhikkhave bhikkhu||
evaṁ bhāvite ariye pañc'aṅgike sammā-samādhimahi||
evaṁ bahulī-kate yassa yassa abhiññā sacchi-karaṇīyassa Dhammassa cittaṁ abhinitnāmeti abhiññā sacchi-kiriyāya||
tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

[14] Seyyathā pi, bhikkhave, su-bhūmiyaṁ cātu-m-mahā-pathe ājañña-ratho yutto assa ṭhito odhasta-patodo||
tam enaṁ dakkho yogg-ā-cariyo assa-damma-sārathi abhirūhitvā vāmena hatthena rasmiyo gahetvā dakkhiṇena hatthena patodaṁ gahetvā yen'icchakaṁ yad icchakaṁ sāreyya pi paccāsāreyya pi.|| ||

"Evam eva kho bhikkhave bhikkhu evaṁ bhāvite ariye pañc'aṅgike sammā-samādhimahi evaṁ bahulī-kate yassa yassa abhiññā sacchi-karaṇīyassa Dhammassa cittaṁ abhinitnāmeti abhiññā sacchi-kiriyāya||
tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

[15] So sace ākaṅkhati:|| ||

'Aneka-vihitaṁ iddhi-vidhaṁ [29] pacc'anubhaveyyaṁ:||
eko pi hutvā bahudhā assaṁ bahudhā pi hutvā eko hoti,||
āvībhāvaṁ tiro-bhāvaṁ tiro-kuḍḍaṁ tiro-pākāraṁ tiro-pabbataṁ asajja-māno gacchati seyyathā pi ākāse,||
paṭhaviyā pi ummujjani-mujjaṁ karoti seyyathā pi udake,||
udake pi abhijja-māne gacchati seyyathā pi paṭhaviyaṁ,||
ākāse pi pallaṅkena kamati seyyathā pi pakkhī sakuṇo.|| ||

Ime pi candima-suriye evaṁ mah-ā-nubhāve pāṇinā parāma-sati parimajjati.|| ||

Yāva Brahma-lokā pi kāyena va saṁvatteyyan' ti.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

So sace ākaṅkhati:|| ||

'Dibbāya sota-dhātuyā||
visuddhāya atikkanta mānusa-kāya||
ubho sadde suṇeyyaṁ:||
dibbe ca mānuse ca,||
ye dūre santike cā" ti.

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

So sace ākaṅkhati|| ||

Parasattāṇaṁ para-puggalānaṁ cetasā ceto paricca pajāneyyaṁ:|| ||

Sarāgaṁ vā cittaṁ,||
'Sarāgaṁ cittan' ti pajānāti;||
vīta-rāgaṁ vā cittaṁ,||
'Vīta-rāgaṁ cittan' ti pajānāti;||
sadosaṁ vā cittaṁ,||
'Sadosaṁ cittan' ti pajānāti;||
vīta-dosaṁ vā cittaṁ,||
'Vīta-dosaṁ cittan' ti pajānāti;||
samohaṁ vā cittaṁ,||
'Samohaṁ cittan' ti pajānāti;||
vīta-mohaṁ vā cittaṁ,||
'Vīta-mohaṁ cittan' ti pajānāti; -||
saṅkhittaṁ vā cittaṁ,||
'Saṅkhittaṁ cittan' ti pajānāti;||
vikkhittaṁ vā cittaṁ,||
'Vikkhittaṁ cittan' ti pajānāti;||
mahaggataṁ vā cittaṁ,||
'Mahaggataṁ cittan' ti pajānāti;||
amahaggataṁ vā cittaṁ,||
'Amahaggataṁ cittan' ti pajānāti;||
sa-uttaraṁ vā cittaṁ,||
'Sa-uttaraṁ cittan' ti pajānāti;||
anuttaraṁ vā cittaṁ,||
'Anuttaraṁ cittan' ti pajānāti;||
samāhitaṁ vā cittaṁ,||
'Samāhitaṁ cittan' ti pajānāti;||
asamāhitaṁ vā cittaṁ,||
'Asamāhitaṁ cittan' ti pajānāti;||
vimuttaṁ vā cittaṁ,||
'Vimuttaṁ cittan' ti pajānāti;||
avimuttaṁ vā cittaṁ,||
'Avimuttaṁ cittan' ti pajānāti.

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

So sace ākaṅkhati|| ||

Aneka-vihitaṁ pubbe-nivāsaṁ anussarāmi seyyath'īdaṁ:|| ||

Ekam pi jātiṁ,||
dve pi jātiyo,||
tisso pi jātiyo,||
catasso pi jātiyo,||
pañca pi jātiyo,||
dasa pi jātiyo,||
vīsam pi jātiyo,||
tiṁsam pi jātiyo,||
cattārīsam pi jātiyo,||
paññāsam pi jātiyo,||
jāti-satam pi||
jāti-sahassam pi,||
jāti-sata-sahassam pi,||
aneke pi saṁvaṭṭa-kappe,||
aneke pi vivaṭṭa-kappe,||
aneke pi saṁvaṭṭa-vivaṭṭa-kappe,||
'amutr'āsiṁ evaṁ-nāmo||
evaṁ gotto||
evaṁ vaṇṇo||
evam-āhāro||
evaṁ sukha-dukkha-paṭisaṁvedī||
evam-āyu-pariyanto,||
so tato cuto||
amutra udapādiṁ.

Tatrā p'āsiṁ||
evaṁ-nāmo||
evaṁ gotto||
evaṁ vaṇṇo||
evam-āhāro||
evaṁ sukha-dukkha-paṭisaṁvedī||
evam-āyu-pariyanto.

So tato cuto||
idh'ūpapanno' ti.

Iti sākāraṁ sa-uddesaṁ aneka-vihitaṁ pubbe-nivāsaṁ anussareyyan.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

So sace ākaṅkhati|| ||

"Dibbena cakkhunā visuddhena atikkanta-mānusakena satte passati cavamāne uppajjamāne hīne paṇite suvaṇṇe dubbaṇeṇa sugate duggate yathā-kammupage satte pajāneti ime vata bhonto sattā||
kāya-du-c-caritena samannāgatā,||
vacī-du-c-caritena samannāgatā||
mano-du-c-caritena samannāgatā||
ariyānaṁ upavādakā micchā-diṭṭhikā||
micchā-diṭṭhi-kamma-samādānā.|| ||

Te kāyassa bhedā param maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ Nirayaṁ upapannā.|| ||

Ime vā pana bhonto sattā||
kāya-sucaritena samannāgatā||
vacī-sucaritena samannāgatā||
mano-sucaritena samannāgatā||
ariyānaṁ anupavādakā sammā-diṭṭhikā||
sammā-diṭṭhi-kamma-samādānā.|| ||

Te kāyassa bhedā param maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ uppannāti iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkanta-mānusakena satte passati cavamāne uppajjamāne hīne paṇite suvaṇeṇa dubbaṇeṇa sugate duggate yathā-kammupage satte pajāneyyan" ti.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāti sati sati āyatane.|| ||

■

So sace ākaṅkhati|| ||

'Āsavānaṁ khayā anāsavaṁ ceto-vimuttiṁ||
paññā-vimuttiṁ||
diṭṭhe'va dhamme sayaṁ abhiññā||
sacchi-katvā upasampajja vihareyyan' ti.|| ||

Tatra tatr'eva sakkhi-bhabbataṁ pāpuṇāni sati sati āyatane" ti.|| ||